سعی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←واجبات) |
(←منابع) |
||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
|منبع = درسنامه مناسک حج، | |منبع = درسنامه مناسک حج، | ||
|پس از لینک = محمدحسین فلاح‌زاده، تهران، مشعر، ۱۳۸۹ش، ص۴۱–۴۴ و ویژه‌نامه عمره مفرده: وصال دوست، حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در امور حج و زیارت معاونت فرهنگی، ۱۳۹۳ش، ص۷۸ | |پس از لینک = محمدحسین فلاح‌زاده، تهران، مشعر، ۱۳۸۹ش، ص۴۱–۴۴ و ویژه‌نامه عمره مفرده: وصال دوست، حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در امور حج و زیارت معاونت فرهنگی، ۱۳۹۳ش، ص۷۸ و مدخل سعی در جلد هفتم دانشنامه حج و حرمین شریفین | ||
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/803 | | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/803 | ||
نسخهٔ ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۴۶
سعی یکی از اعمال عمره مفرده و عمره تمتع و به معنای هفت بار پیمودن فاصلهٔ میان دو کوه صفا و مروه در مکه است. این عمل پس از نماز طواف و پس از تقصیر انجام می‌شود.
سعی از صفا آغاز شده و به مروه پایان می‌یابد و استراحت کردن میان این عمل جایز نیست. پیش از آغاز سعی، نوشیدن از آب زمزم و خواندن دعاهایی خاص مستحب است. یکی از مستحبات سعی، هروله در بخشی خاص از مسیر است.
مفهوم‌شناسی
سعی یکی از اعمال عمره مفرده و عمره تمتع است و به معنای هفت بار پیمودن فاصلهٔ میان دو کوه صفا و مروه است. سعی از واجبات حج و عمره است و بنابر رای فقهای امامی، از ارکان حج و عمره است.
به اعتقاد فقیهان امامیه[۱] و بیشتر فقیهان اهل سنت[۲]سعی میان صفا و مروه، یکی از مناسک و واجبات حج و عمره[۳] است. همچنین به نظر فقیهان امامیه[۴]سعی از ارکان حج و عمره است.
زمان
به باور فقیهان امامیه[۵]و اهل سنت[۶]سعی باید بعد از طواف و نماز آن، انجام شود و تقدیم آن بر طواف جایز نیست.
به نظر فقهای امامیه تأخیر سعی از طواف و نماز آن، برای رفع خستگی یا تخفیف گرمی هوا، جایز است؛[۷] گرچه به نظر برخی احتیاط، در عدم تأخیر است[۸]یا بنابر احتیاط واجب نباید بدون ضرورت تا شب تاخیر بیندازد.[۹]همچنین مشهور فقیهان امامیه با استناد به روایات از جمله صحیحه علاء بن زرین[۱۰]و اجماع برآنند که حج گزار نباید بدون ضرورت سعی را تا روز بعد به تاخیر اندازد.[۱۱]
واجبات
در تعداد واجبات سعی و موارد آن میان فقیهان امامیه و اهل سنت اختلاف نظر وجود دارد: برخی از فقیهان امامیه واجبات سعی را سه مورد (شروع از صفا، ختم به مروه و هفت شوط)[۱۲] ذکر کرده‌اند؛ عده‌ای با افزودن نیت، آنها را چهار مورد[۱۳]دانسته‌اند.
نیت
به باور فقیهان امامیه در سعی نیت واجب است[۱۴]و اخلال در آن چه عمدی و چه سهوی، سعی را باطل می‌کند.[۱۵]
شروع از صفا و ختم به مروه
به نظر فقهای شیعه[۱۶] و اهل سنت[۱۷] سعی باید از صفا آغاز و به مروه ختم شود. [یادداشت ۱]
هفت مرتبه سعی کردن
به نظر فقیهان امامیه[۱۸]و اهل سنت[۱۹]سعی کننده باید بین صفا و مروه هفت مرتبه سعی کند.
