قرن المنازل: تفاوت میان نسخه‌ها
(اصلاح نویسه‌های عربی، اصلاح فاصلهٔ مجازی، اصلاح ارقام) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | ||
| عنوان = | | عنوان = | ||
| تصویر = قرن | | تصویر = قرن المنازل۲.jpeg | ||
| اندازه تصویر = | | اندازه تصویر = | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
نسخهٔ ۳ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۴۱
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| مکان | در مسیر مکه |
| نام‌های دیگر | قرن الثعالب |
قَرَن المنازل یکی از پنج میقات برای عمره تمتع است، میقات، مکان‌های مشخصی است در عربستان که کسانی که قصد انجام عمره مفرده یا عمره تمتع یا حج را دارند در این مکان‌ها مُحرم می‌شوند. قرن المنازل یکی از منازل و مناطق سر راه حاجیان، از طائف به سمت نخلهٔ یمانیه است. امروزه قرن المنازل روستای کوچکی است که «سیل الکبیر» نامیده می‌شود. نام دیگر قرن المنازل، قرن الثعالب است. در مجموع پنج میقات، ذوالحلیفه، دورترین میقات و سپس جحفه قرار دارد و سه میقات دیگر (ذات عرق، یلملم و قرن المنازل) تقریباً در یک حد هستند.
در لغت
«قرن المنازل، از قَرْن، با فتح قاف و سکون راء تلفظ می‌شود. بعضی نیز آن را قَرَن المنازل خوانده‌اند». قَرَن (به فتح قاف و سکون راء) در لغت به معنای کوه کوچکی که از کوهی بزرگ جدا شده است.
موقعیت
راه‌های قدیمی که از قرن المنازل به مکه منتهی می‌شده، سه راه بوده است: «راه طائف، راه یمن و راه یمامه». قرن المنازل یکی از منازل و مناطق سر راه حاجیان، از طائف به سمت نخلهٔ یمانیه است. امروزه قرن المنازل روستای کوچکی است که «سیل الکبیر» نامیده می‌شود تا از قریه سیل صغیر که در مسیر طائف به مکه، قرار گرفته، مشخص شود. در این روستا دو مسجد قدیمی و یک مسجد نوساز به نام سیل الکبیر وجود دارد[۱] که برای احرام ساخته‌اند و به‌طور قطع میقات است. [۲] این روستا در شمال و ۵۵ کیلومتری طائف و ۷۵ کیلومتری مکه مکرمه قرار دارد. بدین گونه که در راه ریاض ـ مکه، در حویه، به سمت راست منحرف شده با عبور از طائف به سیل صغیر و سپس به سیل کبیر می‌رسد.
وادی محرم
در ۳۳ کیلومتری وادی سیل، مسجدی دیگر به نام وادی محرم ساخته شده است [یادداشت ۱] که برخی از اهل سنت در آن محرم می‌شوند. ظاهراً آنجا خارج از قرن المنازل بوده و فقط محاذات با قرن المنازل است. [۳]و اطلاق قرن المنازل به «وادی محرم» قابل اثبات نیست. برخی از اهل سنت نیز بر میقات نبودن وادی محرم تأکید داشته‌اند و معتقدند افرادی که از میقات قرن المنازل می‌گذرند، باید در السیل الکبیر احرام ببندند[۴].[یادداشت ۲].[۵] اکنون بنا بر فتوای رسمی حکومت سعودی وادی محرم، جزء مواقیت محسوب می‌شودو جزئی از قرن المنازل قلمداد می‌شود.[۶]
وجه تسمیه
در مورد قرن المنازل بین لغت‌شناسان و جغرافی‌دانان اختلاف است[۷] که آیا کوه یا روستا یا وادی بوده است. قَرَن همچنین به نام روستایی در نزدیکی طائف آمده است. [۸] فیروزآبادی در قاموس[۹] می‌گوید: «قرن، نام قریه‌ای در طائف، یا نام همه آن وادی است. همچنین قرن منسوب به قرن بن ردمان بن ناجیة بن مراد بوده است». صاحب «کشف اللثام»[۱۰] قرن را کوهی مشرف به عرفات می‌داند[۱۱].[۱۲] درحالی‌که عرفات در ۲۲ کیلومتری مکّه است و قرن المنازل حدود ۷۵ کیلومتر فاصله دارد. [۱۳]
نسبت قَرَن با اویس قَرَنی
جوهری[۱۴] در صحاح اللغة «قَرَن» (به فتح راء) آورده و اویس قَرَنی را منسوب به این منطقه می‌داند. «مرحوم نراقی»،[۱۵] هم از نظر جوهری، دفاع کرده است. فیومی،[۱۶] فیروزآبادی و دیگران، انتساب به اویس قرنی را اشتباه دانسته‌اند.
