در حال ویرایش کتاب المزار (شیخ مفید)

|نسخه الکترونیکی=[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/387 کتاب المزار شیخ مفید.]|تصویر=کتاب المز ار مفید.jpg|نویسنده=شیخ مفید|به تصحیح=سید محمدباقر موحد ابطحی|زبان=عربی|موضوع=[[زیارت|زیارات]]|تعداد جلد=۱|صفحه=|قطع=وزیری|ناشر=مدرسه امام المهدی(ع) و دیگران|محل انتشارات=[[قم]]، [[بیروت]]|تاریخ نشر=١۴٠٩ق|شابک=|تاریخ نگارش=سده چهارم قمری}}

 

==مؤلف==

مؤلف، در خطبه کتاب آن را، «مناسک زیارة الامامین» نامیده و در کتاب الارشاد خود، با عنوان «مناسک المزار»، به آن آدرس داده است. برخی از بزرگان، این کتاب را به نام‌های «المزار»، «مزار صغیر»  و «مناسک المزارات» خوانده‌اند.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/72 کتاب‌شناسی زیارت، ص۷۲.]</ref>

[[نجاشی]]، رجال‌نگار [[شیعه]] هنگام برشمردن کتاب‌های شیخ مفید، از «مزار صغیر» یاد کرده است. [[آقا بزرگ تهرانی]] نیز کتاب مزار موجود را «مزار صغیر» خوانده است. از این، برمی‌آید که مفید، دارای دو کتاب مزار کبیر و صغیر بوده و اکنون از کتاب مزار کبیر او خبری در دست نیست.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/73 کتاب‌شناسی زیارت، ص۷۳.]</ref> کتابی با نام المزار الکبیر، منسوب به شیخ مفید با تحقیق احمدعلی‌مجید الحلی، در سلسه مصادر بحارالانوار، توسط مکتبة‌ العلامة المجلسی، در سال ۱۴۳۴ق چاپ شده است.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/3179991 المزار الکبیر، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.] [https://www.gisoom.com/book/11095918/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1/ المزار الکبیر، شبکه جامع کتاب گیسوم.]</ref> برخی این انتساب را رد کرده‌اند<ref>[http://ganjineh.kateban.com/post/3790 شاهدی درون متنی بر ردّ انتساب کتاب المزار (الکبیر) شیخ مفید به وی، پایگاه کاتبان.]</ref> و برخی احتمال داده‌اند مراد نجاشی، حجم کوچک کتاب باشد نه وجود کتابی دیگر به نام المزار الکبیر.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/73 کتاب‌شناسی زیارت، ص۷۳.]</ref>

[[آقا بزرگ تهرانی]] در کتاب الذریعه، هنگام معرفی کتاب «المزارِ» مفید، به اشتباه خطبه کتاب «[[کتاب المزار (شهید اول)|المزارِ]]» [[شهید اول]] را ذکر کرده و این، سبب شده برخی دیگر نیز نسخه‌های مزار شهید اول و شیخ مفید را اشتباه بگیرند.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/73 کتاب‌شناسی زیارت، ص۷۳.]</ref>  

این کتاب، دارای دو بخش بوده، بخش اول شامل ۶٧ باب و بخش دوم دارای ٢٩ باب است.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1339/1/217 مقاله کتاب «المزار» شیخ مفید،  فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص217.]</ref> تصمیم نویسنده، تنها گردآوری بخش نخست، درباره [[زیارت امام علی(ع)]] و [[زیارت امام حسین(ع)|امام حسین(ع)]] بوده،<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/387/1/3 المزار (مفید)، مقدمه، ص۳.]</ref> ولی بعدها آداب زیارت دیگر [[معصومان(ع)]] را در بخشی جداگانه به کتاب افزوده است.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1339/1/220 مقاله کتاب «المزار» شیخ مفید،  فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص220.]</ref>

