مساجد تاریخی شهر پیامبر (کتاب)
| پدید آورندگان | |
|---|---|
| نویسنده | سیداحمد یاسین خیاری |
| تاریخ نگارش | سال 1380ق. |
| محتوا | |
| موضوع | معرفی مکان‌ها و آثار مذهبی و تاریخی مدینه |
| زبان | عربی |
| نشر | |
| تعداد جلد | 1 |
| تعداد صفحات | 340 صفحه در چاپ اول و 478 صفحه در چاپ بعدی |
| قطع | وزیری |
| ناشر | دارالعلم للطباعة و النشر و نشر عامه |
| محل نشر | جده |
| تاریخ نشر | سال‌های 1410ق. 1411ق. 1412ق. و 1419ق. |
معرفی
این کتاب به بررسی تاریخچه، معماری و جایگاه مساجد مهم و کهن شهر مدینه می‌پردازد. تمرکز اصلی اثر بر بناهای مذهبی است که پیامبر(ص) در آنها نماز خوانده و در طول تاریخ اسلام، به ویژه در سده‌های نخستین، نقش محوری در حیات اجتماعی و دینی این شهر ایفا کرده‌اند.[۱]
اهمیت کتاب
مساجد تاریخی شهر پیامبر(ص) جایگاه رفیعی در توضیح و تعیین رخدادهای تاریخی عصرشان دارند. چنانکه به فهم بسیاری از آیات قرآنی و احادیث نبوی نیز کمک می‌کنند. این مساجد، برخی اماکن مقدس را در بر گرفته‌اند که پیامبر(ص) در آنها نماز خوانده، دعا کرده یا برای جهاد و بیان نکته‌ای، در آنها توقف کرده است.[۲]
محتوا و فهرست کتاب
مؤلف در این کتاب کوشیده تا با استناد به منابع تاریخی و روایی، اطلاعاتی مستند درباره این مساجد ارائه دهد. محتوای کتاب شامل بخش‌های مختلفی از جمله موارد زیر است:
- تاریخچه و پیشینه: شرح چگونگی تأسیس هر مسجد، علل بنیان‌گذاری و رویدادهای تاریخی مرتبط به آن مسجد.
- ویژگی‌های معماری: توصیف سبک معماری، مصالح به کار رفته، تغییرات و بازسازی‌های انجام‌شده در طول دوران‌های مختلف.
- موقعیت جغرافیایی: ذکر موقعیت کنونی و تاریخی مساجد در نقشه شهر مدینه.
- آثار و یادگارها: اشاره به عناصر شاخص و بااهمیت داخل یا مجاورت مسجد.[۱]
مساجد مورد بررسی:
در این کتاب 32 مسجد مورد بررسی قرار گرفته از جمله، می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- مسجد قبا: که به عنوان نخستین مسجد در اسلام شناخته می‌شود.
- مساجد السبعه (مساجد هفت‌گانه): گروهی از مساجد کوچک در نزدیکی کوه سلع که با رویداد غزوه خندق مرتبط هستند.
- مسجد الفتح: به عنوان اصلی‌ترین مسجد در میان مساجد السبعه.
- مسجد ذوقبلتین: که به دلیل تغییر قبله مسلمانان در میانه نماز دارای اهمیت تاریخی است.[۳]
اسامی دیگر مساجد عبارتند از: مسجدالنبی، مسجد اجابه، مسجد بنی‌اُنَیف، مسجد بنی حرام، مسجد بنی دینار، مسجد بنی ظفر، مسجد جمعه، مسجد خانه سعد بن خیثمه، مسجد رایه، مسجد سبق، مسجد سجده، مسجد سقیا، مسجد شیخین، مسجد عتبان بن مالک، مسجد عُصبه، مسجد فسح، مسجد فضیخ، مسجد بنی قریظه، مسجد بنی حارثه (مسجد مستراح)، مسجد مشربه ام ابراهیم، مساجد مصلای عید و استسقا، مسجد مصلا (مسجد غمامه)، مسجد ابوبکر، مسجد علی (ع)، مسجد عمر، مسجد منارتین، مسجد شجره، مسجد عثمان، مسجد بلال.[۴]
ساختار و سبک نگارش:
شیوه نگارش کتاب، علمی-تاریخی است و از اغراق در توصیف‌ها و بیان فضایل غیرمستند پرهیز دارد. این اثر بیشتر به دنبال ارائه تصویری قابل اطمینان برای پژوهشگران، زائران و علاقه‌مندان به تاریخ و تمدن اسلامی است.[۱] مؤلف برای سامان دادن به تحقیق خود، افزون بر مراجعه به آثار متعدد کتابخانه‌ای، به کار میدانی نیز پرداخته که اتقان کار را بیشتر کرده است.[۵]
نویسنده در ساختار کتاب خود ضمن استفاده از آیات و احادیث، نقشه‌ها و تصاویر مرتبط به مساجد را نیز ارائه کرده که در زمان خود، برای اولین بار اتفاق افتاده است. همچنین در مواردی از پاورقی‌های توضیحی درباره افراد یا کلمات سخت استفاده کرده است.[۱]
اطلاعات نشر
کتاب به کوشش حسین طه نیا به فارسی ترجمه شده و نسخه اصلی کتاب به زبان عربی با عنوان «مساجد الاثریة فی المدینة النبویة» به قلم محمد الیاس عبدالغنی می‌باشد. نسخه فارسی به همت گروه تاریخ و سیره پژوهشکده حج و زیارت در اردیبهشت ۱۴۰۲ منتشر شده است.[۶]
جستار وابسته
پانویس
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده است از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل تاریخ معالم المدینة المنوره قدیما و حدیثا (کتاب).
- معجم ما کتب فی الحج و الزیاره: عبدالجبار الرفاعی، تهران، مشعر، 1427ق.
- نشر الریاحین فی تاریخ البلد الامین: عاتق بن غیث البلادی، مکه، دار مکه، 1414ق.