نام‌های دیگر
نام دیگر قرن المنازل، در برخی از متون، قرن الثعالب و قرن بدون منازل ذکر شده است. [۱۷] شاید جهت اضافه شدن قرن به منازل این باشد که آن، تنها کوهی است که در منازل مسیر طائف ـ مکه، که از نخله یمانیه عبور می‌کند، واقع شده است. [یادداشت ۳]
جستارهای وابسته
پانوشت
- ↑ المغازی، ج3، ص924؛ البدایة و النهایة، ج4، ص397.
- ↑ المعتمد فی شرح العروة الوثقی، ج3، ص227.
- ↑ فصلنامه میقات حج، «موضوع‌شناسی برخی از اماکن مکه مکرمه و مدینه منوره»، شماره 89، ص14.
- ↑ مجله البحوث الفقهیة المعاصرة «مواقیت الحج‌الزمانیة و المکانیة دراسة فقهیة، جغرافیة، تاریخیة»؛ سال8، عدد29، سال 1416.
- ↑ مفید الأنام و نور الظلام فی تحریر الاحکام لحج‌بیت الله الحرام، ص56.
- ↑ فتاوی و رسائل سماحة الشیخ محمد بن ابراهیم، ج5، ص211.
- ↑ معجم البلدان، ج4، ص332؛ الاماکن او ما اتفق لفظه و افترق معناه من الامکنه، ص822؛ المصباح المنیر، ج2، ص500؛ تاج‌العروس من جواهر القاموس، ج18، ص445؛ الصحاح تاج‌اللغة و صحاح العربیه، ج6، ص1181؛ لسان العرب، ج13، ص341.
- ↑ معجم البلدان، ج4، ص٣٣٢.
- ↑ قاموس المحیط، ج4، ص258.
- ↑ قاموس المحیط، ج4، ص258؛ کشف اللثام، ج5، ص216.
- ↑ مصباح المنیر، ج2، ص500.
- ↑ الحج فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ج2، ص506.
- ↑ الحج فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ج2، ص506.
- ↑ صحاح، ج6، ص218.
- ↑ مستندالشیعة، ج11، ص184.
- ↑ مصباح المنیر، ج2، ص500.
- ↑ کشف اللثام، ج5، ص216.
- ↑ میقات (وادی محرم) در جنوب شرقی مکه قرار دارد و فاصله‌اش تا مکه ۷۶ کیلومتر است، جاده مواصلاتی آن به مکه، غیر از جاده السیل الکبیر است.
- ↑ از جمله این افراد شیخ عبدالله بن عبدالرحمان الجاسر است که در «مفید الأنام و نور الظلام فی تحریر الاحکام لحج بیت الله الحرام»بدان اشاره کرده است.همچنین در مقاله «مواقیت الحج الزمانیة و المکانیة دراسة فقهیة، جغرافیة، تاریخیة» دکتر عبدالوهاب ابراهیم ابوسلیمان و دکتر معراج نواب مرزا به تفصیل به آن پرداخته شده است.
- ↑ محل‌هایی که به این نام، در منطقه حج قرار دارند، سه مکان هستند که عبارتند از: «کوه مشرف بر عرفات، قریه‌ای در نزدیکی طائف یا کل آن وادی و قرن الثعالب».
منابع
این مقاله برگرفته از است.
- آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، نشر مشعر، قم، ۱۳۸۶ه .ش.
- الإجماع، ابوبکر محمد بن إبراهیم بن المنذر النیسابوری، تحقیق: فؤاد عبد المنعم أحمد، دارالمسلم للنشر والتوزیع، ۱۴۲۵ه .ق.
- اجودالتقریرات، محمدحسین نایینی، مقرر: ابوالقاسم خویی، کتابفروشی مصطفوی، قم.
- احکام المیقات فی الفقة الاسلامی دراسة فقهیة، أشجان حمید باصی، پایان‌نامه، نشر الکترونیکی.
- اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ابوالولید محمد بن عبدالله بن احمد (ازرقی)، بیروت، دارالاندلس، ۱۴۱۶ ه .ق.
- اختیار معرفة الرجال، محمد بن عمر کشی، مصحح: حسن مصطفوی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، مشهد مقدس، ۱۳۴۸ه .ش.
- إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، حلّی، تحقیق: شیخ فارس حسون، اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه، ۱۴۱۰ه .ق.
