طواف (فتاوای مراجع)

این صفحه شامل فتوای مراجع تقلید درباره احکام طواف است. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم نگاه کنید به مقاله طواف.

طواف

دسته	اعمال عمره و حج
مکان	مسجد‌الحرام
زمان	در عمره: اولین عمل بعد از ورود به مکه؛ در حج: روز دوازدهم ذی الحجه
عمل قبلی	در عمره: احرام در میقات حج تمتع:رمی جمرات
عمل بعدی	در عمره و حج تمتع:نماز طواف ← سعی
مکان‌های وابسته	مطاف
جستارهای وابسته	طواف؛اعمال عمره تمتع؛ اعمال حج تمتع
ببینید: آموزش طواف و احکام آن

اولین عمل بعد از ورود به مکه

مسئله
امام خمینی: کسی که محرم شد به احرام عمره تمتع و وارد مکه معظمه شد، اول چیزی که از اعمال عمره بر او واجب است، آن است که طواف کند به دور خانه کعبه برای عمره تمتع.

طواف چیست؟

مسئله ۵۳۱
امام خمینی: طواف عبارت است از هفت مرتبه دور خانه کعبه گردیدن؛ به نحوی که خواهد آمد و هر دوری را شوط می‌گویند، پس طواف عبارت از هفت شوط است.

حکم به جا نیاوردن طواف

ترک طواف به عمد

مسئله ۵۳۲
امام خمینی: طواف از ارکان عمره است و کسی که آن را از روی عمد ترک کند تا وقتی که فوت شود وقت آن، عمره او باطل است؛ چه عالم به مسئله باشد و چه جاهل باشد.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۳۳
امام خمینی: چنین کسی که عمره خود را باطل کرد، احوط آن است که حج افراد به جا آورد، و پس از آن عمره به جا آورد و حج را در سال بعد اعاده کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۳۴
امام خمینی: وقت فوت طواف، وقتی است که اگر بخواهد آن را با بقیه اعمال عمره به جا آورد، نتواند وقوف به عرفات کند.
مراجع دیگر:

ترک طواف به سهو

مسئله ۵۳۵
امام خمینی: اگر از روی سهو ترک کرده طواف را، لازم است آن را به جا آورد هر وقت که باشد، و اگر برگشته به محل خود و نتواند برگردد به مکه یا مشقت داشته باشد برگشتن، باید شخص مورد اطمینانی را نایب بگیرد.
مراجع دیگر:

به جا آوردن سعی قبل از طواف

مسئله ۵۳۶
امام خمینی: اگر سعی را به جا آورده، پیش از آنکه طواف را به جا آورد، احتیاط واجب آن است که سعی را هم به جا آورد و اگر نماز طواف را به جا آورده، باید آن را هم بعد از طواف اعاده کند.
مراجع دیگر:

ناتوانی از طواف به دلیل بیماری

مسئله ۵۳۷
امام خمینی: اگر شخص محرم به واسطه مرض، خودش قدرت نداشته باشد که طواف کند و تا وقت تنگ شود قدرت حاصل نکند، اگر ممکن است، خودِ او را به یک نحو ببرند و طواف دهند؛ اگرچه به دوش گرفتن یا بر تخت گذاشتن باشد، و اگر ممکن نشود باید برای او نایب بگیرند.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۳۸
امام خمینی: شخص مریض را که طواف می‌دهند باید مراعات شرایط و احکام طواف را، به مقداری که برای او ممکن است، بکنند.

واجبات طواف

مسئله *
امام خمینی: واجبات طواف دو قسم است: قسم اول ـ چیزهایی که شرط طواف است و آن پنج امر است: اول ـ نیت است؛ یعنی باید طواف را با قصد خالص برای خدا به جا آورد.
مراجع دیگر:

نیت

مسئله ۵۳۹
امام خمینی: نیت را لازم نیست به زبان بیاورد و لازم نیست به قلب بگذراند، بلکه همان که بنا دارد این عمل را به جا آورد و با این بنا به جا آورد، کفایت می‌کند و به عبارت دیگر، نیت در عبادت و کارهای دیگر، در این جهت فرق ندارد. پس همان طور که انسان با قصد آب می‌خورد و راه می‌رود عبادت را اگر همان طور به جا آورد با نیت به جا آورده.

مسئله ۵۴۰
امام خمینی: باید عبادت را برای اطاعت خدا به جا آورد و در این جهت با کارهای دیگر فرق پیدا می‌کند. پس باید طواف را برای اطاعت خداوند به جا آورد.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۴۱
امام خمینی: اگر در به جا آوردن طواف یا سایر اعمال عمره و حج که عبادی است ریا کند؛ یعنی برای نشان دادن و به رخ دیگری کشیدن و عمل خود را خوب جلوه دادن به جا آورد، طواف او و همین طور هرچه را این طور به جا آورده باطل است و در این عمل معصیت خدا را هم کرده است.

مسئله ۵۴۲
امام خمینی: ریا بعد از عمل و تمام کردن طواف یا دیگر اعمال، باعث بطلان عمل نمی‌شود.

