تزیین
تزیین مکان‌های دینی و مذهبی زینت دادن بناهایی مانند کعبه، حرم امامان(ع) و دیگر مشاهد است. به فتوای فقیهان شیعه و یسیاری از فقهای اهل سنت،تزیین کعبه جایز است. بر اساس روایات، تاریخچه تزیین و پوشش کعبه به حضرت آدم(ع) بازمی‌گردد.
به فتوای بیشتر فقهای شیعه تزیین حرم امامان(ع) و دیگر مشاهد نیز، جایز است. در مقابل، برخی تزیین مشاهد را با زینت‌های خاص مانند ظرف‌های طلا و نقره حرام شمرده‌اند. ابن تیمیه نیز، ساختن هر‌گونه بنایی بر قبر و تزیین آن را حرام دانسته است.
تزیین کعبه
تاریخچه
بر اساس روایتی، خانه کعبه برای اولین بار، توسط حضرت آدم(ع) با مو پوشانده شد. حضرت ابراهیم(ع) با شاخه‌های خرما آن را پوشاند و حضرت سلیمان نخستین کسی بود که کعبه را با پارچه کتان سفید تزیین کرد.[۱]
پیامبر اسلام(ص) کعبه را با پارچه یمانی تزیین می‌کرد و خلیفه اول و دوم آن را با پارچه قباطی می‌پوشاندند.[۲] امام علی(ع) هر ساله پوشش کعبه را از عراق ارسال می‌کرد تا کعبه با آن تزیین شود.[۳]
پوشاندن کعبه در عصرهای دیگر، با پارچه‌هایی از جنس‌ها و رنگ‌های متفاوت انجام شده است.[۴] در دوران معاصر، پرده کعبه در کارگاه پرده‌بافی در مکه با ابریشم بافته و آیاتی از قرآن با سیم‌هایی از طلا بر روی آن نقش می‌شود.[۵]
جواز تزیین کعبه
فقیهان شیعه تزیین کعبه را به قصد بزرگداشت جایز دانسته‌اند.[۶] بسیاری از فقیهان اهل سنت نیز، این عمل را جایز شمرده‌اند.[۷] در مقابل، برخی از فقیهان اهل سنت این عمل را حرام دانسته‌اند.[۸]
تزیین مشاهد
تزیین مشاهدِ پیامبران و اولیای الهی با ساختن بنا بر قبرهای آنان، فرش کردن و روشن نمودن چراغ و استفاده از طلا و نقره و زینت‌های دیگر انجام می‌شود. این عمل در میان پیروان ادیان و مذاهب اسلامی، به ویژه شیعیان رواج داشته و دارد.
در جایز بودن تزیین مشاهد، دو دیدگاه بین فقیهان مسلمان وجود دارد. به فتوای بیشتر فقیهان شیعه، به ویژه بیشتر فقیهان متأخر، تزیین مشاهد و استفاده از طلا و نقره در مشاهد جایز است؛[۹] دلیل آنها نبود روایتی قابل اعتماد درباره حرام بودن این عمل است.[۱۰] افزون بر آن، آیه ۳۲ سوره اعراف در موضوع جواز استفاده از زینت[۱۱] و آیه ۳۲ سوره حج درباره بزرگداشت شعائر الهی[۱۲] از دیگر دلایل آنها است. همچنین به روایتی استناد شده است[۱۳] که در آن امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) به روشن کردن چراغ بر قبر پدر خود سفارش کرده‌اند.[۱۴]
در مقابل، بیشتر فقیهان متقدم شیعه و برخی فقیهان متأخر تزیین مساجد و مشاهد را با زینت‌های خاص مانند ظرف‌های طلا و نقره حرام شمرده‌اند.[۱۵] دلیل آنها استناد به برخی روایات و اسراف دانستن این عمل است.[۱۶] در پاسخ، روایات مورد استناد آنها از نظر سند ضعیف شمرده شده است.[۱۷] اسراف اموال نیز، در موردی صدق می‌کند که غرض عقلائی وجود نداشته باشد؛ در حالی که تزیین مشاهد با اموال یاد شده برای بزرگداشت مشاهد و صاحبان قبور است و دارای غرض عقلائی است.[۱۸]
برخی فقیهان اهل سنت از جمله ابن تیمیه و پیروان مکتب او، ساختن بنا روی قبر، روشن کردن چراغ و تزیین آن را حرام شمرده‌اند.[۱۹] دلیل آنها روایات،[۲۰] اسراف و بیهوده بودن این عمل است.[یادداشت ۱][۲۱] روایت مورد استدلال آنان ضعیف شمرده شده است.[۲۲] بیهوده بودن این اعمال نیز رد شده است؛ زیرا هر چند ممکن است از روشن کردن چراغ و تزیین بهره‌ای نصیب میت نشود، ولی دیگران از جمله زائران از آن بهره می‌برند.[۲۳]
پانویس
- ↑ من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۲۳۵؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۲۰۸؛ جامع احادیث الشیعه، ج۱۰، ص۱۴.
