کاربر:Kamran/صفحه تمرین۱: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳۷ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
==فهرست رویدادهای در کعبه==
از دیگر آثاری که عیاشی از آن گزارش می‌دهد، چاهی منسوب به امام سجاد(ع) است که گفته می‌شود [[امام باقر(ع)]]، در دوران کودکی درون آن افتاده<ref>وفاء الوفاء، ج۳، ص۳۰۶.</ref> و یکی از فرقه‌های شیعه به نام [[ناووسیه]] که به مهدویت امام صادق(ع) معتقد بوده‌اند،<ref>الملل و النحل، ج۱، ص۱۶۶.</ref> ورود امام صادق(ع) به این چاه را سرآغاز غیبت ایشان دانسته‌اند.<ref>المدینة المنوره، ص۹۵.</ref> این چاه که زائران به آن تبرک می‌جسته و از آب آن برای [[شفا]] یافتن بهره می‌برده‌اند،<ref>وفاء الوفاء، ج۳، ص۳۰۶.</ref> میان در اول و میانی این آرامگاه قرار داشته است.<ref>التعریف بما آنست الهجره، ص۱۲۱.</ref>
=== ساخت نخستین در ===
به گزارشی، نخستین در را [[انوش بن شیث بن آدم]] از سنگ برای کعبه ساخت.<ref>الروض الانف، ج1، ص81.</ref> برخی ساخت نخستین در را به زمان بازسازی کعبه به دست [[جرهم]]، از قبایل یمنی مهاجر و حاکم بر [[مکه]]، نسبت داده‌اند.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج5، ص225.</ref> گروهی دیگر [[اسعد بن ملکی کرب حمیری]] از پادشاهان یمن (حک: ۳۸۵–۴۲۰ق) معروف به تبع سوم را سازنده نخستین در و قفل و [[کلید کعبه]]<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص41، 101؛ تاریخ طبری، ج1، ص532؛ تاریخ دمشق، ج11، ص16.</ref> شمرده و شعری نیز به او نسبت داده‌اند:


واقمنا به من الشهر عشرا و جعلنا لبابه اقلیدا<ref>اخبار مکه، ج1، ص102، 197؛ تاریخ ابن خلدون، ج2، ص62.</ref>


ده روز در آن‌جا ماندیم و برای در کعبه کلیدی ساختیم.


=== عبدالمطلب ===
راه فرع
[[عبدالمطلب]] هنگام بازسازی [[چاه زمزم]]، به دفینه‌ای از طلا دست یافت و با فروش هفت شمشیر طلایی از آن‌ها دری برای [[خانه خدا]] ساخت و آن را با صفحه‌های زرین پوشاند.<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص247.</ref> وی همچنین یکی از دو غزال طلایی موجود میان اموال را بر در کعبه نصب کرد.<ref>مروج الذهب، ج2، ص103؛ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص43.</ref>
راه فرع یکی از دو راهی است که در سده های اخیر مسیر سفر از مکه به مدینه بوده است. راه دیگر را راه سلطانی می نامیدند. این دو را در نزدیکی مدینه در مسجد شجره به هم می رسیدند.<ref>دلیل الحج، ص 166</ref>  


===بازسازی قریش ===
منازل راه فرع چنین بود: وادی فاطمه، بئر عسفان، قضیمه، رابغ، بئر رضوان، ام الضباع، ریّان، سمت الاَبیَض، بئر العذب، بئر الماشی و مسجد شجره(سفرنامه مکه حسام السلطنه ص 132) در سال 1297 که حسام السلطنه از مکه به مدینه حرکت می کند کاروان ها از راه فرع حرککت می کنند که طول مسیر ده روز بوده است. (ص132) او گزارش کاملی از مسیر سفرش در سفرنامه آورده است.
آورده‌اند که درِ کعبه تا هنگام بازسازی [[قریش]] هم‌سطح زمین بود. قریشیان به پیشنهاد [[ابوحذیفة بن مغیره مخزومی]]، برای پیش‌گیری از ورود افرادی که رخصت نداشتند، در را بالاتر بردند؛ به گونه‌ای که ورود به آن بدون نردبان ممکن نبود.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص135.</ref>


