طواف: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
===طواف وداع=== | ===طواف وداع=== | ||
{{اصلی|طواف وداع}}به فتوای فقیهان شیعه و مالکیه، طواف وداع مستحب و به فتوای فقیهان حنبلیه و حنفیه واجب است. در مذهب شافعیه دو قولِ واجب و مستحب وجود دارد.<ref>درآمدی بر فقه مقارن، ص۳۷۱.</ref> | {{اصلی|طواف وداع}}به فتوای فقیهان شیعه و مالکیه، طواف وداع مستحب و به فتوای فقیهان حنبلیه و حنفیه واجب است. در مذهب شافعیه دو قولِ واجب و مستحب وجود دارد.<ref name=":4">درآمدی بر فقه مقارن، ص۳۷۱.</ref> | ||
=== طواف مستحب === | |||
بر پایه مذاهب اسلامی، افزون بر اقسام طواف که برخی از آنها واجب و برخی مستحب است، می‌توان در مدت اقامت در مکه «طواف مستحب» انجام داد.<ref name=":4" /> | |||
طبق مذهب شیعه، در هر شبانه‌روز گزاردن ده طواف مستحب است.<ref name=":4" /> | |||
==شرایط== | ==شرایط== | ||
| خط ۴۶: | خط ۵۱: | ||
===طهارت بدن و لباس=== | ===طهارت بدن و لباس=== | ||
طواف‌کننده باید بدن و لباسش پاک باشد؛ افزون بر این، لباس او باید شرایط لباس نمازگزار مانند غصبی نبودن را هم داشته باشد.<ref>درسنامه مناسک حج، ص۳۳.</ref> | طواف‌کننده باید بدن و لباسش پاک باشد؛ افزون بر این، لباس او باید شرایط لباس نمازگزار مانند غصبی نبودن را هم داشته باشد.<ref>درسنامه مناسک حج، ص۳۳.</ref> | ||
البته طبق مذهب حنفیه، طواف بدون طهارت بدن و لباس نیز جایز است.<ref name=":5">درآمدی بر فقه مقارن، ص۳۷۲.</ref> | |||
===طهارت از حدث=== | ===طهارت از حدث=== | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۸: | ||
طواف عمره بدون طهارت صحیح نیست، زنانی که در ایام عادت ماهیانه به‌سر می‌برند باید صبر کنند و پس از پاک شدن، غسل بجای آورند و طواف کنند.<ref name=":0" /> | طواف عمره بدون طهارت صحیح نیست، زنانی که در ایام عادت ماهیانه به‌سر می‌برند باید صبر کنند و پس از پاک شدن، غسل بجای آورند و طواف کنند.<ref name=":0" /> | ||
البته طبق مذهب حنفیه، طهارت از حدث شرط نیست.<ref name=":5" /> | |||
===پوشش بدن=== | ===پوشش بدن=== | ||
طواف‌کننده باید در حال طواف به مقداری که در نماز لازم است بدن خود را بپوشاند.<ref name=":0" /> | طواف‌کننده باید در حال طواف به مقداری که در نماز لازم است بدن خود را بپوشاند.<ref name=":0" /> | ||
طبق مذهب حنفیه، پوشش عورت واجب است ولی اگر عریان طواف کرد، تا وقتی که در مکه است باید اعاده کند و اگر بازگشت باید قربانی کند.<ref name=":5" /> | |||
===ختنه=== | ===ختنه=== | ||
پسرها و مردها باید ختنه شده باشند و بدون آن طواف صحیح نیست.<ref name=":0" /> | به گفته فقیهان شیعه، پسرها و مردها باید ختنه شده باشند و بدون آن طواف صحیح نیست.<ref name=":0" /> | ||