کتاب المزارِ شیخ مفید، به گردآوری روایات درباره ارزش و آداب [[زیارت]] [[معصومان(ع)]]، زیارت مؤمنان و قبرهای آنان پرداخته است.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1339/1/220 مقاله کتاب «المزار» شیخ مفید،  فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص220.]</ref> بخش اول کتاب، دارای روایات درباره ارزش و آداب [[زیارت امام علی(ع)]]، برخی از مکان‌های مقدس در کنار حرم او مانند [[مسجد کوفه]] و [[مسجد سهله]]، ارزش، آداب و وجوب [[زیارت امام حسین(ع)]]، زیارت او در روزهای خاص، ارزش و محدوده [[حائر]]، ارزش و ویژگی‌های [[تربت]] او، چگونگی [[زیارت حضرت علی اکبر(ع)]]، [[زیارت حضرت عباس(ع)|حضرت عباس(ع)]] و [[زیارت شهدا|شهدا]] است.<ref>المزار (مفید)، فهرس، ص۲۳۰-۲۳۴؛ [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/73 کتاب‌شناسی زیارت، ص۷۳.]</ref> بخش دوم کتاب، دارای روایات درباره ارزش و آداب زیارت دیگر معصومان(ع)، [[زیارت جامعه|زیارت‌های جامعه]]، آداب و ثواب [[زیارت نیابتی]]، ارزش زیارت شیعیان و قبر آنان و ارزش زیارت پدر و مادر است.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/73 کتاب‌شناسی زیارت، ص۷۳.]</ref>

