الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
خط ۷: خط ۷:
| زبان = عربی
| زبان = عربی
| محل انتشارات = بیروت
| محل انتشارات = بیروت
| تاریخ_نشر = ۱۴۱۷ق.
| تاریخ نشر = ۱۴۱۷ق.
| تعداد جلد = ۱
| تعداد جلد = ۱
| ناشر = دار الکتب العلمیة
| ناشر = دار الکتب العلمیة
خط ۱۶: خط ۱۶:
'''الجواهر الثمینة فی محاسن المدینة'''، کتابی است نوشته محمد کبریت حسینی (۱۰۱۲–۱۰۷۰ق)، که به مکان‌های تاریخی و مذهبی شهر [[مدینه]]، جغرافیای آن و رسوم و ویژگی‌های مردم این شهر پرداخته است.   
'''الجواهر الثمینة فی محاسن المدینة'''، کتابی است نوشته محمد کبریت حسینی (۱۰۱۲–۱۰۷۰ق)، که به مکان‌های تاریخی و مذهبی شهر [[مدینه]]، جغرافیای آن و رسوم و ویژگی‌های مردم این شهر پرداخته است.   


در این کتاب، بناهایی که در زمان نگارش آن (۱۰۴۸ق.) وجود داشته و امروزه تخریب شده است، توصیف شده‌اند. مانند [[حرم ائمه بقیع|حرم امامان بقیع]]، مزار [[اسماعیل بن جعفر|اسماعیل پسر امام صادق(ع)]] و دیگر بارگاه‌ها در قبرستان [[بقیع]].  
در این کتاب، بناهایی که در زمان نگارش آن (۱۰۴۸ق) وجود داشته و امروزه تخریب شده است، توصیف شده‌اند؛ مانند [[حرم ائمه بقیع|حرم امامان بقیع]]، مزار [[اسماعیل بن جعفر|اسماعیل پسر امام صادق(ع)]] و دیگر بارگاه‌ها در قبرستان [[بقیع]].  


در این کتاب، از رسوم مردم مدینه درباره [[زیارت]]، [[توسل]]، [[تبرک]] و شفاعت‌خواهی در بارگاه بزرگان گزارش شده است. نویسنده که [[مذهب حنفی|حنفی]] مذهب است، درستی و استحباب این رسوم را بر پایه سخن عالمان [[اهل سنت]]، روایات و قرآن اثبات کرده است. اثبات عصمت [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] و لزوم محبت به آنها از دیگر مطالب این کتاب است. نویسنده، [[امام سجاد(ع)]]، [[امام رضا(ع)]] و [[امام جواد(ع)]] را از روشن‌ترین مصداق‌های اهل‌بیت(ع) شمرده است.  
در این کتاب، از رسوم مردم مدینه درباره [[زیارت]]، [[توسل]]، [[تبرک]] و شفاعت‌خواهی در بارگاه بزرگان گزارش شده است. نویسنده که [[مذهب حنفی|حنفی]] مذهب است، درستی و استحباب این رسوم را بر پایه سخن عالمان [[اهل سنت]]، روایات و قرآن اثبات کرده است. اثبات عصمت [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] و لزوم محبت به آنها از دیگر مطالب این کتاب است. نویسنده، [[امام سجاد(ع)]]، [[امام رضا(ع)]] و [[امام جواد(ع)]] را از روشن‌ترین مصداق‌های اهل‌بیت(ع) شمرده است.  


الجواهر الثمینه، دو بار در سال ۱۴۱۷ق. با دو تحقیق متفاوت چاپ شده است. در تحقیق «احمد سعید بن سلم» اگاهی‌هایی درباره وضعیت کنونی بناها و نام‌های امروزی آنها آمده است.
الجواهر الثمینه، دو بار در سال ۱۴۱۷ق. با دو تحقیق متفاوت چاپ شده است. در تحقیق «احمد سعید بن سلم» آگاهی‌هایی درباره وضعیت کنونی بناها و نام‌های امروزی آنها بیان شده است.


==نویسنده==
==نویسنده==
خط ۴۱: خط ۴۱:


====جغرافیا====
====جغرافیا====
پس از فضائل مدینه، به جغرافیای مدینه پرداخته شده است. برخی از موضوعات این بخش چنین است: وادی‌های پرشمار مدینه، مانند [[وادی عقیق]]؛<ref>ص۱۴۲–۱۶۴.</ref> یازده چشمه؛ شش برکه و چاه‌های منسوب به [[حضرت محمد(ص)]] که ماجرای انتساب هر یک از آنها به حضرت محمد(ص) و معجزه‌های او در این زمینه بیان شده است.   
پس از فضائل مدینه، به جغرافیای مدینه پرداخته شده است. برخی از موضوعات این بخش چنین است: وادی‌های پرشمار مدینه، مانند [[وادی عقیق]]؛<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۴۲–۱۶۴.</ref> یازده چشمه؛ شش برکه و چاه‌های منسوب به [[حضرت محمد(ص)]] که ماجرای انتساب هر یک از آنها به حضرت محمد(ص) و معجزه‌های او در این زمینه بیان شده است.   