مذاهب چهارگانه اهل سنت، ختنه را برای طواف شرط ندانسته‌اند. (اگر چه خود ختنه را به عنوان یکی از سنت‌های اسلامی واجب می‌دانند.)<ref>مناسك محشى، صص ٢۶٢ - ٢۴١؛ الفقه على المذاهب الأربعه، ج ١، صص ۵٩۴ -۵٩٠؛ بدائع الصنائع(فقه حنفى)، المصادرالفقهيه، ج ١٠، صص ۴٨ - ۴٣؛ الفقه على المذاهب‌الخمسه، ج ١، صص ٣۶٣ - ٣۵٨.</ref> | |||
===نیّت=== | ===نیّت=== | ||
طواف | به فتوای فقیهان شیعه و حنبلیه، طواف از عبادات است و باید با نیت باشد؛ یعنی گشتن به دور کعبه باید به‌قصد طواف و برای اطاعت دستور خداوند باشد.<ref name=":0" /> | ||
حنفیه و مالکیه نیت را در طواف شرط ندانسته‌اند و شافعیه در غیر طواف زیارت و طواف قدوم شرط دانسته‌اند.<ref name=":5" /> | |||
==واجبات== | ==واجبات== | ||
| خط ۱۲۹: | خط ۱۴۴: | ||
*'''بداية المجتهد و نهاية المقتصد'''، محمد بن احمد بن رشد (الحفيد)، بيروت، دارالفكر، ١۴٢١ق. | *'''بداية المجتهد و نهاية المقتصد'''، محمد بن احمد بن رشد (الحفيد)، بيروت، دارالفكر، ١۴٢١ق. | ||
* '''بدائع الصنائع (الفقه‌الحنبلی)'''، علاءالدین بن مسعود الکاشانی، المصادر الفقهیه، بیروت، ۱۴۲۲ق. | |||
*'''الفقه على المذاهب الأربعه'''، عبدالرحمان الجزیری، بیروت، دارالفكر، ١۴٢۴ق. | *'''الفقه على المذاهب الأربعه'''، عبدالرحمان الجزیری، بیروت، دارالفكر، ١۴٢۴ق. | ||
*'''الفقه على المذاهب الخمسه'''، محمدجواد المغنیه، قم،مؤسسة دارالكتاب الاسلامى، ١۴٢٢ق. | *'''الفقه على المذاهب الخمسه'''، محمدجواد المغنیه، قم،مؤسسة دارالكتاب الاسلامى، ١۴٢٢ق. | ||
نسخهٔ ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۵۰
طواف، هفت دور چرخیدن دور کعبه در مسجدالحرام است، که یکی از اعمال عمره و حج دانسته شده است. این هفت دور، از روبه‌روی حجرالاسود آغاز شده و به همان‌جا پایان می‌پذیرد. طواف‌کننده باید دارای شرایطی مانند طهارتِ بدن و طهارت از حدث بوده و طواف را به قصد اطاعت از دستور خدا انجام دهد.
محدوده طواف به فتوای بیشتر مراجع تقلید، تا جایی است که عرفاً بگویند دور کعبه می‌گردد؛ ولی به‌نظر برخی دیگر از مراجع، طواف باید در محدوده میان کعبه و مقام ابراهیم باشد. طواف دارای مستحباتی مانند تلاوت قرآن و مکروهاتی مانند سخن گفتن است.
مفهوم‌شناسی
طواف، هفت دور چرخیدن دور کعبه در مسجدالحرام است، که یکی از اعمال حج و عمره دانسته شده است.[۱]
اقسام
طواف دارای اقسامی است که برخی از آنها مانند طواف زیارت مورد پذیرش همه مذاهب اسلامی و برخی مانند طواف قدوم و طواف نساء میان مذاهب اسلامی مورد اختلاف است. اقسام طواف چنین است:
طواف قدوم
اهل سنت اولين طوافى را كه شخص مُحرم پس از ورود به مكه و پيش از وقوف در عرفات انجام مى‌دهد، «طواف قدوم» يا «طواف تحيت» نامیده‌اند. طبق نظريۀ مذاهب چهارگانه اهل سنت، بر مُفرِد (گزارندۀ حج افراد) كه از خارج وارد مكه مى‌شود و براى وقوف در عرفات به اندازه کافی وقت دارد، انجام طواف قدوم سُنّت است.
