آبار علی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
خط ۷۰: خط ۷۰:


==تاریخچه نامگذاری==
==تاریخچه نامگذاری==
کاربرد نام آبار علی یا بئر علی برای این منطقه سابقه‌ای کهن دارد. منابع قرن نهم اطلاع می‌دهند که نام بئر علی نام رایج این منطقه است و کسی آن را به نام ذوالحلیفه نمی‌شناسد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=421 وفاء الوفا، ج۳، ص 421]</ref><ref>المغانم المطابه، ص ۸۲</ref> و فرهاد میرزا نیز در سفرنامه‌اش به سال 1292 قمری اشاره می‌کند که مسجد شجره را تنها به نام بئر علی یا آبار علی می‌شناسند.<ref>سفرنامه فرهاد میرزا، ص 202</ref> نویسندگان اهل‌سنت از قرن نهم هجری به بعد، آبارعلی و [[ذوالحلیفه]] و [[مسجد شجره]] را نام یک مکان و [[میقات]] مردم مدینه دانسته‌اند.<ref>عمدة القاری، ج۱۷، ص۲۲۵؛ ج۲۵، ص۶۲؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۴۱.</ref>
کاربرد نام آبار علی یا بئر علی برای این منطقه سابقه‌ای کهن دارد. منابع قرن نهم اطلاع می‌دهند که نام بئر علی نام رایج این منطقه است و کسی آن را به نام ذوالحلیفه نمی‌شناسد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=421 وفاء الوفا، ج۳، ص 421]</ref><ref>المغانم المطابه، ص ۸۲</ref> اولیا چلبی که در سده یازدهم به حج رفته است، نام مکان احرام اهل مدینه را آبار علی دانسته و حتی مسجد احرام را نیز مسجد علی می‌خواند.<ref>الرحله الحجازیه، ص ۱۶۱</ref> فرهاد میرزا نیز در سفرنامه‌اش به سال 1292 قمری اشاره می‌کند که مسجد شجره را تنها به نام بئر علی یا آبار علی می‌شناسند.<ref>سفرنامه فرهاد میرزا، ص 202</ref> نویسندگان اهل‌سنت از قرن نهم هجری به بعد، آبارعلی و [[ذوالحلیفه]] و [[مسجد شجره]] را نام یک مکان و [[میقات]] مردم مدینه دانسته‌اند.<ref>عمدة القاری، ج۱۷، ص۲۲۵؛ ج۲۵، ص۶۲؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۴۱.</ref>


=== علت نام‌گذاری ===
=== علت نام‌گذاری ===
یکی از داستان‌هایی که درباره علت نام‌گذاری این منطقه رایج بوده این است که در این منطقه چاهی بوده که امام علی(ع) در آنجا با جنیان جنگیده است.<ref>وفاء الوفاء، ج۴، ص246</ref><ref>نک البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵؛ الدر المختار، ج۲، ص۵۲۲-۵۲۳؛ کشف الخفاء، ج۲، ص۴۱۸.</ref> اما سمهودی نسبت این نام به علی بن ابی‌طالب(ع) را مورد تایید اهل علم نمی‌داند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B4.pdf&page=247 وفاء الوفاء، ج۴، ص 247]</ref> با این حال انتساب این چاه به علی بن ابی‌طالب در منابع جغرافیایی پیش از سمهودی نیز آمده است.<ref>مغانم المطابه، ص ۱۷۲</ref> داستان جنگیدن علی بن ابیطالب با جنیان برای چاه «ذات علم» نیز گزارش شده است.<ref>المغانم المطابه، ص ۴۴</ref>
یکی از داستان‌هایی که درباره علت نام‌گذاری این منطقه رایج بوده این است که در این منطقه چاهی بوده که امام علی(ع) در آنجا با جنیان جنگیده است.<ref>وفاء الوفاء، ج۴، ص246</ref><ref>نک البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵؛ الدر المختار، ج۲، ص۵۲۲-۵۲۳؛ کشف الخفاء، ج۲، ص۴۱۸.</ref> اما سمهودی نسبت این نام به علی بن ابی‌طالب(ع) را مورد تایید اهل علم نمی‌داند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B4.pdf&page=247 وفاء الوفاء، ج۴، ص 247]</ref> با این حال انتساب این چاه به علی بن ابی‌طالب در منابع جغرافیایی پیش از سمهودی نیز آمده است.<ref>مغانم المطابه، ص ۱۷۲</ref> داستان جنگیدن علی بن ابیطالب با جنیان برای چاه «ذات علم» نیز گزارش شده است.<ref>المغانم المطابه، ص ۴۴</ref>  