=== بازسازی سال ۴۵ هجری قمری ===
همین راه فرع را با عنوان راه فرعی محمد صادق پاشا در دلیل الحج للوارد الی مکه و المدینه من کل فج توضیح داده است. (ص160 )
[[عبدالله بن زبیر]] (حک: ۶۵–۷۳ق) در پی سوختن ساختمان کعبه به سال ۶۴ق؛ که ضمن درگیری او با سپاه شام روی داد، هنگام بازسازی کعبه، دو در شرقی و غربی برای کعبه فراهم کرد. اولی با دو لنگه و پنج متر ارتفاع برای ورود به درون کعبه بود و از در دوم برای بیرون آمدن استفاده می‌شد. این هر دو در، هم‌سطح زمین بودند.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص166؛ تاریخ مکة المشرفه، ص109.</ref> برخی روایت‌ها پیشینه وجود دو در برای کعبه را به زمان [[حضرت ابراهیم(ع)]] رسانده‌اند.<ref>الکافی، ج4، ص202-203؛ علل الشرایع، ج2، ص587.</ref>
===بازسازی سال ۷۴ هجری قمری===
[[حجاج بن یوسف]]، حاکم [[حجاز]] (حک: ۷۳–۹۵ق) در پی تصرف مکه به سال ۷۴ق. با کسب تکلیف از [[عبدالملک بن مروان]] (حک: ۶۵–۸۶ق) درباره=افزوده‌های ابن‌زبیر، در دوم را برداشت. به دستور عبدالملک، در دوم را برداشتند و درِ اصلی را حدود دو متر از سطح زمین بالاتر بردند و ارتفاع آن را به حدود سه متر کاهش دادند.<ref>تاریخ مکة المشرفه، ص110.</ref>
=== طلاپوش کردن سال ۹۳ هجری قمری===
به سال ۹۳ق. [[ولید بن عبدالملک]] (حک: ۸۶–۹۶ق) ۳۶۰۰۰ دینار برای [[خالد بن عبدالله قسری]]، حکمران خود در مکه (حک: ۹۱–۹۶ق) فرستاد که در کعبه با آن طلاپوش شد.<ref>اتحاف الوری، ج2، ص119؛ تاریخ مکة المشرفه، ص111-112.</ref>
===طلاپوش کردن سال ۱۹۴ هجری قمری ===
از میان رفتن آثار ولید بن عبدالملک<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص168.</ref> به سال ۱۹۴ق. [[امین عباسی]] (حک: ۱۹۳–۱۹۸ق) ۱۸۰۰۰ دینار برای کارگزار خود، [[سالم بن جراح]]، در مکه فرستاد تا با آن، در کعبه را طلاپوش کند. وی پوشش پیشین را که حدود ۲۸۰۰۰ مثقال بود، کند و سکه‌های ارسالی را به آن افزود و در کعبه را با صفحه طلا پوشاند. همچنین دو حلقه طلایی برای در ساخت و میخ‌هایی با روکش زرین بر آستانه و گوشه‌های در کوبید.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص169.</ref> در دوران [[متوکل عباسی]] (حک: ۲۳۲–۲۴۷ق) تیر ساجی سر در کعبه به علت پوسیدگی تعویض شد.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص158.</ref>


=== طلاپوش کردن سال ۲۸۱ هجری قمری===
برخی منابع راه فرع را راهی از رابغ به مدینه معرفی کرده اند. ایوب صبری پاشا مراحل این راه را از رابغ به مدینه اینچنین نام برده است: بئر رضوان، به فاصله سیزده ساعت از رابغ، روستای ابو ضیاعة، دوازده ساعت بعد از بئر رضوان، روستای ریان، ده ساعت بعد از ابوضیاعة، صمد، هشت ساعت بعد از ابوضیاعة، مجز، بئر ماشی، دوازده ساعت بعد از مجز، بئر ماشی تا مدینه نیز دوازده ساعت راه است. <ref>موسوعة مرآة الحرمين الشريفين و جزيرة العرب‏، ج5، ص 159-160</ref>
به سال ۲۵۱ق. طلاهای به کار رفته در باب الکعبه به دست [[جعفر بن فضل]]، حکمران مکه، کنده شد و برای نبرد با [[اسماعیل بن یوسف اخیضری]]، معروف به علوی خارجی و جبران خسارت‌های برآمده از آن هزینه گشت و آن در با ابریشم پوشانده شد. به سال ۲۶۸ق. نیز کارگزاران مکه یک چهارم طلای پایین و دماغه در را صرف فرونشاندن ستیز میان قصابان و گندم‌فروشان کردند و به جای طلا در را نقره‌پوش نمودند و بر روی نقره‌ها آب طلا به کار بردند. با دست کشیدن حاجیان به درها برای تبرک، نقره‌ها آشکار می‌شد.
این رویدادها به سال۲۸۱ق. در نامه‌ای به [[معتضد عباسی]] (حک: ۲۷۹–۲۸۹ق) گزارش شد و وی دستور داد درِ کعبه را با طلا زینت دهند.<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص103-104؛ اتحاف الوری، ج2، ص349-350؛ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص21-22.</ref>


=== حمله قرمطی به مکه ===
نام این راه از مکانی گرفته شده که در این راه قرار داشت. فُرع نام مکان بزرگی بوده از اعمال مدینه. صفراء جزو فرع به شمار می‌آمده است. گفته شده که مسجد البرود که پیامبر در مکان آن نماز خوانده است در فرع قرار داشت.<ref>معجم ما استعجم، ج3، 1020</ref> ایوب صبری پاشا از مسجد فرع در راه مکه به مدینه یاد کرده است که در منطقه فرع قرار داشته است.<ref>موسوعه مراه الحرمین، ج4، ص 822</ref>
به سال ۳۱۷ق. [[ابوطاهر قرمطی]] (حک: ۳۱۱–۳۳۲ق) به مکه حمله برد. درِ کعبه را از جا کند و پرده آن را میان سپاهیانش تقسیم کرد.<ref>البدایة و النهایه، ج11، ص160.</ref> وی همچنین با دست خود به کندن زینت‌های در کعبه پرداخت.<ref>شفاء الغرام، ج2، ص261.</ref>[[پرونده:باب الکعبه۲.jpeg|بندانگشتی|باب الکعبه]]


=== کندن باب در زمان قحطی ===
در قحطی سخت سال ۴۶۲ق. طلاهای باب الکعبه به دست امیر مکه، کنده و هزینه شد.<ref>البدایة و النهایه، ج12، ص99.</ref> به سال ۴۷۹ق. [[نجم‌الدوله خمارتکین حسنانی]]، امیرالحاج [[عراق]]، ورق‌های باب الکعبه را که نام خلیفه فاطمی مستنصر (حک: ۴۲۷–۴۸۷ق) بر آن ثبت بود، کند و ورق‌های طلایی را که حاوی نام خلیفه مقتدی عباسی (حک: ۴۶۷–۴۸۷ق) بود، جایگزین آن‌ها کرد و پس از حدود یک سده، به نام خلیفه عباسی خطبه خواند.<ref>البدایة و النهایه، ج12، ص131.</ref>


=== بازسازی سال ۵۳۷ هجری قمری ===
خانه امام سجاد
به سال ۵۳۷ق. [[ابوالقاسم ابراهیم رامشت فارسی]]، تاجر ایرانی، دری برای کعبه ساخت و آن را به مکه فرستاد. به سال ۵۴۱ق. یا سال بعد، این در بر کعبه نصب شد.<ref>الارج المسکی، ص151.</ref>


=== بازسازی سال ۵۵۰ هجری قمری ===
در منابع تاریخی از چند مکان در مدینه به عنوان خانه امام سجاد یاد کرده‌اند.  
محمد بن علی بن ابی‌منصور، مشهور به [[جواد اصفهانی]] (م. ۵۵۹ق) به دستور خلیفه مقتفی عباسی (حک: ۵۳۰–۵۵۰ق) به سال۵۵۰ق. دری برای کعبه ساخت که با صفحه‌های طلایی پوشیده شده و بر آن، نام خلیفه مقتفی نقش بسته بود. این در به سال ۵۵۱ق. کار گذاشته شد و از در پیشین تابوتی برای خلیفه تدارک دیدند.<ref>الکامل، ج9، ص245؛ مرآة الحرمین، ج1، ص276.</ref>


=== بازسازی سال ۶۵۹ هجری قمری ===
== در جوار بقیع ==
به سال ۶۵۹ق. [[ملک مظفر یوسف بن منصور]]، از حاکمان آل رسول یمن، دری را برای کعبه ساخت که بر آن صفحه‌های نقره‌ای کوبیده شده بود. این در ۶۰ رطل (حدود۳۰ کیلوگرم) وزن داشت.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص142؛ مرآة الحرمین، ج1، ص276-277.</ref> وی به سال۶۶۳ق. ابن‌بعری را به مکه فرستاد تا در کعبه را با طلا و نقره زینت دهد. میزان نقره به کار رفته برای این کار حدود ۳۰ کیلوگرم بود.<ref>العقود اللؤلؤیه، ج1، ص152.</ref>
بنابر گزارش منابع تاریخ محلی مدینه، خانه امام سجاد همان جایی بود که بعدها [[اسماعیل بن جعفر صادق(ع)]] در آن دفن شد. اسماعیل بن جعفر در قرن هشتم آرامگاه بزرگی داشته است که به گفته [[مطری]] تاریخ‌نگار این قرن در غربِ قبه عباس و چهار امام قرار داشت‏، عرصه این آرامگاه و آنچه در اطراف آن بود از جهت شمال بنا، تا در [[بقیع]] در آن زمان خانه زین العابدین بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=121 التعریف بما انست الهجره، ص 119]</ref> سمهودی می‌نویسد که یقال... اما سمهودی از سنگ نوشته نقل می‌کند.


=== بازسازی سال ۷۳۳هجری قمری ===
سمهودی‌(911) تاریخ‌نگار مدینه، بعد از نقل گزارش مطری گزارش مشاهدات خود را می‌نویسد. او می‌نویسد: در ميان در وسطى و آخرى اين آرامگاه، قطعه سنگى نصب شده است و در آن نوشته شده: «باغ موجود در سمت غربى اين حرم را حسين بن ابى الهيجاء به اين حرم وقف نمود.» و در ذيل اين وقفنامه آمده است كه محوّطه اين حرم (عرصة المشهد)، خانه متعلق به امام زين العابدين است و مسجد هم منتسب به آن حضرت مى ‏باشد و چاه موجود در محوطه، چاهى است كه از آب آن براى استشفاى مريضان استفاده مى‏شود.  
دری که در دوران ملک مظفر ساخته شد، همچنان بر کعبه استوار بود تا به سال ۷۳۳ق. کنده شد و به جای آن، دری به دستور [[سلطان محمد قلاوون]] (حک: ۶۹۳–۷۴۱ق) ساختند که در آن ۳۵۳۰۰ درهم نقره به کار رفته بود. این باب در ۱۲ [[ذی‌حجه]] همان سال جایگزین در پیشین که به بنی‌شیبه واگذار شده بود،<ref>شفاء الغرام، ج1، ص142.</ref> گشت.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص142؛ اتحاف الوری، ج3، ص203.</ref>