به نظر فقیهان شیعه، براى مُفرِد و قارِن (كسى كه حج افراد و حج قِران انجام مى‌دهد)، پيش از وقوف در عرفات، انجام طواف مستحب شمرده شده است؛ اگرچه مشهور فقیهان شیعه، اصطلاح طواف قدوم را به كار نبرده‌اند و تنها برخى از آنها؛ مانند شيخ طوسى در مسبوط از آن نام برده‌اند.
ضمناً در عمره تمتّع و عمره مفرده، انجام طوافِ مستحب پيش از طواف واجب، میان فقیهان شیعه اختلاف است.[۲]
طواف عمره تمتع
بر پایه مذاهب اسلامی، بر كسى كه براى عمره تمتّع احرام بسته، واجب است طواف عمره تمتّع انجام دهد.[۳]
به نظر فقیهان مذاهب چهارگانه اهل سنت، همان طوافى كه براى عمره تمتّع به جا مى‌آورد، طواف قدوم او محسوب مى‌شود.[۳]
طواف عمره مفرده
این طواف حكم طواف عمرۀ تمتّع را دارد. بر پایه مذاهب اسلامی، بر كسى كه براى عمره مفرده احرام بسته، واجب است طواف عمره مفره انجام دهد.[۳]
به نظر فقیهان مذاهب چهارگانه اهل سنت، همان طوافى كه براى عمره مفرده به جا مى‌آورد، طواف قدوم او محسوب مى‌شود.[۳]
طواف زیارت
طواف زيارت يا طواف افاضه، بر تمام حاجیان (مُتِمتّع، قارِن و مُفْرِد) واجب است. حج‌گزاران بايد پس از اعمال روز عيد قربان این طواف را انجام دهند.[۴]
طواف نساء
به فتوای فقیهان شیعه، در عمره مفرده و اقسام سه‌گانه حج (تمتع، قران و افراد) واجب است طواف نساء انجام شود و با انجام آن، زنان حلال مى‌شوند.[۵]
مذاهب چهارگانه اهل سنت؛ منكر طواف نساء هستند و از آن، نه به عنوان واجب و نه به عنوان مستحب نام نبرده‌اند و زنان را با طواف زيارت حلال مى‌شمارند.[۶]
طواف وداع
به فتوای فقیهان شیعه و مالکیه، طواف وداع مستحب و به فتوای فقیهان حنبلیه و حنفیه واجب است. در مذهب شافعیه دو قولِ واجب و مستحب وجود دارد.[۷]
طواف مستحب
بر پایه مذاهب اسلامی، افزون بر اقسام طواف که برخی از آنها واجب و برخی مستحب است، می‌توان در مدت اقامت در مکه «طواف مستحب» انجام داد.[۷]
طبق مذهب شیعه، در هر شبانه‌روز گزاردن ده طواف مستحب است.[۷]
شرایط
طواف‌کننده باید شرایطی داشته باشد، که چنین است:
طهارت بدن و لباس
طواف‌کننده باید بدن و لباسش پاک باشد؛ افزون بر این، لباس او باید شرایط لباس نمازگزار مانند غصبی نبودن را هم داشته باشد.[۸]
البته طبق مذهب حنفیه، طواف بدون طهارت بدن و لباس نیز جایز است.[۹]
طهارت از حدث
طواف‌کننده باید با وضو باشد و غسلی برعهده او نباشد و چنانچه نتواند وضو بگیرد یا غسل کند باید تیمم کند.[۱۰]
طواف عمره بدون طهارت صحیح نیست، زنانی که در ایام عادت ماهیانه به‌سر می‌برند باید صبر کنند و پس از پاک شدن، غسل بجای آورند و طواف کنند.[۱۰]
البته طبق مذهب حنفیه، طهارت از حدث شرط نیست.[۹]
پوشش بدن
طواف‌کننده باید در حال طواف به مقداری که در نماز لازم است بدن خود را بپوشاند.[۱۰]
طبق مذهب حنفیه، پوشش عورت واجب است ولی اگر عریان طواف کرد، تا وقتی که در مکه است باید اعاده کند و اگر بازگشت باید قربانی کند.[۹]