مباحث مرتبط با جغرافیای طبیعی و پوشش گیاهی از موضوعات پربسامد کتاب است. از خرمای مدینه به تفصیل سخن گفته شده و انواع انگور که در [[قبا]] به دست می‌آید معرفی شده است.<ref>ص۲۲۸–۲۴۶، ۱۹۰.</ref><ref group="یادداشت">به گفته نویسنده، نخلی در باغ سَرّاره وجود داشته که حضرت محمد(ص) از میوه آن خورده و به همین سبب مردم به آن [[تبرک]] جسته و خرمای آن را به گرانترین قیمت می‌خریده‌اند؛ ولی در زمان او درخت خشک شده است.</ref><ref>ص۱۹۲–۱۹۴.</ref> مطالب مفصلی درباره درخت نخل و اجزاء آن، شیوه کاشت و نگهداری آن، انواع خرما مانند بلح، رطب و تمر و خواص طبی آنها بیان شده است.<ref>ص۲۲۸–۲۴۶.</ref><ref group="یادداشت">از جمله احادیثی در فضیلت و برکت نخل و خرما و خاصیت شفابخشی خرمای برنی و عجوه نقل شده و بهترین خرمای مدینه خرمای برنی دانسته شده که مردم به جهت تبرک آن را به گوشه و کنار جهان می‌برده‌اند.</ref><ref>ص۲۲۸ و۲۴۲–۲۴۵.</ref>   
مباحث مرتبط با جغرافیای طبیعی و پوشش گیاهی از موضوعات پربسامد کتاب است. از خرمای مدینه به تفصیل سخن گفته شده و انواع انگور که در [[قبا]] به دست می‌آید معرفی شده است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۲۸–۲۴۶، ۱۹۰.</ref><ref group="یادداشت">به گفته نویسنده، نخلی در باغ سَرّاره وجود داشته که حضرت محمد(ص) از میوه آن خورده و به همین سبب مردم به آن [[تبرک]] جسته و خرمای آن را به گرانترین قیمت می‌خریده‌اند؛ ولی در زمان او درخت خشک شده است.</ref><ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۹۲–۱۹۴.</ref> مطالب مفصلی درباره درخت نخل و اجزاء آن، شیوه کاشت و نگهداری آن، انواع خرما مانند بلح، رطب و تمر و خواص طبی آنها بیان شده است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۲۸–۲۴۶.</ref><ref group="یادداشت">از جمله احادیثی در فضیلت و برکت نخل و خرما و خاصیت شفابخشی خرمای برنی و عجوه نقل شده و بهترین خرمای مدینه خرمای برنی دانسته شده که مردم به جهت تبرک آن را به گوشه و کنار جهان می‌برده‌اند.</ref><ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۲۸ و۲۴۲–۲۴۵.</ref>   


====بناها====
====بناها====
بناهای مقدس این شهر پرداخته است. برخی از موضوعات این بخش چنین است: [[مسجد النبی(ص)]]، شامل [[گنبد]]، روضه، حجره، منبر و [[محراب]] نبوی(ص)؛<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۶۰-۱۱۱.</ref> دیگر مسجدها، مانند [[مسجد قبا]]،<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۷۳–۱۹۰.</ref> [[مسجد قبلتین]]،<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۲۳–۲۲۶.</ref> مساجد منسوب به [[امام علی(ع)]] و [[حضرت فاطمه(س)]] در نزدیکی [[قبا]]؛<ref>ص۱۸۱.</ref> زیارتگاه‌ها، مانند قبرستان [[بقیع]]<ref>ص۲۶۷–۲۶۹.</ref> و [[کوه احد]].<ref>ص۲۴۹–۲۵۸.</ref>  
این بخش به بناهای مقدس شهر مدینه پرداخته است. برخی از موضوعات این بخش چنین است: [[مسجد النبی(ص)]]، شامل [[گنبد]]، روضه، حجره، منبر و [[محراب]] نبوی(ص)؛<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۶۰-۱۱۱.</ref> دیگر مسجدها، مانند [[مسجد قبا]]،<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۷۳–۱۹۰.</ref> [[مسجد قبلتین]]،<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۲۳–۲۲۶.</ref> مساجد منسوب به [[امام علی(ع)]] و [[حضرت فاطمه(س)]] در نزدیکی [[قبا]]؛<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۸۱.</ref> زیارتگاه‌ها، مانند قبرستان [[بقیع]]<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۶۷–۲۶۹.</ref> و [[کوه احد]].<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۴۹–۲۵۸.</ref>  


====بارگاه‌های بقیع====
====بارگاه‌های بقیع====
در این بخش، زیارت [[بقیع]] در هر روز به تأسی از حضرت محمد(ص) مستحب دانسته شده است.<ref>ص۲۷۹.</ref> او پس از معرفی قبرهای [[امامان(ع)]]، به گنبد و بارگاهی که در زمان وی بر مزار آنها وجود داشته اشاره کرده و آن را [[گنبد|گنبدی]] بلند با بنایی قدیمی معرفی کرده که دو در آن در هر شب و روز جمعه گشوده می‌شده است.<ref>ص۲۸۱.</ref> او همچنین ضمن معرفی قبور دیگر بقیع، از وجود بناها و گنبدهایی بر قبر عباس عموی پیامبر، [[ابراهیم بن محمد(ص)|ابراهیم پسر پیامبر]] و [[فاطمه بنت اسد]] یاد کرده است.<ref>ص۲۷۹، ۲۸۳–۲۸۴.</ref>  
نویسنده در این بخش، زیارت [[بقیع]] را در هر روز، به تأسی از حضرت محمد(ص) مستحب دانسته است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۷۹.</ref> او پس از معرفی قبرهای [[امامان(ع)]]، به گنبد و بارگاهی که در زمان وی بر مزار آنها وجود داشته اشاره کرده و آن را [[گنبد|گنبدی]] بلند با بنایی قدیمی معرفی کرده که دو در آن در هر شب و روز جمعه گشوده می‌شده است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۸۱.</ref> او همچنین ضمن معرفی دیگر قبرهای بقیع، از وجود بناها و گنبدهایی بر قبر عباس عموی پیامبر، [[ابراهیم بن محمد(ص)|ابراهیم پسر پیامبر]] و [[فاطمه بنت اسد]] یاد کرده است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۷۹، ۲۸۳–۲۸۴.</ref>  