بر اساس روایاتی دیگر علی بن ابی‌طالب در این منطقه چاه‌هایی وقف کرده بود و از این رو این منطقه بدین نام خوانده شده است.<ref>اعانة الطالبین، ج۲، ص۳۴۱.</ref> <ref>نک مناسک حج، ابطحی، ص۵۴-۵۵؛ چهارده نور پاک، ج۱۲، ص۱۶۷۱-۱۶۷۲.</ref> برخی پژوهشگران گفته‌اند که این منطقه احتمالا از جمله زمین‌هایی بوده که پیامبر به علی بن ابیطالب اقطاع کرده و نام منطقه حاصل از آن است. مستند این برداشت، روایتی است که در آن تصریح شده که پیامبر زمین‌هایی از جمله فقیرن، قیس و شجره را به علی اقطاع کرد.<ref>مدینه‌شناسی، ج۱، ص ۱۷۹</ref>
بر اساس روایاتی دیگر علی بن ابی‌طالب در این منطقه چاه‌هایی وقف کرده بود و از این رو این منطقه بدین نام خوانده شده است.<ref>اعانة الطالبین، ج۲، ص۳۴۱.</ref> <ref>نک مناسک حج، ابطحی، ص۵۴-۵۵؛ چهارده نور پاک، ج۱۲، ص۱۶۷۱-۱۶۷۲.</ref> برخی پژوهشگران گفته‌اند که این منطقه احتمالا از جمله زمین‌هایی بوده که پیامبر به علی بن ابیطالب اقطاع کرده و نام منطقه حاصل از آن است. مستند این برداشت، روایتی است که در آن تصریح شده که پیامبر زمین‌هایی از جمله فقیرن، قیس و شجره را به علی اقطاع کرد.<ref>مدینه‌شناسی، ج۱، ص ۱۷۹</ref>
ایوب صبری پاشا در موسوعه مراه الحرمین، انتساب چاه‌های این منطقه به علی ابن ابیطالب را نادرست می‌داند<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B1%D8%A2%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AC%DB%B3-%DB%B4.pdf&page=876 موسوعه مراه الحرمین، ج۴، ص ۸۷۶]</ref>


=== ارتباط نام آبار علی به علی دینار ===
=== ارتباط نام آبار علی به علی دینار ===

نسخهٔ ‏۴ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۵۱

آبار علی
اطلاعات اوليه
مکان مدینه ذوالحلیفه

مسیریابی

در حال بارگیری نقشه...

آبار علی (چاه‌های علی) منطقه‌ای است در جنوب مدینه که به آن ذوالحلیفه نیز می‌گویند، مسجد شجره در همان‌جا قرار گرفته است. در این منطقه که وادی عتیق از آن می‌گذرد نخلستان‌ها و چاه‌هایی قرار داشته است.

آبار علی نامی است که از سده‌های پیش بر این منطقه اطلاق شده است و حتی از سده نهم هجری نام اصلی این منطقه است به طوری که به مسجد شجره نیز مسجد بئر علی گفته می‌شده است. بنابر روایت‌هایی نام آبار علی برگرفته از نام علی‌بن ابیطالب(ع) است. برخی گفته‌اند در این مکان چاهی بوده که علی(ع) در کنار آن با جنیان جنگیده است. اما شواهد اطمینان بخشی درباره این انتساب وجود ندارد.

مکان

آبار و اَبیار جمع بِئْر و به معنای چاه‌ها است.[۱] آبار علی نام منطقه‌ای است در ۷ یا ۹ کیلومتری جنوب شهر مدینه،[۲] در وادی عقیق و دامنه غربی کوه عیر که نزدیک ذوالحلیفه و بر سر راه مکه قرار دارد و دارای چاه‌های آب و نخلستان‌های فراوان است.[۳] این منطقه همان منطقه ذو الحلیفه است که مسجد شجره که میقات اهل مدینه است در آن قرار گرفته است.

وضعیت امروز

امروزه در باغ‌ها و مزارعی که در غرب مسجد شجره در ساحل وادی عقیق (رودخانه عقیق) قرار دارد، چاه‌های آب متعدد و کهنی باقی مانده است.[۴]بنابر گزارش‌هایی برخی از زائران تعدادی از این چاه‌ها را چاه‌های منسوب به امام علی می‌دانند در حالی که به گفته عبدالعزیز کعکی، جغرافی‌نگار معاصر مدینه، چاه‌های منسوب به امام علی امروزه از میان رفته و مکان آن معلوم نیست.[۵] چاه‌های فعلی در مزرعه منصور عثمان الفریدی قرار دارد.[۴]