ختنه
به گفته فقیهان شیعه، پسرها و مردها باید ختنه شده باشند و بدون آن طواف صحیح نیست.[۱۰]
مذاهب چهارگانه اهل سنت، ختنه را برای طواف شرط ندانسته‌اند. (اگر چه خود ختنه را به عنوان یکی از سنت‌های اسلامی واجب می‌دانند.)[۱۱]
نیّت
به فتوای فقیهان شیعه و حنبلیه، طواف از عبادات است و باید با نیت باشد؛ یعنی گشتن به دور کعبه باید به‌قصد طواف و برای اطاعت دستور خداوند باشد.[۱۰]
حنفیه و مالکیه نیت را در طواف شرط ندانسته‌اند و شافعیه در غیر طواف زیارت و طواف قدوم شرط دانسته‌اند.[۹]
واجبات
طواف دارای واجباتی است که چنین است:
شروع از حجرالاسود
طواف باید از گوشه‌ای از کعبه که حجرالاسود در آن قرار دارد آغاز شود؛ همان گوشه‌ای که نزدیک درِ کعبه است.[۱۰]
پایان دادن به حجرالاسود
نقطه آغاز و پایان طواف، حجرالاسود است؛ یعنی هفت دورِ طواف، مقابل حجرالأسود به‌پایان می‌رسد و طواف، کمتر یا بیشتر از این مقدار صحیح نیست؛ ولی دقت در این امر لازم نیست و همین مقدار که عرفاً بگویند روبه‌روی حجرالاسود است کافی است.[۱۲]
ایستادن مقابل حَجر در آغاز طواف و در پایان آن و در پایان هر شوط از طواف لازم نیست، ولی مستحب است با دست خود به سمت حجرالاسود اشاره کند و دست خود را ببوسد.[۱۲]
هفت دور طواف کردن
طواف کعبه هفت دور است نه کمتر نه زیادتر و به هر دورِ آن «شوط» گفته می‌شود.[۱۲]
کعبه را در طرف چپ خود قرار دادن
طواف‌کننده باید همان‌گونه که همه مسلمانان طواف می‌کنند به دور کعبه بگردد؛ یعنی عقب‌عقب نرود، برخلاف مسیر طواف‌کنندگان نچرخد، و در حال طواف رو به کعبه نباشد؛ ولی نگاه به سمت راست یا چپ، حتی پشت سر، اگر بدن را نگرداند اشکال ندارد.[۱۲]
محدوده
به فتوای بیشتر مراجع تقلید، طواف کعبه در مسجدالحرام تا جایی که مردم طواف می‌کنند و عرفاً بگویند دور کعبه می‌گردد صحیح است.[۱۳]
به‌نظر برخی دیگر از مراجع تقلید، طواف باید در محدوده فاصله میان کعبه و مقام ابراهیم که حدود ۱۳ متر است باشد. با این همه، برای مقلدین این مراجع نیز اگر طواف در آن محدوده مشکل باشد یا ممکن نباشد، و نتوانند صبر کنند تا در وقت خلوت طواف کنند، در فاصله دورتر نیز اشکال ندارد.[۱۳]
طواف‌کننده باید به‌دور حجر اسماعیل هم بگردد؛ یعنی در حال طواف، داخلِ حجر اسماعیل نرود.[۱۳]
مستحبات
برخی از مستحبات طواف چنین است:
- تلاوت قرآن؛
- ذکر گفتن؛
- خواندن دعاهای واردشده؛
- به آرامی و آرامش طواف کردن؛
- استلام حجرالاسود.[۱۴]
مکروهات
برخی از مکروهات طواف چنین است:
- خندیدن؛
- سخن گفتن؛
- شعر خواندن؛
- خوردن و آشامیدن؛
- دست کشیدن به دیوار حجر اسماعیل (ع)؛ (دست کشیدن به دیوار حجر اسماعیل (ع) به فتوای برخی از فقیهان جایز نیست؛ ولی بسیاری از آنها آن را مکروه می‌دانند)[۱۵]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۳۳.