====توسل و تبرک====
====توسل و تبرک====
گزارشهای کتاب، حاکی از رواج آموزه‌هایی مانند شفاعت، [[توسل]] و [[تبرک]] میان مردم مدینه از مذهب‌های مختلف در آن دوره است. نویسنده [[زیارت حضرت محمد(ص)]] را نعمت بزرگ الهی دانسته و [[آداب زیارت]] را با سیره [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] منطبق دانسته است.<ref>ص۶۳–۶۵.</ref> او با استناد به نص قرآن<ref group="یادداشت">{{آیه|وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُوک فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحیماً
گزارش‌های کتاب، حاکی از رواج آموزه‌هایی مانند شفاعت، [[توسل]] و [[تبرک]] میان مردم مدینه از مذهب‌های مختلف در آن دوره است. نویسنده [[زیارت حضرت محمد(ص)]] را نعمت بزرگ الهی دانسته و [[آداب زیارت]] را با سیره [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] منطبق دانسته است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۶۳–۶۵.</ref> او با استناد به نص قرآن<ref group="یادداشت">{{آیه|وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُوک فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحیماً
}} و اگر آنان هنگامى كه [با ارتكاب گناه] به خود ستم كردند، نزد تو مى‌آمدند و از خدا آمرزش مى‌خواستند، و پيامبر هم براى آنان طلب آمرزش مى‌كرد، يقيناً خدا را بسيار توبه‌پذير و مهربان مى‌يافتند.</ref><ref>سوه نساء(۴)، آیه ۶۴؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۸۸.</ref> پذیرش استغفار و اجابت توبه در حرم نبوی را قطعی دانسته است.<ref>ص۸۴–۸۹.</ref>
}} و اگر آنان هنگامى كه [با ارتكاب گناه] به خود ستم كردند، نزد تو مى‌آمدند و از خدا آمرزش مى‌خواستند، و پيامبر هم براى آنان طلب آمرزش مى‌كرد، يقيناً خدا را بسيار توبه‌پذير و مهربان مى‌يافتند.</ref><ref>سوه نساء(۴)، آیه ۶۴؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۸۸.</ref> پذیرش استغفار و اجابت [[توبه]] در حرم نبوی را قطعی دانسته است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۸۴–۸۹.</ref>


نویسنده به ماجرای خشکسالی مدینه و توسل مردم به قبر حضرت محمد(ص) و نزول باران فراوان اشاره کرده است<ref>ص۸۹.</ref> و تصریح کرده که در زمان او سنت مردم مدینه در چنین مواردی، گرد آمدن نزد حجره پیامبر(ص) برای دعا بوده است.<ref>ص۸۹–۹۰.</ref> وی نقل کرده که نگاه کردن به حجره و [[گنبد]] حرم پیامبر(ص) عبادت است، همچنانکه نگاه کردن به [[کعبه]] و [[امام علی(ع)]] عبادت است.<ref>ص۷۷–۷۸.</ref>  
نویسنده به ماجرای خشکسالی مدینه و توسل مردم به قبر حضرت محمد(ص) و نزول بارانِ فراوان اشاره کرده است<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۸۹.</ref> و تصریح کرده که در زمان او سنت مردم مدینه در چنین مواردی، گرد آمدن نزد حجره پیامبر(ص) برای دعا بوده است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۸۹–۹۰.</ref> بر پایه نقلی که نویسنده می‌کند، نگاه کردن به حجره و [[گنبد]] حرم پیامبر(ص) عبادت است، همچنانکه نگاه کردن به [[کعبه]] و [[امام علی(ع)]] عبادت است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۷۷–۷۸.</ref>  


نویسنده به سنت تعویض جامه حجره نبوی اشاره و بیان کرده که جامه پیشین برای تبرک میان خادمان حرم تقسیم می‌شود. به باور او، خارج کردن تربت حجره و [[مسجد النبی(ص)]] و سایر آثار آن برای تبرک جایز است؛ همچنانکه خارج کردن خاک‌ها و سنگ‌های حرم [[مکه]] و برخی درختان آن و آب [[زمزم]] به جهت تبرک به اجماع عالمان جایز است.<ref>ص۱۰۰–۱۰۱.</ref>   
نویسنده به سنت تعویض جامه حجره نبوی اشاره و بیان کرده که جامه پیشین برای تبرک میان خادمان حرم تقسیم می‌شود. به باور او، خارج کردن تربت حجره و [[مسجد النبی(ص)]] و سایر آثار آن برای تبرک جایز است؛ همچنانکه خارج کردن خاک‌ها و سنگ‌های حرم [[مکه]] و برخی درختان آن و آب [[زمزم]] به جهت تبرک به اجماع عالمان جایز است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۰۰–۱۰۱.</ref>   


او بر سیره اهل بیت در بوسیدن و مس قبر حضرت محمد(ص) تأکید و موافقت برخی فقیهان و بزرگان اهل سنت مانند [[احمد بن حنبل]] را نقل کرده است. وی به گریه و عزاداری [[حضرت فاطمه(س)]] بر سر قبر پیامبر(ص) و برداشتن [[تربت]] و تبرک به آن نیز، استناد کرده است.<ref>ص۶۶.</ref> وی از تبرک جستن مردم به خانه سعد بن خثیمه به سبب خوابیدن پیامبر(ص) در آن یاد کرده است<ref>ص۱۸۱.</ref> و نیز از برخی فاضلان نقل کرده که دعا و توسل در روز [[عید قربان]] نزد قبر [[اسماعیل بن جعفر|اسماعیل پسر امام صادق(ع)]] در [[بقیع]] موجب روا شدن حاجات می‌شود.<ref>ص۳۲۴.</ref>  
او بر سیره اهل بیت در بوسیدن و مس قبر حضرت محمد(ص) تأکید و موافقت برخی فقیهان و بزرگان اهل سنت مانند [[احمد بن حنبل]] را با این کار، نقل کرده است. وی به گریه و عزاداری [[حضرت فاطمه(س)]] بر سر قبر پیامبر(ص) و برداشتن [[تربت]] و تبرک به آن نیز، استناد کرده است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۶۶.</ref> وی از تبرک جستن مردم به خانه سعد بن خثیمه به سبب خوابیدن پیامبر(ص) در آن یاد کرده است<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۸۱.</ref> و نیز از برخی فاضلان نقل کرده که دعا و توسل در روز [[عید قربان]] نزد قبر [[اسماعیل بن جعفر|اسماعیل پسر امام صادق(ع)]] در [[بقیع]] موجب روا شدن حاجات می‌شود.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۲۴.</ref>  