- الإرشاد، محمد بن محمد بن نعمان عکبری (شیخ مفید)، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، اول، قم، ۱۴۱۳ه .ق.
- اساس البلاغه، زمخشری، تحقیق: محمد باسل عیون السود، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول ۱۴۱۹ه .ق.
- الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، ابوجعفر محمد بن حسن (طوسی اول)، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۹۰ ه .ق.
- إشارة السبق، علی بن حسن حلبی، تحقیق: ابراهیم بهادری، مؤسسة النشر الاسلامی، قم.
- إصباح الشیعة بمصباح الشریعة، قطب‌الدین محمد بن حسین، کیدری، شیخ ابراهیم بهادری مراغی، قم، مؤسسه امام صادق۹، ۱۴۱۶ ه .ق.
- الاصنام، کلبی، هشام، به کوشش احمد زکی، مطبعة الامیریه، ۱۳۲۲ق/۱۹۱۴م.
- اصول‌الفقه، محمدرضا مظفر، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، (بی‌تا).
- الأمالی، محمد بن علی بن بابویه قمّی (شیخ صدوق)، قم، انتشارات کتابخانه اسلامیه، ۱۳۶۲ه .ق.
- الإنصاف فی معرفة الراجح من الخلاف، علی بن سلیمان المرداوی علاء الدین ابوالحسن، تحقیق: محمد حامد الفقی، مطبعة السنة المحمدیة، ۱۳۷۵ه .ق.
- أنوار الهدایة، روح‌الله موسوی خمینی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۱۵ه .ق.
- انوارالاصول، ناصر مکارم شیرازی، مقرر: احمد قدسی، مدرسة الامام علی بن أبی‌طالب۷، قم.
- بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، مولی محمد باقر بن مولی محمدتقی مجلسی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
- بحوث فی شرح مناسک الحج، سیدمحمدرضا سیستانی، دار المورخ العربی، بیروت، ۱۴۳۷ه .ق.
- البدایة و النهایة، ابی‌الفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر الدمشقی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ ه .ق.
- بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، علاء الدین، ابوبکر بن مسعود بن أحمد الکاسانی الحنفی، دارالکتب العلمیة، ۱۴۰۶ه .ق.
- بلوغ المرام، ابوالفضل أحمد بن علی بن محمد بن أحمد بن حجر العسقلانی، تحقیق: سمیر بن أمین الزهری، دارالفلق، ریاض، چاپ هفتم، ۱۴۲۴ه .ق.
- تاج العروس من جواهر القاموس، محمد بن محمد مرتضی زبیدی، تحقیق: علی‌شیری، دارالفکر، بیروت.
- تاریخ المدینة المنورة، عمر بن شبه (ابن شبه نمیری)، محقق: فهیم محمد شلتوت، دارالفکر، قم.
- تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، حلی، تحقیق: محمدهادی یوسفی غروی، تهران، مؤسسه طبع و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۱۱ه .ق.
- تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، حلی، بی‌جا، بی‌تا.
- تذکرة الفقها، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، حلّی، گروه پژوهش مؤسسه آل‌البیت، قم، مؤسسه آل‌البیت، بی‌تا.
- تعالیق مبسوطه علی العروة الوثقی، محمد اسحاق فیاض، مقرر: محمد کاظم بن عبد العظیم یزدی، ناشر: محلاتی، قم
- تفسیر الکنز الدقائق، میرزا محمد مشهدی، چاپخانه علمیه، قم، ۱۴۰۹ه .ق.
- تفسیر قرطبی، محمد بن احمد انصاری قرطبی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۵ه .ق.
- تفسیر کبیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، فتح الله بن شکر الله کاشانی، انتشارات علمی ۱۳۴۰ه .ش.
- تفسیر نمونه، جمعی از نویسندگان زیر نظر ناصر مکارم شیرازی، دار الکتب الاسلامیه تهران ۱۳۸۰.
- تفصیل الشریعه فی شرح تحریرالوسیله، محمد فاضل موحدی لنکرانی، چاپ و نشر عروج، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، قم.
- التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، جمال الدین مقداد بن عبدالله، فاضل مقداد، تحقیق: سید عبداللطیف حسینی کوه‌کمری، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ه .ق.
- تنقیح المقال عن حاوی الاقوال، عبدالله مامقانی، تحقیق: محی‌الدین مامقانی، مؤسسه آل البیت: لاحیاء التراث، قم، ۱۳۸۴ه .ش.
- التنقیح فی شرح العروة الوثقی، ابوالقاسم خویی، ناشر لطفی، قم.