=== بازسازی سال ۷۶۱ هجری قمری ===
مسجدی در کنار باغی که جنب آرامگاه اسماعیل بن جعفر قرار داشته به امام زین العابدین منسوب بوده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=306 وفاء‌الوفاء، ج3، ص 306]</ref>
به سال ۷۶۱ق. [[ملک ناصرالدین حسن مملوکی]] (حک: ۷۴۸–۷۶۲ق) دری از جنس ساج برای کعبه ساخت که تا پایان دوران حکومت وی، بر کعبه نصب بود. به سال ۷۷۶ق. این در برای تزیین موقت با در ساخته شده در دوران محمد بن قلاوون تعویض گشت. پس از این تزیین که سی و سه هزار درهم هزینه برداشت، آن در دیگر بار بر کعبه نصب شد. [[فاسی]] از نگهداری این باب در صندوق زیت الحرم گزارش داده است.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص142.</ref> نام ملک محمد قلاوون و نوه او [[الملک الاشرف شعبان بن حسین]] (حک: ۷۶۴–۷۷۸ق) بر پایین و گوشه‌های در نقش بسته بود.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص142.</ref>


=== تزیین سال ۷۸۱ و ۸۱۶ و ۸۵۱ هجری قمری ===
== محله بنی هاشم ==
به سال ۷۸۱ق. [[زین‌الدین برکه عثمانی]]، #تغییرمسیر [[سودون پاشا]] را به مکه فرستاد و او در کعبه را تزیین کرد.<ref>اتحاف الوری، ج3، ص334.</ref> به سال ۸۱۶ق. نزدیکان سلطان مؤید ابونصر شیخ محمودی، حاکم [[مصر]] (حک: ۸۱۵–۸۲۷ق) گزارش دادند که گوشه‌ای از در به تزیین و پوشش نیاز دارد. [[ملک مؤید]] دستور داد تا آن قسمت را با نقره بپوشانند و آب طلا زنند. این کار با صد واندی درهم صورت پذیرفت.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص143.</ref>
به نوشته جعفریان: در محله بنى هاشم كه طى سال 1363 به بعد تخريب شد، دو منزل وجود داشت كه به «دار على بن الحسين» و «دار جعفر بن محمد» عليهم السلام مشهور بود. اين مكان كه اكنون تخريب شده، در همان فضايى قرار داشت كه اكنون سنگفرش شده و ميان درِ اصلى بقيع تا حرم رسول خدا صلى الله عليه و آله است. در منابع شيعه توصيه به خواندن نماز در اين دو خانه شده است.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 351</ref><ref>بحار الأنوار، ج 97، ص 225</ref>


به سال ۸۵۱ق. [[بیرم خجا تاتاری]]، ناظر حرم، در کعبه را با نقره پوشاند و روی آن را با آب طلا تزیین کرد.<ref>اتحاف الوری، ج4، ص707.</ref>
== عُنابَه ==
در منابع جغرافیای مدینه، از محلی به نام عُنابَه یاد شده که در نزدیکی مدینه (بین توز و سمیراء) و محل زندگی بنی کلاب بود. گفته شده که امام زین العابدین در این مکان سکونت داشته است.<ref>المغانم المطابه، ص 284؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B4.pdf&page=393 وفاء الوفاء، ج4، ص 393]</ref>  


=== طلاپوشی سال ۹۶۱ هجری قمری ===
گاهی نقره‌ای که پایین در به کار رفته بود، به دست سارقان کنده می‌شد و چوب آن آشکار می‌گشت. این رخداد را نزد سلطان سلیمان قانونی (حک: ۹۲۶–۹۷۴ق) به سال ۹۶۱ق. گزارش کردند. سلطان دستور داد که در را با صفحه‌های نقره‌ای بپوشانند. [[احمد چلبی]]، ناظر حرم، معمار شهاب احمد مقاطعه‌چی را مأمور این کار نمود و او همه نقره‌های در را بیرون آورد و مقداری نقره به آن افزود و با صفحه‌های نقره‌ای، در را پوشاند و صفحه‌ها را با میخ‌های نقره‌ای بر در کوبید و روی آن‌ها را با صفحه‌های نقره‌ای دیگر که روکش طلا داشت، پوشاند.<ref>الارج المسکی، ص152؛ منائح الکرم، ج3، ص343.</ref>


=== بازسازی سال ۹۶۴ هجری قمری ===
منابع
در سال ۹۶۴ق. به دستور سلطان سلیمان قانونی، دری برای کعبه ساخته شد و با زیورهای فراوان تزیین گشت.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص173.</ref> در این کار۱۲۸۰ اشرفی طلای رایج و چهار قنطره نقره و۱۴۳۰ اشرفی ترکی هزینه شد.<ref>منائح الکرم، ج3، ص343.</ref> بر این در، پس از [[بسمله]]، آیه: {{قلم رنگ|سبز|رَبِّ اَدْخِلْنی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ اَخْرِجْنی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطاناً نَصیراً}} و تاریخ بازسازی این در نقش بسته بود.<ref>منائح الکرم، ج3، ص344.</ref>


=== بازسازی سال ۱۰۴۴ هجری قمری ===
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، و جاسر، حمد. ۱۳۸۹–۱۹۶۹. المغانم المطابة في معالم طابة. ۱ ج. ریاض - عربستان: دار الیمامة للبحث و الترجمة و النشر.
[[سلطان مراد چهارم]] (حک: ۱۰۳۲–۱۰۴۹ق) به سال ۱۰۴۴ق. دستور تعویض باب الکعبه را صادر کرد. تزیینات در قدیم کنده شد و برای تزیین در جدید به کار رفت و نام سلطان مراد بر آن نقش بست. این باب در تاریخ ۲۰ [[رمضان]] سال ۱۰۴۵ق. با حضور افراد بانفوذ مکه نصب شد.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص173-174.</ref> در قدیم را برای سلطان مراد خان فرستادند.<ref>الارج المسکی، ص154.</ref>
موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ایوب صبری پاشا، قاهره، دار الافاق العربیه، 1424ق.
<references />مسجد الاجابه


