آیه ۲ سوره توبه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۶ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{آیات حج و حرمین}}
'''آیه ۲ سوره توبه'''، آیه‌ای از [[قرآن]]، که در آن [[برائت از مشرکان]] اعلام شده و زمان آن [[روز حج اکبر]] دانسته شده است. حج اکبر را مراسم [[حج]] در برابر [[عمره]]، و روز حج اکبر را [[عید قربان]] دانسته‌اند.
== متن و ترجمه ==
== متن و ترجمه ==
{{قرآن
{{قرآن
| متن = وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ فَإِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللَّهِ وَبَشِّرِ الَّذِينَ كَفَرُوا بِعَذَابٍ أَلِيمٍ
| متن = وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَی النَّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ الْأَکْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِیءٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَرَسُولُهُ فَإِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَإِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ غَیْرُ مُعْجِزِی اللَّهِ وَبَشِّرِ الَّذِینَ کَفَرُوا بِعَذَابٍ أَلِیمٍ
| ترجمه = و این اعلامی است از سوی خدا و پیامبرش به همه مردم در روز حج اکبر که: یقیناً خدا و پیامبرش از مشرکان بیزارند [و هیچ تعهدی نسبت به آنان ندارند]؛ پس [ای مشرکان!] اگر [از پیمان‌شکنی و خیانت] توبه کنید [و مسلمان شوید] برای شما بهتر است و اگر روی [از وفای به پیمان و اسلام] بگردانید، بدانید که شما عاجز کننده خدا نیستید [تا بتوانید از دسترس قدرت او بیرون روید]؛ و کسانی را که کفر ورزیدند، به عذابی دردناک مژده ده.
| ترجمه = و این اعلامی است از سوی خدا و پیامبرش به همه مردم در روز حج اکبر که: یقیناً خدا و پیامبرش از مشرکان بیزارند [و هیچ تعهدی نسبت به آنان ندارند]؛ پس [ای مشرکان!] اگر [از پیمان‌شکنی و خیانت] توبه کنید [و مسلمان شوید] برای شما بهتر است و اگر روی [از وفای به پیمان و اسلام] بگردانید، بدانید که شما عاجز کننده خدا نیستید [تا بتوانید از دسترس قدرت او بیرون روید]؛ و کسانی را که کفر ورزیدند، به عذابی دردناک مژده ده.
}}
}}


== شرح واژگان ==
== شرح واژگان ==
«اذان» از ريشه اذن به معناى علم است<ref>المصباح المنیر، ذیل واژه برأ.</ref> و به جای مصدر حقیقی یعنی «ایذان» نشسته است.<ref>لسان العرب، ذیل واژه اذن.</ref> مشتقات این ریشه در دیگر آیات، مانند آیه {{آیه|ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَيَّتُهَا الْعِيرُ إِنَّكُمْ لَسٰارِقُونَ
«اذان» از ریشه اذن به معنای علم است<ref>المصباح المنیر، ذیل واژه برأ.</ref> و به جای مصدر حقیقی یعنی «ایذان» نشسته است.<ref>لسان العرب، ذیل واژه اذن.</ref> مشتقات این ریشه در دیگر آیات، مانند آیه {{آیه|ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَیَّتُهَا الْعِیرُ إِنَّکُمْ لَسٰارِقُونَ}} نیز به‌کار رفته است.<ref>سوره یوسف، آیه ٧٠.</ref>
}} نیز به‌کار رفته است.<ref>سوره يوسف، آیه ٧٠.</ref>