- تهذیب الأحکام، ابوجعفر محمد بن حسن، طوسی، چهارم، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ه .ق.
- تهذیب اللغة، محمد بن احمد ازهری، تحقیق: عمر سلامی و عبد الکریم حامد، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
- جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، محمد بن علی اردبیلی، دارالاضواء، بیروت.
- جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، سید احمد خوانساری، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، دوم، قم، مؤسسه اسماعیلیان، ۱۴۰۵ه .ق.
- جامع المقاصد فی شرح القواعد، علی بن حسین عاملی کرکی (محقق ثانی)، مؤسسه آل‌البیت:، ۱۴۱۴ه .ق.
- جمل العلم و العمل، علی بن حسین موسوی (سید مرتضی)، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
- جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محمد حسن بن باقر نجفی (صاحب الجواهر)، تحقیق و تعلیق: شیخ عباس قوچانی، هفتم، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- الحج فی الشریعة الاسلامیة الغراء، جعفر سبحانی تبریزی، مؤسسه امام صادق۷، قم، ۱۳۸۲ه .ش.
- الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، یوسف بن احمد بن ابراهیم بحرانی، تصحیح و تحقیق: شیخ محمد تقی ایروانی و سید عبدالرزاق مقرم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۵ه .ق.
- خلاصة الاقوال فی معرفة أحوال الرجال، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (حلّی)، قم، دارالذخائر، ۱۴۱۱ه .ق.
- الخلاف، ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، تصحیح و تحقیق: شیخ علی خراسانی، سید جواد شهرستانی، شیخ مهدی طه نجف، شیخ مجتبی عراقی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۷ه .ق.
- دانشنامه قرآن و حدیث، جمعی از پژوهشگران زیر نظر محمد محمدی ری شهری، انتشارات دارالحدیث، ۱۳۹۰ه .ش.
- دراسات فی المکاسب المحرمة، حسینعلی منتظری، نشر تفکر، قم.
- الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، محمد بن مکی عاملی (شهید اول)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ه .ق.
- دروس فی علم الاصول، سید محمد باقر صدر، مؤسسة النشر الاسلامی، قم.
- رجال ابن داوود، تقی الدین ابومحمد حسن بن علی بن داوود حلی، المطبعة الحیدریه، النجف الاشرف، ۱۹۷۲ه .ق.
- رجال الطوسی، ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، مؤسسة النشر الإسلامی، بی‌جا، ۱۴۱۵ه .ق.
- رجال الکشی، محمد بن عمر الکشی، مؤسسة النشر فی جامعة مشهد، ۱۳۴۸ه .ش.
- رجال النجاشی، أحمد بن علی النجاشی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۰۷ه .ق.
- الرجال، احمد بن حسین بن غضائری، مصحح: محمدرضا حسینی، دار الحدیث، قم، ۱۳۶۴ش
- الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی، (شهید ثانی)، تصحیح و تعلیق: سید محمد کلانتر، قم، کتابفروشی داوری، ۱۴۱۰ه .ق.
- روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، محمدتقی بن مقصود علی اصفهانی (مجلسی اول)، تصحیح و تحقیق: سید حسین موسوی کرمانی، شیخ علی‌پناه اشتهاردی، سید فضل‌الله طباطبائی، دوم، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور، ۱۴۰۶ه .ق.
- روضة الطالبین و عمدة المفتین، صالح بن عمر بلقینی، دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۵ه .ق.
- ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام، سید علی بن محمد بن ابی‌معاذ، طباطبائی، تصحیح و تحقیق: محمد بهره‌مند، محسن قدیری، کریم انصاری، علی مروارید، قم، مؤسسه آل‌البیت، ۱۴۱۸ه .ق.
- السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، محمد بن منصور بن احمد حلّی، دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۰ه .ق.
- سلسله الینابیع الفقهیه، علی اصغر مروارید، مؤسسه فقه الشیعه، بیروت،
۱۳۷۱ه .ش.
- سماء المقال فی علم الرجال، ابوالهدی کلباسی، مؤسسة ولی العصر[ للدراسات الاسلامیه، قم، ۱۳۷۷ه .ش.
- سنن ابن ماجه، محمد بن یزید القزوینی ابوعبدالله بن ماجه، محقق: محمد فؤاد عبد الباقی.
- السنن الکبری (سنن البیهقی الکبری)، أحمد بن الحسین بن علی بن موسی البیهقی ابوبکر، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۴ه .ق.
