محرمات احرام: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
 
(۵۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''محرمات احرام'''، کارهایی است که انجام آنها پس از [[احرام|مُحرم]] شدن، تا زمان [[تحلل|بیرون آمدن از احرام]] بر انسان حرام است. این محرمات ۲۴ مورد است که برخی میان زن و مرد مشترک، برخی ویژه مردان و برخی ویژه [[حج بانوان|زنان]] است.
{{احکام احرام عمودی}}
{{حج و عمره عمودی}}
'''مُحَرَّمات احرام'''، کارهایی است که انجام آنها پس از [[احرام|مُحرم]] شدن، تا زمان [[تحلل|بیرون آمدن از احرام]] بر انسان ممنوع و حرام است. این محرمات 25 مورد است که برخی میان زن و مرد مشترک، برخی ویژه مردان و برخی ویژه [[حج بانوان|زنان]] است. اگر فردی که در حال احرام است یکی از این اعمال را آگاهانه انجام دهد، باید [[کفاره]] آن را بپردازد.


==احرام==
==احرام==
{{اصلی|احرام}}نخستین عمل از اعمال [[عمره]] و [[حج]]، [[احرام]] است. انسان باید در یکی از [[میقات|میقات‌‌ها]]، مانند [[مسجد شجره (مدینه)|مسجد شجره]] و [[جحفه]] لباس احرام پوشیده، نیت کرده و [[تلبیه|لبیک]] بگوید. او با این اعمال، [[احرام|مُحرم]] می‌شود.
{{اصلی|احرام}}
نخستین عمل از اعمال [[عمره]] و [[حج]]، [[احرام]] است. انسان باید در یکی از [[میقات|میقات‌‌ها]]، مانند [[مسجد شجره (مدینه)|مسجد شجره]] و [[جحفه]] لباس احرام پوشیده، نیت کرده و [[تلبیه|لبیک]] بگوید. او با این اعمال، [[احرام|مُحرم]] می‌شود.


==محرّمات==
==محرمات احرام==
پس از [[احرام|مُحرم]] شدن، ۲۴ عمل بر شخص محرم حرام می‌شود.
هنگام احرام، برخی کارها بر مُحرِم [[حرام]] می‌شود که از آن‌ها به «تُروک احرام» <ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۶۲؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۶۹.</ref> یا «مَحظورات احرام»<ref>روضة الطالبین، ج۲، ص۳۱۸؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۴۶۱.</ref> نیز تعبیر شده است. برخی از این مُحَرَّمات ویژه مردان، شماری مختص زنان و بسیاری ازآن‌ها مشترک میان مردان و زنان است.<ref>مستند الشیعه، ج۱۱، ص۳۳۸.</ref>
===محرمات مشترک===
۱۸ مورد از محرمات احرام میان زن و مرد مشترک است، که عبارت است از:{{ستون-شروع|2}}


#شکار حیوانات صحرایی؛
در شمارش این محرمات در منابع [[فقه|فقهی]] اختلافاتی به چشم می‌خورد. در دیدگاه مشهور فقیهان [[امامیه|امامی]]<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۳؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۶۳؛ مدارک الاحکام، ج۷، ص۳۰۳.</ref> و برخی از فقیهان [[اهل سنت]]<ref>نک: حواشی الشروانی، ج۴، ص۱۵۹.</ref> از محرمات بیست‌گانه سخن رفته است.
#کشتن جانوارانی که در بدن ساکن می‌شوند؛ مانند شپش؛
 
#[[آمیزش]] و انجام هر گونه عمل شهوانی دیگر؛
آراء دیگری نیز در میان فقیهان شیعه و اهل سنت یافت می‌شود؛ از جمله: ۷،<ref>اعانة الطالبین، ج۲، ص۳۵۹؛ فتح العزیز، ج۷، ص۴۳۱.</ref> ،۹<ref>المغنی، ج۳، ص۲۶۲؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۸۹.</ref> ،۱۰<ref>الاقناع، ج۱، ص۲۳۷؛ حواشی الشروانی، ج۴، ص۱۵۹.</ref>، ‌۱۴، ۱۸، ‌۲۳، <ref>جواهر الکلام، ج۱۸، ص۲۸۶؛ فقه الصادق، ج۱۰، ص۳۲۸.</ref> ‌۲۴، <ref>الحج و العمره، ص۱۸۷؛ الموسوعة الفقهیة المیسره، ج۱، ص۳۱۱.</ref> ۲۵، <ref>المعتمد، ج۳، ص۳۶۰، «کتاب الحج»؛ مناسک الحج، سیستانی، ص۱۰۲.</ref> ۲۶<ref>مناسک الحج، وحید خراسانی، ص۸۷.</ref> و ۳۰.<ref>الروضة البهیه، ج۲، ص۲۳۶.</ref>
#عقد کردن؛ خواندن عقد ازدواج یا شاهد بودن بر عقد؛
 
#استمنا؛ یعنی کاری کند که از خودش منی بیرون آید؛
مهم‌ترین سبب اختلاف نظر در شمار محرمات، به ویژه میان فقیهان شیعه و اهل سنت، اختلاف در اصل [[حلال|حلال‌بودن]] یا [[حرام|حُرمت]] برخی از اعمال است. اهل سنت برخی از کارهایی را که فقیهان شیعه حرام دانسته‌اند، حلال می‌شمارند و به عکس.{{مدرک}} نیز برخی از فقیهان شماری از این محرمات را با عناوین کلی یاد کرده‌اند و برخی دیگر آن‌ها را به‌گونه تفصیلی برشمرده‌اند.{{مدرک}}
#[[بوی خوش|استفاده از عطریات]]، مانند عطر زدن به بدن یا لباس یا بوییدن آن؛
 