- ↑ اخبار مکه، ج۱، ص۲۵۳.
- ↑ قرب الاسناد، ص۱۳۹؛ جامع احادیث الشیعه، ج۱۰، ص۷۴.
- ↑ اخبار مکه، ج۱، ص۲۵۳–۲۵۴؛ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۹۴.
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۹۴ – ۹۷.
- ↑ تذکره الفقهاء، ج۵، ص۱۳۴؛ نهایه الاحکام، ج۲، ص۳۴۶؛ الموسوعه الفقهیه المیسره، ج۳، ص۲۰۸.
- ↑ فتح العزیز، ج۶، ص۳۶؛ المجموع، ج۴، ص۴۴۵؛ حواشی الشروانی، ج۱، ص۱۲۱.
- ↑ المجموع، ج۴، ص۴۴۵؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۲۹؛ نهایه المحتاج، ج۱، ص۱۰۴.
- ↑ نهایه الاحکام، ج۲، ص۳۴۵؛ جواهر الکلام، ج۶، ص۳۳۹–۳۴۰؛ موسوعه الفقه الاسلامی، ج۱، ص۳۶۴.
- ↑ مفتاح الکرامه، ج۲، ص۲۳۸؛ موسوعه الفقه الاسلامی، ج۱، ص۳۶۴؛ البراهین الجلیه، ص۶۱.
- ↑ بحار الانوار، ج۶۳، ص۵۴۶.
- ↑ الجامع لاحکام القرآن، ج۱۲، ص۵۶؛ مکیال المکارم، ج۲، ص۲۹۲.
- ↑ مکیال المکارم، ج۲، ص۳۰۱.
- ↑ الکافی، ج۳، ص۲۵۱؛ من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۱۶۰؛ تهذیب الاحکام، ج۱، ص۲۸۹.
- ↑ الذکری الشیعه، ج۱، ص۱۴۵–۱۴۶؛ روض الجنان، ج۱، ص۴۵۷ و ۴۵۸؛ العروه الوثقی، ج۱، ص۳۰۵.
- ↑ روض الجنان، ج۱، ص۴۵۸؛ موسوعه الفقه الاسلامی، ج۱، ص۳۶۴.
- ↑ بحار الانوار، ج۶۳، ص۵۴۲ و ۵۴۶.
- ↑ جواهر الکلام، ج۶، ص۳۳۹ و ۳۴۰؛ کتاب الصلاه، خوئی، ج۲، ص۲۳۹.
- ↑ کشاف القناع، ج۲، ص۱۶۴؛ سبل السلام، ج۱، ص۱۵۳؛ فتاوی الکبری، ج۱، ص۵۰ و ج۴، ص۱۵۹.
- ↑ کشاف القناع، ج۲، ص۱۶۴؛ سبل السلام، ج۱، ص۱۵۳؛ فتاوی الکبری، ج۱، ص۵۰ و ج۴، ص۱۵۹.
- ↑ مسند الامام احمد بن حنبل، ج۱، ص۲۲۹–۲۸۷؛ سنن ابی داود، ج۲، ص۸۷؛ سنن الترمذی، ج۱، ص۲۰۱.
- ↑ البراهین الجلیه، ص۶۲.
- ↑ البراهین الجلیه، ص۶۳.
- ↑ به باور آنان این عمل بیهوده است، زیرا بهره‌ای از این کار به مردگان نمی‌رسد.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل زینت.
- آثار اسلامی مکه و مدینه: رسول جعفریان، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
- اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار: محمد بن عبدالله الارزقی، تحقیق رشدی الصلاح ملحس، بیروت، دار الاندلس، ۱۴۱۶ق.
- البراهین الجلیه: السید محمدحسن القزوینی الحائری، مقدمه السید محمدکاظم القزوینی، بیروت، دار الغدیر، ۱۳۹۴ق.
