غزوه خیبر: تفاوت میان نسخه‌ها

{{در دست ویرایش|ماه=[[اردیبهشت]]|روز=[[۲۷]]|سال=[[۱۴۰۴]]|کاربر=Mo.ali.rezapour  }}

[[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]]

'''غَزوه خیبر''' به جنگ [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] با یهودیان منطقه [[خیبر]] در مدینه گفته می‌شود که با پیروزی یاران پیامبر(ص) پایان یافت. سبب جنگ پیامبر با یهودیان خیبر را این دانسته‌اند که این یهودیان، به یهودیان اخراج‌شده مدینه پناه داده بودند و همچنین دیگر قبایل عرب را به جنگ با مدینه تشویق می‌کردند. و نیز گزارش‌هایی وجود دارد که یهودیان خیبر قصد حمله به را مسلمانان را داشتند.

این جنگ در سال هفتم هجری رخ داد و مسلمانان طی یکی دو ماه توانستند منطقه خیبر را فتح کنند و یهودیان را شکست دهند. در منابع تاریخی گفته شده تعداد شهدای این غزوه ۱۵ نفر و تعداد کشته‌شدگان یهود ۹۳ نفر است. در این جنگ از رشادت‌های [[امام علی(ع)]] زیاد سخن گفته شده است. گزارش شده امام علی درِ [[قلعه خیبر]] را به تنهایی از جا کنده است.  

پس از جنگ صلح‌نامه‌ای بین پیامبر با یهودیان خیبر نوشته شد و طی آن مقرر شد باغ‌های یهودیان در اختیار آنها بماند و در مقابل نیمی از محصول سالیانه، از آنِ مسلمانان باشد.  

محققان علت اصلی لشکرکشی پیامبر به منطقه خیبر را از بین بردن مرکزیت دشمنی با مسلمانان در شمال مدینه دانسته‌اند؛ زیرا از ابتدای حضور مسلمانان در مدینه، منطقه خیبر و یهودیان ساکن آن و همچنین قبایل اطراف، که بیشتر تحت تأثیر و نفوذ خیبر بودند، مدینه را تهدید می‌کردند. رویدادهای یک‌ساله پیش از نبرد و سریه‌هایی که به آن سو انجام شد، نشان‌دهنده نا امن بودن آن منطقه و توطئه‌های مکرر یهودیان خیبر و قبایل هم‌پیمان آن‌هاست.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷، ص۶۷۶.</ref>

[[بنی‌نضیر|قبیله بنی‌نضیر]] که پس از پیمان‌شکنی و اعلام جنگ با پیامبر در سال چهارم هجرت، مجبور به تسلیم و مهاجرت از مدینه شد، به خیبر رفتند و دشمنی خود را با مسلمانان تشدید کردند.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۱۹۱؛ الطبقات الکبری، ج۲، ص۵۰.</ref> همچنین اهالی خیبر، با پشتوانه مالی حاصل از کشاورزی، قبایل اطراف خود و شمال مدینه را علیه مدینه تحریک می‌کردند.<ref>تاریخ الطبری، ج۲، ص۲۸۶؛ السیرة النبویه، ج۲، ص۶۱۲؛ الاصابه، ج۶، ص۱۳۵.</ref> گزارش‌هایی از آمادگی و قصد بزرگان خیبر برای حمله به مدینه نیز وجود دارد.<ref>المغازی، ص۵۳۰ و  ص۵۶۳.؛ الطبقات الکبری، ج۲، ص۷۰.</ref> چنان‌که دو ماه پیش از غزوه خیبر، پیامبر خبردار شد که یکی از فرماندهان یهود منطقه، قصد حمله به مدینه را دارد.<ref>تاریخ الطبری، ج۳، ص۲۳؛ دلائل النبوه، ج۴، ص۳۰۱.</ref> نامه‌ای از پیامبر به اهالی خیبر هم موجود است که آنان را به اسلام دعوت کرده است.<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۵۴۴.</ref> هرچند زمان این نامه روشن نیست، ولی برخی آن را مربوط به سال هفتم دانسته‌اند.<ref>مکاتیب الرسول، ج۲، ص۴۸۸.</ref> چنان‌که از کلمات این نامه استفاده می‌شود، پیش از غزوه خیبر نوشته شده و اتمام حجتی با اهل خیبر بوده و پس از این نامه، به آن سو لشکرکشی شده است.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷، ص۶۷۶.</ref>