#سرمه کشیدن؛
==محرمات مشترک میان مردان و زنان==
#نگاه کردن در آینه؛
کارهایی که هم بر مردان و هم بر زنان در حالی که مُحرم هستند ممنوع و حرام است هجده مورد زیر است:
#فسوق (دروغ گفتن، فحش دادن و فخر فروشی)؛
 
#[[جدال]]؛ یعنی گفتن «لا والله» یا «بلی والله»؛
====شکار (صید) حیوانات خشکی.====
#انگشتر به دست کردن برای زینت و حنا بستن؛
{{اصلی|شكار حيوان وحشى}}
#روغن مالیدن به بدن، هر چند [[بوی خوش]] نداشته باشد؛
به اتفاق شیعه<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۳؛ المعتمد، ج۳، ص۳۵۸، «کتاب الحج».</ref> و اهل سنت<ref>فتح العزیز، ج۷، ص۴۸۵؛ المغنی، ج۳، ص۲۸۶.</ref> شکار حیوانات خشکی بر محرم حرام است.
#زدودن مو از بدن؛
 
#بیرون آوردن خون از بدن؛
====آمیزش====
#ناخن گرفتن؛
{{اصلی|آمیزش}}
#کندن دندان یا کشیدن آن، هر چند خون نیاید؛
هرگونه مباشرت جنسی، خواه با همسر باشد یا دیگری، با انسان باشد یا حیوان، برای محرم حرام است.<ref>النهایه، ص۲۱۸؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۲۰۶؛ المجموع، ج۷، ص۲۹۰؛ المغنی، ج۳، ص۲۶۴.</ref>
#کندن یا قطع کردن درخت یا گیاهی که در محدوده [[حرم مکی|حرم]] روییده باشد؛
====فُسوق(دشنام‌گویی)====
#سلاح به همراه داشتن.
{{اصلی|فسوق}}
{{پایان}}
در برخی حدیث‌های [[دوازده‌امام|امامان شیعه(ع)]] فسوق به دروغ و دشنام معنا شده است؛<ref>تهذیب، ج۵، ص۲۹۱؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۴۶۳.</ref> هرچند برخی مقصود از آن را مطلق [[گناه]] شمرده‌اند.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۴۴؛ المجموع، ج۷، ص۱۴۰؛ مجمع الزوائد، ج۶، ص۳۱۸.</ref>
===محرمات مردان===
====جدال====
چهار مورد فقط بر مردان حرام است، که چنین است:{{ستون-شروع|2}}
{{اصلی|جدال}}
از محرمات احرام جدال است.<ref>المغنی، ج۳، ص۲۶۴؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۹۳؛ البحر الرائق، ج۲، ص۵۶۶.</ref> مقصود از جدال، در باور فقیهان [[امامیه|امامی]]، سوگند خوردن به خدا برای پیروزی بر طرف مقابل است، با گفتن جملاتی مخصوص.<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۹۳؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۸۰۸.</ref> فقیهان [[اهل سنت]] مقصود از آن را تخاصم، مجادله و تفاخر دانسته‌اند.<ref>المغنی، ج۳، ص۲۶۵؛ البحر الرائق، ج۲، ص۵۶۶.</ref>
 
====التذاذ جنسی====
{{اصلی|التذاذ جنسی}}
به نظر فقیهان امامی و اهل سنت، هر‌گونه لذت‌جویی جنسی بر محرم حرام است.<ref>بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۹۵؛ فتح العزیز، ج۷، ص۴۸۰؛ الدروس، ج۱، ص۳۶۸.</ref>
====استمناء====
{{اصلی|استمناء}}
استمناء (خودارضایی) از محرمات احرام است.<ref>الاقناع، ج۱، ص۲۳۹؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۵۲۲؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۰۷.</ref>
 
====عقد ازدواج====
{{اصلی|عقد نکاح}}
به نظر فقیهان امامی و برخی فقیهان اهل سنت، عقد ازدواج بر مُحرِم [[حرام]] است؛ خواه ولی باشد و خواه وکیل<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۸۲-۳۸۳؛ الاقناع، ج۱، ص۲۳۹.</ref> و برای خودش باشد یا دیگری.<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۸۳؛ اعانة الطالبین، ج۲، ص۳۶۱.</ref> برخی از فقیهان اهل سنت آن را جایز شمرده‌اند.<ref>بدایة المجتهد، ج۲، ص۳۷؛ الجوهر النقی، ج۷، ص۲۱۰.</ref>
 
====ازاله مو====
{{همچنین ببینید|حلق و تقصیر}}
زدودن یا قطع‌کردن مو از سر یا بدن خود یا دیگری.<ref>المجموع، ج۷، ص۲۴۷؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۴۵؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۷۹۳.</ref>
 
====کندن یا کوتاه‌کردن ناخن====
{{همچنین ببینید|ناخن گرفتن}}
کندن یا کوتاه کردن ناخن از محرمات احرام است.<ref>ذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۵۴-۳۵۵؛ الاقناع، ج۱، ص۲۳۹؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۹۰.</ref>
 