تاریخچه نامگذاری

کاربرد نام آبار علی یا بئر علی برای این منطقه سابقه‌ای کهن دارد. منابع قرن نهم اطلاع می‌دهند که نام بئر علی نام رایج این منطقه است و کسی آن را به نام ذوالحلیفه نمی‌شناسد.[۶][۷] اولیا چلبی که در سده یازدهم به حج رفته است، نام مکان احرام اهل مدینه را آبار علی دانسته و حتی مسجد احرام را نیز مسجد علی می‌خواند.[۸] فرهاد میرزا نیز در سفرنامه‌اش به سال 1292 قمری اشاره می‌کند که مسجد شجره را تنها به نام بئر علی یا آبار علی می‌شناسند.[۹] نویسندگان اهل‌سنت از قرن نهم هجری به بعد، آبارعلی و ذوالحلیفه و مسجد شجره را نام یک مکان و میقات مردم مدینه دانسته‌اند.[۱۰]

علت نام‌گذاری

یکی از داستان‌هایی که درباره علت نام‌گذاری این منطقه رایج بوده این است که در این منطقه چاهی بوده که امام علی(ع) در آنجا با جنیان جنگیده است.[۱۱][۱۲] اما سمهودی نسبت این نام به علی بن ابی‌طالب(ع) را مورد تایید اهل علم نمی‌داند.[۱۳] با این حال انتساب این چاه به علی بن ابی‌طالب در منابع جغرافیایی پیش از سمهودی نیز آمده است.[۱۴] داستان جنگیدن علی بن ابیطالب با جنیان برای چاه «ذات علم» نیز گزارش شده است.[۱۵]

بر اساس روایاتی دیگر علی بن ابی‌طالب در این منطقه چاه‌هایی وقف کرده بود و از این رو این منطقه بدین نام خوانده شده است.[۱۶] [۱۷] برخی پژوهشگران گفته‌اند که این منطقه احتمالا از جمله زمین‌هایی بوده که پیامبر به علی بن ابیطالب اقطاع کرده و نام منطقه حاصل از آن است. مستند این برداشت، روایتی است که در آن تصریح شده که پیامبر زمین‌هایی از جمله فقیرن، قیس و شجره را به علی اقطاع کرد.[۱۸]

ایوب صبری پاشا در موسوعه مراه الحرمین، انتساب چاه‌های این منطقه به علی ابن ابیطالب را نادرست می‌داند[۱۹]

ارتباط نام آبار علی به علی دینار

در گزاشی غیر مستند که در اینترنت شهرت یافته است[۲۰] آبار علی را به «علی دینار» سلطان دارفور نسبت داده‌اند. گفته شده که او در سال ۱۸۹۸م/۱۳۱۵ق چاه‌های آب ذوالحلیفه را بازسازی كرد و از آن پس این منطقه به نام او آبار علی خوانده شد؛ اما از آنجا که نام آبار علی از سده‌ها پیش رایج بوده است چنین گزارشی نمی‌تواند درست باشد.[۲۱]

گالری

  • این تصویر نشان می‌دهد که چاه‌هایی که برخی آن را امروزه آبار علی می‌دانند در مزرعه متعلق به منصور الفریدی قرار دارد

    این تصویر نشان می‌دهد که چاه‌هایی که برخی آن را امروزه آبار علی می‌دانند در مزرعه متعلق به منصور الفریدی قرار دارد

  • مناره مسجد شجره و فاصله آن با این چاه‌ها در این تصویر معلوم است

    مناره مسجد شجره و فاصله آن با این چاه‌ها در این تصویر معلوم است

پانویس

  1. ↑ العین، ج۸، ص۲۹۰؛ لسان العرب، ج۴، ص۳۷؛ تاج العروس، ج۶، ص۴۳، «بأر».
  2. ↑ عمدة القاری، ج۲۵، ص۶۲؛ البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵؛ مناسک حج، صافی، ص۲۷.
  3. ↑ نک: المعالم الاثیره، ص۱۰۳؛ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۱۹۸.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ المعالم المدینه المنوره، الجزء ۵، المجلد 2، 478-483
  5. ↑ المعالم المدینه المنوره، جزء ۴، مجلد ۴، 487
  6. ↑ وفاء الوفا، ج۳، ص 421
  7. ↑ المغانم المطابه، ص ۸۲
  8. ↑ الرحله الحجازیه، ص ۱۶۱
  9. ↑ سفرنامه فرهاد میرزا، ص 202
  10. ↑ عمدة القاری، ج۱۷، ص۲۲۵؛ ج۲۵، ص۶۲؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۴۱.
  11. ↑ وفاء الوفاء، ج۴، ص246
  12. ↑ نک البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵؛ الدر المختار، ج۲، ص۵۲۲-۵۲۳؛ کشف الخفاء، ج۲، ص۴۱۸.
  13. ↑ وفاء الوفاء، ج۴، ص 247
  14. ↑ مغانم المطابه، ص ۱۷۲
  15. ↑ المغانم المطابه، ص ۴۴
  16. ↑ اعانة الطالبین، ج۲، ص۳۴۱.
  17. ↑ نک مناسک حج، ابطحی، ص۵۴-۵۵؛ چهارده نور پاک، ج۱۲، ص۱۶۷۱-۱۶۷۲.
  18. ↑ مدینه‌شناسی، ج۱، ص ۱۷۹
  19. ↑ موسوعه مراه الحرمین، ج۴، ص ۸۷۶
  20. ↑ برای نمونه نک: صفحه ویکی پدیای علی دینار
  21. ↑ لماذا سميت منطقة ذي الحليفة باسم أبيار علي ؟

