آیه حج: تفاوت میان نسخه‌ها

	آیات حج و حرمین
	سوره بقره
	۱۲۵ • ۱۲۶ • ۱۲۷ • ۱۲۸ • ۱۵۸ • ۱۹۶ • ۱۹۷ • ۱۹۸ • ۱۹۹ • ۲۰۰ • ۲۰۳
	سوره آل عمران
	۹۶ • ۹۷
	سوره مائده
	۲ • ۹۷
	سوره توبه
	۲ • ۱۹
	سوره حج
	۲۵ • ۲۶ • ۲۷ • ۲۸ • ۲۹ • ۳۳ • ۳۴ • ۳۶ • ۳۷

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۱۵

آیه حج نود و هفتمین آیه سوره آل‌عمران است که بر اساس آن، حج بر تمام کسانی که مستطیع هستند واجب است. برخی آیات دیگر (مانند آیه ۱۹۶ سوره بقره و آیه ۲۷ سوره حج) نیز آیات حج نامیده شده‌اند. مفسران و فقها از این آیه برداشت‌هایی کرده‌اند؛ برای نمونه: بر اساس این آیه حج بر همه (به نظر برخی فقها حتی بر کافران) واجب است. همچنین وقتی کسی استطاعت پیدا می‌کند باید در اولین فرصت حج بگذارد و اینکه حج از حقوق الهی است و تنها باید برای رضای خدا صورت گیرد.

آیه‌های حج[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آیات مربوط به حج و ارکان و احکام آن بسیارند و در سوره‌های قرآن پراکنده‌اند؛ اما آیه معروف به «آیه حجّ» که بسیاری از مفسران و دانش‌پژوهان از آن با همین تعبیر یاد کرده‌اند^[۱] آیه ۹۷ سوره آل عمران است. برخی از مفسران و فقها از آیه ۱۹۶ سوره بقره^[۲] و آیه ۲۷ سوره حجّ^[۳] به آیه حجّ تعبیر کرده‌اند.

متن آیه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِيمَ ۖ وَمَن دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا ۗ وَلِلَّـهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا ۚ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ اللَّـهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ.^[۴]

در آن، نشانه‌هايى روشن است [از جمله‌] مقام ابراهيم است؛ و هر كه در آن درآيد در امان است؛ و براى خدا، حج آن خانه، بر عهده مردم است؛ [البته بر] كسى كه بتواند به سوى آن راه يابد. و هر كه كفر ورزد، يقيناً خداوند از جهانيان بى‌نياز است.^[۵]

نزول آیه و واجب شدن حج[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی مفسران گفته‌اند که حج با نزول همین آیه در سال نهم یا دهم هجرت (یا به قولی دیگر با نزول آیه 27 سوره حج) واجب شد و پیامبر پس از نزول این آیه بود که در سال دهم حج‌ گزارد.^[۶] برخی دیگر برآنند که این آیه (همراه دیگر آیات سوره آل عمران) در سال سوم هجرت در مدینه نازل شد و پیامبر(ص) تا سال دهم هجرت به گزاردن حج توفیق نیافت.^[۷]برخی زمان وجوب حج را مربوط به نزول آیات دیگر از جمله: آیه 27 سوره حج،^[۸] آیه 196 سوره بقره^[۹] یا آیه 96 سوره آل عمران^[۱۰] می‌دانند.

مضامین آیه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

واجب بودن حج حتی بر کافران[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر اساس این آیه، خداوند حج را بر کسانی که استطاعت داشته باشند واجب کرده است. گفته شده که خطاب آیه همگان اعم از مرد، زن، مومن و کافر را در برمی‌گیرد. برخی فقیهان شیعه و برخی از فقیهان اهل‌ سنت بر این باورند که بر پایه این آیه، حج بر کافران، همانند مؤمنان واجب است و اسلام فقط شرط صحت آن دانسته شده است نه شرط وجوب.^[۱۱]

استطاعت (شرط واجب شدن حج)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در این آیه وجوب حج به استطاعت مشروط شده است.^[۱۲]فقیهان شیعه و بسیاری از اهل‌ سنت بر اساس آیه حج و آیه ۱۹۶ بقره بر فوریت انجام حج پس از حصول استطاعت و بقیه شروط وجوب حج استدلال کرده‌اند.^[۱۳]

