در حال ویرایش مسجد ثنیة الوداع

[[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]]
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| عنوان            =مسجد ثنیة الوداع
| تصویر            =مسجد ثنیة الوداع.jpg
| اندازه تصویر     =350px
| بنيانگذار        =
| تأسیس            =
| کاربری           =مسجد
| مکان             =[[عربستان]] * [[مدینه]] *  مدخل ورودی شهر از سمت [[شام]] و در میان جاده احد
| نام‌های دیگر      =
| وقایع مرتبط      =استقبال مردم مدینه از [[پیامبر اسلام(ص)]] * تجهیز سپاه اسلام توسط پیامبر در [[جنگ تبوک]]
| ظرفیت            =
| وضعیت            =فعال
| مساحت            =
| امکانات          =
| شماره ثبت        =
| معمار            =
| سبک              =
| بازسازی          =
| وبگاه            = 
 | عرض جغرافیایی =  24°28'35.0
 | طول جغرافیایی =39°36'18.2
}}
'''مسجد ثَنِیَّةُ الوداع'''، مسجدی در [[مدینه|شهر مدینه]] و بر [[ثنیة الوداع|تپه ثنیة الوداع]] بوده است به باور کعکی این مسجد بعد از تخریب [[مسجد بنی خداره|مسجد بنی‌خُداره]] در مکان همان مسجد احداث شد. به گزارش او به دلیل طرح‌های توسعه شهری مدینه، مسجد ثنیة الوداع در سال 1406ق به طور کامل تخریب شده است.

مسجد ثنیة الوداع در موقعیت شمالی شهر مدینه و شرقی کوه‌های [[کوه سلع|سَلع]] و [[کوه الرایه|ذُباب]]، ابتدای وروردی مدینه از سمت شام محسوب می‌شده است. فاصله مسجد تا [[مسجد النبی|مسجد نبوی]] کمتر از یک کیلومتر و جایگاه امروزی آن حد فاصل خیابان ابوبکر معروف به خیابان سلطانه و خیابان سید الشهداء است.

به گزارش کعکی مسجد ثنیة الوداع بنایی ساخته شده از بتن بوده است که متشکل از حیاط اصلی، رواق مسجد و یک مأذنه بوده است. همچنین بعد از ساخت مسجد یک حیاط فرعی به آن الحاق گردیده است. ورودی اصلی این مسجد به سمت غرب قرار داشته که به دلیل قرار گرفتن بر تپه، برای ورود به مسجد باید مسیر پلکانی کوتاهی طی می‌شده است.
==موقعیت جغرافیایی==

ثنیة الوداع گردنه‌ای در شمال [[مدینه]] در مسیر شام بود. این ثنیه محل توقف پیامبر(ص) هنگام عزیمت به [[غزوه تبوک]]<ref>دلائل النبوه، ج5، ص265-266.</ref> و نیز محل غارت گله شتران ایشان بوده است.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص281.</ref> مسجد ثنیة الوداع بر تپه ثنیة الوداع در ضلع شمالی مدینه به فاصله کمتر از یک کیلومتر تا [[مسجد النبی|مسجد نبوی]] ساخته شده بود.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص133.</ref> تپه ثنیة الوداع در سمت راست و جهت شرقی کوه‌های [[کوه سلع|سَلْع]] و [[کوه ذباب|ذُباب]] قرار دارد. 

به گفته کعکی این تپه و مسجد به جهت توسعه میدان و احداث خروجی زیرگذر مناخه در سال 1406ق به صورت کامل تخریب شده است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص133-134.</ref>

== تاریخچه بنا ==
در منابع کهن جغرافیای مدینه از این مسجد یاد نشده است. مطری در قرن هشتم از وجود مسجدی در ثنیه الوداع یاد می‌کند.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص137.</ref> اما در منابع دیگر نامی از این مسجد به میان نیامده است. برخی از منابع معاصر به وجود مسجدی روی تپه اشاره کرده ‌اند.<ref>فصول من تاریخ المدینه المنوره،</ref>

کعکی از بازسازی مسجد در عهد عثمانی خبر داده و توصیفی از بنای عصر عثمانی ارائه کرده اما منبع خود را ذکر نمی‌کند.<ref>معالم المدینه المنوره، جزء ۴، مجلد ۲، ص</ref> 

