حضرت محمد (ص)

حضرت محمد بن عبدالله پیامبر دین اسلام است. او در مکه به دنیا آمد، در چهل‌سالگی به پیامبری رسید و دعوت به دین اسلام را آغاز کرد. چهارده سال بعد برای گسترش دعوت خود به شهر یثرب رفت، شهری که پس از ورود پیامبر مدینة النبی نام گرفت و مرکز حکومت اسلامی شد. او ده سال در این شهر زندگی کرد و مسجدالنبی محل زندگی او و همسرانش بود. بعدها در مکان‌های گوناگونی که آن حضرت حضور یافت یا نماز خواند مسجدهایی ساخته شد.

تولد

بیشتر شیعیان هفدهم و بیشتر اهل سنت دوازدهم ربیع الاول را تاریخ ولادت رسول خدا می‌دانند. پدرش عبدالله بن عبدالمطلب و مادرش آمنه دختر وهب بن عبدمناف بود. محمد در خانه‌ای در شعب ابی‌طالب که بعدها به عنوان مولدالنبی شناخته و مورد احترام بود، متولد شد. پس از تولد او را به حلیمه دختر ابو ذؤَیب سپردند که شیر دهد. او چهار سال نزد حلیمه در میان قبیه بنی سعد بن بکر بن هوازن اقامت کرد و در سال پنجم حلیمه او را به مادرش بازگرداند.

کودکی تا ازدواج

از کودکی تا جوانی و ازدواج حضرت محمد، برخی رویدادها مورد توجه سیره‌نگاران قرار گرفته و در تاریخ بحث شده است.

درگذشت پدر و مادر

نوشتار اصلی: آمنه

پیامبر در شش سالگی همراه مادرش آمنه به مدینه رفت. آمنه در بازگشت در ابواء درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد. ام ایمن پیامبر را بعد از درگذشت آمنه به مکه بازگرداند. عبدالمطلب تا هشت سالگی از محمد سرپرستی کرد و چون در گذشت سرپرستی او را عمویش ابوطالب بر عهده گرفت.

سفر به شام

محمد (ص) در دوازده سالگی یا نه سالگی یا سیزده سالگی به همراه ابوطالب با کاروان تجاری قریش به شام رفت. این سفر در دهم ربیع الاول سال سیزدهم بعد از عام الفیل اتفاق افتاد.

بیست و پنج سال بعد از واقعه فیل در حالی که پیامبر بیست و پنج ساله بود بار دیگر از مکه به شام رفت. این‌بار او با سرمایه خدیجه همراه با غلام وی به نام میسره به شام سفر کرد.

این سفر زمینه ازدواج خدیجه با محمد(ص) را فراهم کرد.

بازسازی کعبه

نوشتار اصلی: بازسازی کعبه پیش از اسلام

ده سال پس از ازدواج با خدیجه و پانزده سال بعد از فجار چهارم که رسول خدا سی و پنج ساله بود قریش تصمیم گرفتند کعبه را بازسازی کنند. بنابر گزارش‌هایی در این بازسازی حجر الاسود را محمد در جای خود قرار داد.برخی گزارش‌ها زمان این رویداد را بیست و پنج سالگی پیامبر دانسته‌اند.

تنهایی در کوه حرا

نوشتار اصلی: تحنث

رسول خدا هر سال مدتی را در کوه حراء به عزلت و تنهایی میگذراند. برخی گفته‌اند این مدت در هر سال یک ماه و بنابر روایاتی ماه رمضان بود.

بعثت

نوشتار اصلی: بعثت

زمان بعثت بنابر قول مشهور شیعه امامیه بیست و هفتم ماه رجب و بنابر قول مشهور اهل سنت ماه رمضان بوده است. بنابر گزارش‌هایی، نخستین دیدار پیامبر با جبرئیل یکی از روزهای اعتکاف محمد در کوه حراء روی داد.

درباره اینکه نخستین آیات نازل شده بر پیامبر چه آیاتی بوده اختلاف نظر وجود دارد. برخی پنج آیه نخست سوره علق و برخی سوره مدثر را نخستین سوره دانسته‌اند. برخی هم فاتحه الکتاب را نخستین آیات دانسته اند.

آغاز دعوت در مکه

پیامبر دعوت به اسلام را از خانواده خود آغاز کرد از میان خانواده حضرت علی و خدیجه نخستین گروندگان به او بودند. حمزه بن عبدالمطلب نیز سال دوم یا ششم بعثت مسلمان شد. غیر از آنان گروهی از اهل مکه به آن حضرت پیوستند. اصحاب رسول خدا برای نماز به دره‌های مکه می‌رفتند تا اینکه یک درگیری بین آنان با مشرکان مکه باعث شده که از آن پس در خانه ارقم نماز بخوانند.

سه سال پس از بعثت رسول خدا دعوتش را در مکه علنی کرد و گسترش داد. از این پس مشرکان تلاش کردند رسول خدا را محدود کنند. رسول‌الله نیز راه‌های تازه برای گسترش دعوتش را تجربه کرد. او در سال پنجم بعثت گروهی از مسلمانان را به حبشه فرستاد. به طائف سفر کرد تا همراهانی در آن شهر بیابد. در ایام حج در بازارهای مکه با حاجیان گفتگو می‌کرد. در سال یازدهم در ایام حج بود که پیامبر با شش تن از خزرج از اهل یثرب دیدار و آنان را به اسلام دعوت کرد. این تعداد بعد از بازگشت به یثرب دعوت پیامبر را مطرح کردند. در حج سال دوازدهم بعثت 12 تن از اهل یثرب در عقبه منی با پیامبر بیعت کردند که به آن پیمان عقبه اولی (عقبه نخست) می‌گویند. در حج سال حدود هفتاد تن از بزرگان مدینه با پیامبر دیدار و بیعت کردند (پیمان عقبه دوم) و از آن حضرت دعوت کردند که به مدینه مهاجرت کند.