معنی «من کفر» در آیه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مفسران مقصود از {مَن کَفَر} را در آیه حج کسی دانسته‌اند که منکر وجوب حج گردد؛^[۱۴] اما کسی که به وجوب آن معتقد باشد ولی حج را ترک کند، کافر قلمداد نمی‌شود.^[۱۵] بر پایه سخن برخی از مفسران، مقصود از {وَ مَن کفَرَ} کفر به معنای خروج از دایره اسلام نیست، بلکه کُفران نعمت است؛ زیرا عمل به امر الهی، شکر نعمت و عدم اطاعت آن کفران نعمت است.^[۱۶]

حج از حقوق الهی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بر اساس آیه ۹۷ سوره آل عمران حج از حقوق الهی بر بندگان است. بر این اساس گفته شده که حج تنها باید برای رضای خدا انجام شود.^[۱۷]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ احکام القرآن، ج۳، ص۱۷؛ تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۷۰؛ الدر المنثور، ج۲، ص۵۲.
↑ التفسیر الکبیر، ج۵، ص۱۵۳.
↑ ریاض المسائل، ج۶، ص۳۱.
↑ سوره آل عمران، آیه ۹۷
↑ ترجمه فولادوند
↑ احكام القرآن، ج۵، ص۶۴؛ التبيان، ج۷، ص۳۰۹؛ كنز العرفان، ج۱، ص۲۶۸
↑ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۴.
↑ تفسير قرطبي، ج۴، ص۱۴۴.
↑ التفسير الكبير، ج۵، ص۱۵۳؛ كنز العرفان، ج۱، ص۲۶۶، ۲۷۴.
↑ مسالك الافهام، ج۲، ص۱۱۹
↑ منتهی المطلب، ج۲، ص۶۵۹.
↑ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۵.
↑ الخلاف، ج۲، ص۲۵۷؛ المجموع، ج۷، ص۱۰۳؛ المنیر، ج۴، ص۱۶؛ کشف الغطاء، ج۲، ص۴۲۹.
↑ جامع البیان، ج۴، ص۲۷؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۸.
↑ الکافی، ج۴، ص۲۶۶؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۸؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۱۶.
↑ مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ روح المعانی، ج۱، ص۱۱۵.
↑ حج در اندیشه اسلامی، ص 20

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل آیه حج.

احکام القرآن: الجصاص (م.۳۷۰ق.)، به کوشش قمحاوی، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق؛
التبیان: الطوسی (م.۴۶۰ق.)، به کوشش العاملی، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی؛
تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم): ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، به کوشش شمس الدین، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق؛
التفسیر الکبیر: الفخر الرازی (م.۶۰۶ق.)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق؛
تفسیر قرطبی (الجامع لأحکام القرآن): القرطبی (م.۶۷۱ق.)، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق؛
جامع البیان: الطبری (م.۳۱۰ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۱۵ق؛
حج در اندیشه اسلامی، سید علی قاضی عسکر، تهران، مشعر، 1400
الخلاف: الطوسی (م.۴۶۰ق.)، به کوشش سید علی خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۸ق؛
الدر المنثور: السیوطی (م.۹۱۱ق.)، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق؛
روح المعانی: الآلوسی (م.۱۲۷۰ق.)، به کوشش علی عبدالباری، بیروت، ۱۴۱۵ق؛
ریاض المسائل: سید علی الطباطبائی (م.۱۲۳۱ق.)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق؛
الکافی: الکلینی (م.۳۲۹ق.)، به کوشش غفاری، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش؛
کشاف القناع: منصور البهوتی (م.۱۰۵۱ق.)، به کوشش محمد حسن، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛
کشف الغطاء: کاشف الغطاء (م.۱۲۲۷ق.)، مهدوی، اصفهان؛
مجمع البیان: الطبرسی (م.۵۴۸ق.)، بیروت،‌ دار المعرفه، ۱۴۰۶ق؛
المجموع شرح المهذب: النووی (م.۶۷۶ق.)،‌دار الفکر؛
منتهی المطلب: العلامة الحلی (م.۷۲۶ق.)، چاپ سنگی؛
المنیر: وهبة الزحیلی، بیروت،‌ دارالفکر المعاصر، ۱۴۱۱ق؛
وسائل الشیعه: الحر العاملی (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل‌ البیت:، ۱۴۱۲ق.