- ↑ الفقه على المذاهب الأربعه، ج ١، ص ۵٨٩؛ بدايةالمجتهد، ج ١، صص ٣۴۶ و ٣۴۵؛ المبسوط، ج ١، ص٣۵١؛ الدروس الشرعيه، ج ١، صص ۴٠١ و ۴٠٠؛ جواهر الكلام، ج ١٩، صص ٣۵٣ و ٣۵٢؛ مناسك محشى، صص ٣١۶ و ٣١۵؛ الفقه على المذاهب الخمسه، ج ١، ص٣۵۴؛ دروس فى الفقه المقارن، ج ١، ص ۵١٣.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ بدايةالمجتهد، ج ١، ص ٣۴۴؛ مناسك محشى، صص ٢٢۶ و ص ١٠٠
- ↑ الفقه على المذاهب الأربعه، ج ١، صص ۵٩٠ و ۵٨٩؛ بدايةالمجتهد (فقه مالكى)، ج ١، صص٣۴۶و٣۴۵؛ الفقه على المذاهب الخمسه، ج ١، ص٣۵٣.
- ↑ مناسك محشى، صص ۵٠٨ - ۵٠۶.
- ↑ الهداية (فقه حنفى)، المصادر الفقهيه، ج ١٠، ص ٢٧٨؛ الكافى فى فقه اهل المدينه (فقه مالكى)، المصادرالفقهيه، ج ١٠، ص ۵٠۵؛ المهذب (فقه شافعى)، المصادر الفقهيه، ج ١١، ص ٩٠۴؛ بداية الاجتهاد، ج ١، ص ٣۴۴؛ مناسك محشى، صص ۵٠٨ - ۵٠۶؛ الكافى لابن قدامه، المصادر الفقهيه، ج ١١، ص ١٠۴٠.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ درآمدی بر فقه مقارن، ص۳۷۱.
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۳۳.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ درآمدی بر فقه مقارن، ص۳۷۲.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ ۱۰٫۴ ۱۰٫۵ درسنامه مناسک حج، ص۳۴.
- ↑ مناسك محشى، صص ٢۶٢ - ٢۴١؛ الفقه على المذاهب الأربعه، ج ١، صص ۵٩۴ -۵٩٠؛ بدائع الصنائع(فقه حنفى)، المصادرالفقهيه، ج ١٠، صص ۴٨ - ۴٣؛ الفقه على المذاهب‌الخمسه، ج ١، صص ٣۶٣ - ٣۵٨.
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ درسنامه مناسک حج، ص۳۵.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ درسنامه مناسک حج، ص۳۶.
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۳۶ و ۳۷.
- ↑ درسنامه مناسک حج، ص۳۷.
منابع
- بداية المجتهد و نهاية المقتصد، محمد بن احمد بن رشد (الحفيد)، بيروت، دارالفكر، ١۴٢١ق.
- بدائع الصنائع (الفقه‌الحنبلی)، علاءالدین بن مسعود الکاشانی، المصادر الفقهیه، بیروت، ۱۴۲۲ق.
- الفقه على المذاهب الأربعه، عبدالرحمان الجزیری، بیروت، دارالفكر، ١۴٢۴ق.
- الفقه على المذاهب الخمسه، محمدجواد المغنیه، قم،مؤسسة دارالكتاب الاسلامى، ١۴٢٢ق.
- المبسوط، محمد بن احمد بن سهل السرخسی (-۴۸۳ق)، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۰۶ق.
- مناسك حج با حواشى مراجع، سید روح‌الله خمینی، تهران، نشر مشعر، ١٣٨۵ش.