- سیری کامل در خارج فقه معاصر، درس خارج فقه آیت الله فاضل لنکرانی، محمد دادستان، انتشارات فیضیه، قم، ۱۳۸۷ه .ش.
- شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جعفر بن حسن محقق حلی، تحقیق: عبد الحسین محمد علی بقال، اسماعیلیان، قم.
- شرح البدایة فی علم الدرایة، زین الدین العاملی (شهید ثانی)، تحقیق: محمد رضا حسینی جلالی، قم ۱۴۱۴ه .ق.
- الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، اسماعیل بن حماد جوهری، تحقیق: عطار، احمد عبد الغفور، دارالعلم للملایین، بیروت.
- صحیح البخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- صــحیح مســلم، مسلم بن الحجاج نیسابوری، دارالفکر، بیروت.
- الطهارة، امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی=، تهران.
- عدةالاصول، ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، المجموعة: أصول الفقه عند الشیعة، تحقیق: محمد رضا الأنصاری القمی، چاپ اول ۱۳۷۶ش ـ ۱۴۱۷ه .ق، المطبعة: ستاره ـ قم.
- العروة الوثقی، سیدمحمدکاظم طباطبائی یزدی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، تحقیق مؤسسة نشراسلامی، ۱۴۱۷ق.
- علل الشرائع، محمد بن علی بن بابویه قمّی (شیخ صدوق)، قم، کتابفروشی داوری، بی‌تا.
- علی طریق الهجره، عاتق بن غیث البلادی، مکه، دارمکه، ۱۹۹۳م.
- العین، الخلیل بن احمد الفراهیدی، نشر هجرت، قم.
- عیون أخبار الرضا، محمد بن علی بن بابویه قمّی (شیخ صدوق)، بی‌جا، دارالعالم للنشر، ۱۳۷۸ه .ق.
- غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، محمد بن مکی (شهید اول)، تحقیق: رضا مختاری، مرکز الابحاث و الدراسات الاسلامیه، قم، ۱۳۷۳ه .ش.
- غایة المنتهی فی جمع الإقناع والمنتهی، مرعی بن یوسف بن الکرمی، تحقیق: یاسر إبراهیم المزروعی ـ رائد یوسف الرومی، چاپ اول، ناشر: مؤسسه غراس کویت.
- غنائم الایام، میرزا ابوالقاسم بن حسن گیلانی قمی، انتشارات بوستان کتاب.
- غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، حمزة بن علی بن زهره، تحقیق: ابراهیم بهادری، مؤسسة الإمام الصادق۷، قم، ۱۳۷۵ ه .ش.
- الغیبة، ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۱ه .ق.
- فرهنگ‌نامه اصول فقه، جمعی از محققان، مرکزاطلاعات ومدارک اسلامی، ۱۳۸۹ه .ش.
- فصلنامه میقات حج، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.
- فقه الرضاء، مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث.
- الفهرست، ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، النجف، المکتبة المرتضویة، بی‌تا.
- فوائد الأصول، محمدحسین نائینی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ ه .ق.
- الفوائد الرجالیه، سید محمد مهدی بحرالعلوم طباطبائی، منشورات مکتبة الصادق۷، تهران، ۱۳۶۳ه .ش.
- قاموس الرجال، اسدالله تستری، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
- القاموس المحیط، محمد بن یعقوب فیروزآبادی، دارالکتب العلمیه، بیروت.
- قرب الاسناد، عبد الله بن جعفر حمیری، کتاب فروشی نینوا، تهران.
- قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی حلی، گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ ه .ق.
- قوانین الاصول، ابوالقاسم بن محمد حسن میرزای قمی، چاپ سنگی تهران ۱۳۰۸ـ ۱۳۰۹، چاپ افست ۱۳۷۸ه .ق.
- الکافی فی الفقة، تقی بن نجم ابوالصلاح حلبی، ناشر: کتابخانه عمومی امام امیرالمومنین علی۷.
- الکافی فی الفقه، أحمـد بن حنبـل، ابومحمد موفق الدین عبدالله بن أحمد بن محمد بن قدامة الجماعیلی المقدسی ثم الدمشقی الحنبلی، (ابن قدامه مقدسی)، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۴ه .ق.
- الکافی فی فقه أهل المدینة، ابن عبدالبر، مکتبة الریاض، ۱۴۰۰ه .ق.
- الکافی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، کلینی، چهارم، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ه .ق.
- کامل الزیارات، ابوالقاسم جعفر بن محمد بن جعفر قمی (ابن قولویه)، نجف، عراق، دارالمرتضویة، ۱۳۹۸ه .ق.