[1] احکام القرآن، ج۳، ص۱۷؛ تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۷۰؛ الدر المنثور، ج۲، ص۵۲.

[2] التفسیر الکبیر، ج۵، ص۱۵۳.

[3] ریاض المسائل، ج۶، ص۳۱.

[4] سوره آل عمران، آیه ۹۷

[5] ترجمه فولادوند

[6] احكام القرآن، ج۵، ص۶۴؛ التبيان، ج۷، ص۳۰۹؛ كنز العرفان، ج۱، ص۲۶۸

[7] تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۴.

[8] تفسير قرطبي، ج۴، ص۱۴۴.

[9] التفسير الكبير، ج۵، ص۱۵۳؛ كنز العرفان، ج۱، ص۲۶۶، ۲۷۴.

[10] مسالك الافهام، ج۲، ص۱۱۹

[11] منتهی المطلب، ج۲، ص۶۵۹.

[12] تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۵.

[13] الخلاف، ج۲، ص۲۵۷؛ المجموع، ج۷، ص۱۰۳؛ المنیر، ج۴، ص۱۶؛ کشف الغطاء، ج۲، ص۴۲۹.

[14] جامع البیان، ج۴، ص۲۷؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۸.

[15] الکافی، ج۴، ص۲۶۶؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۸؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۱۶.

[16] مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ روح المعانی، ج۱، ص۱۱۵.