====استعمال بوی خوش====
{{اصلی|بوی خوش}}
بهره بردن از بوی خوش، خواه با بوییدن و خواه مالیدن آن به بدن، برای محرم حرام است.<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۲؛ المغنی، ج۳، ص۲۹۳؛ المجموع، ج۷، ص۲۸۱؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۰۳.</ref>
====روغن مالیدن====
{{اصلی|روغن مالیدن به بدن}}
به نظر همه فقیهان امامی و بیشتر فقیهان اهل سنت، مالیدن روغن معطر<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۱؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۲۲؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۹۹.</ref> و به نظر مشهور فقیهان امامی و برخی از فقیهان اهل سنت، مالیدن روغن غیر معطر به بدن نیز حرام است.<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۰؛ تحریر الاحکام، ج۲، ص۳۵؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۲۷.</ref> برخی فقیهان تنها کاربرد آن را در سر ممنوع کرده‌اند.<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۱؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۷۸۷؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۳.</ref>
 
====کندن درختان====
{{اصلی|کندن گیاهان و درختان حرم}}
[[کندن گیاهان و درختان حرم|کندن گیاهان حرم]]، جز موارد خاص برای محرم ممنوع است.
 
====کشتن جانوران====
{{اصلی|کشتن جانوران بدن}}
به نظر مشهور فقیهان امامی<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۶۲؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۷۹۶.</ref> و برخی از فقیهان اهل سنت<ref>بدایة المجتهد، ج۱، ص۲۶۵؛ المغنی، ج۳، ص۲۶۷.</ref> کشتن جانوران بدن مانند پشه و شپش بر محرم حرام است. اندکی از فقیهان شیعه و برخی از اهل سنت، این کار را مکروه شمرده‌اند.<ref>المغنی، ج۳، ص۲۶۷؛ کشاف القناع، ج۲، ص۵۱۱.</ref>
 
====سرمه کشیدن====
{{اصلی|سرمه کشیدن}}
به نظر برخی از فقیهان امامی<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۲۴؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۶.</ref> و اهل سنت<ref>فتح العزیز، ج۷، ص۴۶۳؛ مغنی المحتاج، ج۳، ص۴۰۰؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۹۹.</ref> استفاده از سرمه معطر و غیر معطر بر محرم حرام است؛ هرچند بعضی آن را [[حلال|مباح]] دانسته‌اند.<ref>فتح العزیز، ج۷، ص۴۶۳؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۶؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۲۴-۳۲۵.</ref>
 
====حمل سلاح====
{{اصلی|حمل سلاح در حج}}
به نظر مشهور فقیهان شیعه، جز در موارد ضروری، حمل سلاح بر محرم حرام است.<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۰۳؛ المعتمد، ج۴، ص۲۶۱، «کتاب الحج».</ref> شماری از فقیهان این کار را مکروه شمرده‌اند.<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۰۳.</ref>
 
====نگاه کردن در آینه====
{{اصلی|نگاه کردن در آینه}}
به باور مشهور فقیهان شیعه و برخی از فقیهان اهل سنت، نگاه کردن در آینه بر محرم حرام<ref>المغنی، ج۳، ص۲۹۸؛ الحدائق، ج۱۵، ص۴۵۴؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۴۸.</ref> و به نظر برخی دیگر، مکروه است.<ref>المحلی، ج۷، ص۲۴۷؛ الخلاف، ج۲، ص۳۱۹؛ المجموع، ج۷، ص۳۵۸.</ref>
 
====کشیدن دندان====
{{اصلی|کشیدن دندان}}
به نظر مشهور فقیهان امامی<ref>الروضة البهیه، ج۲، ص۳۶۱؛ المعتمد، ج۴، ص۴۲، «کتاب الحج».</ref> و برخی فقیهان اهل سنت<ref>المحلی، ج۷، ص۲۴۸؛ فقه السنه، ج۱، ص۶۶۷.</ref> کشیدن دندان بر محرم، حرام و به نظر برخی، جایز است.<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۴؛ البحر الرائق، ج۲، ص۵۷۰؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۳۰.</ref>
 
====بیرون‌آوردن خون====
{{اصلی|خون برون آوردن}}
به نظر بسیاری از فقیهان شیعه و برخی از فقیهان اهل سنت، بیرون آوردن اختیاری خون بر محرم حرام است؛<ref>المغنی، ج۳، ص۲۷۸؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۰۷؛ تحریر الوسیله، ج۱، ص۴۲۷.</ref> هرچند با خاراندن بدن یا مسواک زدن باشد.<ref>مسالک الافهام، ج۲، ص۲۶۵؛ کشف اللثام، ج۵، ص۳۵۹.</ref> برخی از فقیهان این کار را [[مکروه]] یا مباح شمرده‌اند.<ref>المغنی، ج۳، ص۲۷۸؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۵۷-۳۵۸؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۷۹۵؛ الحدائق، ج۱۵، ص۵۲۴.</ref>
 
====محرمات مورد اختلاف====
برخی دیگر از محرمات احرام به فتوای برخی فقیهان عبارت‌اند از: [[زینت کردن]]،<ref>تعالیق مبسوطه، ج۱۰، ص۲۲۷؛ کلمة التقوی، ج۳، ص۳۲۵.</ref> فروبردن سر در آب،<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۳۹؛ مناسک الحج، سیستانی، ص۱۰۲.</ref> [[غسل|غسل‌کردن]] به قصد خنک شدن<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۸۳؛ کشف اللثام، ج۵، ص۳۲۰.</ref> و غسل دادن شخص محرم با [[کافور]] پس از مرگ.<ref>جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۲۱؛ کتاب الحج، گلپایگانی، ج۲، ص۲۹۴.</ref>
 