کعکی احتمال اینکه این مسجد از بناهایی باشد که در دوران عمران و آبادی مدینه زمان خلافت عمر بن عبدالعزیز بنا شده و بعد از سالها دوباره بازسازی و توسعه یافته را قوی میداند.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص137.</ref>او معتقد است این مسجد در مکان [[مسجد بنی خداره|مسجد بنی‌ خداره]] که سابقا [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] در آن نماز گذاشته و سر خود را تراشیده ساخته شده است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص133.</ref> 

به گفته کعکی بنای عهد عثمانی مسجد در دوره آل سعود تخریب و مجدد بازسازی شد.<ref>المعالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد ۲، ص ۱۳۷-۱۳۸</ref> محمد علی نجفی، پژوهشگر تاریخ مدینه این مسجد را در سال 1396 قمری دیده است.<ref>مدینه شناسی، ج۲، ص ۲۲۶</ref>

== معماری مسجد ==
[[پرونده:نقشه مسجد ثنیة الوداع.JPG|بندانگشتی|نقشه معماری مسجد ثنیة الوداع]]
به گفته کعکی مسجد ثنیة الوداع بصورت بنائی ساخته شده از بتن است که ورودی اصلی آن در جهت غرب مسجد و دارای دری فرعی در قسمت شرق است. برای ورود به مسجد به جهت ارتفاع بنا از سطح زمین باید مسیری پلکانی کوتاهی جهت ورود به آن طی شود.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص138.</ref> این مسجد متشکل از یک حیاط اصلی، یک حیاط فرعی در ضلع شرقی، یک مأذنه و صحن داخلی مسجد است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص138.</ref>

=== رواق مسجد ===
صحن داخلی مسجد مستطیلی شکل و دارای طول 12 متر در جهت جنوب و شمال و عرض تقریبی 8 متر موازات شرق و غرب است. رواق مسجد دارای 6 پنجره بر دیوارهای شرق، غرب و جنوب است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص139.</ref> سقف رواق شش تیرچه دارد که 4 ستون استوانه‌ای زیر آن واقع شده است و محراب آن به صورت نیم دایره ای به قطر تقریبی یک متر است که از دیواری که به سمت قبله است بیرون زده شده و از خارج مسجد نیز محل نیم‌دایره محراب قابل مشاهده است. در این محراب هیچ گونه آثار زینت وجود ندارد و دیوار مسجد تا حدود یک متر از زمین به رنگ سبز رنگ‌آمیزی شده است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص139-140.</ref>

=== حیاط مسجد ===
حیاط مسجد دارای طول 12 متر و عرض 7.5 متر از شمال به جنوب است که در جانب غربی آن درب اصلی مسجد وجود دارد. و در جهت شرقی، حیاط کوچکی وجود دارد که ظاهرا بعد از بازسازی مسجد به آن ملحق شده و بواسطه دری کوچک به حیاط اصلی متصل می‌شود.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص141-142.</ref>

=== مأذنه مسجد ===
این مسجد دارای یک مأذنه است که در قسمت شمال غربی مسجد و حیاط اصلی واقع شده است و درب آن رو به شرق است. بالای ماذنه به صورت هشت ضلعی بنا شده است که ارتفاع آن تا زمین حدود 5.5 متر است. بالای ماذنه و در ورودی این هشت ضلعی استوانه‌ای به طول تقریبی دومتر و سقفی مخروطی وجود دارد که بر این استوانه محاط است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، 2011م، ج2، ص142-143.</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع ==
{{منابع}}

{{برگرفتگی
|پیش از لینک = کتاب
|منبع = معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ
|پس از لینک = بخش «مسجد ثنیة الوداع»، ج2، ص126،
| لینک = https://wikihaj.com/view/رده:کتاب‌های_تمام_متن_درباره_مدینه
}}
* '''معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ'''، عبدالعزیز الکعکی، بیروت، 2011م. 
* '''دلائل النبوه'''، البیهقی، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405ق.
* '''السیرة النبویه'''، ابن هشام، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه.

{{پایان}}
{{مساجد}}

[[رده:مکان‌های تاریخی مدینه]]
[[رده:مکان‌های منتسب به پیامبر اسلام(ص)]]
[[رده:مکان‌های مذهبی مدینه]]
[[رده:مسجدهای مدینه]]