[17] حج در اندیشه اسلامی، ص 20

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-[[پرونده:تصویر خانه خدا.jpg|300px|thumb|left|وَلِلَّـهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا{{سخ}}...و براى خدا، حج آن خانه، بر عهده مردم است؛ [البته بر] كسى كه بتواند به سوى آن راه يابد...]]
+{{آیات حج و حرمین}}
-'''آیه حج'''؛ نود و هفتمین [[آیه]] [[سوره]] [[سوره آل‌عمران|آل‌عمران]] و دربردارنده تشریع [[وجوب]] [[حج]] است. بر اساس این آیه، حج بر تمام کسانی که [[استطاعت|مستطیع]] هستند واجب است. برخی آیات دیگر مانند آیه ۱۹۶ [[سوره بقره]] و آیه ۲۷ سوره حج، هم آیات حج نامیده شده‌اند. برخی [[فقها]]، آیه را عام دانسته و وجوب آن را شامل همه انسانها حتی غیر مسلمانان نیز می‌دانند و معتقدند [[اسلام]] فقط [[شرط صحت]] حج است. بر اساس لحن آیه، حج از عباداتی است که باید از روی [[اخلاص]] و به قصد رضای خدا انجام شود.
+'''آیه حج''' نود و هفتمین آیه سوره [[سوره آل‌عمران|آل‌عمران]] است که بر اساس آن، [[حج]] بر تمام کسانی که [[استطاعت|مستطیع]] هستند [[واجب]] است. برخی آیات دیگر (مانند [[آیه ۱۹۶ سوره بقره]] و [[آیه ۲۷ سوره حج]]) نیز [[فهرست آیات حج|آیات حج]] نامیده شده‌اند. مفسران و فقها از این آیه برداشت‌هایی کرده‌اند؛ برای نمونه: بر اساس این آیه حج بر همه (به نظر برخی فقها حتی بر کافران) واجب است. همچنین وقتی کسی استطاعت پیدا می‌کند باید در اولین فرصت حج بگذارد و اینکه حج از حقوق الهی است و تنها باید برای رضای خدا صورت گیرد.
+== آیه‌های حج ==
-== مضمون آیه ==
+آیات مربوط به حج و ارکان و [[احکام]] آن بسیارند و در سوره‌های قرآن پراکنده‌اند؛ اما آیه معروف به «آیه حجّ» که بسیاری از [[مفسر|مفسران]] و دانش‌پژوهان از آن با همین تعبیر یاد کرده‌اند<ref>احکام القرآن، ج۳، ص۱۷؛ تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۷۰؛ الدر المنثور، ج۲، ص۵۲.</ref> آیه ۹۷ سوره آل عمران است. برخی از مفسران و فقها از [[آیه ۱۹۶ سوره بقره]]<ref>التفسیر الکبیر، ج۵، ص۱۵۳.</ref> و [[آیه ۲۷ سوره حج|آیه ۲۷ سوره حجّ]]<ref>ریاض المسائل، ج۶، ص۳۱.</ref> به آیه حجّ تعبیر کرده‌اند.
-بر اساس این آیه، خداوند حج را بر کسانی واجب کرده که [[استطاعت]] آن را داشته باشند و هر کس از آن روی گرداند و ناسپاسی کند، خداوند از جهانیان بی‌نیاز است:
+== متن آیه ==
 {{گفت و گو
 |عرض=85
@@ خط ۱۶: / خط ۱۶: @@
 }}
-آیات مربوط به حج و ارکان و [[احکام]] آن بسیارند و در سوره‌های قرآن پراکنده‌اند؛ اما آیه معروف به «آیه حجّ» که بسیاری از [[مفسر|مفسران]] و دانش‌پژوهان از آن با همین تعبیر یاد کرده‌اند<ref>احکام القرآن، ج۳، ص۱۷؛ تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۷۰؛ الدر المنثور، ج۲، ص۵۲.</ref> آیه ۹۷ سوره آل عمران است. افزون بر این، برخی از مفسران و [[فقیه|فقها]] از آیه ۱۹۶ [[سوره بقره|سوره بقره]]<ref>التفسیر الکبیر، ج۵، ص۱۵۳.</ref> و آیه ۲۷ سوره حجّ<ref>ریاض المسائل، ج۶، ص۳۱.</ref> به آیه حجّ تعبیر کرده‌اند.
-بر پایه برخی نقل‌ها، آخرین آیه‌ای که در [[مدینه النبی|مدینه]] پیش از حرکت [[پیامبر(ص)]] به سوی [[مکه]] برای انجام مناسک حج نازل شد، همین آیه حجّ بود.<ref>احکام القرآن، ج۳، ص۱۷-۱۸.</ref> بر اساس نقلی دیگر، این آیه همراه دیگر آیات سوره آل عمران در [[سال سوم هجرت]] در مدینه نازل شد و پیامبر(ص) تا [[سال دهم هجرت]] به گزاردن حج توفیق نیافت.<ref>تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۴.</ref>
-== معارف آیه ==
-=== حج در چه زمانی واجب شد؟ ===