#باب فضل [[کوفه|الکوفة]]؛

#باب فضل [[مسجد کوفه|مسجد الکوفة]]؛

#باب فضل الصلاة عند السابعة من أساطین المسجد؛

#باب فضل [[مسجد سهله|مسجد السهلة]]؛

#باب فضل [[فرات|الفرات]]؛

#باب فضل [[غسل زیارت|الاغتسال]] فی الفرات والشرب منه؛

#باب [[زیارت امام علی(ع)|زیارة أمیرالمؤمنین]] صلوات الله علیه؛

#باب فضل [[کربلا|کربلاء]]؛

#باب وجوب [[زیارت امام حسین(ع)|زیارة الحسین]] صلوات الله علیه؛

#باب حدّ وجوبها فی الزمان علی الاغنیاء والفقراء؛

#باب ثواب من زار الحسین(ع) راکباً و ماشیاً و مناجاة الله لزائره؛

#باب ما جاء فی زیادة العمر بزیارته(ع) و نقصانه بترکها؛

#باب ما جاء فی تفریج الکرب بزیارته(ع)؛

#باب ما جاء فی تمحیص الذنوب بزیارته(ع)؛

#باب ما جاء فی ثواب زیارته(ع)؛

#باب فضل زیارة أول [[ماه رجب|رجب]]؛

#باب زیارة النصف من رجب؛

#باب فضل زیارة النصف من [[ماه شعبان|شعبان]]؛

#باب فضل زیارته لیلة [[عید فطر|الفطر]]؛

#باب فضل زیارته [[روز عرفه|یوم عرفة]]؛

#باب فضل الجمع بین زیارة النصف من شعبان و لیلة الفطر و لیلة عرفة فی سنة واحدة؛

#باب فضل زیارته(ع) [[روز عاشورا|یوم عاشوراء]]؛

#باب فضل [[زیارت اربعین|زیارة الأربعین]]؛

#باب فضل زیارته [[شب قدر|لیلة القدر]]؛

#باب فضل الزیارة فی کل شهر؛

#باب انتقاص الدین بترک زیارته(ع)؛

#باب العزم علی الخروج علی الزیارات واختیار الایام لذلک؛

#باب الفعل والقول عند الخروج؛

#باب القول علی باب منزلک؛

#باب القول عند الرکوب؛

#باب اختیار اوقات السیر؛

#باب ذکرالله تعالی فی السیر و [[دعا|الدعاء]]؛

#باب القول فی صعود الآکام و القناطر و عبر الجسور؛

#باب القول عند الاشراف علی القریة؛

#باب الدعاء عند خوف السبع والهوام؛

#باب الدعاء عند خوف الشیاطین؛

#باب القول عند خوف الاعداء و اللصوص؛

#باب اختیار المنازل؛

#باب القول والفعل عند نزول المنزل؛

#باب القول والفعل عند الرحیل من المنزل؛

#باب الفعل والقول عند دخول [[کوفه|الکوفة]]؛

#باب الفعل والقول عند اتیان [[مشهد|المشهد]]؛

#باب شرح الزیارة؛

#باب [[نماز زیارت|صلاة الزیارة]]؛

#باب [[زیارت وداع|الوداع]]؛

#باب فضل الصلاة فی المسجد بالکوفة؛

#باب الصلاة [[روز غدیر|یوم الغدیر]] و دعائه؛

#باب فی زیارة الحسین بن علی صلوات الله علیه و شرائطها؛

#باب ورود کربلاء وموضع النزول منها و [[غسل زیارت|الغسل]]؛

#باب القول عند ورود المشهد؛

#باب القول عند معاینة الجدث(قبر)؛

#باب القول عند الوقوف علی الجدث؛

#باب زیارة علی بن الحسین(ع)؛

#باب [[زیارت شهدا|زیارة الشهداء]]؛

#باب [[زیارت حضرت عباس(ع)|زیارة العباس بن علی]] صلوات الله علیه؛

#باب وداع العباس بن علی؛

#باب الوداع؛

#باب وداع الشهداء رحمة الله علیهم؛

#باب فضل الصلاة فی مشهد الحسین بن علی صلوات الله علیهما؛

#باب فضل اتمام الصلاة فی الحرمین وفی المشهدین علی ساکنهما السلام؛

#باب فضل [[حائر|الحائر]] و حرمته وحدّه؛

#باب فضل [[تربت|طین قبرالحسین]] صلوات الله علیه؛

#باب مقدار ما یؤخذ منها للانتفاع؛

#باب (بدون نام؛ درباره کیفیت استفاده تربت امام حسین(ع))؛

#باب ما یقول الرجل اذا أخذ من طین قبر الحسین(ع)؛

#باب فضل السبحة والتسبیح بها؛

#باب دعاء یوم عرفة.

{{ستون-شروع|3}}

#باب مختصر فضل [[زیارت حضرت محمد(ص)|زیارة رسول‌الله(ص)]]؛

#باب مختصر شرح زیارة سیّدنا رسول‌الله(ص)؛

#مختصر زیارة أخری له(ع)؛

#زیارة أخری ایضاً؛

#مختصر [[زیارت وداع|وداع]] رسول‌الله(ص)؛

#باب مختصر فضل [[زیارت حضرت فاطمه(س)|زیارة فاطمة(س)]]؛

#باب زیارتها(س)؛

#مختصر زیارة أخری لها(س)؛

#باب مختصر فضل [[زیارت امام حسن(ع)|زیارة سیّدنا أبی محمد الحسن بن علی(ع)]]؛

#باب مختصر زیارته (علیه السلام) ؛

#باب مختصر فضل [[زیارت امام سجاد(ع)|زیارة سیّدنا علی بن الحسین]] زین العابدین و أبی‌جعفر [[زیارت امام باقر(ع)|محمد بن علی]] باقر العلم و أبی‌عبدالله [[زیارت امام صادق(ع)|جعفر بن محمد]] الصادق؛

#باب مختصر زیارتهم؛

#زیارة أخری لهم مختصرة؛

#باب مختصر فضل زیارة سیدنا أبی‌الحسن [[زیارت امام کاظم(ع)|موسی بن جعفر]] و أبی‌جعفر [[زیارت امام جواد(ع)|محمد بن علی بن موسی]](ع)؛

#باب مختصر زیارتهما(ع)؛

#باب فضل زیارة مولانا أبی‌الحسن [[زیارت امام رضا(ع)|علی بن موسی]] الرضا(ع)؛

#باب مختصر زیارته(ع)؛

#باب مختصر فضل السیّدین أبی‌الحسن [[زیارت امام هادی(ع)|علی بن محمد]] و أبی‌محمد [[زیارت امام حسن عسکری(ع)|الحسن بن علی]] العسکریین(ع)؛

#باب مختصر زیارتهما(ع)؛

#باب [[زیارت‌های جامعه|زیارة جامعة]] لسائر [[ائمه|الأئمة]]؛

#باب فضل [[زیارت نیابی|التطوع بالزیارة]] عن الأئمة و عن أهل الایمان؛

#باب ثواب [[حج|الحج]] و الزیارة عن الاخوان بالأجر؛

#باب ما یقول [[زائر|الزائر]] عن غیره بالأجر؛

#باب ما یقول الزائر عن أخیه تطوّعاً؛

#باب حکم من أراد أن یزور عن أبویه واخوانه و ما یقول اذا أراد ذلک؛

#باب حکم من بعدت شقّته أو تعذر علیه قصد [[مشهد|المشاهد]] وهو یرید الزیارة کیف یصنع و کیف یقول؛

#باب فضل زیارة قبول الشیعة رحمهم الله؛

#باب شرح زیارة قبورهم و صفة العمل بذلک؛

#باب النوادر.

این کتاب را پس از [[کامل الزیارات (کتاب)|کامل الزیارات]] [[ابن قولویه]]، برجسته‌ترین کتاب [[شیعه]]، درباره [[زیارت]] دانسته‌اند.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/72 کتاب‌شناسی زیارت، ص۷۲.]</ref> المزار، نخستین کتابی است که «[[زیارت ناحیه مقدسه]]» را نقل کرده است. پس از وی، [[شیخ طوسی]] در «[[مصباح المصباح (کتاب)|المصباح]]» و پس از او [[سید بن طاووس]] در «[[مصباح الزائر (کتاب)|مصباح الزائر]]» آن را ذکر کرده‌اند.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1339/1/220 مقاله کتاب «المزار» شیخ مفید،  فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص220.]</ref>

==اعتبار==

روایت‌های کتاب المزار، از نظر سند، سه گونه است:

*روایت‌هایی که نویسنده، سند آن را از استاد خود [[ابن قولویه]] و در برخی موارد از دیگر استادان خود نقل کرده است. بیشتر روایات این کتاب از این دسته است.