واژه «برائت» مصدر و به معناى تنزه و تباعد است، و نيز به معناى اعذار و انذار نيز به كار مى‌رود.<ref>لسان العرب، ذیل واژه اذن.</ref> مشتقات اين مصدر افزون بر آیه ۲ سوره توبه، بارها در قرآن به‌كار رفته است؛ از جمله آیه {{آیه|وَ أَنَا بَرِيءٌ مِمّٰا تَعْمَلُونَ
واژه «برائت» مصدر و به معنای تنزه و تباعد است، و نیز به معنای اعذار و انذار نیز به کار می‌رود.<ref>لسان العرب، ذیل واژه اذن.</ref> مشتقات این مصدر افزون بر آیه ۲ سوره توبه، بارها در [[قرآن]] به‌کار رفته است؛ از جمله آیه {{آیه|وَ أَنَا بَرِیءٌ مِمّٰا تَعْمَلُونَ}}<ref>سوره یونس، آیه ۴١.</ref> که همگی به معنای بی‌زاری جستن و فاصله گرفتن است.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۱.</ref>
}}<ref>سوره يونس، آیه ۴١.</ref> كه همگى به معناى بي‌زارى جستن و فاصله گرفتن است.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۱.</ref>


== محتوا ==
== محتوا ==
در آیه ۲ سوره برائت، به سه مطلب کلی اعلام برائت، زمان این اعلام و قاعده کلی تبشیر و انذار پرداخته شده است.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۲.</ref>
در آیه ۲ سوره برائت، به مطالبی مانند اعلام [[برائت از مشرکان]] و زمان این اعلام پرداخته شده است.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۲.</ref>


=== برائت از مشرکان ===
=== برائت از مشرکان ===
{{اصلی|برائت از مشرکان}}
{{اصلی|برائت از مشرکان}}
با عبارت {{آیه|أَنَّ اللّٰهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَ رَسُولُه
با عبارت {{آیه|أَنَّ اللّٰهَ بَرِیءٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَ رَسُولُه}}، در این آیه، و با عبارت {{آیه|بَرٰاءَةٌ مِنَ اللّٰهِ وَ رَسُولِه}} در آیه پیشین، برائت از مشرکان اعلام شده است.
}}، در این آیه، و با عبارت {{آیه|بَرٰاءَةٌ مِنَ اللّٰهِ وَ رَسُولِه
}} در آیه پیشین، برائت از مشرکان اعلام شده است.


به گفته علامه طباطبایی، مفسر شیعه، در این عبارت، خدا پیامبر را نیز در حکم برائت از مشرکان شریک خود کرده است؛‌ بنابراین این آیه غیر از تشریع برائت، اجرای آن توسط پیامبر(ص) را نیز دنبال می‌کند. اجرای این حکم توسط پیامبر(ص) به معنای رفع امان از مشرکانی است که پیشتر با آنها عهد بسته بودند.<ref>الميزان، ج٩، ص١۴٧.</ref>
به گفته [[سید محمدحسین طباطبایی|علامه طباطبایی]]، مفسر [[شیعه]]، در این عبارت، خدا [[پیامبر(ص)]] را نیز در حکم برائت از مشرکان شریک خود قرار داده است؛ بنابراین این آیه غیر از تشریع برائت، اجرای آن توسط پیامبر(ص) را نیز دنبال می‌کند. اجرای این حکم توسط پیامبر(ص) به معنای رفع امان از مشرکانی است که پیشتر با آنها عهد بسته شده بود.<ref>المیزان، ج٩، ص١۴٧.</ref>


=== حج اکبر (زمان اعلام برائت) ===
=== حج اکبر (زمان اعلام برائت) ===
{{اصلی|حج اکبر}}
{{اصلی|حج اکبر}}
در عبارت {{آیه|وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الْأَكْبَر
در عبارت {{آیه|وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَی النَّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ الْأَکْبَر}}، گفته شده اعلام برائت باید در روز [[حج اکبر]] باشد. درباره مراد از روز حج اکبر، دیدگاه‌هایی وجود دارد که برخی از آنها چنین است:
}}، گفته شده اعلام برائت باید در روز [[حج اکبر]] باشد. درباره مراد از روز حج اکبر، دیدگاه‌هایی وجود دارد که برخی از آنها چنین است:
* '''روز عرفه'''؛ که در آن وقوف همه حاجیان است.<ref>کشف الاسرار، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ المیزان، ذیل آیه ۲ سوره توبه.</ref>
 