-مفسران درباره زمان تشریع وجوب حج بر یک نظر نیستند. برخی بر این باورند که [[وجوب]] حج در زمان [[ابراهیم(ع)]] تشریع شد؛ چنان‌که در [[آیه]] ۲۷ [[سوره حج|سوره حجّ]] آمده است. ابراهیم(ع) مردم را به حج فراخواند و این وجوب تا روزگار [[بعثت]] [[محمد بن عبدالله(ص)|پیامبر گرامی(ص)]] ادامه یافت<ref>احکام القرآن، ج۵، ص۶۴.</ref> و آیه {'''وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ البَیتِ'''} همان وجوب را امضا کرد.<ref>المیزان، ج۴، ص۳۵۵.</ref> ‌ گروهی دیگر با این باور که سوره حج [[سوره‌های مکی قرآن|مکی]] است، دلالت آیه {'''وَأَذِّن فِی النَّاسِ بِالحَجِّ'''} بر وجوب حج را مربوط به پیش از [[هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه|هجرت]] دانسته‌اند.<ref>تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۴.</ref> برخی دیگر به دلیل نزول سوره آل عمران و آیه {'''وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ البَیتِ'''} در [[سال سوم هجرت]]<ref>تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۴؛ المنیر، ج۴، ص۱۶.</ref> ، تشریع وجوب حج را مربوط به همان سال دانسته‌اند. گروهی نیز نزول آیه ۱۹۶ [[سوره بقره|سوره بقره]] در [[سال ششم هجرت]]<ref>التفسیر الکبیر، ج۵، ص۱۵۳؛ کنز العرفان، ج۱، ص۲۶۶، ۲۷۴.</ref> یا نزول آیه ۹۶ [[سوره آل‌عمران|سوره آل عمران]] را سبب وجوب حج دانسته‌اند<ref>مسالک الافهام، ج۲، ص۱۱۹.</ref> ؛ اما بسیاری از مفسران وجوب حج را مربوط به [[سال دهم هجری|سال دهم]]<ref>احکام القرآن، ج۵، ص۶۴؛ التبیان، ج۷، ص۳۰۹؛ کنز العرفان، ج۱، ص۲۶۸.</ref> با نزول آیه ۹۷ آل عمران یا آیه ۲۷ حج دانسته‌اند. روایت‌هایی از [[معصومان(ع)]] نیز مؤید همین سخن است.<ref>الکافی، ج۴، ص۲۴۵.</ref> برخی وجود لام در (لِلَّهِ} و کلمه {عَلَی} در آیه {وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ البَیتِ} و نیز جمله خبریه و اسمیه بودن آن را موجب دلالت بر وجوب حج و تأکید بر آن دانسته‌اند.<ref>کنز العرفان، ج۱، ص۲۶۷.</ref>
-===کسانی که حج بر آنها واجب است===
-برخی بر عمومیت خطاب در آیه حج ادعای [[اجماع]] کرده‌اند؛ یعنی همگان اعم از مرد، زن، [[مومن]] و [[کافر]] را در برمی‌گیرد؛ اما به جهت عدم توجه [[تکلیف]] به صغیر، شامل وی نمی‌شود.<ref>روض الجنان، ج۴، ص۴۴۷؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۴؛ المنیر، ج۴، ص۱۸.</ref> بر اساس [[روایت|روایتی]]، پیامبر گرامی(ص) پیروان سایر [[دین|ادیان]] را نیز مخاطب آیه دانست و آنان را به انجام حج فرمان داد؛ ولی ایشان از به جای آوردن آن سر باززدند و بدین جهت آیه ۹۷ سوره آل عمران {'''وَمَن کفَرَ فَإِنَّ اللهَ غَنِی عَنِ العَالَمِینَ'''} نازل شد.<ref>جامع البیان، ج۴، ص۲۹؛ روض الجنان، ج۴، ص۴۵۰.</ref> [[فقیه|فقیهان]] [[شیعه]] و برخی از فقیهان [[اهل‌ سنت]] بر این باورند که بر پایه این آیه، حج بر کافران، همانند مؤمنان واجب است و [[اسلام]] فقط [[شرط صحت]] آن دانسته شده است نه [[شرط وجوب]].<ref>منتهی المطلب، ج۲، ص۶۵۹.</ref> برخی دیگر بر این باورند که حج [[عبادت]] است و کافران به عبادات اسلامی مکلف نیستند.<ref>المجموع، ج۷، ص۱۸؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۳۹.</ref>
-===استطاعت (شرط واجب شدن حج) ===
+== نزول آیه و واجب شدن حج ==