- الکافی: محمد بن یعقوب کلینی (م. ۳۲۹ق)، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب اسلامیه، ۱۳۶۳ش.
- المجموع شرح المهذب: یحیی بن شرف النووی (م. ۶۷۶ق)، بیروت، دار الفکر.
- الموسوعه الفقهیه المسیره: محمد علی الانصاری، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۲۰ق.
- بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار: محمد باقر المجلسی (م. ۱۱۱۱ق)، تصحیح محمد باقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمد مهدی موسوی خرسان، بیروت، دار احیاء التراث العربی و مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- تذکره الفقهاء: حسن بن یوسف الحلی (علامه حلی) (م. ۷۲۶ق)، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.
- تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن): محمد بن احمد القرطبی (م. ۶۷۱ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
- تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید: محمد بن حسن الطوسی (شیخ طوسی) (م. ۴۶۰ق)، تحقیق سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش.
- جامع احادیث الشیعه: اسماعیل معزی ملایری، قم، مطبعه العلمیه، ۱۳۹۹ق.
- جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام: محمد حسین نجفی الجواهری (م. ۱۲۶۶ق)، تحقیق عباس قوچانی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
- حواشی الشروانی و ابن قاسم علی تحفه المحتاج بشرح منهاج العبادی: الشروانی (م. ۱۳۰۱ق) و العبادی (م. ۹۹۴ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۱۰م.
- ذکری الشیعه فی احکام الشریعه: محمد بن مکی (م. ۷۸۶ق)، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۹ق.
- روض الجنان: ابوالفتوح رازی (فخر الرازی) (م. ۵۵۴ق)، قم، بوستان کتاب، ۱۴۲۲ق.
- سبل السلام: الکحلانی (م. ۱۱۸۲ق)، مصر، مصطفی البابی، ۱۳۷۹ق.
- سنن ابی داود: ابوداود سلیمان بن الاشعث (م. ۲۷۵ق)، تحقیق سعید اللحام، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۰ق.
- سنن الترمذی: محمد بن عیسی الترمذی (م. ۲۷۹ق)، تحقیق بشار عواد، بیروت، دارالغرب الاسلامی، ۱۹۹۸م.
- فتاوی الکبری: احمد بن عبدالحلیم ابن تیمیه (م. ۷۲۸ق)، محمد عبدالقادرعطا، مصطفی عبدالقادرعطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق.
- فتح العزیز شرح الوجیز: عبدالکریم بن محمد الرافعی (م. ۶۲۳ق)، بیروت، دار الفکر.
- قرب الاسناد: عبدالله بن جعفر حمیری (م. ۳۰۰ق) قم، آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۳ق.
- کتاب الصلاه: سید ابو القاسم موسوی الخویی (م. ۱۴۱۳ق)، قم، مکتبه العلمیه، ۱۴۱۳ق.
- کشاف القناع عن متن الاقناع: منصور بن یونس البهوتی (م. ۱۰۵۲ق)، تحقیق محمد حسن محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
- مسند الامام احمد بن حنبل: أحمد بن محمد بن حنبل الشیبانی (م. ۲۴۱ق)، بیروت، دار الصادر، بی‌تا.
- مغنی المحتاج الی معرفه معانی الفاظ المنهاج: محمد بن احمد الشربینی (م. ۹۷۷ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۷ق.
- مفتاح الکرامه: سید محمد جواد العاملی، تحقیق محمد باقر الخالصی، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۲۱ق.
- مکیال المکارم: میرزا محمد تقی الاصفهانی، تحقیق سید علی عاشور، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۲۱ق.
- من لا یحضره الفقیه: محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق) (م. ۳۸۱ق)، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۰۴ق.
- موسوعه الفقه الاسلامی طبقا لمذهب اهل البیت: مؤسسه دائره المعارف الفقه الاسلامی، قم، مؤسسه دائره المعارف الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳ق.
- نهایة الاحکام فی معرفة الاحکام: حسن بن یوسف حلی (علامه حلی)، تحقیق سید مهدی رجایی، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۰ق.
- نهایه المحتاج الی شرح المنهاج: الشافعی الصغیر (م. ۱۰۰۴. ق)، بیروت، دار احیاء التراث، ۱۴۱۳ق.
- وسائل الشیعه (تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه): محمد بن الحسن الحر العاملی (م. ۱۱۰۴ق)، الحر العاملی (م. ۱۱۰۴ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.