توجه به صفا و مروه هنگام سعی
در حال سعی، وقتی که از صفا به مروه می‌رود باید رو به مروه باشد و نیز وقتی به‌طرف صفا برمی‌گردد باید رو به صفا باشد پس اگر عقب عقب حرکت کند یا با پهلو به طرف صفا یا مروه حرکت کند، سعی او باطل است؛[۲۰]
موالات در اشواط سعی
گروهی از فقیهان امامیه[۲۱] قائل به عدم وجوب موالات شده اند.[۲۲] در مقابل، برخی دیگر[۲۳]بنابر احتیاط قائل به لزوم آن شده اند.[۲۴]
به نظر مشهور فقیهان امامیه توقف و نشستن در اثنای سعی برای استراحت در صفا یا مروه و یا میان آن دو جایز است.[۲۵] برخی از فقیهان امامیه نشستن هنگام سعی را در غیر صورت خستگی و مشقت جایز ندانسته اند،[۲۶]
همچنین فقیهان امامیه قطع سعی برای اقامه نماز[۲۷] و قضاء حاجت خود یا غیر را جایز شمرده اند.[۲۸]
سعی از راه متعارف
به اعتقاد فقهای امامیه و اهل سنت سعی باید از راه متعارف میان صفا و مروه باشد.[۲۹] پس اگر فردی از راه غیرمتعارف سعی کند، مانند این که از میان مسجد الحرام به مروه رود یا به صفا بازگردد، مجزی نخواهد بود،[۳۰]
در مورد سعی از طبقات فوقانی بیشتر فقیهان امامیه گفته اند: در صورت احراز میان دو کوه بودن مکان یاد شده سعی صحیح است.[۳۱]برخی نیز طبقات یاد شده را خارج از فاصله میان دو کوه دانسته و سعی در آنها را جایز ندانسته اند.[۳۲]و از برخی فقیهان قول به جواز در این طبقات به طور مطلق نقل شده است.[۳۳]
در مورد طبقه زیرین نیز عده ای از فقیهان برآنند که در صورت احراز میان دو کوه بودن مکان یاد شده، سعی در آن جایز است.[۳۴]بسیاری از فقیهان نیز به صراحت میان دو کوه بودن مکان یاد شده را محرز دانسته و فتوای به جواز سعی در این مکان شده اند.[۳۵]
پیمودن همه مسافت میان صفا و مروه
به نظر فقیهان شیعه[۳۶]و اهل سنت[۳۷] در سعی میان صفا و مروه طی کردن همه مسافت میان صفا و مروه واجب است، از این رو اگر به اندازه یک قدم از مسافت یاد شده را سعی نکند سعی صحیح نخواهد بود. برخی از فقیهان امامیه در طی کردن مسافت یاد شده دقت عقلی را لازم دانسته[۳۸]و برخی این امر را بنا بر احتیاط لازم دانسته اند،[۳۹] اما عده ای دیگر دقت یاد شده را لازم ندانسته و برآنند که صدق عرفی پیمودن مسافت یاد شده کفایت می کند.[۴۰]
مستحبات پیش از آغاز سعی
برخی از مستحبات پس از طواف و پیش از آغاز سعی چنین است:
- شتاب در سعی: تاخیر انداختن سعی از طواف تا شب جایز است، ولی مستحب است حج گزار در انجام سعی بعد از طواف شتاب کرده و آن را بدون فاصله بجا آورد.[۴۱]
- نوشیدن از آب زمزم، ریخت مقداری از آن بر سر و صورت و خواندن این دعا: «اَللَّهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً نَافِعاً وَ رِزْقاً وَاسِعاً وَ شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ سُقْم؛ خدایا، این آب را بر من روزیِ گسترده، دانشی سودمند و شفا از هر بیماری قرار بده، که تو بر هر چیز توانایی.»[۴۲]
- رفتن بالای صفا، رو کردن به کعبه و حمد و ثنای الهی و یادکردن از نعمت‌های الهی.