-در آیه {'''وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ البَیتِ مَنِ استَطَاعَ إِلَیهِ سَبِیلا'''} وجوب حج به استطاعت مشروط شده است.<ref>تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۵.</ref> مفسران و فقیهان درباره [[استطاعت]] که شرط وجوب حج است، اختلاف‌نظر دارند.<ref>مسالک الافهام، ج۲، ص۱۲۲.</ref> برخی استطاعت را توان تأمین هزینه سفر و مَرکَب (<small>وسیله نقلیه</small>) معنا کرده‌اند؛ چنان‌که روایتی از [[محمد بن عبدالله(ص)|رسول خدا(ص)]] مؤید همین مطلب است.<ref>جامع البیان، ج۲، ص۲۲؛ الدر المنثور، ج۲، ص۵۵.</ref> برخی دیگر استطاعت را به صحت بدن و توان راه‌رفتن تفسیر کرده‌اند.<ref>مجمع البیان، ج۴، ص۷۹۹؛ روض الجنان، ج۴، ص۴۴۸.</ref> بسیاری از فقیهان شیعه و نیز برخی از اهل‌ سنت<ref>جامع البیان، ج۴، ص۲۶؛ کنز العرفان، ج۱، ص۲۶۴.</ref> مقصود از استطاعت را در آیه عام دانسته‌اند که شامل [[استطاعت مالی]]، [[استطاعت جانی|جانی]]، [[استطاعت طریقی|طریقی]] و [[استطاعت زمانی|زمانی]] می‌شود<ref>کنز العرفان، ج۱، ص۲۶۴؛ الدر المنثور، ج۲، ص۵۵-۵۶.</ref> ؛ چنان‌که [[حضرت علی(ع)]] مقصود از «سبیل» در آیه را صحت بدن و هزینه و مَرکَب سفر دانسته است.<ref>جامع البیان، ج۴، ص۲۶.</ref> [[روایت|روایت‌های]] دیگر [[معصومان(ع)|معصومان]] نیز مؤید همین معنا هستند.<ref>کنز العرفان، ج۱، ص۲۶۴.</ref>
+برخی مفسران گفته‌اند که حج با نزول همین آیه در سال نهم یا دهم هجرت (یا به قولی دیگر با نزول [[آیه ۲۷ سوره حج|آیه 27 سوره حج]]) واجب شد و پیامبر پس از نزول این آیه بود که در سال دهم حج‌ گزارد.<ref>احكام القرآن، ج۵، ص۶۴؛ التبيان، ج۷، ص۳۰۹؛ كنز العرفان، ج۱، ص۲۶۸</ref>  برخی دیگر برآنند که  این آیه (همراه دیگر آیات [[سوره آل عمران]]) در سال سوم هجرت در [[مدینه]] نازل شد و [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] تا سال دهم هجرت به گزاردن حج توفیق نیافت.<ref>تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۴.</ref>برخی زمان وجوب حج را مربوط به نزول آیات دیگر از جمله: [[آیه ۲۷ سوره حج|آیه 27 سوره حج]]،<ref>تفسير قرطبي، ج۴، ص۱۴۴.</ref> آیه 196 سوره بقره<ref>التفسير الكبير، ج۵، ص۱۵۳؛ كنز العرفان، ج۱، ص۲۶۶، ۲۷۴. </ref> یا آیه 96 سوره آل عمران<ref>مسالك الافهام، ج۲، ص۱۱۹</ref> می‌دانند.
-===حج واجب فوری است===
+== مضامین آیه ==
-برخی از [[مفسر|مفسران]] [[اهل‌ سنت]] نزول آیه حج در سال سوم هجرت و حج نگزاردن [[پیامبر(ص)|پیامبر]] تا سال دهم هجرت را دلیل عدم [[واجب فوری|فوریت]] [[وجوب]] [[حج]] دانسته‌اند.<ref>تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۴؛ المجموع، ج۷، ص۱۰۲.</ref> [[فقیه|فقیهان]] [[شیعه]] و بسیاری از [[اهل‌ سنت]] بر اساس آیه حج و آیه ۱۹۶ بقره بر فوریت انجام [[حج]] پس از حصول [[استطاعت]] و بقیه شروط وجوب حج استدلال کرده‌اند.<ref>الخلاف، ج۲، ص۲۵۷؛ المجموع، ج۷، ص۱۰۳؛ المنیر، ج۴، ص۱۶؛ کشف الغطاء، ج۲، ص۴۲۹.</ref> در این زمینه ادعای اتفاق‌نظر نیز شده است.<ref>جواهر الکلام، ج۱۷، ص۲۲۳.</ref>
-===تکرار حج===
+==== واجب بودن حج حتی بر کافران ====
-بر اساس آیه حج و دیگر آیات مربوط به آن، بر هر انسانی یک بار حج واجب می‌شود<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۶۳؛ ارشاد الاذهان، ج۱، ص۳۰۷.</ref> ؛ زیرا امر به حج در آیات، بر ایجاد ماهیت حج دلالت دارد و ایجاد ماهیت با انجام یک بار محقق می‌گردد.<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۱۵؛ جواهر الکلام، ج۱۷، ص۲۲۰.</ref> افزون بر اجماع بر این مطلب که برخی ادعا کرده‌اند<ref>جواهر الکلام، ج۱۷، ص۲۲۰.</ref> ، پاسخ رسول خدا به سؤال‌کنندگان در این زمینه، مؤید همین مطلب است.<ref>تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۴؛ الدر المنثور، ج۴، ص۵۵.</ref>
+بر اساس این آیه، خداوند حج را بر کسانی  که [[استطاعت]] داشته باشند واجب کرده است. گفته شده که خطاب آیه همگان اعم از مرد، زن، [[مومن]] و [[کافر]] را در برمی‌گیرد. برخی [[فقیه|فقیهان]] [[شیعه]] و برخی از فقیهان [[اهل‌ سنت]] بر این باورند که بر پایه این آیه، حج بر کافران، همانند مؤمنان واجب است و [[اسلام]] فقط [[شرط صحت]] آن دانسته شده است نه [[شرط وجوب]].<ref>منتهی المطلب، ج۲، ص۶۵۹.</ref>