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل آبار علی.
  • اعانة الطالبین: السید البکری الدمیاطی (م.۱۳۱۰ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۸ق
  • اعمال الحرمین: علی بن منصور المرهون، دار الهدی، ۱۴۲۲ق
  • البحر الرائق: ابونجیم المصری (م.۹۷۰ق.)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق
  • تاج العروس: الزبیدی (م.۱۲۰۵ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق
  • تاریخ المدینة المنوره: ابن شبّة النمیری (م.۲۶۲ق.)، به کوشش شلتوت، قم، دار الفکر، ۱۴۱۰ق
  • تحفة الاحوذی: المبارک فوری (م.۱۳۵۳ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق
  • تهذیب الاحکام: الطوسی(م.۴۶۰ق.)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش
  • چهارده نور پاک: عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، ۱۳۸۱ش
  • الحج والعمرة فی الکتاب والسنه: الری شهری، قم، دار الحدیث، ۱۳۷۶ش
  • خلاصة الوفاء: السمهودی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش محمد الامین
  • الدرالمختار: الحصکفی (م.۱۰۸۸ق.)، به کوشش مکتب البحوث، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق
  • سبل السلام: الکحلانی (م.۱۱۸۲ق.)، مصطفی البابی، مصر، ۱۳۷۹ق
  • السنن الکبری: البیهقی (م.۴۵۸ق.)، بیروت، دار الفکر
  • شرح عمدة فی الفقه: ابن تیمیة (م.۷۲۸ق.)، به کوشش العطیشان، الریاض، مکتبة العبیکان، ۱۴۱۳ق
  • شرح مسند ابی‌حنیفه: ملاعلی القاری (م.۱۰۱۴ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه
  • صراط النجاة: میرزا جواد التبریزی، برگزیده، ۱۴۱۶ق
  • عمدة القاری: العینی (م.۸۵۵ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی
  • عون المعبود: العظیم آبادی (م.۱۳۲۹ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق
  • العهود المحمدیه: عبدالوهاب الشعرانی (م.۹۷۳ق.)، مصطفی البابی، مصر، ۱۳۹۳ق
  • العین: خلیل (م.۱۷۵ق.)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، ۱۴۰۹ق
  • فتاوی اللجنة الدائمه: احمد بن عبدالرزاق الدویش، الرئاسة العامة للبحوث العلمیة و الافتاء
  • فتح الباری: ابن حجر العسقلانی (م.۸۵۲ق.)، بیروت، دار المعرفه
  • فتوح البلدان: البلاذری (م.۲۷۹ق.)، به کوشش صلاح الدین المنجد، قاهره، النهضة المصریه، ۱۹۵۶م
  • کشف الخفاء: اسماعیل العجلونی (م.۱۱۶۲ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق
  • کلمة التقوی (فتاوی): محمد امین زین الدین، قم، مهر، ۱۴۱۳ق
  • لسان العرب: ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق
  • المصنّف: عبدالرزاق الصنعانی (م.۲۱۱ق.)، به کوشش حبیب الرحمن، المجلس العلمی
  • المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۱ق
  • معجم البلدان: یاقوت الحموی (م.۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م
  • معجم الفاظ الفقه الجعفری: احمد فتح‌الله، الدمام، ۱۴۱۵ق
  • مکاتیب الرسول: احمدی میانجی، به کوشش مرکز تحقیقات حج، تهران، دار الحدیث، ۱۴۱۹ق
  • مناسک حج و عمره: سید محمد علی ابطحی، ۱۴۱۸ق
  • مناسک حج: لطف‌الله صافی، قم، دار القرآن الکریم، ۱۴۱۶ق
  • مواهب الجلیل: الحطاب الرعینی (م.۹۵۴ق.)، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق
  • نیل الاوطار: الشوکانی (م.۱۲۵۵ق.)، بیروت، دار الجیل، ۱۹۷۳م.

معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، الجزء الخامس، عبدالعزیز بن عبدالرحمن کعکی، جده، ناشر:مولف، ۲۰۱۲ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، الجزء الرابع، عبدالعزیز بن عبدالرحمن کعکی، بیروت، ناشر:مولف،‌2011

برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=آبار_علی&oldid=56716»