غزوه خیبر در سال هفتم هجری اتفاق افتاد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۳۴۱؛ تاریخ خلیفه، ص۴.</ref> شیوه رسول خدا پیش از هر حمله آن بود که از نرسیدن صدای اذان در منطقه مطمئن شود و چون صدای اذان از داخل خیبر نشنید، راه افتاد. پرچمی به دست [[حباب بن منذر]] و یکی به دست [[سعد بن عباده]] داد و پرچم اصلی را به [[امام علی(ع)]] سپرد.<ref>الطبقات الکبری، ج۲، ص۸۱.</ref> پیامبر و سپاه او طی چند روز بیشتر قلعه‌های یهودیان در خیبر را فتح کردند.<ref>المغازی، ج۲، ص۶۶۶؛ دلائل النبوه، ج۴، ص۲۲۶.</ref> مهم‌ترین و مستحکم‌ترین قلعه این منطقه [[قلعه خیبر|قلعه قَموص]] بود که هنگام نبرد آن، پیامبر دچار سردرد شده بود و در اردوگاه به سر می‌برد.<ref>المغازی، ج۲، ص۶۷۰.</ref> صبحگاهان پیامبر(ص) در پی امام علی فرستاد و چون امام از درد چشم رنج می‌برد با آب دهانش چشم او را شفا بخشید، پرچم را به دستش سپرد و برایش دعا کرد.<ref>البدء و التاریخ، ج۴، ص۲۲۶؛ الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۹۹ و ص۱۱۰۰؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۸۶.</ref> امام علی پس از کشتن قهرمان یهود، مرحب، پیروزی مسلمانان و فرار یهودیان را محقق ساخت.<ref>تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۵۶.</ref> در هنگامه این درگیری، سپر امام علی شکست و به جای آن درِ قلعه را با دستان خود کَند و سپر قرار داد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۳۳۵؛ الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۲۲۰؛ البدایة و النهایه، ج۴، ص۱۸۹.</ref> آن‌گاه روی خندقی که پیرامون قلعه حفر شده بود، انداخت تا رزمندگان از روی آن عبور کنند.<ref>الارشاد، ج۱، ص۱۲۶ و ص۱۲۷.</ref> به گفته برخی، هشت نفر<ref>امتاع الاسماع، ج۱، ص۳۱۰؛ البدایة و النهایه، ج۴، ص۱۸۹؛ ج۷، ص۲۲۴.</ref> و به گفته برخی دیگر هفتاد نفر نمی‌توانستند این در را بلند کنند.<ref>الارشاد، ج۱، ص۱۲۸ و ص۱۲۹؛ دلائل النبوه، ج۴، ص۲۱۲.</ref> از امام علی نقل قولی است که گفته: «من با قدرت الهی این کار را کردم، نه با قدرت جسمانی».<ref>الامالی، ص۶۰۴؛ بحارالانوار، ج۲۱، ص۲۶.</ref> در آخرین مرحله غزوه خیبر، دژهای وطیح و سُلالم که به بنی‌نضیر تعلق داشت، به محاصره سپاه اسلام درآمد و با مذاکره به دست پیامبر افتاد.<ref>المغازی، ج۲، ص۶۷۰.</ref>

عدد لشکریان مسلمان در خیبر، ۱۵۰۰ نفر گزارش شده است که ۲۰۰ نفر آنان سواره بودند.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۳۵۰؛ المغازی، ج۲، ص۶۸۹؛ الکامل، ج۲، ص۲۱۶..</ref> تعداد جنگجویان خیبر را فقط واقدی در چند مورد از کتاب مغازی، ۱۰۰۰۰ نفر گزارش کرده<ref>المغازی، ج2، ص637، 640، 642.</ref> و در منابع دیگر نیامده است. بی‌توجهی مورخان و عدم تکرار آن در کتاب‌هایشان، این را به ذهن می‌رساند که این عدد، مربوط به کل جمعیت خیبر باشد، نه فقط جنگجویان؛ زیرا در این صورت عدد اهالی خیبر بسیار فزونی خواهد یافت.<ref>«خیبر، غزوه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۷، ص۶۷۸.</ref> گروهی از زنان نیز در این نبرد شرکت کردند تا لشکر را امداد، و زخمی‌ها را مداوا کنند. تعداد زنانی که صحابه‌نگاران نام آنان را به مناسبت شرح حال هر یک ثبت کرده‌اند، به ۱۵ نفر می‌رسد.<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۲۷ و ص۲۴۵ و ص۲۵۴ و ص۲۹۳ و ص۳۰۰؛ الاستیعاب، ج۴، ص۱۹۳۵.</ref> تعداد شهدای این غزوه ۱۵ نفر و تعداد کشتگان یهود ۹۳ نفر ثبت شده است.<ref>الطبقات الکبری، ج۲، ص۸۲.</ref>

پس از نبرد خیبر، غنائم دو قلعه شق و نطات میان مسلمانان تقسیم شد و غنائم دژ کتیبه، به عنوان خمس، در اختیار پیامبر قرار گرفت. ایشان آن را بین همسران خود، بنی‌هاشم، یتیمان، مساکین و عده‌ای دیگر تقسیم کرد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۳۴۹.</ref> آن‌گاه با اهالی خیبر چنین قرار گذاشت که باغ‌هایشان در اختیارشان بماند و در مقابل نیمی از محصول سالیانه، از آنِ مسلمانان باشد. از این رو هر سال نماینده‌ای از سوی آن حضرت برای تعیین مقدار محصول به خیبر می‌رفت و این تا زمان [[خلیفه دوم]] ادامه داشت.<ref>المغازی، ص۶۹۱.</ref>

* '''امتاع الاسماع'''، المقریزی، احمد بن علی، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق.