عمره تمتع
| عمره تمتع |
| ۱ شوال تا ۹ ذوالحجه |
| احرام در میقات • طواف • نماز طواف • سعی • تقصیر |
| حج |
| نهم ذوالحجه |
| احرام در مکه • وقوف در عرفات |
| شب دهم |
| وقوف در مشعر |
| روز دهم |
| رمی جمره عقبه • قربانی • حلق یا تقصیر |
| شب یازدهم |
| بیتوته در منا |
| روز یازدهم |
| رمی جمرات سه‌گانه |
| شب دوازدهم |
| بیتوته در منا |
| روز دوازدهم |
| رمی جمرات • طواف زیارت • نماز طواف • سعی • طواف نساء • نماز طواف نساء |
عُمره تمتع زیارت خانه خدا با آدابی ویژه است، که پیوسته به حج تمتع و قبل از آن انجام می‌شود. اعمال عمره تمتع احرام، طواف، نماز طواف، سعی و تقصیر است و بر خلاف عمره مفرده، طواف نساء و نماز آن را ندارد.
به نظر فقیهان شیعه، عمره تمتع باید در ماه‌های حج انجام شود، در غیر این صورت حج تمتع صحیح نخواهد بود. در برابر، به فتوای برخی از فقیهان اهل سنت اگر عمره تمتع در ماه‌های حج پایان یابد، حج تمتع صحیح است؛ اگرچه آغاز آن در ماه‌های حج نباشد.
مفهوم‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
واژه «تمتّع»، به معنای برخوردار شدن و بهره بردن بوده[۱] و در اصطلاح فقهی به عمره‌ای گفته می‌شود که پیوسته به حج تمتّع و پیش از آن انجام می‌شود. در این عمره،حج‌گزار ابتدا برای مناسک عمره تمتّع، مُحرم می‌شود و پس از خروج از احرام، دوباره برای حج، احرام می‌بندد.[۲] واژه تمتّع، برگرفته از آیه ﴿فَمن تمتّع بِالعُمرة إلی الحجّ...﴾[یادداشت ۱][۳] است.
دلیل نامگذاری[ویرایش | ویرایش مبدأ]
به این نوع از عمره، تمتّع گفته می‌شود؛ زیرا ادا کننده آن در فاصله زمانی میان حج و عمره می‌تواند کارهایی را که در حال احرام حرام بوده (محرمات احرام)، انجام داده و بهره‌مند شود.[۴]
برخی فقیهان اهل سنت، وجه نامگذاری این نوع حج به تمتّع را، انجام یافتن حج و عمره در یک سفر و بی‌نیازی از سفرهای متعدد دانسته‌اند.[۵] با این تحلیل، حج قِران از دیدگاه اهل سنت (حجی که در آن احرام به حج و عمره در یک زمان صورت می‌گیرد)، از مصداق‌های حج تمتّع به شمار می‌رود.[۶] شماری دیگر، وجه نامیده شدن آن به حج تمتّع را، بهره بردن احرام‌گزار از ثواب عمره در ماه‌های حج، که در عصر جاهلی امری ناپسند شمرده می‌شد دانسته‌اند.[۷]
اعمال[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اعمال عمره تمتع که پیش از اعمال حج تمتع انجام می‌شود، شامل احرام، طواف، نماز طواف، سعی و تقصیر است.[۸] مکان احرامِ عمره تمتع، یکی از میقات‌ها است.[۹] كسانى كه از مسير مدينه به مكه مى‌روند بايد در مسجده شجره كه بيرون شهر مدينه و در منطقه ذوالحُلَيفه است محرم شوند.[۱۰]
پس از احرام و ورود به مکه، زائران باید طواف کعبه را به جا بیاورند[۱۱] و پس از آن نماز طواف را که دو رکعت است پشت مقام ابراهیم(ع) بخوانند.[۱۲] عمل بعدیِ عمره تمتّع، سعی میان صفا و مروه است؛ يعنى هفت مرتبه پيمودن فاصله بين کوه صفا و مروه.[۱۳] در پایان، با تقصیر، فرد از احرام بیرون می‌آید و محرمات احرام بر او حلال می‌شوند.[۱۴]
بین تقصیرِ عمره تمتع تا احرامِ حج تمتع محرمات احرام بر حاجی حلال می‌شود؛ البته برخى كارها بر حاجيان حرام است كه بايد از آنها دوری کنند؛ مانند به‌جاى آوردن عمره مفرده؛ تراشيدن سر؛ بيرون رفتن از شهر مكه (به فتواى شماری از فقیهان شیعه)، كندن و بريدن درخت و گياه حرم و شكار (حتى كشتن ملخ و مانند آن).[۱۵]
شرایط و ویژگی‌ها[ویرایش | ویرایش مبدأ]
به گفته فقیهان شیعه و اهل سنت عمره تمتع دارای شرایط و ویژگی‌هایی است که برخی از آنها چنین است:
به جا آوردن عمره تمتّع در ماه‌های حج
به نظر فقیهان شیعه، چنانچه عمره یا بخشی از آن در غیر ماه‌های حج (شوال، ذی قعده و ذی حجه) انجام شود، حج تمتّع صحیح نخواهد بود.[۱۶] در این باره افزون بر اجماع، به احادیث[۱۷] هم استناد شده است.[۱۸]
فقهای مذاهب اهل سنت نیز، این شرط را ذکر کرده‌اند.[۱۹] البته به نظر حنفیان، آغاز شدن عمره در ماه‌های حج شرط نیست. به نظر آنها،ادای چهار شوط از طواف در ماه‌های حج کافی است.[۲۰] برخی از مالکیان هم، معیار تحقق این شرط را پایان یافتن عمره در ماه‌های حج دانسته‌اند نه آغاز آن.[۲۱] برخی از اهل سنت، انجام شدن حج و عمره را در یک ماه، از شروط تمتّع شمرده‌اند.[۲۲]
به جا آوردن عمره پیش از حج
به باور برخی فقیهان شیعه[۲۳] و اهل سنت[۲۴] به استناد احادیث و اجماع[۲۵] یکی از شرائط صحت تمتّع این است که عمره قبل از حج انجام شود.