- بالای صفا، هفت مرتبه تکرار هر یک از ذکرهای الله اکبر؛ الحمد لله و لا إله إلاّ الله.
- بالای صفا، سه بار تکرار کردن ذکر «لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اَللّٰهُ وَحْدَهُ لاٰ شَرِیکَ لَهُ، لَهُ اَلْمُلْکُ وَ لَهُ اَلْحَمْدُ، یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لاَ یَمُوتُ، بِیَدِهِ اَلْخَیْرُ وَ هُوَ عَلیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ؛ شایسته پرستشی به‌جز خدا نیست، شریک ندارد، ملک و سپاس از آن اوست، او زنده می‌کند و می‌می‌راند و او زنده‌ای است که نمی‌میرد، خیر به دست او است و او به هر چیزی تواناست». پس از آن صلوات بر محمد و آل او صلوات و پس از آن صد بار تکرار هر کدام از این ذکرها: الله اکبر؛ الحمد لله؛ سبحان الله و لا اله الا الله.
مستحبات سعی
برخی از مستحبات سعی چنین است:
- خواندن دعاها و اذکاری خاص ار جمله صدبار تکرار هر کدام از این ذکرها: الله اکبر؛ لا اله إلاّ الله؛ الحمد لله؛ سبحان الله.
- برای مردان مستحب است، فاصله‌ای که با خط و چراغ سبزرنگ در مسیر سعی مشخص شده است هَروَله کند، یعنی کمی تندتر بروند و در وقت برگشتن نیز به همان ترتیب برگردند، ولی برای زن‌ها هروله کردن مستحب نیست.
پانویس
- ↑ . المبسوط فی فقه الإمامیة؛ ج1، ص 307؛ شرائع الإسلام، ج1، ص179؛ منتهی المطلب، ج10، ص 414، 418، 427.
- ↑ . المجموع، ج8، ص 76-77؛ أحکام القرآن، ج1، ص118؛ المبسوط، سرخسی، ج4، ص45.
- ↑ . الخلاف، ج2، ص328-330؛ منتهی المطلب، ج10، ص427؛ أحکام القرآن، ج1، ص118
- ↑ . المبسوط فی الفقه الاسلامی، ج1، ص307-308؛ الخلاف، ج2، ص 328؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص136.
- ↑ . المبسوط فی الفقه الامامیه، ج1، ص361؛ السرائر، ج1، ص578؛ شرائع الإسلام، ج1، ص 203-204.
- ↑ .المجموع، ج8، ص 63،78؛ المبسوط، (سرخسی)، ج4، ص46؛ حاشیة الدسوقی، ج2، ص34.
- ↑ . ر.ک: تذکرة الفقهاء، ج8، ص141؛ المعتمد فی شرح المناسک، ج5، ص81؛ مناسک حج(امام خمینی)، ص160.
- ↑ . مناسک حج (امام خمینی)، ص160.
- ↑ . مناسک حج (وحید خراسانی)، ص176.
- ↑ . التهذیب الاحکام، ج 5، ص129؛ الاستبصار، ج2، ص229؛ الوسائل الشیعه، ج13، ص411.
- ↑ . منتهی المطلب، ج10، ص 424؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص141؛ مستند الشیعه، ج12، ص189.
- ↑ . الجمل و العقود، ص141؛ المهذب، ج1، ص239.
- ↑ . شرائع الإسلام، ج1، ص204؛ مدارک الاحکام، ج8، ص205-206؛ الحدائق الناضرة، ج16، ص265.
- ↑ . تذکرة الفقهاء، ج8، ص132؛ شرائع الإسلام، ج1، ص204؛ الروضة البهیة، ج2، ص 263.
- ↑ . تذکرة الفقهاء، ج8، ص 132؛ منتهی المطلب، ج10، ص406.
- ↑ . المبسوط(السرخسی)، ج1، ص: 362؛ شرائع الإسلام ، ج1، ص: 204؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص: 132.
- ↑ . المجموع، ج8، ص 70،78؛ المبسوط(سرخسی)، ج4، ص12،13؛ المغنی، ج3،ص406.