- الکامل فی التاریخ، أبوالحسن علی بن محمد الجزری ابن الاثیر، دارصادر المعروف، ۱۳۸۵ه .ق.
- کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، جعفر بن خضر (کاشف الغطاء)، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، بی‌تا.
- کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، محمد بن حسن بن محمد فاضل هندی، گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه، ۱۴۱۶ه .ق.
- کفایة الأحکام، محمد باقر بن محمد مؤمن سبزواری، بی‌جا، بی‌تا.
- کفایة الأصول، محمدکاظم خراسانی، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۴۰۹ه .ق.
- کفایة الفقه مشهور به کفایة الاحکام، محمدباقر بن محمد مؤمن محقق سبزواری، تحقیق مرتضی واعظی اراکی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۸۱.
- کتاب الحج، تقریرات درس محقق داماد، مقرر: عبدالله جوادی آملی، چاپخانه مهر، قم.
- کتاب خمس، تقریرات درس حضرت آیت‌الله شبیری زنجانی، (۱۳۷۵ ـ ۱۳۷۴) مؤسسه پژوهشی رای‌پرداز.
- کتاب من لایحضره الفقیه، محمد بن علی بن بابویه قمّی (شیخ صدوق)، تحقیق سید حسن موسوی الخرسان: دارصعب، دارالتعارف بیروت، ۱۴۰۱ه .ق/ ۱۹۸۱م.
- الکشاف عن حقایق التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، ابوالقاسم محمود بن عمر خوارزمی جارالله زمخشری، تحقیق مسعود انصاری.
- لسان‌العرب، محمد بن مکرم (ابن منظور)، بیروت، دارصادر، لبنان، ۱۴۱۴ه .ق.
- اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، محمد بن مکی عاملی (شهید اول)، محمدتقی مروارید، علی‌اصغر مروارید، بیروت، لبنان، دارالتراث، الدار الإسلامیة، ۱۴۱۰ه .ق.
- المبسوط فی فقه الإمامیة، ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، تصحیح و تعلیق: سید محمدتقی کشفی، سوم، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ۱۳۸۷ه .ق.
- مجمع البحرین، فخرالدین بن محمد طریحی، تحقیق: سید احمدحسینی، تهران، کتابفروشی مرتضوی، ۱۴۱۶ه .ق.
- مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل بن حسن طبرسی، تحقیق: هاشم رسولی و فضل الله یزدی طباطبایی، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ه .ش.
- مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، احمد بن محمد ناشر، مقدس اردبیلی، تصحیح و تحقیق: آقا مجتبی عراقی، شیخ علی‌پناه اشتهاردی، آقا حسین یزدی اصفهانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۳ه .ق.
- محاضرات فی اصول الفقه، محمد اسحاق فیاض، تقریرات درس آیت‌اللّه خویی، نجف، ۱۹۷۴م.
- المحبر، محمد بن حبیب، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، بیروت، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.
- مختصر النافع، شیخ نجم الدین ابی القاسم جعفر بن حسن بن یحیی بن حسن بن سعید هُذلی حلی، مؤسسه بعثت، قم ۱۴۰۲ه .ق.
- مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی حلّی، گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، دوم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ه .ق.
- مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، محمد بن علی موسوی عاملی (صاحب مدارک)، گروه پژوهش مؤسسه آل‌البیت:، بیروت، مؤسسه آل‌البیت:، ۱۴۱۱ه .ق.
- مدارک العروة، علی پناه اشتهاردی، تهران، دارالأسوة للطباعة و النشر، ۱۴۱۷ه .ق.
- مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، محمدباقر بن محمد تقی مجلسی، تحقیق: هاشم رسولی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۳ه .ش.
- المراسم العلویة فی الاحکام النبویة، ابویعلی حمزة بن عبدالعزیز الدیلمی، تحقیق محسن الحسینی الأمینی، المجمع العالمی لاهل البیت: المعاونیة الثقافیة، ۱۳۷۲ه .ش.
- مراصد الاطلاع علی اسماء الامکنة و البقاع، عبدالمؤمن بن عبدالحق بن عبدالحق، تحقیق: علی محمد بجاوی، دارالجیل، بیروت.
- مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی (شهید ثانی)، قم، گروه پژوهش مؤسسه معارف اسلامی، مؤسسة المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۳ه .ق.
- المسالک و الممالک، ابراهیم بن محمد اصطخری، دار صادر، بیروت.