* '''عید قربانِ سال نهم هجری'''؛ که در آن [[کافر|کافران]] و مسلمانان با هم در مراسم [[حج]] شرکت داشتند و پس از آن هرگز چنین نشد.<ref>المیزان، ج٩، ص١۴٩.</ref>
* روز عرفه؛ که در آن وقوف همه حاجیان است.<ref>كشف الاسرار، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ الميزان، ذیل آیه ۲ سوره توبه.</ref>
* '''همه ایام حج'''؛ اگر چه ایام حج بیش از یک روز است ولی به همه آنها «روز حج اکبر» گفته شده است؛ چناچه به زمان وقوع جنگ‌ها نیز «یوم» گفته شده، مانند یوم حنین، یوم الاحزاب، یوم صفین و یوم الجمل.<ref>تفسیرکبیر، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ کشف الاسرار، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ کشاف، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ المیزان، ذیل آیه ۲ سوره توبه.</ref>
* عید قربانِ سال نهم هجری؛ که در آن کافران و مسلمانان با هم در مراسم حج شرکت داشتند و پس از آن هرگز چنین نشد.<ref>الميزان، ج٩، ص١۴٩.</ref>
* همه ایام حج؛ اگر چه ایام حج بیش از یک روز است ولی به همه آنها روز حج اکبر گفته شده است؛ چناچه به زمان وقوع جنگ‌ها نیز «یوم» گفته شده، مانند یوم حنین، یوم الاحزاب، یوم صفین و یوم الجمل.<ref>تفسيركبير، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ كشف الاسرار، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ كشاف، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ الميزان، ذیل آیه ۲ سوره توبه.</ref>


به گفته برخی، دو دسته روایت درباره تعیین مصداق روز حج اکبر وجود دارد:
به گفته برخی، دو دسته روایت درباره تعیین مصداق روز حج اکبر وجود دارد:
* '''مراسم حج''': بر اساس دسته‌ای از روایات، حج اکبر در برابر [[حج اصغر]] یعنی [[عمره]] قرار دارد و دارای مناسک گوناگونی مانند [[وقوف در عرفات]] و [[رمی جمرات]] است.<ref>فروع کافی، باب فرض الحج و العمر.</ref>
* '''روز عید قربان''': بر پایه دسته‌ای دیگر از روایات، روز حج اکبر، روز [[عید قربان]] است.<ref>فروع کافی، باب الحج الأکبر و الأصغر.</ref>


* مراسم حج: بر اساس دسته‌ای از روایات، حج اکبر در برابر حج اصغر یعنی عمره قرار دارد و دارای مناسک گوناگونی مانند وقوف در عرفات و رمی جمرات است.<ref>فروع كافى، باب فرض الحج و العمر.</ref>
برخی، بین این دو دسته روایت جمع کرده، حج که در برابر عمره قرار دارد را حج اکبر دانسته و از میان [[ایام الحج|ایام حج]]، روز عید قربان را «یوم الحج الاکبر» دانسته‌اند.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۹.</ref>به گفته علامه طباطبایی، مفسر شیعه، یوم الحج الاکبر در روز عید قربان، سال نهم قمری اتفاق افتاد و پس از آن چنین حادثه‌ای روی نداد؛<ref>المیزان، ج٩، ص١۴٩.</ref> ولی برخی، واقع شدن اولین برائت در سال نهم را بیانگر سرآغازی برای تشریع و اجرای این حکم دانسته‌اند. به باور وی، انجام نشدن آن در دوران [[امامان(ع)]] ممکن است مانند بسیاری از احکام دیگر، به دلیل نبود شرایط لازم باشد.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۱۱.</ref>
* روز عید قربان: بر پایه دسته‌ای دیگر از روایات، روز حج اکبر، روز عید قربان است.<ref>فروع كافى، باب الحج الأكبر و الأصغر.</ref>