مسئله ۵۴۳
امام خمینی: کفایت می‌کند در صحیح بودن عمل، آنکه برای خدا بیاورد یا برای اطاعت امر خدا، یا برای ترس از جهنم یا برای رسیدن به بهشت و ثواب.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۴۴
امام خمینی: اگر در عملی که برای خدا می‌آورد، رضای دیگری را هم شرکت دهد و خالص برای خدا نباشد عمل باطل است. دوم ـ آن است که طاهر باشد از حدث اکبر؛ مثل جنابت و حیض و نفاس و از حدث اصغر؛ یعنی باید با وضو باشد.

طهارت

مسئله ۵۴۵
امام خمینی: طهارت از حدث اکبر و اصغر در طوافِ واجب شرط است؛ چه طواف عمره باشد یا طواف حج یا طواف نساء، حتی در عمره و حج مستحب، که پس از احرام بستن واجب است آن را تمام کند.

مسئله ۵۴۶
امام خمینی: طهارت از حدث اکبر و اصغر، در طواف مستحبی شرط نیست، لیکن کسی که جنب یا حائض است جایز نیست در مسجدالحرام وارد شود، ولی اگر غفلتاً یا نسیاناً طواف مستحب کرد صحیح است.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۴۷
امام خمینی: طواف ـ یعنی هفت دور اطراف خانه کعبه گردیدن ـ مستحب است و بلکه هرچه شخص بتواند طواف کند خوب است. و در این طواف طهارت شرط نیست.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۴۸
امام خمینی: اگر شخصی که حدث اکبر یا اصغر داشته طواف کند، باطل است؛ چه از روی عمد باشد یا از روی غفلت یا نسیان یا ندانستن مسئله باشد.

مسئله ۵۴۹
امام خمینی: اگر در اثنای طواف، حدث عارض شود، پس اگر پس از تمام شدن دور چهارم است، باید طواف را قطع کند و طهارت تحصیل کند و از همان جا که طواف را قطع کرده تمام کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۵۰
امام خمینی: اگر در فرض سابق پيش از تمام شدن دور چهارم، حدث عارض شود احتياط واجب آن است که تمام کند طواف را و اعاده کند و اين حکم در حدث اصغر است.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۵۱
امام خمینی: اگر در اثناي طواف حدث اکبر؛ مثل جنابت يا حيض عارض شود، بايد فوراً از مسجدالحرام بيرون رود، پس اگر پيش از تمامي دور چهارم بود، پس از غسل طواف را اعاده کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۵۲
امام خمینی: اگر عذر داشته باشد از وضو و غسل، واجب است تيمم کند بدل از وضو يا بدل از غسل.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۵۳
امام خمینی: اگر تيمم کرد بدل از غسل و حدث اصغر عارض شد، براي حدث اکبر لازم نيست تيمم کند، بلکه براي حدث اصغر بايد تيمم کند و تا حدث اکبر براي او حاصل نشده و عذرش باقي است همان تيمم اول کافي است، ليکن احتياط مستحب آن است که تيمم بدل از غسل هم بکند.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۵۴
امام خمینی: احتياط واجب آن است که اگر اميد دارد که عذرش از وضو يا غسل مرتفع شود، صبر کند تا وقتي که وقت تنگ شود يا اميدش قطع شود.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۵۵
امام خمینی: اگر با وضو بوده و شک کند که حدث عارض شده است يا نه، بنا بر وضو داشتن بگذارد و لازم نيست وضو بگيرد و همچنين اگر از حدث اکبر پاک بوده و شک کند که حدث عارض شده.

مسئله ۵۵۶
امام خمینی: اگر مُحدِث به حدث اصغر يا اکبر بوده و شک کند که وضو گرفته يا نه يا غسل کرده يا نه، بايد در فرض اول وضو بگيرد و در فرض دوم غسل کند.

مسئله ۵۵۷
امام خمینی: اگر بعد از تمام شدن طواف شک کند که با وضو آن را به جا آورده يا نه يا شک کند با غسل آن را به جا آورده يا نه، طواف او صحيح است، ليکن براي اعمال بعد بايد طهارت تحصيل کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۵۸
امام خمینی: اگر در اثناي طواف شک کند که وضو داشته يا نه، پس اگر بعد از تمامي دور چهارم است طواف را رها کند و وضو بگيرد و از همان جا تتمه طواف را به جا آورد و اگر قبل از تمام شدن دور چهارم است احتياط واجب آن است که طواف را تمام کند و اعاده کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۵۹
امام خمینی: در تمام صورت‌هايي که در شک گفته شد که «بنا بر طهارت بگذارد» يا «طوافش صحيح است» بهتر آن است که تجديد وضو کند و رجائاً غسل به جا آورد، چون ممکن است که بعد معلوم شود وضو يا غسل نداشته و اشکال پيدا مي‌شود.