====فضیلت اهل‌بیت(ع)====
====فضیلت اهل‌بیت(ع)====
نویسنده با استناد به آیات و روایات از فضیلت [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] و محبت به آنان سخن گفته و کلماتی از بزرگان و عالمان اهل سنت درباره لزوم محبت به آنان ذکر کرده است. وی بر پایه آیه تطهیر<ref group="یادداشت">{{آیه|إِنَّما یریدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکمْ تَطْهیرا
نویسنده با استناد به آیات و روایات از فضیلت [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] و محبت به آنان سخن گفته و کلماتی از بزرگان و عالمان اهل سنت درباره لزوم محبت به آنان ذکر کرده است. وی بر پایه آیه تطهیر<ref group="یادداشت">{{آیه|إِنَّما یریدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکمْ تَطْهیرا
}} جز اين نيست كه همواره خدا مى‌خواهد هرگونه پليدى را از شما [[اهل بیت|اهل بيت]] برطرف نمايد.</ref><ref>سوره احزاب(۳۳)، ۳۳؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۴۲۲.</ref>و احادیثی مانند حدیث ثقلین و حدیث سفینه نوح، بر عصمت اهل بیت(ع) تأکید کرده است. همچنین با نقل روایتی مبنی بر پاکی حضرت فاطمه(س) و دوری او و فرزندان او از آتش جهنم، [[امام سجاد(ع)]]، [[امام رضا(ع)]] و [[امام جواد(ع)]] را از روشن‌ترین مصداق‌های اهل‌بیت(ع) شمرده است.<ref>ص۱۱۶–۱۲۲.</ref>  
}} جز اين نيست كه همواره خدا مى‌خواهد هرگونه پليدى را از شما [[اهل بیت|اهل بيت]] برطرف نمايد.</ref><ref>سوره احزاب(۳۳)، ۳۳؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۴۲۲.</ref>و احادیثی مانند حدیث ثقلین و حدیث سفینه نوح، بر عصمت اهل بیت(ع) تأکید کرده است. همچنین با نقل روایتی مبنی بر پاکی حضرت فاطمه(س) و دوری او و فرزندان او از آتش جهنم، [[امام سجاد(ع)]]، [[امام رضا(ع)]] و [[امام جواد(ع)]] را از روشن‌ترین مصداق‌های اهل‌بیت(ع) شمرده است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۱۶–۱۲۲.</ref>  


===گفتار دوم===
===گفتار دوم===


====رسوم مردم مدینه====
====رسوم مردم مدینه====
در گفتار دوم، به احوال و آداب و رسوم مردم مدینه در ایام گوناگون پرداخته شده است. در این گفتار، در بخش مربوط به هر ماه، رویدادهای مهم، سنت‌ها، آداب و رسوم مردم مدینه در مناسبت‌ها ذکر شده است.<ref>ص۲۸۷–۳۲۵.</ref>
در گفتار دوم، به احوال و آداب و رسوم مردم مدینه در ایام گوناگون پرداخته شده است. در این گفتار، در بخش مربوط به هر ماه، رویدادهای مهم، سنت‌ها، آداب و رسوم مردم مدینه در مناسبت‌ها ذکر شده است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۸۷–۳۲۵.</ref>


در پایان گفتار دوم، مطالبی درباره سال شمسی، فصل‌ها و ماه‌های آن، مشخصات نجومی هر یک از آنها و نیز چندین قاعده مربوط به هیئت و نجوم در شیوه محاسبه روزهای سال بیان شده است.<ref>ص۳۲۵–۳۳۳.</ref>
در پایان گفتار دوم، مطالبی درباره سال شمسی، فصل‌ها و ماه‌های آن، مشخصات نجومی هر یک از آنها و نیز چندین قاعده مربوط به هیئت و نجوم در شیوه محاسبه روزهای سال بیان شده است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۲۵–۳۳۳.</ref>


====ویژگی‌های مردم مدینه====
====ویژگی‌های مردم مدینه====
در آخرین فصل کتاب، درباره مردم مدینه و ویژگی‌های [[مجاور|مجاوران]] آن سخن گفته شده است.<ref>ص۳۳۴–۳۴۷.</ref>
در آخرین فصل کتاب، درباره مردم مدینه و ویژگی‌های [[مجاور|مجاوران]] آن سخن گفته شده است.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۳۴–۳۴۷.</ref>


==ویژگی‌ها==
==ویژگی‌ها==


*بسیاری از گزارشهای تاریخی کتاب از بناها و مکان‌ها، حاصل مشاهدات شخصی نویسنده در سده یازدهم قمری است و دارای آگاهی‌های تاریخی، از جمله تغییرات بناها در آن دوران است.
*بسیاری از گزارشهای تاریخی کتاب از بناها و مکان‌ها، حاصل مشاهدات شخصی نویسنده در سده یازدهم قمری است و دارای آگاهی‌های تاریخی، از جمله تغییرات بناها در آن دوران است.
*حکمت‌ها، لطائف، نکات و داستان،<ref>برای نمونه، ص۴۳، ۱۲۷.</ref> مباحث قرآنی و حدیثی<ref>برای نمونه، ص۸۲–۸۹، ۲۲۱.</ref> و مسائل مربوط به علومی مانند نجوم،<ref>ص۱۸۴–۱۸۵، ۳۳۱–۳۳۲.</ref> پزشکی<ref>برای نمونه، ص۲۰۰–۲۰۴، ۲۳۷–۲۴۲.</ref> و کشاورزی<ref>برای نمونه، ص ۲۲۸–۲۴۶.</ref> در لابه‌لای مطالب کتاب فراوان وجود دارد.
*حکمت‌ها، لطائف، نکات و داستان،<ref>برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۴۳، ۱۲۷.</ref> مباحث قرآنی و حدیثی<ref>برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۸۲–۸۹، ۲۲۱.</ref> و مسائل مربوط به علومی مانند نجوم،<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۸۴–۱۸۵، ۳۳۱–۳۳۲.</ref> پزشکی<ref>برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۰۰–۲۰۴، ۲۳۷–۲۴۲.</ref> و کشاورزی<ref>برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص ۲۲۸–۲۴۶.</ref> در لابه‌لای مطالب کتاب فراوان وجود دارد.
*نویسنده با اینکه [[مذهب حنفی|حنفی‌]] است، افزون بر احادیث نبوی(ص)،<ref>برای نمونه، ص۴۶–۵۱، ۸۳، ۹۴–۹۶، ۱۷۸، ۲۰۲، ۲۶۷–۲۶۸.</ref> روایات فراوانی نیز از [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] نقل کرده است؛ مانند روایاتی از [[امام علی(ع)]]،<ref>برای نمونه، ص۱۲۷، ۳۴۰.</ref> [[امام حسن(ع)]]،<ref>ص۲۲۱، ۲۶۷.</ref> [[امام باقر(ع)]]<ref>ص۲۰۳، ۲۲۱.</ref> و [[امام صادق(ع)]].<ref>ص۱۲۶–۱۲۷، ۱۳۹، ۲۰۳.</ref>
*نویسنده با اینکه [[مذهب حنفی|حنفی‌]] است، افزون بر احادیث نبوی(ص)،<ref>برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۴۶–۵۱، ۸۳، ۹۴–۹۶، ۱۷۸، ۲۰۲، ۲۶۷–۲۶۸.</ref> روایات فراوانی نیز از [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] نقل کرده است؛ مانند روایاتی از [[امام علی(ع)]]،<ref>برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۲۷، ۳۴۰.</ref> [[امام حسن(ع)]]،<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۲۱، ۲۶۷.</ref> [[امام باقر(ع)]]<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۰۳، ۲۲۱.</ref> و [[امام صادق(ع)]].<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۲۶–۱۲۷، ۱۳۹، ۲۰۳.</ref>