برخی، بین این دو دسته روایت جمع کرده، حج که در برابر عمره قرار دارد را حج اکبر دانسته و از میان ایام حج، روز عید قربان را «یوم الحج الاکبر» دانسته‌اند.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۹.</ref>به گفته علامه طباطبایی، مفسر شیعه، یوم الحج الاکبر در روز عید قربان سال نهم قمری اتفاق افتاد و پس از آن چنين حادثه‌اى روى نداد؛<ref>الميزان، ج٩، ص١۴٩.</ref> ولی برخی، واقع شدن اولين برائت در سال نهم را بيانگر سرآغازى برای تشريع و اجراى اين حكم دانسته‌اند. به باور وی، انجام نشدن آن در دوران امامان(ع) ممکن است مانند بسیاری از احکام دیگر، به دليل نبود شرايط لازم باشد.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۱۱.</ref>
== پانویس ==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==منابع==
== منابع ==
 
{{منابع}}
{{برگرفتگی
{{برگرفتگی
| پیش از لینک = کتاب
| پیش از لینک = کتاب
خط ۴۹: خط ۴۶:
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/761
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/761


}}'''المصباح المنير'''، احمد بن محمد فيومى، قم، دارالهجرة، دوم، ١۴١۴ق.
}}
* '''تفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)'''، محمد بن عمر فخر رازی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چهارم، ۱۴۱۳ق.
* '''کافی'''، محمد بن یعقوب کلینی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
* '''الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل'''، محمود بن عمر زمخشری، ادب الحوزه.
* '''کشف‌الاسرار وعدةالابرار'''، ابوالفضل رشیدالدین میبدی، تهران، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۶۰ش.
* '''المصباح المنیر'''، احمد بن محمد فیومی، قم، دارالهجرة، دوم، ۱۴۱۴ق.
* '''المیزان فی تفسیر القرآن'''، سید محمدحسین طباطبایی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
{{پایان}}
 
[[رده:آیه های مربوط به حج]]
[[رده:آیه های مربوط به حج]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۰۵

آیات حج و حرمین
سوره بقره
۱۲۵۱۲۶۱۲۷۱۲۸۱۵۸۱۹۶۱۹۷۱۹۸۱۹۹۲۰۰۲۰۳
سوره آل عمران
۹۶۹۷
سوره مائده
۲۹۷
سوره توبه
۲۱۹
سوره حج
۲۵۲۶۲۷۲۸۲۹۳۳۳۴۳۶۳۷

آیه ۲ سوره توبه، آیه‌ای از قرآن، که در آن برائت از مشرکان اعلام شده و زمان آن روز حج اکبر دانسته شده است. حج اکبر را مراسم حج در برابر عمره، و روز حج اکبر را عید قربان دانسته‌اند.

متن و ترجمه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شرح واژگان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

«اذان» از ریشه اذن به معنای علم است[۱] و به جای مصدر حقیقی یعنی «ایذان» نشسته است.[۲] مشتقات این ریشه در دیگر آیات، مانند آیه ﴿ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَیَّتُهَا الْعِیرُ إِنَّکُمْ لَسٰارِقُونَ﴾ نیز به‌کار رفته است.[۳]

واژه «برائت» مصدر و به معنای تنزه و تباعد است، و نیز به معنای اعذار و انذار نیز به کار می‌رود.[۴] مشتقات این مصدر افزون بر آیه ۲ سوره توبه، بارها در قرآن به‌کار رفته است؛ از جمله آیه ﴿وَ أَنَا بَرِیءٌ مِمّٰا تَعْمَلُونَ﴾[۵] که همگی به معنای بی‌زاری جستن و فاصله گرفتن است.[۶]

محتوا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در آیه ۲ سوره برائت، به مطالبی مانند اعلام برائت از مشرکان و زمان این اعلام پرداخته شده است.[۷]

برائت از مشرکان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

با عبارت ﴿أَنَّ اللّٰهَ بَرِیءٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَ رَسُولُه﴾، در این آیه، و با عبارت ﴿بَرٰاءَةٌ مِنَ اللّٰهِ وَ رَسُولِه﴾ در آیه پیشین، برائت از مشرکان اعلام شده است.