*روایت‌هایی که به صورت مرسل از یکی از [[ائمه(ع)]] نقل و از بیان سند آن خودداری شده است.

*آداب و زیارت‌هایی که نقل شده، ولی به [[معصوم(ع)]] نسبت داده نشده است. برخی احتمال قوی داده‌اند بسیاری از این موارد، از روایات معصومان(ع) گرفته شده باشد؛ به ویژه که برخی از آن‌ها، در کتاب‌های دیگر به صورت مسند، از ائمه(ع) روایت شده است.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/73 کتاب‌شناسی زیارت، ص۷۳.]</ref>

جامعیت، قدمت و جایگاه نویسنده کتاب، سبب شده بزرگان [[شیعه]] از آن روایت نقل کنند.<ref name=":0">[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1339/1/217 مقاله کتاب «المزار» شیخ مفید،  فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص217.]</ref> بسیاری از کتاب‌ها مانند [[تهذیب‌ الاحکام]]، [[مصباح الکفعمی|المصباح]] و [[بحارالانوار|بحار الانوار]] از این کتاب بهره برده‌اند.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/72 کتاب‌شناسی زیارت، ص۷۲.]</ref>

*نسخه‌ای به شماره OR 8355، در کتابخانه بریتانیا، که در سال ۸۰۹ق استنساخ شده است.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/5131318 المزار، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.]</ref>

نسخه‌ای خطی از این کتاب با ترجمه و کتابت حاج ابوطالب بن ابوتراب، در [[کتابخانه مرعشی نجفی]] موجود است. ترجمه، با خط نستعلیق زیر سطرها نگاشته شده است.<ref>[http://aghabozorg.ir/showbookdetail.aspx?bookid=166295 المزار، بانک اطلاعات کتب و نسخ خطی.]</ref>

کتاب المزار، به عنوان نخستین اثر از مجموعه «موسوعة المزارات» توسط مدرسه [[امام مهدی(ع)|امام المهدی(ع)]]، با اشراف سید محمدباقر موحد ابطحی تصحیح و تحقیق شده و در ۲۱۶ صفحه، در سال ١۴٠٩ق چاپ شده است.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/111 کتاب‌شناسی زیارت، ص111.] [https://opac.razavi.ir/simwebclt/WebAccess/SimWebPortal.dll/DubFullRec المزار، کتابخانه آستان قدس رضوی.] [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1339/1/218 مقاله کتاب «المزار» شیخ مفید،  فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص۲۱۸.]</ref> پس از آن، توسط الموتمر‌العالمی لالفیه الشیخ‌المفید‏‫‏‏، در [[قم]]، در ۲۳۴ صفحه، در سال ۱۴۱۳ق منتشر شد.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/871309 کتاب المزار: مناسک المزار، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.]</ref> این کتاب، با همین تصحیح و تحقیق، به ضمیمه [[الاعتقادات (کتاب)|الاعتقادات]]، توسط دارالمفید، در [[بیروت]]،‌ در سال ۱۴۱۴ق به چاپ رسید.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/561458 تصحیح اعتقادات الامامیه، کتاب المزار، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.]</ref>

در این تحقیق، دیگر منابع روایات، اختلاف عبارت‌ها با دیگر منابع روایی و اختلاف نسخه‌ها، در پاورقی ذکر شده<ref>کتاب المزار، با تحقیق موحد ابطحی، تمام کتاب.</ref> و ۵ فهرست، به شرح زیر استخراج شده است:

*فهرست اعلام.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1339/1/221 مقاله کتاب «المزار» شیخ مفید،  فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص۲۲۱.]</ref>

* [https://ebookshia.com/books/view/1689/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8+%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1+%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%DA%A9+%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1 خواندن و بارگیری کتاب المزار شیخ مفید، با تحقیق موحد ابطحی]

| پس از لینک = فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره هفدهم، زمستان 1392، ص217  

 

 

[[Category:مقاله‌های تکمیل‌شده]]

 

[[Category:کتاب‌های درباره آداب زیارت عتبات عالیات]]

[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]

[[رده:کتاب‌ها با موضوع زیارت‌نامه]]