مسئله ۵۶۰
امام خمینی: اگر در اثناي طواف شک کند که غسل کرده است از جنابت يا حيض يا نفاس يا نه، بايد فوراً از مسجدالحرام بيرون برود، پس اگر شوط چهارم را تمام کرده بوده و شک کرده، بعد از غسل برگردد و تتمه را به جا آورد والاّ بعد از غسل اعاده کند طواف را و احتياط آن است که در صورت اول نيز اعاده کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۶۱
امام خمینی: اگر آب و چيزي که به آن جايز است تيمم کند، موجود نباشد، حکم آن حکم غير متمکن از طواف است، پس با مأيوس بودن از پيدا شدن يکي از آن دو، بايد نايب بگيرد. و احتياط وجوبي آن است که اگر جنب و حائض و نفساء نيست خودش نيز طواف کند و چون مستحاضه بدون به جا آوردن غسل‌هايي که بر او لازم است مي‌تواند وارد مسجدالحرام شود و طواف کند، بنابراين به احتياطي که در غير جنب و حائض و نفساء گفته شد بايد عمل کند، گرچه دخول مسجدالحرام نيز براي او خلاف احتياط استحبابي است. سوم ـ طهارت بدن و لباس است از نجاست؛
مراجع دیگر:

مسئله ۵۶۲
امام خمینی: احتياط واجب آن است که از نجاساتي که در نماز عفو شده ـ مثل خون کمتر از درهم و جامه‌اي که با آن نتوان نماز خواند؛ مثل عرقچين و جوراب حتي انگشتر نجس ـ اجتناب کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۶۳
امام خمینی: در خون قروح و جروح اگر تطهير آن مشقت داشته باشد لازم نيست تطهير کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۶۴
امام خمینی: در خون قروح و جروح، تا آن اندازه‌اي که مي‌شود تطهير کرد و لباس را عوض کرد، احتياط واجب آن است که تطهير کند يا جامه را عوض کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۶۵
امام خمینی: احتياط آن است که اگر مي‌تواند تأخير بيندازد طواف را تا بشود بي‌مشقت تطهير کرد، تأخير بيندازد به شرطي که وقت تنگ نشود.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۶۶
امام خمینی: اگر طواف کند و بعد از آنکه از طواف فارغ شد علم پيدا کند به نجاست در حال طواف، اظهر آن است که طوافش صحيح است.

مسئله ۵۶۷
امام خمینی: اگر شک داشته باشد که لباسش يا بدنش نجس است، مي‌تواند با آن حال طواف کند و صحيح است؛ چه بداند که پيش از اين پاک بوده يا نداند، ليکن اگر بداند که پيشتر نجس بوده و نداند که تطهير شده است، نمي‌تواند با آن حال طواف کند بلکه بايد تطهير کند و طواف کند.

مسئله ۵۶۸
امام خمینی: اگر در بين طواف نجاستي به بدن يا لباس او عارض شود، اظهر آن است که دست از طواف بردارد و جامه يا بدن را تطهير کند و طواف را از همان جا تمام کند و طواف او صحيح است.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۶۹
امام خمینی: اگر در بين طواف نجاستي در بدن يا لباس خود ببيند و احتمال بدهد که در اين حال نجاست حاصل شده، ظاهراً حکم مسئله قبل را دارد.

مسئله ۵۷۰
امام خمینی: اگر در بين طواف علم پيدا کند که نجاست به بدن يا لباس او از اول بوده، احتياط آن است که طواف را رها کند و تطهير کند و از همان جا بقيه طواف را تمام کند و بعد از آن طواف را اعاده کند؛ خصوصاً اگر تطهير زياد طول بکشد و در اين صورت بعد از اتمام، نماز طواف را بخواند و پس از آن طواف را اعاده کند و نماز طواف را نيز اعاده کند و در اين احتياط فرقي نيست بين آنکه بعد از چهار دور علم پيدا کند يا قبل از آن، گرچه در صورت دوم احتياط شديدتر است.
مراجع دیگر:

ختنه کردن

مسئله ۵۷۱
امام خمینی: اگر فراموش کند نجاست را و طواف کند، احتياط واجب اعاده است، و همين طور است اگر در بين طواف يادش بيايد. چهارم ـ ختنه کردن است در حق مردان و اين شرط در زن‌ها نيست، و احتياط واجب آن است که درباره بچه‌هاي نابالغ مراعات شود.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۷۲
امام خمینی: اگر بچه را که ختنه نشده وادار به احرام کنند يا او را محرم کنند، احرام او صحيح است ولي طواف او صحيح نيست. پس اگر محرم به احرام حج شود، چون طواف نساء او باطل است بنا بر احوط حلال شدن زن بر او مشکل مي‌شود مگر آنکه او را ختنه کنند و طواف دهند، يا خودش بعد از ختنه شدن طواف کند، يا آنکه نايب براي او بگيرند تا طواف کند.
مراجع دیگر:

پوشاندن عورت

مسئله ۵۷۳
امام خمینی: اگر بچه ختنه کرده به دنيا بيايد طواف او صحيح است. پنجم ـ ستر عورت است، پس اگر بدون ساترِ عورت طواف کند باطل است و معتبر است در آن اباحه، پس با ساتر غصبي طواف صحيح نيست بلکه با لباس غصبي غير ساتر نيز بنا بر احتياطِ واجب، و احتياط آن است که مراعات شرايط لباس نمازگزار را بنمايند.
مراجع دیگر:

موالات

مسئله ۵۷۴
امام خمینی: احتياط واجب آن است که مراعات موالات عرفيه را در طواف بکند؛ يعني در بين دورهاي طواف آنقدر طول ندهد که از صورت يک طواف خارج شود.
مراجع دیگر:

شروع از حجر الاسود

مسئله ۵۷۴
امام خمینی: (ادامه مسئله قبل) قسم دوم، [از واجبات طواف] ـ چيزهايي است که گفته‌اند داخل در حقيقت طواف است، اگرچه بعضي از آنها نيز شرط است از براي طواف، ليکن در عمل فرقي نمي‌کند و آن هفت چيز است: اول ـ آنکه ابتدا کند به حجرالاسود؛

مسئله ۵۷۵
امام خمینی: در ابتدا کردن به حجرالاسود، لازم نيست که تمام اجزاي بدن طواف‌کننده به تمام اجزاي حجرالاسود عبور کند، بلکه واجب آن است که انسان از حجرالاسود، هر جاي آن باشد شروع کند و به همان جا ختم کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۷۶
امام خمینی: آنچه واجب است آن است که در عرف گفته شود: از حجرالاسود شروع به طواف کرد، و ختم کرد به حجرالاسود؛ چه از ابتداي آن شروع کند، چه از وسطش، چه از آخرش.

مسئله ۵۷۷
امام خمینی: از هر جاي حجرالاسود که شروع کرد، بايد در دور هفتم به همان جا ختم کند، پس اگر از اولش شروع کرد بايد به اولش ختم شود و همچنين اگر از وسط يا آخر شروع کرد بايد به همان جا ختم شود.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۷۸
امام خمینی: در طواف بايد به همان‌ طوري که همه مسلمين طواف مي‌کنند، از محاذات «حجرالاسود»، بدون دقت‌هاي صاحبان وسوسه شروع کنند، و در دورهاي ديگر، بدون توقف دور بزنند تا هفت دور تمام شود.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۷۹
امام خمینی: گاهي ديده مي‌شود که اشخاص نادان در هر دوري که مي‌زنند، مي‌ايستند و عقب و جلو مي‌روند که محاذات را درست کنند و اين موجب اشکال است و گاهي حرام است.

پایان دادن به حجر الاسود

مسئله ۵۷۹
امام خمینی: (ادامه مسئله قبل) دوم ـ ختم نمودن هر دوري است به حجرالاسود و اين حاصل مي‌شود به اينکه بدون توقف هفت دور را ختم کند و در دور هفتم به همان جا که شروع کرده ختم شود و لازم نيست در هر دوري بايستد و باز شروع کند و کارهاي جهال را نبايد بکنند.
مراجع دیگر:

کعبه در سمت چپ باشد

مسئله ۵۷۹
امام خمینی: (ادامه مسئله قبل) سوم ـ آنکه در طواف کردن، خانه کعبه در طرف چپ طواف‌کننده واقع شود.

مسئله ۵۸۰
امام خمینی: لازم نيست در تمامِ حالاتِ طواف، خانه را حقيقتاً به شانه چپ قرار دهد، بلکه اگر در موقع دور زدن به حِجر اسماعيل خانه از طرف چپ قدري خارج شود مانع ندارد، حتي اگر خانه متمايل به پشت شود، ليکن دور زدن به نحو متعارف باشد اشکال ندارد.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۸۱
امام خمینی: اگر در موقع رسيدن به گوشه‌هاي خانه، شانه از محاذات کعبه خارج شود هيچ اشکالي ندارد، اگر به طور متعارف دور زند، حتي اگر خانه متمايل به پشت شود.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۸۲
امام خمینی: گاهي ديده مي‌شود که بعضي از نادانان، براي احتياط، ديگري را وادار مي‌کنند که او را طواف دهد و خود طواف‌کننده اختيار را از خود سلب مي‌کند و به دست ديگري مي‌دهد و تکيه به دست او مي‌دهد و او را، آن شخص ديگر با فشار دور مي‌دهد، اين طواف باطل است و اگر طواف نساء را اين ‌طور به جا آورد، زن‌ها يا مردها بر او حرام خواهند بود.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۸۳
امام خمینی: احتياط به اينکه خانه در تمام حالاتِ طواف، حقيقتاً به طرف چپ باشد، گرچه خيلي ضعيف است و قابل اعتنا نيست و بايد اشخاص جاهل و اهل وسوسه از آن احتراز کنند و به همان ترتيب که ساير مسلمين دور مي‌زنند بزنند، لکن اگر شخص عاقل عالمي بخواهد احتياط کند و قدري شانه را چپ کند، در موقع رسيدن به حجر اسماعيل يا ارکان کعبه به طوري که خلاف متعارف و موجب انگشت‌نمايي نشود مانع ندارد.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۸۴
امام خمینی: اگر به واسطه مزاحمتِ طواف‌کنندگان، مقداري از دور زدن به خلاف متعارف شد؛ مثل آنکه روي طواف‌کننده به کعبه واقع شد يا پشتش واقع شد و يا عقب‌عقب طواف کرد بايد آن مقدار را جبران کند و از سر بگيرد.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۸۵
امام خمینی: اگر به واسطه کثرت جمعيت، انسان را بدون اختيار خود بردند و دور دادند کفايت نمي‌کند و بايد آن دور را از سر بگيرد، اگرچه خانه هم طرف چپ او بوده.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۸۶
امام خمینی: در طواف کردن هر طور برود مانع ندارد، مي‌تواند آهسته برود و مي‌تواند تند برود و مي‌تواند بدود و مي‌تواند سواره طواف کند يا با دوچرخه طواف کند. ليکن بهتر آن است که به طور ميانه‌روي برود.
مراجع دیگر:

داخل کردن حجر اسماعیل در طواف

مسئله ۵۸۶
امام خمینی: چهارم ـ داخل کردن حِجر اسماعيل(ع) است در طواف؛ و حجر اسماعيل محلي است که متصل به خانه کعبه است و بايد طواف‌کننده دور حجر اسماعيل نيز بگردد.

مسئله ۵۸۷
امام خمینی: اگر دور حجر اسماعيل نگرديد و [در تمام دورها] از داخل آن طواف کرد، طوافش باطل است و بايد اعاده کند.

مسئله ۵۸۸
امام خمینی: اگر عمداً اين کار را بکند حکم ابطال عمدي طواف را دارد که گذشت.

مسئله ۵۸۹
امام خمینی: اگر سهواً اين کار را بکند حکم ابطال سهوي را دارد.

مسئله ۵۹۰
امام خمینی: اگر در بعضي از دورها حجر اسماعيل را داخل در دور زدن نکرد احتياط واجب آن است که آن دور را از سر بگيرد و اعاده کند طواف را، اگرچه ظاهر آن است که اعاده طواف لازم نيست.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۹۱
امام خمینی: اگر کسي در بعضي از دورها، از روي ديوار حجر اسماعيل برود، احتياط آن است که به دستور مسئله قبل عمل کند و در اين فرض نيز به احتياط واجب کفايت نمي‌کند تمام کردن دور را از آنجايي که از روي ديوار رفته است.
مراجع دیگر:

طواف کردن بین کعبه و مقام ابراهیم

مسئله ۵۹۱
امام خمینی: (ادامه مسئله قبلی) پنجم ـ بودن طواف است بين خانه کعبه و مقام حضرت ابراهيم(ع) از همه اطراف.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۹۲
امام خمینی: مراد از اينکه: طواف بين کعبه و مقام باشد، آن است که ملاحظه شود مسافتي را که ميان خانه و مقام ابراهيم است و در همه اطراف خانه کعبه، طواف‌کننده از آن مقدار دورتر نباشد از خانه کعبه (و ما بين مقام و خانه چنانچه گفته‌اند تقريباً بيست و شش ذراع و نصف است) پس در همه اطراف بايد همين قدر بيشتر دور نباشد.

مسئله ۵۹۳
امام خمینی: اگر شخص از پشت مقام ابراهيم طواف کند که مقام ابراهيم هم داخل در طوافش شود طوافش باطل است و بايد اعاده کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۹۴
امام خمینی: اگر بعضي از دورها را از پشت مقام طواف کند بايد آن دور را با اعاده همان جزء تمام کند و احوط آن است که طواف را هم اعاده کند اگرچه ظاهراً اعاده لازم نباشد، بلکه بعيد نيست کفايت اعاده همان جزء.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۹۵
امام خمینی: چون در طرف حجر اسماعيل محل طواف تنگ مي‌شود، زيرا که مقدار حِجْر از آن کاسته مي‌شود و چنانچه گفته‌اند تقريباً شش ذراع و نيم براي محل طواف باقي مي‌ماند بايد در طواف از آن جانب بيشتر از شش ذراع و نيم دور نشود.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۹۶
امام خمینی: اگر از جانب حجر اسماعيل بيشتر از شش ذراع و نيم در دور زدن دور شد اظهر آن است که آن جزء را اعاده کند و از مطاف دور بزند.
مراجع دیگر:

بیرون بودن طواف‌کننده از آنچه کعبه محسوب می‌شود

مسئله ۵۹۶
امام خمینی: (ادامه مسئله قبل) ششم ـ خروج طواف‌کننده است از خانه و آنچه از آن محسوب است.

مسئله ۵۹۷
امام خمینی: در اطراف ديوار خانه، يک پيش‌آمدگي است که آن را شاذروان گويند و آن جزو خانه کعبه است و طواف‌کننده بايد آن را هم داخل قرار دهد.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۹۸
امام خمینی: اگر کسي در بعضي از احوال به واسطه کثرت جمعيت يا غير آن بالاي شاذروان برود و دور بزند آن مقدار که دور زده باطل است و بايد اعاده کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۵۹۹
امام خمینی: دست به ديوار خانه کعبه گذاشتن، در آنجايي که شاذروان است جايز است و به طواف ضرر نمي‌رساند، گرچه احتياط مستحب در ترک آن است.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۰۰
امام خمینی: در حال طواف، دست گذاشتن روي ديوار حجر اسماعيل جايز است و به طواف ضرر نمي‌رساند، گرچه احتياط مستحب در ترک است.
مراجع دیگر:

‌دور زدن هفت شوط

مسئله ۶۰۰
امام خمینی: (ادامه مسئله قبل) هفتم ـ آنکه هفت شوط يعني هفت دفعه دور بزند نه کمتر و نه زيادتر.