==محرمات مخصوص مردان==
کارهایی که تنها برای مردان در حال احرام ممنوع است چهار مورد است:
 
====پوشیدن لباس دوخته====
{{اصلی|لباس احرام}}
به اتفاق فقیهان [[امامیه|شیعه]]<ref>المبسوط،سرخسی، ج۴، ص۱۲۵؛ الشرح الکبیر، ج۳، ص۲۲۹؛ الاقناع، ج۱، ص۲۳۷.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۴۲؛ الاقناع، ج۱، ص۲۳۷.</ref> پوشیدن لباس دوخته در حال احرام بر مردان [[حرام]] است؛ خواه پیراهن باشد و خواه شلوار. برخی [[فقه|فقیهان]] شیعه این کار را برای زنان نیز جایز ندانسته‌اند.<ref>الحدائق، ج۱۵، ص۸۹.</ref>
 
====پوشاندن سر====
{{اصلی|پوشاندن سر}}
پوشاندن سر به اجماع فقیهان شیعه<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۳۰؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۷۸۹.</ref> و اهل سنت<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۷؛ المغنی، ج۳، ص۳۰۲؛ فتح العزیز، ج۷، ص۴۳۳.</ref> بر مردان حرام است.<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۲؛ فتح العزیز، ج۷، ص۴۳۳؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۳۰.</ref>
====زیر سایه رفتن====
{{اصلی|استظلال}}
‌به اجماع فقیهان امامی<ref>الحدائق، ج۱۵، ص۴۷۰؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۹۷.</ref> و برخی از مذاهب اهل سنت<ref>المغنی، ج۳، ص۲۸۲؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۰۸.</ref> زیر سایه رفتن مردان در حال احرام حرام است. به باور برخی از فقیهان اهل سنت، این کار برای مردان جایز است.<ref>المغنی، ج۳، ص۲۸۲؛ المجموع، ج۷، ص۳۵۷.</ref>
 
#[[پوشاندن روی پا]]. به نظر فقیهان امامی<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۹۸؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۷۸۲.</ref> و بسیاری از فقیهان اهل سنت، پوشاندن روی پا به طور کامل، بر مردان حرام است.<ref>المجموع، ج۷، ص۲۵۸؛ الشرح الکبیر، ج۳، ص۲۷۲؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۷۸۲.</ref>
 
====استفاده از انگشتر====
به باور فقیهان امامی، استفاده از انگشتر برای [[زینت]]، نه برای رعایت [[مستحب|استحباب]]، بر مردان حرام است.<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۲۹؛ مدارک الاحکام، ج۷، ص۳۴۵.</ref>
 
==محرمات مخصوص زنان==
کارهایی که تنها برای زنان در حال احرام، ممنوع است سه مورد است:
 
====پوشاندن صورت====
{{اصلی|پوشاندن صورت}}
به اجماع فقیهان [[امامیه|شیعه]]<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۳۷؛ مدارک الاحکام، ج۷، ص۳۵۹.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۷؛ المجموع، ج۷، ص۲۵۰؛ الشرح الکبیر، ج۳، ص۳۲۴.</ref> پوشاندن صورت بر زنان در حال احرام، [[حرام]] است.


# پوشیدن جامه دوخته؛
====استفاده از زیورآلات====
# [[پوشاندن پا|پوشاندن روی پا]]؛ مثل کفش یا جوراب؛
به باور [[فقه|فقیهان]] [[امامیه|امامی]]<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۲۸؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۷۱.</ref> و برخی از فقیهان اهل سنت<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۹.</ref> استفاده از زیورآلات بر زنان محرم به قصد [[زینت]]، حرام و از دید برخی از فقیهان اهل سنت، [[مکروه]] یا [[مباح]] است.<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۸؛ المجموع، ج۱۸، ص۱۸۹.</ref>
# [[پوشاندن سر]]؛
# [[استظلال|سایه قرار دادن بالای سر]]، در حال پیمودن مسافت میان دو منزل؛ برای نمونه از [[مسجد شجره (مدینه)|مسجد شجره]] تا [[مکه]].


{{پایان}}
====پوشیدن دستکش====
===محرمات زنان===
{{اصلی|پوشاندن دست}}
{{اصلی|حج بانوان}}
به نظر فقیهان امامی<ref>الخلاف، ج۲، ص۲۹۴؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۰۲.</ref> و اهل سنت<ref>فتح العزیز، ج۷، ص۴۵۴؛ المغنی، ج۳، ص۳۱۰.</ref> پوشیدن دستکش بر زنان حرام و به نظر برخی دیگر مباح است.<ref>المغنی، ج۲، ص۳۰۹؛ فتح العزیز، ج۷، ص۴۵۴؛ اعانة الطالبین، ج۲، ص۳۶۷.</ref>
دو مورد فقط بر زنان حرام است، که چنین است:{{ستون-شروع|1=2}}


# پوشیدن زیور برای زینت؛
==کفاره==
# [[پوشاندن صورت]] با روبند و مانند آن.
{{اصلی|کفاره}}
انجام آگاهانه هر یک از مُحَرَّمات احرام، [[کفاره]] دارد؛ ولی اگر این کار از روی سهو، خطا یا فراموشی انجام گیرد، کفاره ندارد، جز [[شكار حيوان وحشى|شکار]] که هر چند با سهو یا فراموشی انجام شود، کفاره دارد.<ref>السرائر، ج۱، ص۵۴۸؛ فقه الصادق، ج۹، ص۱۵۳.</ref>