- مسائل الناصریات، علی بن حسین علم الهدی، رابطة الثقافة و العلاقات الاسلامیة، مدیریة الترجمة و النشر، ۱۹۹۷م، تهران.
- مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، میرزا حسین نوری، قم، مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ه .ق.
- مستمسک العروة الوثقی، سید محسن طباطبائی (حکیم)، قم، مؤسسة دارالتفسیر، ۱۴۱۶ ه .ق.
- مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، مولی احمد بن محمد مهدی نراقی، گروه پژوهش مؤسسه آل‌البیت:، قم، مؤسسه آل‌البیت:، ۱۴۱۵ ه .ق.
- مستند العروة الوثقی (کتاب الحج)، ابوالقاسم خوئی (مخطوط).
- مشرق الشمسین و إکسیر السعادتین، محمد بن حسین شیخ بهایی، تحقیق: مهدی رجایی، آستانة الرضویة المقدسه، مجمع البحوث الاسلامیه، مشهد مقدس.
- مصابیح الظلام، محمدباقر بن محمد اکمل بهبهانی، قم، گروه پژوهش مؤسسه علامه مجدد وحید بهبهانی، مؤسسة العلامه المجدد الوحید البهبهانی، ۱۴۲۴ه .ق.
- مصباح الاصول، آیت الله خوئی، تحقیق: بهسودی، انتشارات مکتبة الداوری، قم، ۱۴۱۲ه .ق.
- مصباح المتهجد، محمد بن حسن طوسی، المکتبة الاسلامیه، تهران.
- المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، أحمد بن محمد بن علی الفیومی المقرئ، المکتبة العلمیة ـ بیروت، ۱۹۸۷م.
- المعارف، عبدالله بن قتیبه، بیروت، ۱۴۰۷ه .ق/۱۹۸۷م.
- معالم الدین و ملاذالمجتهدین، حسن بن زین الدین بن شهید ثانی، دفتر انتشارات اسلامی (وابسته به جامعه مدرسین) قم.
- المعتبر فی شرح المختصر، نجم الدین جعفر بن حسن حلّی، تصحیح و تحقیق: محمد علی حیدری، سیدمهدی شمس الدین، سید ابومحمد مرتضوی، سید علی موسوی، اول، قم، مؤسسه سید الشهداء، ۱۴۰۷ه .ق.
- المعتمد فی شرح المناسک، ابوالقاسم خوئی، مقرر: رضا خلخالی، منشورات مدرسه دار العلم ـ لطفی، قم.
- معجم أسماء البنات، وزارة المعارف العمومیة، القاهرة.
- معجم البلدان، شهاب‌الدین ابوعبدالله یاقوت بن عبدالله حموی، بیروت، دارصادر، ۱۹۹۹م.
- معجم الرجال الحدیث، سید ابوالقاسم موسوی خویی، مؤسسه احیاء آثار امام خویی، بی‌جا، بی‌تا.
- المعجم الکبیر، سلیمان بن أحمد بن أیوب بن مطیر اللخمی الشامی، ابوالقاسم الطبرانی، مکتبة ابن تیمیة ـ القاهرة.
- معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، عبدالله بن عبدالعزیز البکری، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۳ ه .ق.
- معجم معالم الحجاز، عاتق بن غیث البلادی، دار مکة، مؤسسة الریان، چاپ دوم، ۱۴۳۱ه .ق.
- معجم مقاییس اللغه، احمد بن فارس الرازمی، تحقیق عبدالسلام محمدهارون، چاپ دوم، مطبعة المصطفی و اولاده، مصر، ۱۳۸۹ه .ق.
- المغازی، محمد بن عمر بن واقد السهمی الأسلمی بالولاء، المدنی، ابوعبدالله، الواقدی، چاپ سوم، دارالأعلمی ـ بیروت، ۱۴۰۹ه .ق.
- مغانم المطابة فی معالم طابة، مجدالدین محمد بن یعقوب الفیروزآبادی، تحقیق: حمد الجاسر، دار الیمامة للبحث والترجمة والنشر، ۱۳۸۹ه .ق.
- المغنـــی والشـرح الکبیـر علـی مـتن المقتنـع، عبدالله بن أحمد بن محمد ابن قدامة المقدسی ابومحمد؛ عبد الرحمن بن محمد بن أحمد بن قدامة المقدسی شمس الدین ابوالفرج، دارالحدیث القاهره.
- المغنی ویلیه الشرح الکبیر، عبدالله بن أحمد بن قدامة المقدسی، قاهره، دارالحدیث.
- مفاتیح الشرائع، محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی، تحقیق: مهدی رجایی، کتابخانه حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی=، قم.
- مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، جواد بن محمد حسینی، عاملی، شیخ محمدباقر خالصی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۹ه .ق.
- المفردات فی غریب القرآن، حسین بن محمد (راغب اصفهانی)، بیروت، دارالعلم، الدارالشامیة، صفوان عدنان داوودی، ۱۴۱۲ه .ق.
- مفید الأنام و نور الظلام فی تحریر الاحکام لحج بیت الله الحرام، شیخ عبدالله بن عبدالرحمن‌الجاسر، مکتبة النهضة المصریه، قاهره، ۱۹۶۹م.
- المقنعة، محمد بن محمد مفید، مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.
- مکاسب محرمه، امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی=، تهران.
- مناسک حج محشی، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، نشر مشعر، ۱۳۸۶ه .ش.
- المناسک و اماکن طرق الحج و معالم الجزیرة، حمد جاسر، ریاض، ۱۴۰۱ق/ ۱۹۸۱م.
- مناقب آل أبی‌طالب، رشیدالدین محمد بن علی بن شهر آشوب مازندرانی، مجمع احیاء الثقاة الاسلامیه، سال ۱۴۱۲ه .ق.
- منتقی الجمان، جمال الدین حسن بن زین الدین عاملی، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
- منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، حسن بن یوسف بن علی بن المطهر (علامه حلی)، تحقیق قسم الفقه فی مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ آستان قدس رضوی، سال ۱۴۱۴ه .ق.
- مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، سید عبدالأعلی سبزواری، قم، مؤسسه المنار، چهارم، دفتر آیةالله سبزواری، ۱۴۱۳ه .ق.
- المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، جمال‌الدین احمد بن محمد اسدی، حلّی، مجتبی عراقی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۷ه .ق.
- المهـذب فـی فقـه الإمـام الشـافعی، ابواسحاق إبراهیم بن علی بن یوسف الشیرازی، دارالکتب العلمیة.
- المهذب، عبدالعزیز بن نحریر طرابلسی (ابن براج قاضی)، جمعی از محققین و مصححین تحت إشراف شیخ جعفر سبحانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۶ه .ق.
- موجز أحکام الحج، شهید سید محمد باقرصدر، دار الإسلام.
- الموجز فی اصول الفقه، جعفر سبحانی تبریزی، مؤسسة الإمام الصادق۷، قم.
- موسوعة الإمام الخوئی، سید ابوالقاسم موسوی خویی، مؤسسه احیاء آثار امام خویی، بی‌جا، بی‌تا.
- موسوعة الفقه الاسلامی طبقاً لمذهب أهل البیت، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳ه .ق.
- الموسوعة الفقهیة الکویتیة، وزارة الأوقاف والشئون الإسلامیة ـ الکویت، دارالسلاسل ـ الکویت.
- المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمدحسین طباطبایی، دارالکتب الاسلامیه، تهران۱۳۷۵ه .ق.
- نزهة المشتاق فی اختراق الآفاق، محمد بن محمد ادریسی، عالم الکتب، بیروت.
- نقدالرجال، مصطفی بن حسین تفرشی، مؤسسه آل البیت: لاحیاء التراث، قم، ۱۳۷۷ه .ش.
- نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی حلّی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
- النهایة فی غریب الحدیث والاثر، مجدالدین أبی السعادات المبارک بن محمد (ابن الأثیر)، المکتبة العلمیه، بیروت.
- النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، دوم، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۰ ه .ق.
- الهدایة فی الأصول والفروع، محمد بن علی بن بابویه، تحقیق و چاپ: مؤسسة الامام الهادی۷، قم.
- هدایةالمسترشدین فی شرح اصول معالم‌الدین، محمدتقی بن عبدالرحیم رازی اصفهانی، قم ۱۴۲۰ـ۱۴۲۱ه .ق.
- الوافی، محمدمحسن فیض کاشانی، تحقیق: ضیاءالدین حسینی اصفهانی، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی۷، ۱۴۰۶ه .ق.
- وسائل الشیعة، محمد بن حسن بن علی عاملی، تحقیق ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاءالتراث‌العربی، ۱۴۰۳ ه .ق.
- الوسیلة إلی نیل الفضیلة، محمد بن علی بن حمزه طوسی (ابن حمزه)، تحقیق: شیخ محمد حسون، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۸ ه .ق.
- وفاء الوفا بأخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله بن أحمد الحسنی الشافعی، نورالدین ابوالحسن السمهودی، دار الکتب العلمیة، بیروت.