- ↑ . المبسوط(سرخسی)، ج1، ص 362؛ مدارک الاحکام، ج8، ص207؛ الروضة البهیة، ج2، ص263.
- ↑ . المجموع، ج8، ص 63،71؛ بدائع الصنائع، ج2، ص134؛ الفقه الاسلامی و أدلته، ج3، ص2229.
- ↑ . مدارک الأحکام، ج8، ص207؛ مستند الشیعة، ج12، ص170؛ الحدائق الناضرة، ج16، ص 268.
- ↑ . تذکرة الفقهاء، ج8، ص141؛ الدروس الشرعیه، ج1، ص411؛ مستند الشیعة، ج12، ص 185.
- ↑ . مستند الشیعة، ج12، ص185؛ ر.ک: المعتمد فی شرح المناسک، ج5، ص64 ،66.
- ↑ . الدروس الشرعیه، ج1، ص411؛ التهذیب فی مناسک الحج و العمره، ج3، ص88؛ مناسک حج (محشی)؛ ص336.
- ↑ . المعتمد فی شرح المناسک، ج5، ص64-66؛ التهذیب فی مناسک الحج و العمره، ج3، ص88؛ مناسک حج (محشی)، ص336.
- ↑ . مختلف الشیعه، ج4، ص214؛ الحدائق الناضره، ج16، ص273؛ سداد العباد، ص325-326.
- ↑ . مختلف الشیعه، ج4، ص214؛ کشف اللثام، ج6، ص28.
- ↑ . المبسوط فی فقه الإمامیة، ج1، ص362؛ مجمع الفائدة، ج7، ص169-170؛ المجموع، ج8، ص 65-78.
- ↑ . المبسوط فی فقه الإمامیة، ج1، ص362؛ مسالک الأفهام(شهید الثانی)، ج2، ص358-363؛ المجموع، ج8، ص65.
- ↑ . مستند الشیعة، ج12، ص170؛ الحدائق الناضرة، ج16، ص 268؛ المجموع، ج8، ص76.
- ↑ . مستند الشیعة، ج12، ص 170؛ الحدائق الناضرة، ج16، ص 268؛ جواهر الکلام، ج19، ص: 423.
- ↑ مجمع المسائل، ج1، ص487؛ تحریر الوسیله، ج1، ص437؛ منیة السائل، ص80.
- ↑ . درسنامه فقه و مناسک، ص85.
- ↑ . مناسک الحج، فیاض، ص184.
- ↑ . تحریر الوسیله، ج1، ص437؛ منیة السائل، ص80؛ تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، ج5، ص24.
- ↑ . درسنامه فقه و مناسک، ص84.
- ↑ . جواهر الکلام، ج19، ص419؛ مهذب الاحکام ، ج14، ص128؛ مناسک الحج، سیستانی، ص171.
- ↑ . المجموع، ج8، ص69؛ اعانة الطالبین، ج2، ص328؛ کشاف القناع، ج2، ص566.
- ↑ . کتاب الحج، محقق داماد، ج3، ص607.
- ↑ . مناسک الحج، سیستانی، ص171.
- ↑ . سند العروة الوثقی، ج3، ص383؛ تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، ج5، ص15.
- ↑ . جامع المدارک، ج2، ص514؛ مناسک الحج، گلپایگانی، ص121.
- ↑ . تذکرة الفقهاء، ج8، ص130؛ الحدائق الناضره، ج16، ص258؛ دلیل الناسک، ص283.
- ↑ یادآوری می‌شود، چون قسمتی از صفا و مروه را برداشته‌اند، بخشی از راه شیب‌دار و محوطه مسطح نیز جزء کوه حساب می‌شود، لذا همین‌که از بالای قسمت شیب‌دار، سعی را آغاز کنند صحیح است و رفتن بالای صخره‌ها لازم نیست و بر مروه نیز پس از بالا رفتن از قسمت شیب‌دار و رسیدن به قسمت مُسطح کافی است.