مسئله ۶۰۱
امام خمینی: اگر از روي عمد، طواف‌کننده از اول قصد کند کمتر از هفت دور به جا آورد و يا بيشتر به جا آورد، طوافش باطل است اگرچه به هفت دور تمام کند و احتياط واجب آن است که اگر از روي ندانستن حکم بلکه از روي سهو و غفلت باشد طواف را اعاده کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۰۲
امام خمینی: اگر در اثناي طواف، از قصد هفت دور آوردن برگردد به قصد زيادتر آوردن يا کمتر آوردن، از آنجا که اين قصد را کرده و هرچه به اين عمل کرده باطل است و بايد اعاده کند و اگر با اين قصد زيادتر آورد اصل طواف باطل مي‌شود.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۰۳
امام خمینی: اگر از اول قصد کند که هشت دور به جا آورد، ليکن قصدش آن باشد که هفت دور آن طواف واجب باشد و يک دور قدم زدن دور خانه براي تبرک يا مقصد ديگر باشد طواف او صحيح است.

مسئله ۶۰۴
امام خمینی: اگر گمان کند که يک دور نيز مستحب است همان‌ طور که هفت دور مستحب است و قصد کند که هفت دور واجب را بياورد و يک دور مستحب هم دنبال آن بياورد طواف او صحيح است.

مسئله ۶۰۵
امام خمینی: اگر بعد از طواف واجب که هفت دور است به خيال آنکه يک دور نيز مستحبي جداگانه است هشت دور به جا آورد طوافش صحيح است.

مسئله ۶۰۶
امام خمینی: اگر کم کند از طواف واجب، چه يک دور يا کمتر يا بيشتر از يک دور از روي عمد، واجب است آن را اتمام کند و اگر نکند حکمش حکم کسي است که طواف را عمداً ترک کرده ـ که در مسائل فصل چهارم گذشت ـ به احتياط واجب و حکم جاهل به مسئله حکم عالم است.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۰۷
امام خمینی: اگر بعد از کم کردن از طواف کارهاي بسياري کند که موالات فوت شود حکمش حکم قطع طواف است که مي‌آيد.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۰۸
امام خمینی: اگر سهواً از طواف کم کند، پس اگر تجاوز از نصف کرده باشد اقوي آن است که از همان جا تمام کند طواف را در صورتي که فعل کثير نکرده باشد، والاّ احتياط واجب اتمام و اعاده است.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۰۹
امام خمینی: اگر سهواً کم کرده و تجاوز از نصف نکرده طواف را اعاده نمايد، لکن سزاوار نيست ترک احتياط در همه موارد سهو، به تمام کردن طواف ناقص و اعاده کردن.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۱۰
امام خمینی: اگر متذکر نشود که ناقص کرده است طواف را مگر بعد از مراجعت به وطن خود، احتياط آن است که خودش برگردد و اگر نتوانست يا مشکل بود مراجعت، نايب بگيرد.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۱۱
امام خمینی: در طواف واجب، قران جايز نيست؛ يعني جايز نيست طواف واجب را با طواف ديگر دنبالِ هم آورد، بدون آنکه بين دو طواف، نماز طواف فاصله شود و در طواف مستحب مکروه است.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۱۲
امام خمینی: اگر زياد کند دوري را ـ يا کمتر يا بيشتر از دور ـ بر طواف، و قصدش آن باشد که زياده را جزو طوافِ ديگر قرار دهد، داخل در قران ميان دو طواف است که حرام است.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۱۳
امام خمینی: در فرض سابق، اگر از اول قصد داشته يا در اثناي طواف قصد زياده کرده باشد، احتياط واجب آن است که طواف اول را اعاده کند و اگر بعد از تمام شدن، قصد به جا آوردن طواف ديگر براي او حادث شد و به دنبال طواف اول، زياده را آورد، اقوي صحّت طواف اول است و احوط اعاده است.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۱۴
امام خمینی: اگر سهواً زياد کند بر هفت دور، پس اگر کمتر از يک دور است قطع کند آن را و طوافش صحيح است و اگر يک دور يا زيادتر است، احوط آن است که هفت دور ديگر را تمام کند به قصد قربت، بدون تعيين مستحب يا واجب و دو رکعت نماز قبل از سعي و دو رکعت بعد از سعي بخواند و دو رکعت اول را براي فريضه قرار دهد بدون آنکه تعيين کند براي طواف اول يا طواف دوم است.
مراجع دیگر:

حکم قطع طواف

مسئله ۶۱۵
امام خمینی: جايز است قطع طواف نافله را بدون عذر و اقوي کراهت قطع طواف واجب است بدون عذر و به مجرد خواهش نفس، و احوط قطع نکردن آن است؛ به اين معني که قطع نکند به طوري که ترک بقيه را کند تا موالات عرفيه به هم بخورد.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۱۶
امام خمینی: اگر بدون عذر طواف را قطع کرد، احوط آن است که اگر چهار دور به جا آورده باشد طواف را تمام کند و بعد اعاده کند و اين در صورتي است که منافي به جا آورده باشد حتي مثل زياد فاصله دادن که موالات عرفيه به هم بخورد.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۱۷
امام خمینی: اگر طواف را قطع کند و منافي به جا نياورده باشد، اگر برگردد و تمام کند طواف صحيح است.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۱۸
امام خمینی: اگر در بين طواف عذري براي اتمام آن پيدا شد؛ مثل مرض يا حيض يا حدث بي‌اختيار پس اگر بعد از تمام شدن چهار دور بوده، بعد از رفع عذر برگردد و از همان جا تمام کند و اگر قبل از آن بوده، طواف را اعاده کند و احتياط مستحب در فرض اول در غير حيض آن است که اتمام کند و اعاده نمايد.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۱۹
امام خمینی: اگر شخصي که با عذر طواف را قطع کرده، نتوانست به جا آورد تا آنکه وقت تنگ شد، اگر ممکن است، او را حمل کنند و طواف دهند و اگر ممکن نيست نايب براي او بگيرند.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۲۰
امام خمینی: اگر مشغول طواف است و وقت نماز واجب تنگ شود واجب است طواف را رها کند و نماز بخواند، پس اگر بعد از چهار دور رها کرد از همان جا طواف را تمام کند، والاّ اعاده کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۲۱
امام خمینی: جايز است بلکه مستحب است قطع کند طواف را براي رسيدن به نماز جماعت يا رسيدن به وقت فضيلت نماز واجب، و از هر جا قطع کرد از همان جا بعد از نماز اتمام کند، و احتياط آن است که به دستور مسئله قبل عمل کند، و سزاوار نيست اين احتياط ترک شود.
مراجع دیگر:

شک در دورهای طواف

مسئله ۶۲۲
امام خمینی: اگر بعد از تمام شدن طواف و انصراف از آن شک کند که آيا طواف را زيادتر از هفت دور به جا آورده يا نه يا شک کند کمتر به جا آورده يا نه، اعتنا نکند و طوافش صحيح است، لکن در صورت دوم خالي از اشکال نيست و احتياط ترک نشود.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۲۳
امام خمینی: اگر بعد از طواف شک کند که صحيح به جا آورده آن را يا نه، مثلاً احتمال بدهد که از طرف راست طواف کرده يا محدث بوده يا از داخل حجر اسماعيل طواف کرده اعتنا نکند، و طوافش صحيح است اگرچه باز در محل طواف باشد و از آنجا منصرف نشده يا مشغول کارهاي ديگر نشده باشد، در صورتي که هفت دور بودن معلوم باشد بي‌زياده و نقيصه.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۲۴
امام خمینی: اگر در آخر دور که به حجرالاسود ختم شد شک کند که هفت دور زده يا هشت دور يا زيادتر، اعتنا به شک نکند و طوافش صحيح است.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۲۵
امام خمینی: اگر قبل از رسيدن به حجرالاسود و تمام شدن دور، شک کند که آنچه را دور مي‌زند دور هفتم است يا هشتم طوافش باطل است.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۲۶
امام خمینی: اگر در آخر دور يا اثناي آن شک کند ميان شش و هفت و هرچه پاي نقيصه در کار است، طواف او باطل است.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۲۷
امام خمینی: اگر در طواف مستحب شک کند در عدد دورها، بنا بر اقل گذارد و طوافش صحيح است.

مسئله ۶۲۸
امام خمینی: شخص کثير الشک در عدد دورها اعتنا به شکش نکند و احتياط آن است که کسي را وادار کند که عدد را حفظ کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۲۹
امام خمینی: گمان در عدد دورها اعتبار ندارد و حکم شک را دارد.
مراجع دیگر:

فراموش کردن طواف

مسئله ۶۳۰
امام خمینی: اگر مشغول سعي بين صفا و مروه شد و يادش آمد که طواف به جا نياورده، بايد رها کند و طواف کند و پس از آن سعي را اعاده کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۳۱
امام خمینی: اگر در حال سعي يادش آمد که طواف را ناقص به جا آورده، بايد برگردد و طواف را از همان جا که ناقص کرده تکميل کند و برگردد تتمه سعي را به جا آورد و طواف و سعيش صحيح است. ليکن احتياط آن است که اگر کمتر از چهار دور به جا آورده طواف را تمام کند و اعاده نمايد و همچنين اگر سعي را کمتر از چهار بار انجام داده تمام کند و اعاده کند.
مراجع دیگر:

حکم طواف بدون وضو

مسئله ۶۳۲
امام خمینی: اگر سهواً يا غفلتاً يا جهلاً طواف را بي‌وضو به جا آورد طوافش باطل است و همين طور اگر با حال جنابت يا حيض و نفاس به جا آورد.