به گفته علامه طباطبایی، مفسر شیعه، در این عبارت، خدا پیامبر(ص) را نیز در حکم برائت از مشرکان شریک خود قرار داده است؛ بنابراین این آیه غیر از تشریع برائت، اجرای آن توسط پیامبر(ص) را نیز دنبال می‌کند. اجرای این حکم توسط پیامبر(ص) به معنای رفع امان از مشرکانی است که پیشتر با آنها عهد بسته شده بود.[۸]

حج اکبر (زمان اعلام برائت)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در عبارت ﴿وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَی النَّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ الْأَکْبَر﴾، گفته شده اعلام برائت باید در روز حج اکبر باشد. درباره مراد از روز حج اکبر، دیدگاه‌هایی وجود دارد که برخی از آنها چنین است:

  • روز عرفه؛ که در آن وقوف همه حاجیان است.[۹]
  • عید قربانِ سال نهم هجری؛ که در آن کافران و مسلمانان با هم در مراسم حج شرکت داشتند و پس از آن هرگز چنین نشد.[۱۰]
  • همه ایام حج؛ اگر چه ایام حج بیش از یک روز است ولی به همه آنها «روز حج اکبر» گفته شده است؛ چناچه به زمان وقوع جنگ‌ها نیز «یوم» گفته شده، مانند یوم حنین، یوم الاحزاب، یوم صفین و یوم الجمل.[۱۱]

به گفته برخی، دو دسته روایت درباره تعیین مصداق روز حج اکبر وجود دارد:

برخی، بین این دو دسته روایت جمع کرده، حج که در برابر عمره قرار دارد را حج اکبر دانسته و از میان ایام حج، روز عید قربان را «یوم الحج الاکبر» دانسته‌اند.[۱۴]به گفته علامه طباطبایی، مفسر شیعه، یوم الحج الاکبر در روز عید قربان، سال نهم قمری اتفاق افتاد و پس از آن چنین حادثه‌ای روی نداد؛[۱۵] ولی برخی، واقع شدن اولین برائت در سال نهم را بیانگر سرآغازی برای تشریع و اجرای این حکم دانسته‌اند. به باور وی، انجام نشدن آن در دوران امامان(ع) ممکن است مانند بسیاری از احکام دیگر، به دلیل نبود شرایط لازم باشد.[۱۶]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. المصباح المنیر، ذیل واژه برأ.
  2. لسان العرب، ذیل واژه اذن.
  3. سوره یوسف، آیه ٧٠.
  4. لسان العرب، ذیل واژه اذن.
  5. سوره یونس، آیه ۴١.
  6. درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۱.
  7. درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۲.
  8. المیزان، ج٩، ص١۴٧.
  9. کشف الاسرار، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ المیزان، ذیل آیه ۲ سوره توبه.
  10. المیزان، ج٩، ص١۴٩.
  11. تفسیرکبیر، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ کشف الاسرار، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ کشاف، ذیل آیه ۲ سوره توبه؛ المیزان، ذیل آیه ۲ سوره توبه.
  12. فروع کافی، باب فرض الحج و العمر.
  13. فروع کافی، باب الحج الأکبر و الأصغر.
  14. درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۰۹.
  15. المیزان، ج٩، ص١۴٩.
  16. درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۱۱.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این مقاله برگرفته از کتاب درسنامه تفسیر آیات حج، محمد فاکر میبدی، قم، حوزه نماینگی ولی‌فقیه در امور حج و زیارت، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۸۷ش. است.
  • تفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، محمد بن عمر فخر رازی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چهارم، ۱۴۱۳ق.
  • کافی، محمد بن یعقوب کلینی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
  • الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، محمود بن عمر زمخشری، ادب الحوزه.
  • کشف‌الاسرار وعدةالابرار، ابوالفضل رشیدالدین میبدی، تهران، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۶۰ش.
  • المصباح المنیر، احمد بن محمد فیومی، قم، دارالهجرة، دوم، ۱۴۱۴ق.
  • المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمدحسین طباطبایی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.