{{پایان}}
==فیلم‌های آموزشی==
<gallery mode="packed" heights="150px">
پرونده:فیلم احرام عمره تمتع (میقات و زمان).mp4|آموزش احرام عمره تمتع و میقات آن
پرونده:فیلم احکام احرام حج تمتع.mp4|آموزش احرام حج تمتع
پرونده:فیلم احکام محرمات احرام (کلی).mp4|احکام محرمات احرام
فیلم احکام محرمات احرام (ویژه زنان).mp4|احکام محرمات احرام ویژه زنان
فیلم احکام محرمات احرام (ویژه مردان).mp4| احکام محرمات احرام ویژه مردان
</gallery>
==جستارهای وابسته==
* [[احرام]]
* [[مستحبات احرام]]
* [[مکروهات احرام]]
==پانویس==
{{پانویس}}


==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
{{برگرفتگی
{{برگرفتگی
  | منبع = ویژه‌نامه عمره مفرده: وصال دوست، حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در امور حج و زیارت معاونت فرهنگی، ۱۳۹۳ش.}}
  | منبع = [http://hzrc.ac.ir/post/9287/%d8%a7%d8%ad%d8%b1%d8%a7%d9%85 دانشنامه حج و حرمین شریفین،  جلد اول، مدخل احرام،] }}
{{پایان}}
{{محرمات احرام}}
[[ar:محرمات الإحرام]]


[[رده:محرمات احرام]]
[[رده:محرمات احرام]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۱۳

احکام احرام
واجبات
شروع از میقات • نیت • لباس احرام • تلبیه
محرمات احرام
مشترک بین زن و مرد
شکار حیوانات خشکی • کشتن جانوران بدن • کندن درختان • التذاذ جنسی • آمیزش • استمناء • عقد ازدواج • فسوق • جدال • زینت • بوی خوش • روغن مالیدن به بدن • نگاه کردن در آینه • سرمه کشیدن • ازاله مو • ناخن گرفتن • خون برون آوردن • کشیدن دندان • حمل سلاح
ویژه مردان
پوشیدن لباس دوخته • پوشاندن سر • استظلال
ویژه زنان
پوشاندن صورت • پوشاندن دست
دیگر احکام
مستحبات احرام
مکروهات احرام
ترتیب اعمال حج تمتع
عمره تمتع
۱ شوال تا ۹ ذوالحجه
احرام در میقات • طواف • نماز طواف • سعی • تقصیر
حج
نهم ذوالحجه
احرام در مکه • وقوف در عرفات
شب دهم
وقوف در مشعر
روز دهم
رمی جمره عقبه • قربانی • حلق یا تقصیر
شب یازدهم
بیتوته در منا
روز یازدهم
رمی جمرات سه‌گانه
شب دوازدهم
بیتوته در منا
روز دوازدهم
رمی جمرات • طواف زیارت • نماز طواف • سعی • طواف نساء • نماز طواف نساء

مُحَرَّمات احرام، کارهایی است که انجام آنها پس از مُحرم شدن، تا زمان بیرون آمدن از احرام بر انسان ممنوع و حرام است. این محرمات 25 مورد است که برخی میان زن و مرد مشترک، برخی ویژه مردان و برخی ویژه زنان است. اگر فردی که در حال احرام است یکی از این اعمال را آگاهانه انجام دهد، باید کفاره آن را بپردازد.

احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: احرام

نخستین عمل از اعمال عمره و حج، احرام است. انسان باید در یکی از میقات‌‌ها، مانند مسجد شجره و جحفه لباس احرام پوشیده، نیت کرده و لبیک بگوید. او با این اعمال، مُحرم می‌شود.

محرمات احرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

هنگام احرام، برخی کارها بر مُحرِم حرام می‌شود که از آن‌ها به «تُروک احرام» [۱] یا «مَحظورات احرام»[۲] نیز تعبیر شده است. برخی از این مُحَرَّمات ویژه مردان، شماری مختص زنان و بسیاری ازآن‌ها مشترک میان مردان و زنان است.[۳]

در شمارش این محرمات در منابع فقهی اختلافاتی به چشم می‌خورد. در دیدگاه مشهور فقیهان امامی[۴] و برخی از فقیهان اهل سنت[۵] از محرمات بیست‌گانه سخن رفته است.

آراء دیگری نیز در میان فقیهان شیعه و اهل سنت یافت می‌شود؛ از جمله: ۷،[۶] ،۹[۷] ،۱۰[۸]، ‌۱۴، ۱۸، ‌۲۳، [۹] ‌۲۴، [۱۰] ۲۵، [۱۱] ۲۶[۱۲] و ۳۰.[۱۳]

مهم‌ترین سبب اختلاف نظر در شمار محرمات، به ویژه میان فقیهان شیعه و اهل سنت، اختلاف در اصل حلال‌بودن یا حُرمت برخی از اعمال است. اهل سنت برخی از کارهایی را که فقیهان شیعه حرام دانسته‌اند، حلال می‌شمارند و به عکس.[نیازمند منبع] نیز برخی از فقیهان شماری از این محرمات را با عناوین کلی یاد کرده‌اند و برخی دیگر آن‌ها را به‌گونه تفصیلی برشمرده‌اند.[نیازمند منبع]

محرمات مشترک میان مردان و زنان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کارهایی که هم بر مردان و هم بر زنان در حالی که مُحرم هستند ممنوع و حرام است هجده مورد زیر است:

شکار (صید) حیوانات خشکی.[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: شكار حيوان وحشى

به اتفاق شیعه[۱۴] و اهل سنت[۱۵] شکار حیوانات خشکی بر محرم حرام است.