=== تعمیر سال ۱۱۱۹ هجری قمری ===
موقعیت کنونی
در آخر [[ذی‌قعده]] سال ۱۱۱۹ق. با حضور ا[[میر ایواز بک]]، شیخ حرم، و [[شریف یحیی بن برکات]] و حاکم شرع مکه، برخی ورق‌های چوبی در کعبه و نیز زوار آن کنده شد. پس از اصلاح، ورق‌های چوبی را طلاپوش کردند و بر حاشیه آن، تاریخ تعمیر و نام سلطان احمد خان سوم را نوشتند.<ref>منائح الکرم، ج5، ص445-446.</ref>


== لوح طلا بر بالای طاق در کعبه ==
مسجد الاجابه در شمال شرق بقیع قرار دارد. در کناره خیابان ملک فیصل و حدود ۵۸۰ متر از مسجدالنبی فاصله دارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=33 مساجد الاثریه، ص ۳۳؛] معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴،‌ مجلد۲، ص 187</ref> این مسجد مسجد یکبار در سال ۱۹۷۹ / ۱۳۹۹ قمری یکبار بازسازی شد<ref>معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴،‌ مجلد ۲، ص ۱۹۸</ref> و بار دوم در سال ۱۴۱۸ قمری بازسازی شد و توسعه یافت و مساحت آن حدود ۲۱۰۰۰ متر مربع است. این مسجد یک گنبد هشت ضلعی و یک گلدسته دارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=34 مساجد الاثریه، ص۳۴]؛ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد ۲، ص ۲۱۰</ref>  
بر بالای طاق در کعبه، شش لوح نازک از طلای مرغوب، هر یک به طول ۹۰ و به عرض ۴۹ سانتی‌متر وجود داشت. آیات ۹۶–۹۷ سوره آل عمران: {{قلم رنگ|سبز|اِنَّ اَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبارَکاً وَ هُدیً لِلْعالَمِینَ* فِیهِ آیاتٌ بَیِّناتٌ مَقامُ اِبْراهِیمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ اِلَیْهِ سَبِیلًا}} در یک سطر بر سه لوح با خط ثلث زیبا و به رنگ مشکی و با طلای ناب بر آن‌ها نوشته شده بود. بر سه لوح دیگر با همان کیفیت ابیاتی در مدح خداوند و تعمیر باب به فرمان سلطان و تاریخ تعمیر با حروف ابجد نقش بسته بود.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص181-183.</ref> این در تا هنگام [[آل سعود]] همچنان بر درگاه کعبه نصب بود. در ۲۳ ذی‌قعده سال ۱۳۷۰ق. دری که به دستور [[ملک عبدالعزیز سعودی]] (۱۳۵۱–۱۳۷۳ق) از آلومینیوم ساخته و با طلا و نقره پوشانده بودند، در مراسمی شکوهمند بر کعبه نصب شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص174.</ref> ارتفاع این در، سه متر و ده سانتی‌متر و عرض آن دو و نیم متر بود. در با نام‌های مبارک [[خداوند]] زینت داده شده بود.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص144.</ref> بر پایین لنگه‌های این در، عبارتی شامل تاریخ ساخت در و نام ملک عبدالعزیز نقش بسته بود.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص174.</ref>


== وضعیت کنونی باب الکعبه ==
تاریخ پیدایش و نام مسجد
به سال ۱۳۹۷ق. [[ملک خالد بن عبدالعزیز]] (حک: ۱۳۹۵–۱۴۰۲ق) با دیدن فرسودگی باب الکعبه، دستور داد دری جدید از طلا با عیار بسیار بالا بسازند. ساخت این در با وزنی حدود ۲۸۰ کیلوگرم، اول ذی‌حجه ۱۳۹۸ق. آغاز گشت و پس از ۱۲ ماه به پایان رسید. ملک خالد آن را در ۲۳ ذی‌قعده ۱۳۹۹ق. افتتاح کرد. ساخت این در همراه باب توبه، بدون محاسبه هزینه طلاهای آن ۱۳/۴۲۰/۰۰۰ ریال سعودی هزینه برداشت.


ارتفاع این در کمی بیش از سه متر و عرض آن حدود دو متر است و از دو لنگه تشکیل شده است. پایه آن با ضخامت ۱۰ سانتی‌متر از چوبی با نام «ماکامونگ» ساخته شده است. پایین در، تیری چوبی افزوده شده تا از ورود آب به درون کعبه پیش‌گیری کند و میله‌ای دارد که هنگام بسته شدن، در را با آستانه جفت می‌کند.
مسجد الاجابه در محله یا روستای بنی معاویه در مدینه ساخته شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=140 التعریف بما انست الهجره، 140]</ref> نام این مسجد به گونه‌ای در منابع آمده است که گویا از زمان پیامبر وجود داشته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=36 مساجد الاثریه، ص ۳۶]</ref> روایات حاکی از این است که پیامبر(ص) در این مسجد نماز خوانده است. بنابر روایات او در این مسجد نماز خواند و عبادت کرد و پس از عبادتش به اصحاب اطلاع داد که از خدا خواستم که امت من دچار گرسنگی و غرق و اختلاف داخلی نشوند. دو خواسته اول اجابت شد و یک خواسته آخر اجابت نشد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=34 مساجد الاثریه، ص 34-35]</ref> از این رو است که این مسجد را مسجد الاجابه نامیده‌اند.  