-=== معنی «من کفر» در آیه===
+==== استطاعت (شرط واجب شدن حج) ====
-مفسران مقصود از {'''مَن کَفَر'''} را در آیه حج کسی دانسته‌اند که منکر وجوب حج گردد<ref>جامع البیان، ج۴، ص۲۷؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۸.</ref> ؛ اما کسی که به وجوب آن معتقد باشد ولی حج را ترک کند، کافر قلمداد نمی‌شود.<ref>الکافی، ج۴، ص۲۶۶؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۸؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۱۶.</ref> بر پایه سخن برخی از مفسران، مقصود از {'''وَ مَن کفَرَ'''} [[کفر]] به معنای خروج از دایره [[اسلام]] نیست، بلکه [[کفران نعمت|کُفران نعمت]] است؛ زیرا امتثال امر الهی، شکر نعمت و عدم اطاعت آن کفران نعمت است.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ روح المعانی، ج۱، ص۱۱۵.</ref> پیامبر گرامی(ص) ذیل آیه حجّ فرمود: هر کس هزینه سفر و مرکب آن را داشته باشد و حج نگزارد، به دین [[یهودی|یهود]] یا [[نصرانی|نصارا]] از دنیا می‌رود.<ref>جامع البیان، ج۷، ص۱۱۳؛ تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۵۳؛ الدر المنثور، ج۲، ص۵۶.</ref> برخی گفته‌اند معنای این حدیث، سخت گرفتن بر تارکان حج است، نه یهودی یا نصرانی شدن واقعی آنان.
+در این آیه وجوب حج به استطاعت مشروط شده است.<ref>تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۵.</ref>[[فقیه|فقیهان]] [[شیعه]] و بسیاری از [[اهل‌ سنت]] بر اساس آیه حج و آیه ۱۹۶ بقره بر فوریت انجام [[حج]] پس از حصول [[استطاعت]] و بقیه شروط وجوب حج استدلال کرده‌اند.<ref>الخلاف، ج۲، ص۲۵۷؛ المجموع، ج۷، ص۱۰۳؛ المنیر، ج۴، ص۱۶؛ کشف الغطاء، ج۲، ص۴۲۹.</ref>
-===اخلاص در حج===
+==== معنی «من کفر» در آیه ====
-بر اساس آیه ۹۷ سوره آل عمران حج از [[حق الله|حقوق الهی]] بر بندگان است: {'''وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ البَیتِ'''} و بندگان خدا باید از روی [[اخلاص]]، حج را برای خداوند انجام دهند.
+مفسران مقصود از {'''مَن کَفَر'''} را در آیه حج کسی دانسته‌اند که منکر وجوب حج گردد؛<ref>جامع البیان، ج۴، ص۲۷؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۸.</ref>  اما کسی که به وجوب آن معتقد باشد ولی حج را ترک کند، کافر قلمداد نمی‌شود.<ref>الکافی، ج۴، ص۲۶۶؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۸؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۱۶.</ref> بر پایه سخن برخی از مفسران، مقصود از {'''وَ مَن کفَرَ'''} [[کفر]] به معنای خروج از دایره [[اسلام]] نیست، بلکه [[کفران نعمت|کُفران نعمت]] است؛ زیرا عمل به امر الهی، شکر نعمت و عدم اطاعت آن کفران نعمت است.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ روح المعانی، ج۱، ص۱۱۵.</ref>
-==پیوند به بیرون==
+==== حج از حقوق الهی ====
-* [http://hajj.ir/99/2944 آيه حج؛ حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت]
+بر اساس آیه ۹۷ سوره آل عمران حج از حقوق الهی بر بندگان است. بر این اساس گفته شده که حج تنها باید برای رضای خدا انجام شود.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 20</ref>
-* [http://rasekhoon.net/article/show/161324/%D8%A2%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D8%AD%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85/ آیات حج در قرآن کریم؛ راسخون]
-* [http://hajj.iec-md.org/ahkam/1.html منتخب احکام حج؛ مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن]