==چاپ==
==چاپ==
کتاب الجواهر الثمینة، دو بار در سال ۱۴۱۷ق. به چاپ رسیده است؛ یک بار با تحقیق محمد حسن اسماعیل شافعی، توسط انتشارات دارالکتب العلمیه، در بیروت، در ۲۴۸ صفحه و بار دیگر با تحقیق احمد سعید بن سلم، در ۳۸۵ صفحه.<ref group="یادداشت">بدون ذکر انتشارات و محل نشر.</ref>
کتاب الجواهر الثمینة، دو بار در سال ۱۴۱۷ق. به چاپ رسیده است؛ یک بار با تحقیق محمد حسن اسماعیل شافعی، توسط انتشارات دارالکتب العلمیه، در بیروت، در ۲۴۸ صفحه و بار دیگر با تحقیق احمد سعید بن سلم، در ۳۸۵ صفحه.<ref group="یادداشت">بدون ذکر انتشارات و محل نشر.</ref>


در چاپ اخیر، تعلیقاتی توسط تصحیح‌کننده، درباره تغییرات دوره معاصر در مدینه، به آن افزوده شده است؛ برای نمونه، تخریب آثار و مساجدی که نویسنده به وجود آنها اشاره کرده<ref>برای نمونه، ص ۱۰۴–۱۰۸، ۱۷۱، ۲۵۳، ۲۸۱، ۲۸۶.</ref> و موقعیت کنونی مکان‌ها و نام‌های امروزی آنها بیان شده است.<ref>برای نمونه، ص۹۲، ۹۸، ۱۴۴.</ref> در این چاپ، ملحقاتی نیز به کتاب افزوده شده است؛ مانند تعیین محدوده حرم [[مدینه]]، توسط هیأتی متشکل از برخی عالمان معاصر.<ref>ص۳۵۷–۳۶۴.</ref>
در چاپ اخیر، تعلیقاتی توسط تصحیح‌کننده، درباره تغییرات دوره معاصر در مدینه، به آن افزوده شده است؛ برای نمونه، تخریب آثار و مساجدی که نویسنده به وجود آنها اشاره کرده<ref>برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص ۱۰۴–۱۰۸، ۱۷۱، ۲۵۳، ۲۸۱، ۲۸۶.</ref> و موقعیت کنونی مکان‌ها و نام‌های امروزی آنها بیان شده است.<ref>برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۹۲، ۹۸، ۱۴۴.</ref> در این چاپ، ملحقاتی نیز به کتاب افزوده شده است؛ مانند تعیین محدوده حرم [[مدینه]]، توسط هیأتی متشکل از برخی عالمان معاصر.<ref>الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۵۷–۳۶۴.</ref>


== پیوند به بیرون ==
==پیوند به بیرون==


* [https://archive.org/details/0672p.d.f619/page/n5/mode/2up خواندن] و [https://www.mobt3ath.com/uplode/book/book-23124.pdf بارگیری] کتاب الجواهر الثمینه فی محاسن المدینة.  
*[https://archive.org/details/0672p.d.f619/page/n5/mode/2up خواندن] و [https://www.mobt3ath.com/uplode/book/book-23124.pdf بارگیری] کتاب الجواهر الثمینه فی محاسن المدینة.


==پانویس==
==پانویس==
خط ۱۰۰: خط ۱۰۰:
  | نویسنده = سعید گلاب‌بخش  
  | نویسنده = سعید گلاب‌بخش  
}}
}}
* الاعلام، خیر الدین بن محمود الزرکلی (-۱۳۹۶ق)، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۹۸۹م.
*'''الاعلام'''، خیر الدین بن محمود الزرکلی (م.۱۳۹۶ق)، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۹۸۹م.
* خلاصة الاثر فی أعیان القرن الهادی عشر، محمد امین المحبی (-۱۱۱۱ق)، بیروت، مکتبة خیاط.
*'''ترجمه قرآن (انصاریان)'''، حسین انصاریان، اسوه، قم، ۱۳۸۳ش.
* سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، علی خان ابن معصوم (-۱۱۱۹ق)، مصر، مکتبة المرتضویه.
*'''خلاصة الاثر فی أعیان القرن الهادی عشر'''، محمد امین المحبی (م.۱۱۱۱ق)، بیروت، مکتبة خیاط.
* هدیة العارفین، اسماعیل باشا (-۱۳۳۹ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
*'''سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر'''، علی خان ابن معصوم (م.۱۱۱۹ق)، مصر، مکتبة المرتضویه.
*'''هدیة العارفین'''، اسماعیل باشا (م.۱۳۳۹ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
{{پایان}}
{{پایان}}
{{کتاب‌شناسی مدینه}}
[[رده:کتاب‌های قرن یازدهم قمری]]
[[رده:فضائل‌نگاری مدینه]]
[[رده:کتاب‌های تاریخ مدینه]]
[[رده:کتاب‌های جغرافیای مدینه]]
[[رده:کتاب‌های مزارشناسی]]
[[رده:کتاب‌های محمد کبریت حسینی]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۰ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۲۲

الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه (کتاب)
پدید آورندگان
نویسنده محمد کبریت حسینی
تصحیح محمدحسن اسماعیل شافعی، احمد سعید بن سلم
تاریخ نگارش ۱۰۴۸ق.
محتوا
موضوع تاریخ و جغرافیای مدینه، بناها و مکان‌های مقدس مدینه، منابع آبی مدینه.
زبان عربی
نشر
تعداد جلد ۱
ناشر دار الکتب العلمیة
محل نشر بیروت
تاریخ نشر ۱۴۱۷ق.
رده‌بندی کنگره ۹ س ۴ م / ،۲۴۸، DS

الجواهر الثمینة فی محاسن المدینة، کتابی است نوشته محمد کبریت حسینی (۱۰۱۲–۱۰۷۰ق)، که به مکان‌های تاریخی و مذهبی شهر مدینه، جغرافیای آن و رسوم و ویژگی‌های مردم این شهر پرداخته است.

در این کتاب، بناهایی که در زمان نگارش آن (۱۰۴۸ق) وجود داشته و امروزه تخریب شده است، توصیف شده‌اند؛ مانند حرم امامان بقیع، مزار اسماعیل پسر امام صادق(ع) و دیگر بارگاه‌ها در قبرستان بقیع.

در این کتاب، از رسوم مردم مدینه درباره زیارت، توسل، تبرک و شفاعت‌خواهی در بارگاه بزرگان گزارش شده است. نویسنده که حنفی مذهب است، درستی و استحباب این رسوم را بر پایه سخن عالمان اهل سنت، روایات و قرآن اثبات کرده است. اثبات عصمت اهل بیت(ع) و لزوم محبت به آنها از دیگر مطالب این کتاب است. نویسنده، امام سجاد(ع)، امام رضا(ع) و امام جواد(ع) را از روشن‌ترین مصداق‌های اهل‌بیت(ع) شمرده است.

الجواهر الثمینه، دو بار در سال ۱۴۱۷ق. با دو تحقیق متفاوت چاپ شده است. در تحقیق «احمد سعید بن سلم» آگاهی‌هایی درباره وضعیت کنونی بناها و نام‌های امروزی آنها بیان شده است.

نویسنده[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محمد بن عبدالله حسینی مدنی، معروف به «محمد کبریت»، تاریخ‌نگار، ادیب، شاعر و فقیه حنفی است.[۱] او متولد مدینه بوده و به امام حسین(ع) نسب می‌برد.[۲] وی پس از حفظ قرآن، دانش‌های صرف، نحو، بلاغت، علوم طبیعی و عقلی را در مدینه آموخت.[۳]

در سال ۱۰۳۹ق. به ترکیه سفر کرد و «سفرنامه رحلة الشتاء و الصیف» را نگاشت. وی از عالمان ترکیه، دمشق و قاهره دانش آموخت و در شعر و ادب مهارت یافت. او دارای تألیفات پرشماری در تاریخ و ادبیات است. یکی از آثار مرتبط او با مدینه، کتاب «نصر من الله و فتح قریب» درباره سرگذشت فاضلان مدینه است.[۳] وی در ۵۸ سالگی در مدینه درگذشت و در قبرستان بقیع دفن شد.[۳]

محتوا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کتاب الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، که نگارش آن در سال ۱۰۴۸ق. به پایان رسیده،[۴] به بناها و مکان‌های مقدس مدینه و جغرافیای این شهر پرداخته و رسوم و ویژگی‌های مردم آن را گزارش کرده است. نویسنده، به توصیف بارگاه‌هایی مانند حرم ائمه بقیع در زمان نگاشتن کتاب پرداخته، که امروزه تخریب شده‌اند.

این کتاب در یک مقدمه و دو گفتار به شرح زیر تنظیم شده است:

مقدمه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در مقدمه، از سبب تألیف و نام کتاب «الجواهر الثمینة فی محاسن المدینة» که به معنای «گوهرهای گرانبها در محاسن و فضائل مدینه» است سخن گفته[۵] و به بیان معنای واژگانی و اصطلاحی «مدینه» پرداخته است.[۶]

گفتار نخست[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فضائل مدینه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در این بخش، به فضائل مدینه پرداخته شده[۷] و با استفاده از احادیث، بیش از ۲۵ فضیلت برای مدینه برشمرده شده است.[۸]

جغرافیا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پس از فضائل مدینه، به جغرافیای مدینه پرداخته شده است. برخی از موضوعات این بخش چنین است: وادی‌های پرشمار مدینه، مانند وادی عقیق؛[۹] یازده چشمه؛ شش برکه و چاه‌های منسوب به حضرت محمد(ص) که ماجرای انتساب هر یک از آنها به حضرت محمد(ص) و معجزه‌های او در این زمینه بیان شده است.