مهاجرت به مدینه

نوشتار اصلی: هجرت

هجرت مسلمانان از پس از بیعت عقبه دوم در ذی الحجه سال سیزدهم آغاز شد. خود پیامبر در اول ربیع‌الاول سال 14 بعثت هجرت کرد. راه سفر پیامبر به مدینه بعدها به طریق الهجره معروف شد. آن حضرت در دوازدهم ربیع الاول وارد قبا که یکی از محله‌های مدینه بود شد.

پیامبر در مدینه

پیامبر ده سال در مدینه زندگی کرد و در این شهر درگذشت. هجرت به مدینه بعدها مبداء‌ تاریخ اسلام شد. سال‌های پس از هجرت سال‌های تشکیل دولت مسلمانان به رهبری پیامبر بود. در این سال‌ها چندین جنگ کوچک و بزرگ بین مسلمانان مدینه با مشرکان قریش یا دیگر قبایل اطراف یا داخل مدینه (یهودیان) روی داد. مهم‌ترین آنها غزوه بدر، غزوه احد، غزوه خندق، حدیبیه و خیبر است. رفته رفته بر قدرت مسلمانان افزوده شد و در سال هشتم با فتح مکه قدرت آنان در بخش بزرگی از جزیره العرب تثبیت شد.

اطلاعات بیشتر: غزوات و مدینه

فتح مکه

نوشتار اصلی: فتح مکه

فتح مکه در سال هشتم هجرت روی داد. او در این سفر سوار بر شتر به مسجدالحرام رفت و هفت بار کعبه را طواف کرد و رکن حجر الاسود را با چوبی که در دست داشت استلام کرد. رسول‌الله بعد از فتح مکه به داخل کعبه آمد و بت‌ها را شکست و بر در کعبه ایستاد و برای مردم سخنرانی کرد.

یادگارهای محمد(ص) در مکه و مدینه

غیر از قرآن که کتاب مقدس مسلمانان و حاصل وحی الهی به آن حضرت است، مسلمانان بیشتر اماکن یا بناهایی را که مرتبط به آن حضرت بود یادگارهایی ارزشمند شمرده اند. از جمله در جایگاه نماز خواندن پیامبر در نقاط مختلف مکه و مدینه مسجدهایی ساخته شد که بسیاری از آنان هنوز پابرجا است. مهم‌ترین بناها از این دست مسجدالنبی است که خانه پیامبر و همسرانش به آن پیوسته بود و پیکر آن حضرت پس از وفات در همان مسجد به خاک سپرده شد. امروزه مسجدالنبی بزرگترین زیارتگاه مسلمانان پس از مسجدالحرام در مکه است.

اطلاعات بیشتر: مسجدهای مدینه و مسجدهای مکه

حتی در خارج از دو شهر مکه و مدینه، مکان نمازگزاری آن حضرت در سفرها و غزواتش نیز بعدها مسجد شدند. از جمله آنها می‌توان به ۱۷ مسجد راه غزوه تبوک که در راه مدینه تا تبوک ساخته شده بود اشاره کرد.

حج‌گزاری

پیامبر پس از هجرت به مدینه یک بار در ذی القعده سال ششم هجرت عمره گذاشت که به عمرة القضا معروف است. بار دیگر آن حضرت پس از جنگ حنین در ذی قعده سال هشتم عمره به جا آورد. او همچنین در سال دهم هجرت یک بار حج گزارد. این حج به حجة‌الوداع معروف شده است. گزارش‌های این سفر حج پیامبر یکی از منابع شناخت فقه و مناسک حج نزد مسلمانان است. در بازگشت از همین سفر بود که واقعه غدیر خم روی داد و پیامبر(ص) علی بن ابی‌طالب را به جانشینی خود برگزید.

اطلاعات بیشتر: عمرة القضا و حجة الوداع

وفات

بیشتر تاریخ‌نگاران زمان وفات آن حضرت را دوازدهم ربیع الاول نقل کرده اند اما محدثان شیعه تاریخ وفات آن حضرت را ۲۸ صفر می‌دانند. پیامبر را علی و عباس غسل دادند و در همان مکان وفاتش (حجره پیامبر) دفن کردند.

رسول خدا سه پسر و چهار دختر داشت. پسران آن حضرت در خردسالی وفات کردند. قاسم و عبدالله در مکه به دنیا آمدند و درگذشتند و ابراهیم در سال هشتم هجرت در مدینه متولد شد و در سال دهم وفات کرد. دختران آن حضرت زینب، رقیه، ام کلثوم و فاطمه(ص) بودند.

منابع

• تاریخ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب،‌ بیروت، دار صادر
• تاریخ اسلام، علی‌اکبر فیاض، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۲ش.
• مروج الذهب و معادن الجوهر، علی بن حسین مسعودی، تحقیق محمد محی‌الدین عبدالحمید، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.