 == پانویس ==
@@ خط ۵۳: / خط ۴۰: @@
 {{منابع}}
 {{دانشنامه
-  | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/9528
+  | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9528/%d8%a2%d9%8a%d9%87-%d8%ad%d8%ac
   | عنوان = آیه حج
   | نویسنده = لطف‌الله خراسانی
 }}
 *'''احکام القرآن''': الجصاص (م.۳۷۰ق.)، به کوشش قمحاوی، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق؛
-*'''ارشاد الاذهان''': العلامة الحلی (م ۷۲۶ق.)، به کوشش فارس الحسون، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق؛
 *'''التبیان''': الطوسی (م.۴۶۰ق.)، به کوشش العاملی، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی؛
-*'''تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی (م.۷۲۶ق.)، قم، آل‌ البیت:، ۱۴۱۴ق؛
 *'''تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم)''': ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، به کوشش شمس الدین، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق؛
 *'''التفسیر الکبیر''': الفخر الرازی (م.۶۰۶ق.)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق؛
 *'''تفسیر قرطبی (الجامع لأحکام القرآن)''': القرطبی (م.۶۷۱ق.)، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق؛
 *'''جامع البیان''': الطبری (م.۳۱۰ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۱۵ق؛
-*'''جواهر الکلام''': النجفی (م.۱۲۶۶ق.)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی؛
+*'''حج در اندیشه اسلامی'''، سید علی قاضی عسکر، تهران، مشعر، 1400
 *'''الخلاف''': الطوسی (م.۴۶۰ق.)، به کوشش سید علی خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۸ق؛
 *'''الدر المنثور''': السیوطی (م.۹۱۱ق.)، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق؛
 *'''روح المعانی''': الآلوسی (م.۱۲۷۰ق.)، به کوشش علی عبدالباری، بیروت، ۱۴۱۵ق؛
-*'''روض الجنان''': ابوالفتوح رازی (م.۵۵۴ق.)، به کوشش یاحقی و ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵ش؛
 *'''ریاض المسائل''': سید علی الطباطبائی (م.۱۲۳۱ق.)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق؛
-*'''شرائع الاسلام''': المحقق الحلی (م.۶۷۶ق.)، به کوشش سید صادق شیرازی، تهران، استقلال، ۱۴۰۹ق؛
 *'''الکافی''': الکلینی (م.۳۲۹ق.)، به کوشش غفاری، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش؛
 *'''کشاف القناع''': منصور البهوتی (م.۱۰۵۱ق.)، به کوشش محمد حسن، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛
 *'''کشف الغطاء''': کاشف الغطاء (م.۱۲۲۷ق.)، مهدوی، اصفهان؛
-*'''کنز العرفان فی فقه القرآن''': الفاضل المقداد (م.۸۲۶ق.)، به کوشش بهبودی، تهران، مرتضوی، ۱۳۷۳ش؛
 *'''مجمع البیان''': الطبرسی (م.۵۴۸ق.)، بیروت،‌ دار المعرفه، ۱۴۰۶ق؛
 *'''المجموع شرح المهذب''': النووی (م.۶۷۶ق.)،‌دار الفکر؛
-*'''مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام''': الشهید الثانی (م.۹۶۵ق.)، قم، معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق؛
 *'''منتهی المطلب''': العلامة الحلی (م.۷۲۶ق.)، چاپ سنگی؛
 *'''المنیر''': وهبة الزحیلی، بیروت،‌ دارالفکر المعاصر، ۱۴۱۱ق؛
-*'''المیزان''': الطباطبایی (م.۱۴۰۲ق.)، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق؛
 *'''وسائل الشیعه''': الحر العاملی (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل‌ البیت:، ۱۴۱۲ق.
 {{پایان}}
@@ خط ۱۰۶: / خط ۸۶: @@
 [[رده:آیه های مربوط به حج]]
 [[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
+[[ar:آیة الحج]]
+[[en:The verse of Hajj]]