آمیزش[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: آمیزش

هرگونه مباشرت جنسی، خواه با همسر باشد یا دیگری، با انسان باشد یا حیوان، برای محرم حرام است.[۱۶]

فُسوق(دشنام‌گویی)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: فسوق

در برخی حدیث‌های امامان شیعه(ع) فسوق به دروغ و دشنام معنا شده است؛[۱۷] هرچند برخی مقصود از آن را مطلق گناه شمرده‌اند.[۱۸]

جدال[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: جدال

از محرمات احرام جدال است.[۱۹] مقصود از جدال، در باور فقیهان امامی، سوگند خوردن به خدا برای پیروزی بر طرف مقابل است، با گفتن جملاتی مخصوص.[۲۰] فقیهان اهل سنت مقصود از آن را تخاصم، مجادله و تفاخر دانسته‌اند.[۲۱]

التذاذ جنسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: التذاذ جنسی

به نظر فقیهان امامی و اهل سنت، هر‌گونه لذت‌جویی جنسی بر محرم حرام است.[۲۲]

استمناء[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: استمناء

استمناء (خودارضایی) از محرمات احرام است.[۲۳]

عقد ازدواج[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: عقد نکاح

به نظر فقیهان امامی و برخی فقیهان اهل سنت، عقد ازدواج بر مُحرِم حرام است؛ خواه ولی باشد و خواه وکیل[۲۴] و برای خودش باشد یا دیگری.[۲۵] برخی از فقیهان اهل سنت آن را جایز شمرده‌اند.[۲۶]

ازاله مو[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار(های) وابسته: حلق و تقصیر

زدودن یا قطع‌کردن مو از سر یا بدن خود یا دیگری.[۲۷]

کندن یا کوتاه‌کردن ناخن[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار(های) وابسته: ناخن گرفتن

کندن یا کوتاه کردن ناخن از محرمات احرام است.[۲۸]

استعمال بوی خوش[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: بوی خوش

بهره بردن از بوی خوش، خواه با بوییدن و خواه مالیدن آن به بدن، برای محرم حرام است.[۲۹]

روغن مالیدن[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: روغن مالیدن به بدن

به نظر همه فقیهان امامی و بیشتر فقیهان اهل سنت، مالیدن روغن معطر[۳۰] و به نظر مشهور فقیهان امامی و برخی از فقیهان اهل سنت، مالیدن روغن غیر معطر به بدن نیز حرام است.[۳۱] برخی فقیهان تنها کاربرد آن را در سر ممنوع کرده‌اند.[۳۲]

کندن درختان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: کندن گیاهان و درختان حرم

کندن گیاهان حرم، جز موارد خاص برای محرم ممنوع است.

کشتن جانوران[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: کشتن جانوران بدن

به نظر مشهور فقیهان امامی[۳۳] و برخی از فقیهان اهل سنت[۳۴] کشتن جانوران بدن مانند پشه و شپش بر محرم حرام است. اندکی از فقیهان شیعه و برخی از اهل سنت، این کار را مکروه شمرده‌اند.[۳۵]

سرمه کشیدن[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: سرمه کشیدن

به نظر برخی از فقیهان امامی[۳۶] و اهل سنت[۳۷] استفاده از سرمه معطر و غیر معطر بر محرم حرام است؛ هرچند بعضی آن را مباح دانسته‌اند.[۳۸]

حمل سلاح[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: حمل سلاح در حج

به نظر مشهور فقیهان شیعه، جز در موارد ضروری، حمل سلاح بر محرم حرام است.[۳۹] شماری از فقیهان این کار را مکروه شمرده‌اند.[۴۰]

نگاه کردن در آینه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: نگاه کردن در آینه

به باور مشهور فقیهان شیعه و برخی از فقیهان اهل سنت، نگاه کردن در آینه بر محرم حرام[۴۱] و به نظر برخی دیگر، مکروه است.[۴۲]

کشیدن دندان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: کشیدن دندان

به نظر مشهور فقیهان امامی[۴۳] و برخی فقیهان اهل سنت[۴۴] کشیدن دندان بر محرم، حرام و به نظر برخی، جایز است.[۴۵]

بیرون‌آوردن خون[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: خون برون آوردن

به نظر بسیاری از فقیهان شیعه و برخی از فقیهان اهل سنت، بیرون آوردن اختیاری خون بر محرم حرام است؛[۴۶] هرچند با خاراندن بدن یا مسواک زدن باشد.[۴۷] برخی از فقیهان این کار را مکروه یا مباح شمرده‌اند.[۴۸]

محرمات مورد اختلاف[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی دیگر از محرمات احرام به فتوای برخی فقیهان عبارت‌اند از: زینت کردن،[۴۹] فروبردن سر در آب،[۵۰] غسل‌کردن به قصد خنک شدن[۵۱] و غسل دادن شخص محرم با کافور پس از مرگ.[۵۲]

محرمات مخصوص مردان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کارهایی که تنها برای مردان در حال احرام ممنوع است چهار مورد است:

پوشیدن لباس دوخته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: لباس احرام