وسط در، دایره‌هایی برای کتابت آیه‌های [[قرآن]] تدارک شده است. به گوشه‌های بالایی در، تزییناتی افزوده‌اند تا نمای عمومی در، قوس‌دار و دایره‌گون به نظر رسد. به علت اهمیت قفل برای ساختار در و نیز دقت در حفظ معماری اسلامی، تزیینات به کار رفته در حاشیه قفل باب با نهایت ظرافت و دقت انجام شده است. در دو گوشه بالایی در، دو لچکی جداگانه برای بهتر نمود یافتن شکل دایره‌وار آن تدارک شده که بر آن‌ها عبارات «الله جل جلاله» و «محمد صلی الله علیه و سلم» درون دو دایره برجسته نوشته شده است. پایین این دایره‌ها، آیات: {{قلم رنگ|سبز|ادْخُلُوهَا بِسَلامٍ آمِنِینَ}} [[سوره حجر]]، ۴۶؛ {{قلم رنگ|سبز|جَعَلَ اللهُ الْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ قِیَامًا لِلنَّاسِ و الشَّهْرَ الْحَرَامَ}} [[سوره مائده]]، ۹۷؛ {{قلم رنگ|سبز|رَبِّ اَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَاَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطَانًا نَصِیرًا}} [[سوره اسراء]]، ۸۰؛ {{قلم رنگ|سبز|کَتَبَ رَبُّکُمْ عَلَی نَفْسِهِ الرَّحْمَة}} [[سوره انعام]]، ۵۴؛ {{قلم رنگ|سبز|وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی اَسْتَجِبْ لَکُم}} [[سوره غافر]]، ۶۰ نقش بسته است. در پی آن‌ها، دو دایره به شکل دو خورشید نورانی که در وسط آن‌ها جمله «لا اله الا الله محمد رسول‌الله» نقش بسته، دیده می‌شود. زیر این حاشیه‌های دایره‌شکل، آیه: {{قلم رنگ|سبز|قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ اَسْرَفُوا عَلَی اَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ اِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا اِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ}} ([[سوره زمر]]، ۵۳) نقش بسته است.
تاریخ بنا


پایین‌تر از قفل در، جایی مربع‌شکل و فرورفته دیده می‌شود که وسط آن، دو دایره برجسته قرار دارد. وسط این دو دایره، [[سوره فاتحه]] به صورت دو دایره کامل نوشته شده است. زیر این دایره‌ها، دو جای مستطیل‌شکل به چشم می‌خورد که بالایی کوچک‌تر از پایینی است. در جای بالایی عبارتی شامل تاریخ ساخت باب الکعبه در دوران ملک عبدالعزیز نقش بسته است. در جای پایینی نیز به تاریخ ساخت باب در دوران ملک خالد اشاره شده است.
قدیم ترین اطلاع درباره بنای مسجد اجابه، گزارشی ابن زباله است. در زمان او یعنی در نیمه نخست سده هفتم قمری، این مسجد ویران شده بود و تنها ستون ها و محراب آن باقی مانده بود.<ref>الدره الثمینه، ص 128</ref>مطری در نیمه قرن هشتم نیز به خراب بودن مسجد اشاره می کند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=140 التعریف بما انست الهجره، ص 140]</ref>


بر لنگه سمت راست در، تاریخ افتتاح در به دست ملک خالد به چشم می‌خورد و بر لنگه چپ، نام مهندس سازنده در و نیز کاتب عبارات، نوشته شده است.


در کعبه حدود نیم متر به طرف درون خانه پیش رفته است. کناره‌های دیوار که از سه سمت، در را احاطه کرده‌اند، با لوح‌های دایره‌شکل زرین، پوشانده شده است. با در نظر گرفتن تناسب نام‌های ۱۵گانه خداوند که بر روی این لوح‌ها به صورت دایره نوشته شده، در قسمت‌های گوناگون آن نیز کلماتی به این شرح به چشم می‌خورد: بر بالای در عبارت «یا واسع یا مانع یا نافع»؛ در سمت راست، عبارت «یا عالم یا علیم یا حلیم یا عظیم یا حکیم یا رحیم»؛ و در سمت چپ، عبارت «یا غنی یا مغنی یا حمید یا مجید یا سبحان یا مستعان» نقش بسته است. پایین در که از جنس چوب است، صفحه‌های طلایی دارای نقش‌هایی به چشم می‌خورند.
سمهودی در سال ۸۴۴ در سمهود به دنیا آمد.
 