مسئله ۶۳۳
امام خمینی: اگر کسي مريض يا طفلي را حمل کند و طواف دهد و خودش نيز قصد طواف کند طواف هر دو صحيح است.
مراجع دیگر:

صحبت کردن هنگام طواف

مسئله ۶۳۴
امام خمینی: در حال طواف تکلم‌کردن و خنده نمودن و شعر خواندن اشکال ندارد لکن کراهت دارد و مستحب است در حال طواف مشغول دعا و ذکر خدا و تلاوت قرآن باشد.

نگاه کردن به چپ، راست یا عقب در حال طواف

مسئله ۶۳۵
امام خمینی: واجـب نيسـت در حال طواف روي طواف‌کننده طـرف جلو باشـد بلکه جايز است به يميـن و يسار نگـاه کنـد و صفحه صـورت را برگردانـد بلکه به عقـب نگـاه کنـد و مي‌تواند طـواف را رها کنـد و خانه را ببـوسد و برگـردد از همان جا اتمـام کنـد.
مراجع دیگر:

مسائل متفرقه

مسئله ۶۳۶
امام خمینی: جايز است در بين طواف براي رفع خستگي و استراحت بنشيند يا دراز بکشد و بعد از همان جا اتمام کند، ولي نبايد آنقدر طول دهد که موالات عرفيه به هم بخورد و اگر آنقدر نشست، احتياط آن است که اتمام کند و اعاده نمايد.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۳۷
امام خمینی: در طواف در مقابل حجر اسماعيل بايد طوري حرکت کند که طواف بيت صادق باشد و به نحو متعارف باشد و مخفي نماند که حجر اسماعيل از بيت نيست هرچند بايد در خارج آن طواف کرد.

مسئله ۶۳۸
امام خمینی: در صورت امکان ولو در وقت خلوت بايد طواف در حد بين مقام ابراهيم و خانه که مسافت بيست و شش ذراع و نيم است باشد و دورتر از آن حد، کفايت نمي‌کند و در صورت عدم امکان ولو در وقت خلوت، طواف در خارج حد مزبور مانع ندارد با مراعات الأقرب فالأقرب.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۳۹
امام خمینی: هرگاه در طواف خانه خدا، مثلاً در چند قدم از طواف اشکالي پيش آمد؛ مثل اينکه او را بي‌اختيار بردند، همان چند قدم را بايد از سر بگيرد و اگر از حجرالاسود به قصد طواف شروع کند، اشکال دارد.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۴۰
امام خمینی: اگر در طواف بي‌اختيار او را ببرند، اعاده آن مقدار لازم است و بايد طواف را صحيح انجام دهد و خودش به اختيار طواف کند و چنانچه ممکن نيست بايد در وقت خلوت طواف نمايد ولي بايد دانست که منظور از بي‌اختيار شدن اين نيست که در اثر فشار جمعيت تندتر برود بلکه در اين صورت اگر قدم‌ها را به اختيار خود برمي‌دارد ضرر ندارد و طوافش صحيح است.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۴۱
امام خمینی: اگر در حال طواف در اثر فشار و ازدحام جمعيت پشت به خانه شود و قسمتي از طواف به اين صورت انجام گيرد يا در اثر فشار جمعيت، شخص را مقداري جلو ببرند بايد مقداري از طواف که پشت به خانه يا بدون اختيار بوده، اعاده شود و اگر نمي‌تواند برگردد با جمعيت بدون قصد طواف برود تا به جايي که بايد از آنجا طواف را اعاده کند برسد و از آنجا تدارک نمايد.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۴۲
امام خمینی: اگر حاجي در حال طواف، پول خمس نداده همراه داشته باشد طوافش اشکال پيدا نمي‌کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۴۳
امام خمینی: اگر کسي پس از انجام اعمال حج تمتع فهميد که در طواف عمره يا حج چند شوط از هفت شوط را از داخل حجر اسماعيل دور زده، حج او صحيح است و بايد طواف را اعاده کند.
مراجع دیگر:

مسئله ۶۴۴
امام خمینی: زني که در غير ايام عادت لک ديده و به اعتقاد پاکي، طواف و نماز را انجام داده و شب بعد خون ديده، با شرايط حيض، اگر يقين کند که بعد از ديدن لک، خون در باطن فرج بوده و قطع نشده، حيض بوده است و طواف و نمازش صحيح نيست و اگر شک دارد يا يقين کند که خون قطع شده، حيض نبوده است و اعمالش صحيح است و در صورت اول حج او صحيح است و بايد طواف و نماز را اعاده کند و اگر در عمره بوده در صورت ضيق وقت احتياطاً بعد از حج، يک عمره مفرده نيز به جا آورد.
مراجع دیگر:

منبع

این مقاله برگرفته از صفحه ۲۶۱ تا ۳۰۸ کتاب مناسک حج مطابق با فتاوای امام خمینی(ره) و مراجع معظم تقلید تهیه و تنظیم در پژوهشکده حج و زیارت، منتشر شده به سال ۱۳۹۷، است.