به اتفاق فقیهان شیعه[۵۳] و اهل سنت[۵۴] پوشیدن لباس دوخته در حال احرام بر مردان حرام است؛ خواه پیراهن باشد و خواه شلوار. برخی فقیهان شیعه این کار را برای زنان نیز جایز ندانسته‌اند.[۵۵]

پوشاندن سر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: پوشاندن سر

پوشاندن سر به اجماع فقیهان شیعه[۵۶] و اهل سنت[۵۷] بر مردان حرام است.[۵۸]

زیر سایه رفتن[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: استظلال

‌به اجماع فقیهان امامی[۵۹] و برخی از مذاهب اهل سنت[۶۰] زیر سایه رفتن مردان در حال احرام حرام است. به باور برخی از فقیهان اهل سنت، این کار برای مردان جایز است.[۶۱]

  1. پوشاندن روی پا. به نظر فقیهان امامی[۶۲] و بسیاری از فقیهان اهل سنت، پوشاندن روی پا به طور کامل، بر مردان حرام است.[۶۳]

استفاده از انگشتر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به باور فقیهان امامی، استفاده از انگشتر برای زینت، نه برای رعایت استحباب، بر مردان حرام است.[۶۴]

محرمات مخصوص زنان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کارهایی که تنها برای زنان در حال احرام، ممنوع است سه مورد است:

پوشاندن صورت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: پوشاندن صورت

به اجماع فقیهان شیعه[۶۵] و اهل سنت[۶۶] پوشاندن صورت بر زنان در حال احرام، حرام است.

استفاده از زیورآلات[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به باور فقیهان امامی[۶۷] و برخی از فقیهان اهل سنت[۶۸] استفاده از زیورآلات بر زنان محرم به قصد زینت، حرام و از دید برخی از فقیهان اهل سنت، مکروه یا مباح است.[۶۹]

پوشیدن دستکش[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: پوشاندن دست

به نظر فقیهان امامی[۷۰] و اهل سنت[۷۱] پوشیدن دستکش بر زنان حرام و به نظر برخی دیگر مباح است.[۷۲]

کفاره[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نوشتار اصلی: کفاره

انجام آگاهانه هر یک از مُحَرَّمات احرام، کفاره دارد؛ ولی اگر این کار از روی سهو، خطا یا فراموشی انجام گیرد، کفاره ندارد، جز شکار که هر چند با سهو یا فراموشی انجام شود، کفاره دارد.[۷۳]

فیلم‌های آموزشی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • آموزش احرام عمره تمتع و میقات آن