سمهودی تالیفات بسیاری داشت. برخی از منابع تا ۳۸ کتاب از او نام برده‌اند.<ref>وفاء الوفا، ج۱، ص۴۳-۴۷</ref>
کناره‌های در از جنسی ویژه ساخته شده و لولاهایی بر آن تدارک دیده‌اند تا وزن بیش از ۵۰۰ کیلوگرم بر هر لنگه را تحمل کند. برای چسباندن صفحه‌های طلایی بر پایه چوبی در، چسبی ویژه تهیه شده که دوام فراوان دارد. قفل در همانند قفل قدیم ساخته شده؛ با این تفاوت که به علت داشتن کیفیت بالا، به مراقبت نیاز ندارد.<ref>قصة التوسعه، ص88-91؛ مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، ص95-99.</ref>
سمهودی در سال 780 به حج آمد. چون به حج نرسید در مکه یک سال اقامت کرد. از سال ۸۷۳ در مدینه اقامت گزید.<ref>[https://archive.org/details/Dawou_Lami/Dwu_Lamea_05/page/n245/mode/2up الضوء اللامع، ج۵، ص ۲۴۶]</ref>

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۳۶

از دیگر آثاری که عیاشی از آن گزارش می‌دهد، چاهی منسوب به امام سجاد(ع) است که گفته می‌شود امام باقر(ع)، در دوران کودکی درون آن افتاده[۱] و یکی از فرقه‌های شیعه به نام ناووسیه که به مهدویت امام صادق(ع) معتقد بوده‌اند،[۲] ورود امام صادق(ع) به این چاه را سرآغاز غیبت ایشان دانسته‌اند.[۳] این چاه که زائران به آن تبرک می‌جسته و از آب آن برای شفا یافتن بهره می‌برده‌اند،[۴] میان در اول و میانی این آرامگاه قرار داشته است.[۵]


راه فرع راه فرع یکی از دو راهی است که در سده های اخیر مسیر سفر از مکه به مدینه بوده است. راه دیگر را راه سلطانی می نامیدند. این دو را در نزدیکی مدینه در مسجد شجره به هم می رسیدند.[۶]

منازل راه فرع چنین بود: وادی فاطمه، بئر عسفان، قضیمه، رابغ، بئر رضوان، ام الضباع، ریّان، سمت الاَبیَض، بئر العذب، بئر الماشی و مسجد شجره(سفرنامه مکه حسام السلطنه ص 132) در سال 1297 که حسام السلطنه از مکه به مدینه حرکت می کند کاروان ها از راه فرع حرککت می کنند که طول مسیر ده روز بوده است. (ص132) او گزارش کاملی از مسیر سفرش در سفرنامه آورده است.

همین راه فرع را با عنوان راه فرعی محمد صادق پاشا در دلیل الحج للوارد الی مکه و المدینه من کل فج توضیح داده است. (ص160 )

برخی منابع راه فرع را راهی از رابغ به مدینه معرفی کرده اند. ایوب صبری پاشا مراحل این راه را از رابغ به مدینه اینچنین نام برده است: بئر رضوان، به فاصله سیزده ساعت از رابغ، روستای ابو ضیاعة، دوازده ساعت بعد از بئر رضوان، روستای ریان، ده ساعت بعد از ابوضیاعة، صمد، هشت ساعت بعد از ابوضیاعة، مجز، بئر ماشی، دوازده ساعت بعد از مجز، بئر ماشی تا مدینه نیز دوازده ساعت راه است. [۷]

نام این راه از مکانی گرفته شده که در این راه قرار داشت. فُرع نام مکان بزرگی بوده از اعمال مدینه. صفراء جزو فرع به شمار می‌آمده است. گفته شده که مسجد البرود که پیامبر در مکان آن نماز خوانده است در فرع قرار داشت.[۸] ایوب صبری پاشا از مسجد فرع در راه مکه به مدینه یاد کرده است که در منطقه فرع قرار داشته است.[۹]


خانه امام سجاد

در منابع تاریخی از چند مکان در مدینه به عنوان خانه امام سجاد یاد کرده‌اند.

در جوار بقیع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بنابر گزارش منابع تاریخ محلی مدینه، خانه امام سجاد همان جایی بود که بعدها اسماعیل بن جعفر صادق(ع) در آن دفن شد. اسماعیل بن جعفر در قرن هشتم آرامگاه بزرگی داشته است که به گفته مطری تاریخ‌نگار این قرن در غربِ قبه عباس و چهار امام قرار داشت‏، عرصه این آرامگاه و آنچه در اطراف آن بود از جهت شمال بنا، تا در بقیع در آن زمان خانه زین العابدین بود.[۱۰] سمهودی می‌نویسد که یقال... اما سمهودی از سنگ نوشته نقل می‌کند.

سمهودی‌(911) تاریخ‌نگار مدینه، بعد از نقل گزارش مطری گزارش مشاهدات خود را می‌نویسد. او می‌نویسد: در ميان در وسطى و آخرى اين آرامگاه، قطعه سنگى نصب شده است و در آن نوشته شده: «باغ موجود در سمت غربى اين حرم را حسين بن ابى الهيجاء به اين حرم وقف نمود.» و در ذيل اين وقفنامه آمده است كه محوّطه اين حرم (عرصة المشهد)، خانه متعلق به امام زين العابدين است و مسجد هم منتسب به آن حضرت مى ‏باشد و چاه موجود در محوطه، چاهى است كه از آب آن براى استشفاى مريضان استفاده مى‏شود.

مسجدی در کنار باغی که جنب آرامگاه اسماعیل بن جعفر قرار داشته به امام زین العابدین منسوب بوده است.[۱۱]

محله بنی هاشم[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به نوشته جعفریان: در محله بنى هاشم كه طى سال 1363 به بعد تخريب شد، دو منزل وجود داشت كه به «دار على بن الحسين» و «دار جعفر بن محمد» عليهم السلام مشهور بود. اين مكان كه اكنون تخريب شده، در همان فضايى قرار داشت كه اكنون سنگفرش شده و ميان درِ اصلى بقيع تا حرم رسول خدا صلى الله عليه و آله است. در منابع شيعه توصيه به خواندن نماز در اين دو خانه شده است.[۱۲][۱۳]

عُنابَه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در منابع جغرافیای مدینه، از محلی به نام عُنابَه یاد شده که در نزدیکی مدینه (بین توز و سمیراء) و محل زندگی بنی کلاب بود. گفته شده که امام زین العابدین در این مکان سکونت داشته است.[۱۴]


منابع

فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، و جاسر، حمد. ۱۳۸۹–۱۹۶۹. المغانم المطابة في معالم طابة. ۱ ج. ریاض - عربستان: دار الیمامة للبحث و الترجمة و النشر. موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ایوب صبری پاشا، قاهره، دار الافاق العربیه، 1424ق.

  1. ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص۳۰۶.
  2. ↑ الملل و النحل، ج۱، ص۱۶۶.
  3. ↑ المدینة المنوره، ص۹۵.
  4. ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص۳۰۶.
  5. ↑ التعریف بما آنست الهجره، ص۱۲۱.
  6. ↑ دلیل الحج، ص 166
  7. ↑ موسوعة مرآة الحرمين الشريفين و جزيرة العرب‏، ج5، ص 159-160
  8. ↑ معجم ما استعجم، ج3، 1020
  9. ↑ موسوعه مراه الحرمین، ج4، ص 822
  10. ↑ التعریف بما انست الهجره، ص 119
  11. ↑ وفاء‌الوفاء، ج3، ص 306
  12. ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 351
  13. ↑ بحار الأنوار، ج 97، ص 225
  14. ↑ المغانم المطابه، ص 284؛ وفاء الوفاء، ج4، ص 393

مسجد الاجابه

موقعیت کنونی

مسجد الاجابه در شمال شرق بقیع قرار دارد. در کناره خیابان ملک فیصل و حدود ۵۸۰ متر از مسجدالنبی فاصله دارد.[۱] این مسجد مسجد یکبار در سال ۱۹۷۹ / ۱۳۹۹ قمری یکبار بازسازی شد[۲] و بار دوم در سال ۱۴۱۸ قمری بازسازی شد و توسعه یافت و مساحت آن حدود ۲۱۰۰۰ متر مربع است. این مسجد یک گنبد هشت ضلعی و یک گلدسته دارد.[۳]

تاریخ پیدایش و نام مسجد

مسجد الاجابه در محله یا روستای بنی معاویه در مدینه ساخته شده است.[۴] نام این مسجد به گونه‌ای در منابع آمده است که گویا از زمان پیامبر وجود داشته است.[۵] روایات حاکی از این است که پیامبر(ص) در این مسجد نماز خوانده است. بنابر روایات او در این مسجد نماز خواند و عبادت کرد و پس از عبادتش به اصحاب اطلاع داد که از خدا خواستم که امت من دچار گرسنگی و غرق و اختلاف داخلی نشوند. دو خواسته اول اجابت شد و یک خواسته آخر اجابت نشد.[۶] از این رو است که این مسجد را مسجد الاجابه نامیده‌اند.

تاریخ بنا

قدیم ترین اطلاع درباره بنای مسجد اجابه، گزارشی ابن زباله است. در زمان او یعنی در نیمه نخست سده هفتم قمری، این مسجد ویران شده بود و تنها ستون ها و محراب آن باقی مانده بود.[۷]مطری در نیمه قرن هشتم نیز به خراب بودن مسجد اشاره می کند.[۸]


سمهودی در سال ۸۴۴ در سمهود به دنیا آمد. سمهودی تالیفات بسیاری داشت. برخی از منابع تا ۳۸ کتاب از او نام برده‌اند.[۹] سمهودی در سال 780 به حج آمد. چون به حج نرسید در مکه یک سال اقامت کرد. از سال ۸۷۳ در مدینه اقامت گزید.[۱۰]

  1. ↑ مساجد الاثریه، ص ۳۳؛ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴،‌ مجلد۲، ص 187
  2. ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴،‌ مجلد ۲، ص ۱۹۸
  3. ↑ مساجد الاثریه، ص۳۴؛ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد ۲، ص ۲۱۰
  4. ↑ التعریف بما انست الهجره، 140
  5. ↑ مساجد الاثریه، ص ۳۶
  6. ↑ مساجد الاثریه، ص 34-35
  7. ↑ الدره الثمینه، ص 128
  8. ↑ التعریف بما انست الهجره، ص 140
  9. ↑ وفاء الوفا، ج۱، ص۴۳-۴۷
  10. ↑ الضوء اللامع، ج۵، ص ۲۴۶
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=کاربر:Kamran/صفحه_تمرین۱&oldid=58972»