مباحث مرتبط با جغرافیای طبیعی و پوشش گیاهی از موضوعات پربسامد کتاب است. از خرمای مدینه به تفصیل سخن گفته شده و انواع انگور که در قبا به دست می‌آید معرفی شده است.[۱۰][یادداشت ۱][۱۱] مطالب مفصلی درباره درخت نخل و اجزاء آن، شیوه کاشت و نگهداری آن، انواع خرما مانند بلح، رطب و تمر و خواص طبی آنها بیان شده است.[۱۲][یادداشت ۲][۱۳]

بناها[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این بخش به بناهای مقدس شهر مدینه پرداخته است. برخی از موضوعات این بخش چنین است: مسجد النبی(ص)، شامل گنبد، روضه، حجره، منبر و محراب نبوی(ص)؛[۱۴] دیگر مسجدها، مانند مسجد قبا،[۱۵] مسجد قبلتین،[۱۶] مساجد منسوب به امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) در نزدیکی قبا؛[۱۷] زیارتگاه‌ها، مانند قبرستان بقیع[۱۸] و کوه احد.[۱۹]

بارگاه‌های بقیع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نویسنده در این بخش، زیارت بقیع را در هر روز، به تأسی از حضرت محمد(ص) مستحب دانسته است.[۲۰] او پس از معرفی قبرهای امامان(ع)، به گنبد و بارگاهی که در زمان وی بر مزار آنها وجود داشته اشاره کرده و آن را گنبدی بلند با بنایی قدیمی معرفی کرده که دو در آن در هر شب و روز جمعه گشوده می‌شده است.[۲۱] او همچنین ضمن معرفی دیگر قبرهای بقیع، از وجود بناها و گنبدهایی بر قبر عباس عموی پیامبر، ابراهیم پسر پیامبر و فاطمه بنت اسد یاد کرده است.[۲۲]

توسل و تبرک[ویرایش | ویرایش مبدأ]

گزارش‌های کتاب، حاکی از رواج آموزه‌هایی مانند شفاعت، توسل و تبرک میان مردم مدینه از مذهب‌های مختلف در آن دوره است. نویسنده زیارت حضرت محمد(ص) را نعمت بزرگ الهی دانسته و آداب زیارت را با سیره اهل بیت(ع) منطبق دانسته است.[۲۳] او با استناد به نص قرآن[یادداشت ۳][۲۴] پذیرش استغفار و اجابت توبه در حرم نبوی را قطعی دانسته است.[۲۵]

نویسنده به ماجرای خشکسالی مدینه و توسل مردم به قبر حضرت محمد(ص) و نزول بارانِ فراوان اشاره کرده است[۲۶] و تصریح کرده که در زمان او سنت مردم مدینه در چنین مواردی، گرد آمدن نزد حجره پیامبر(ص) برای دعا بوده است.[۲۷] بر پایه نقلی که نویسنده می‌کند، نگاه کردن به حجره و گنبد حرم پیامبر(ص) عبادت است، همچنانکه نگاه کردن به کعبه و امام علی(ع) عبادت است.[۲۸]

نویسنده به سنت تعویض جامه حجره نبوی اشاره و بیان کرده که جامه پیشین برای تبرک میان خادمان حرم تقسیم می‌شود. به باور او، خارج کردن تربت حجره و مسجد النبی(ص) و سایر آثار آن برای تبرک جایز است؛ همچنانکه خارج کردن خاک‌ها و سنگ‌های حرم مکه و برخی درختان آن و آب زمزم به جهت تبرک به اجماع عالمان جایز است.[۲۹]

او بر سیره اهل بیت در بوسیدن و مس قبر حضرت محمد(ص) تأکید و موافقت برخی فقیهان و بزرگان اهل سنت مانند احمد بن حنبل را با این کار، نقل کرده است. وی به گریه و عزاداری حضرت فاطمه(س) بر سر قبر پیامبر(ص) و برداشتن تربت و تبرک به آن نیز، استناد کرده است.[۳۰] وی از تبرک جستن مردم به خانه سعد بن خثیمه به سبب خوابیدن پیامبر(ص) در آن یاد کرده است[۳۱] و نیز از برخی فاضلان نقل کرده که دعا و توسل در روز عید قربان نزد قبر اسماعیل پسر امام صادق(ع) در بقیع موجب روا شدن حاجات می‌شود.[۳۲]

فضیلت اهل‌بیت(ع)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نویسنده با استناد به آیات و روایات از فضیلت اهل بیت(ع) و محبت به آنان سخن گفته و کلماتی از بزرگان و عالمان اهل سنت درباره لزوم محبت به آنان ذکر کرده است. وی بر پایه آیه تطهیر[یادداشت ۴][۳۳]و احادیثی مانند حدیث ثقلین و حدیث سفینه نوح، بر عصمت اهل بیت(ع) تأکید کرده است. همچنین با نقل روایتی مبنی بر پاکی حضرت فاطمه(س) و دوری او و فرزندان او از آتش جهنم، امام سجاد(ع)، امام رضا(ع) و امام جواد(ع) را از روشن‌ترین مصداق‌های اهل‌بیت(ع) شمرده است.[۳۴]

گفتار دوم[ویرایش | ویرایش مبدأ]

رسوم مردم مدینه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در گفتار دوم، به احوال و آداب و رسوم مردم مدینه در ایام گوناگون پرداخته شده است. در این گفتار، در بخش مربوط به هر ماه، رویدادهای مهم، سنت‌ها، آداب و رسوم مردم مدینه در مناسبت‌ها ذکر شده است.[۳۵]

در پایان گفتار دوم، مطالبی درباره سال شمسی، فصل‌ها و ماه‌های آن، مشخصات نجومی هر یک از آنها و نیز چندین قاعده مربوط به هیئت و نجوم در شیوه محاسبه روزهای سال بیان شده است.[۳۶]

ویژگی‌های مردم مدینه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در آخرین فصل کتاب، درباره مردم مدینه و ویژگی‌های مجاوران آن سخن گفته شده است.[۳۷]

ویژگی‌ها[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • بسیاری از گزارشهای تاریخی کتاب از بناها و مکان‌ها، حاصل مشاهدات شخصی نویسنده در سده یازدهم قمری است و دارای آگاهی‌های تاریخی، از جمله تغییرات بناها در آن دوران است.
  • حکمت‌ها، لطائف، نکات و داستان،[۳۸] مباحث قرآنی و حدیثی[۳۹] و مسائل مربوط به علومی مانند نجوم،[۴۰] پزشکی[۴۱] و کشاورزی[۴۲] در لابه‌لای مطالب کتاب فراوان وجود دارد.
  • نویسنده با اینکه حنفی‌ است، افزون بر احادیث نبوی(ص)،[۴۳] روایات فراوانی نیز از اهل بیت(ع) نقل کرده است؛ مانند روایاتی از امام علی(ع)،[۴۴] امام حسن(ع)،[۴۵] امام باقر(ع)[۴۶] و امام صادق(ع).[۴۷]