  • آموزش احرام حج تمتع

  • احکام محرمات احرام

  • احکام محرمات احرام ویژه زنان

  • احکام محرمات احرام ویژه مردان

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۶۲؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۶۹.
  2. ↑ روضة الطالبین، ج۲، ص۳۱۸؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۴۶۱.
  3. ↑ مستند الشیعه، ج۱۱، ص۳۳۸.
  4. ↑ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۳؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۶۳؛ مدارک الاحکام، ج۷، ص۳۰۳.
  5. ↑ نک: حواشی الشروانی، ج۴، ص۱۵۹.
  6. ↑ اعانة الطالبین، ج۲، ص۳۵۹؛ فتح العزیز، ج۷، ص۴۳۱.
  7. ↑ المغنی، ج۳، ص۲۶۲؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۸۹.
  8. ↑ الاقناع، ج۱، ص۲۳۷؛ حواشی الشروانی، ج۴، ص۱۵۹.
  9. ↑ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۲۸۶؛ فقه الصادق، ج۱۰، ص۳۲۸.
  10. ↑ الحج و العمره، ص۱۸۷؛ الموسوعة الفقهیة المیسره، ج۱، ص۳۱۱.
  11. ↑ المعتمد، ج۳، ص۳۶۰، «کتاب الحج»؛ مناسک الحج، سیستانی، ص۱۰۲.
  12. ↑ مناسک الحج، وحید خراسانی، ص۸۷.
  13. ↑ الروضة البهیه، ج۲، ص۲۳۶.
  14. ↑ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۳؛ المعتمد، ج۳، ص۳۵۸، «کتاب الحج».
  15. ↑ فتح العزیز، ج۷، ص۴۸۵؛ المغنی، ج۳، ص۲۸۶.
  16. ↑ النهایه، ص۲۱۸؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۲۰۶؛ المجموع، ج۷، ص۲۹۰؛ المغنی، ج۳، ص۲۶۴.
  17. ↑ تهذیب، ج۵، ص۲۹۱؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۴۶۳.
  18. ↑ مجمع البیان، ج۲، ص۴۴؛ المجموع، ج۷، ص۱۴۰؛ مجمع الزوائد، ج۶، ص۳۱۸.
  19. ↑ المغنی، ج۳، ص۲۶۴؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۹۳؛ البحر الرائق، ج۲، ص۵۶۶.
  20. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۹۳؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۸۰۸.
  21. ↑ المغنی، ج۳، ص۲۶۵؛ البحر الرائق، ج۲، ص۵۶۶.
  22. ↑ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۹۵؛ فتح العزیز، ج۷، ص۴۸۰؛ الدروس، ج۱، ص۳۶۸.
  23. ↑ الاقناع، ج۱، ص۲۳۹؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۵۲۲؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۰۷.
  24. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۸۲-۳۸۳؛ الاقناع، ج۱، ص۲۳۹.
  25. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۸۳؛ اعانة الطالبین، ج۲، ص۳۶۱.
  26. ↑ بدایة المجتهد، ج۲، ص۳۷؛ الجوهر النقی، ج۷، ص۲۱۰.
  27. ↑ المجموع، ج۷، ص۲۴۷؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۴۵؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۷۹۳.
  28. ↑ ذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۵۴-۳۵۵؛ الاقناع، ج۱، ص۲۳۹؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۹۰.
  29. ↑ المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۲؛ المغنی، ج۳، ص۲۹۳؛ المجموع، ج۷، ص۲۸۱؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۰۳.
  30. ↑ المغنی، ج۳، ص۳۰۱؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۲۲؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۹۹.
  31. ↑ المغنی، ج۳، ص۳۰۰؛ تحریر الاحکام، ج۲، ص۳۵؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۲۷.
  32. ↑ المغنی، ج۳، ص۳۰۱؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۷۸۷؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۳.
  33. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۶۲؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۷۹۶.
  34. ↑ بدایة المجتهد، ج۱، ص۲۶۵؛ المغنی، ج۳، ص۲۶۷.
  35. ↑ المغنی، ج۳، ص۲۶۷؛ کشاف القناع، ج۲، ص۵۱۱.
  36. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۲۴؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۶.
  37. ↑ فتح العزیز، ج۷، ص۴۶۳؛ مغنی المحتاج، ج۳، ص۴۰۰؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۹۹.
  38. ↑ فتح العزیز، ج۷، ص۴۶۳؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۶؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۲۴-۳۲۵.
  39. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۰۳؛ المعتمد، ج۴، ص۲۶۱، «کتاب الحج».
  40. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۰۳.
  41. ↑ المغنی، ج۳، ص۲۹۸؛ الحدائق، ج۱۵، ص۴۵۴؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۴۸.
  42. ↑ المحلی، ج۷، ص۲۴۷؛ الخلاف، ج۲، ص۳۱۹؛ المجموع، ج۷، ص۳۵۸.
  43. ↑ الروضة البهیه، ج۲، ص۳۶۱؛ المعتمد، ج۴، ص۴۲، «کتاب الحج».
  44. ↑ المحلی، ج۷، ص۲۴۸؛ فقه السنه، ج۱، ص۶۶۷.
  45. ↑ المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۴؛ البحر الرائق، ج۲، ص۵۷۰؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۳۰.
  46. ↑ المغنی، ج۳، ص۲۷۸؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۰۷؛ تحریر الوسیله، ج۱، ص۴۲۷.
  47. ↑ مسالک الافهام، ج۲، ص۲۶۵؛ کشف اللثام، ج۵، ص۳۵۹.
  48. ↑ المغنی، ج۳، ص۲۷۸؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۵۷-۳۵۸؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۷۹۵؛ الحدائق، ج۱۵، ص۵۲۴.
  49. ↑ تعالیق مبسوطه، ج۱۰، ص۲۲۷؛ کلمة التقوی، ج۳، ص۳۲۵.
  50. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۳۹؛ مناسک الحج، سیستانی، ص۱۰۲.
  51. ↑ مختلف الشیعه، ج۴، ص۸۳؛ کشف اللثام، ج۵، ص۳۲۰.
  52. ↑ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۲۱؛ کتاب الحج، گلپایگانی، ج۲، ص۲۹۴.
  53. ↑ المبسوط،سرخسی، ج۴، ص۱۲۵؛ الشرح الکبیر، ج۳، ص۲۲۹؛ الاقناع، ج۱، ص۲۳۷.
  54. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۴۲؛ الاقناع، ج۱، ص۲۳۷.
  55. ↑ الحدائق، ج۱۵، ص۸۹.
  56. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۳۰؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۷۸۹.
  57. ↑ المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۷؛ المغنی، ج۳، ص۳۰۲؛ فتح العزیز، ج۷، ص۴۳۳.
  58. ↑ المغنی، ج۳، ص۳۰۲؛ فتح العزیز، ج۷، ص۴۳۳؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۳۰.
  59. ↑ الحدائق، ج۱۵، ص۴۷۰؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۹۷.
  60. ↑ المغنی، ج۳، ص۲۸۲؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۰۸.
  61. ↑ المغنی، ج۳، ص۲۸۲؛ المجموع، ج۷، ص۳۵۷.
  62. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۹۸؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۷۸۲.
  63. ↑ المجموع، ج۷، ص۲۵۸؛ الشرح الکبیر، ج۳، ص۲۷۲؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۷۸۲.
  64. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۲۹؛ مدارک الاحکام، ج۷، ص۳۴۵.
  65. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۳۷؛ مدارک الاحکام، ج۷، ص۳۵۹.
  66. ↑ المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۷؛ المجموع، ج۷، ص۲۵۰؛ الشرح الکبیر، ج۳، ص۳۲۴.
  67. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۲۸؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۷۱.
  68. ↑ المغنی، ج۳، ص۳۰۹.
  69. ↑ المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۸؛ المجموع، ج۱۸، ص۱۸۹.
  70. ↑ الخلاف، ج۲، ص۲۹۴؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۰۲.
  71. ↑ فتح العزیز، ج۷، ص۴۵۴؛ المغنی، ج۳، ص۳۱۰.
  72. ↑ المغنی، ج۲، ص۳۰۹؛ فتح العزیز، ج۷، ص۴۵۴؛ اعانة الطالبین، ج۲، ص۳۶۷.
  73. ↑ السرائر، ج۱، ص۵۴۸؛ فقه الصادق، ج۹، ص۱۵۳.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=محرمات_احرام&oldid=54141»