پیوند حج با عمره
در تمتّع، ارتباط عمره و حج به گونه‌ای است که اگر استطاعت به یکی از آن دو حاصل شد، حج واجب نمی‌شود؛ بر خلاف حج قِران و حج اِفراد که با تحقق استطاعت به هر یک از حج یا عمره در یک سال، انجام دادن همان مناسک واجب است؛ به تعبیر دیگر در قِران و اِفراد بر خلاف تمتّع، حج و عمره قابل جداسازی از یکدیگرند.[۲۶]
زمان قطع تلبیه
به باور فقیهان شیعه، زمان قطع تَلْبیه در عمره تمتّع، هنگام مشاهده خانه‌های مکه است؛ ولی در عمره مفرده، مستحب است هنگام ورود به حرم مکی تلبیه را قطع کند؛ مگر اینکه احرام‌گزار برای احرام از مکه بیرون رفته باشد، که در این صورت مستحب است هنگام مشاهده کعبه تلبیه را قطع کند.[۲۷]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ الصحاح، ج3، ص1282؛ النهایه، ج4، ص392 «متع».
- ↑ بدایة المجتهد، ج1، ص267؛ کشف الرموز، ج1، ص336؛ مغنی المحتاج، ج1، ص514.
- ↑ سوره بقره(۲)، آیه ۱۹۶؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۰.
- ↑ مستند الشیعه، ج11، ص208؛ الشرح الکبیر، ابوالبرکات، ج2، ص29؛ بدایة المجتهد، ج1، ص267.
- ↑ الشرح الکبیر، ابوالبرکات، ج2، ص29؛ بدایة المجتهد، ج1، ص267.
- ↑ التمهید، ج8، ص354؛ بحر المحیط، ج2، ص86؛ مجموع الفتاوی، ج26، ص271.
- ↑ البنایه، ج4، ص300، 314.
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۲۶.
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۲۸.
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۲۹.
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۳۳.
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۴۱.
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۴۴.
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۴۹.
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۵۱.
- ↑ مستند الشیعه، ج11، ص244؛ العروة الوثقی، ج4، ص612.
- ↑ من لایحضره الفقیه، ج2، ص448؛ الکافی، ج4، ص487؛ تهذیب، ج5، ص436.
- ↑ ذخیرة المعاد، ج2، ص572؛ معتمد العروه، ج2، ص242؛ تفصیل الشریعه، ج2، ص334.
- ↑ الانصاف، ج3، ص441؛ بدایة المجتهد، ج1، ص268.
- ↑ بدائع الصنائع، ج2، ص168؛ حاشیة رد المحتار، ج2، ص589.
- ↑ الکافی فی فقه اهل المدینه، ص149.
- ↑ بدایة المجتهد، ج1، ص268.
- ↑ مفاتیح الشرائع، ج1، ص306؛ کشف الغطاء، ج4، ص473.
- ↑ بدایة المجتهد، ج1، ص268؛ فتح الباری، ج3، ص346؛ حاشیة رد المحتار، ج2، ص589.
- ↑ مفاتیح الشرائع، ج1، ص306.
- ↑ جواهر الکلام، ج18، ص75؛ المعتمد، ج3، ص213.
- ↑ جواهر الکلام، ج18، ص78؛ مهذب الاحکام، ج12، ص346.
- ↑ پس هر كه با پايان بردن عمره تمتّع به سوى حج تمتّع رود، آنچه از قربانى ميسر است [قربانى كند] و...
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل حج تمتع.