چاپ[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کتاب الجواهر الثمینة، دو بار در سال ۱۴۱۷ق. به چاپ رسیده است؛ یک بار با تحقیق محمد حسن اسماعیل شافعی، توسط انتشارات دارالکتب العلمیه، در بیروت، در ۲۴۸ صفحه و بار دیگر با تحقیق احمد سعید بن سلم، در ۳۸۵ صفحه.[یادداشت ۵]

در چاپ اخیر، تعلیقاتی توسط تصحیح‌کننده، درباره تغییرات دوره معاصر در مدینه، به آن افزوده شده است؛ برای نمونه، تخریب آثار و مساجدی که نویسنده به وجود آنها اشاره کرده[۴۸] و موقعیت کنونی مکان‌ها و نام‌های امروزی آنها بیان شده است.[۴۹] در این چاپ، ملحقاتی نیز به کتاب افزوده شده است؛ مانند تعیین محدوده حرم مدینه، توسط هیأتی متشکل از برخی عالمان معاصر.[۵۰]

پیوند به بیرون[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. نک: الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۲، پاورقی۱.
  2. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۱۰.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ خلاصة الاثر، ج4، ص28-31؛ سلافة العصر، ص256-258؛ هدیة العارفین، ج2، ص288؛ الاعلام، ج6، ص240.
  4. ص۳۵۴.
  5. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۰-۲۱.
  6. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۰.
  7. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۸-۳۹.
  8. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۸-۵۳.
  9. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۴۲–۱۶۴.
  10. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۲۸–۲۴۶، ۱۹۰.
  11. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۹۲–۱۹۴.
  12. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۲۸–۲۴۶.
  13. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۲۸ و۲۴۲–۲۴۵.
  14. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۶۰-۱۱۱.
  15. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۷۳–۱۹۰.
  16. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۲۳–۲۲۶.
  17. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۸۱.
  18. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۶۷–۲۶۹.
  19. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۴۹–۲۵۸.
  20. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۷۹.
  21. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۸۱.
  22. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۷۹، ۲۸۳–۲۸۴.
  23. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۶۳–۶۵.
  24. سوه نساء(۴)، آیه ۶۴؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۸۸.
  25. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۸۴–۸۹.
  26. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۸۹.
  27. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۸۹–۹۰.
  28. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۷۷–۷۸.
  29. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۰۰–۱۰۱.
  30. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۶۶.
  31. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۸۱.
  32. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۲۴.
  33. سوره احزاب(۳۳)، ۳۳؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۴۲۲.
  34. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۱۶–۱۲۲.
  35. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۸۷–۳۲۵.
  36. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۲۵–۳۳۳.
  37. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۳۴–۳۴۷.
  38. برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۴۳، ۱۲۷.
  39. برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۸۲–۸۹، ۲۲۱.
  40. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۸۴–۱۸۵، ۳۳۱–۳۳۲.
  41. برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۰۰–۲۰۴، ۲۳۷–۲۴۲.
  42. برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص ۲۲۸–۲۴۶.
  43. برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۴۶–۵۱، ۸۳، ۹۴–۹۶، ۱۷۸، ۲۰۲، ۲۶۷–۲۶۸.
  44. برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۲۷، ۳۴۰.
  45. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۲۱، ۲۶۷.
  46. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۲۰۳، ۲۲۱.
  47. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۱۲۶–۱۲۷، ۱۳۹، ۲۰۳.
  48. برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص ۱۰۴–۱۰۸، ۱۷۱، ۲۵۳، ۲۸۱، ۲۸۶.
  49. برای نمونه، الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۹۲، ۹۸، ۱۴۴.
  50. الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه، ص۳۵۷–۳۶۴.
  1. به گفته نویسنده، نخلی در باغ سَرّاره وجود داشته که حضرت محمد(ص) از میوه آن خورده و به همین سبب مردم به آن تبرک جسته و خرمای آن را به گرانترین قیمت می‌خریده‌اند؛ ولی در زمان او درخت خشک شده است.
  2. از جمله احادیثی در فضیلت و برکت نخل و خرما و خاصیت شفابخشی خرمای برنی و عجوه نقل شده و بهترین خرمای مدینه خرمای برنی دانسته شده که مردم به جهت تبرک آن را به گوشه و کنار جهان می‌برده‌اند.
  3. ﴿وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُوک فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحیماً ﴾ و اگر آنان هنگامى كه [با ارتكاب گناه] به خود ستم كردند، نزد تو مى‌آمدند و از خدا آمرزش مى‌خواستند، و پيامبر هم براى آنان طلب آمرزش مى‌كرد، يقيناً خدا را بسيار توبه‌پذير و مهربان مى‌يافتند.
  4. ﴿إِنَّما یریدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکمْ تَطْهیرا ﴾ جز اين نيست كه همواره خدا مى‌خواهد هرگونه پليدى را از شما اهل بيت برطرف نمايد.
  5. بدون ذکر انتشارات و محل نشر.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل الجواهر الثمینه فی محاسن المدینه.
  • الاعلام، خیر الدین بن محمود الزرکلی (م.۱۳۹۶ق)، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۹۸۹م.
  • ترجمه قرآن (انصاریان)، حسین انصاریان، اسوه، قم، ۱۳۸۳ش.
  • خلاصة الاثر فی أعیان القرن الهادی عشر، محمد امین المحبی (م.۱۱۱۱ق)، بیروت، مکتبة خیاط.
  • سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، علی خان ابن معصوم (م.۱۱۱۹ق)، مصر، مکتبة المرتضویه.
  • هدیة العارفین، اسماعیل باشا (م.۱۳۳۹ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.