مدینه: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
مساجد مهم دیگری مانند [[مسجد قبا]]، [[مسجد شجره (مدینه)|مسجد شجره]]، [[مسجد غمامه]]، [[مسجد فضیخ]] و [[مساجد فتح]] نیز در شهر مدینه واقع شده است. | مساجد مهم دیگری مانند [[مسجد قبا]]، [[مسجد شجره (مدینه)|مسجد شجره]]، [[مسجد غمامه]]، [[مسجد فضیخ]] و [[مساجد فتح]] نیز در شهر مدینه واقع شده است. | ||
==جغرافیای طبیعی== | ==جغرافیای طبیعی== | ||
شهر مدینه از شمال به کوه | شهر مدینه از شمال به [[کوه احد]]، از شمال غربی به [[کوه سلع]]، از جنوب غربی به [[کوه عیر]] محدود میشود. در شرق و غرب مدینه زمینهای سنگلاحی سوخته که به آن حرات (جمع حره) گفته میشود قرار دارد. <ref>مدینه منوره، لمعی مصطفی، ص 15</ref> | ||
==== کوههای مشهور مدینه ==== | ==== کوههای مشهور مدینه ==== | ||
خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
== تقسیمات اداری == | == تقسیمات اداری == | ||
امروزه شهر مدینه در محفظة المدینة المنورة یکی از بخشهای هفتگانه منطقه (استان) المدینة المنورة در کشور عربستان سعودی قرار دارد. | امروزه شهر مدینه در محفظة المدینة المنورة یکی از بخشهای هفتگانه منطقه (استان) المدینة المنورة در کشور [[عربستان سعودی]] قرار دارد. | ||
جمعیت این شهر در سال ۲۰۰۴ تعداد ۹۱۹۸۳۸ نفر بوده است.<ref>موسوعة المملکة السعودیة، مجلد ۴، بخش ۱، ص ۸</ref> | جمعیت این شهر در سال ۲۰۰۴ تعداد ۹۱۹۸۳۸ نفر بوده است.<ref>موسوعة المملکة السعودیة، مجلد ۴، بخش ۱، ص ۸</ref> | ||
خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
[[پرونده:معماری خانههای مدینه.jpg|250px|بندانگشتی|نمونهای از معماری قدیم خانههای مدینه]] | [[پرونده:معماری خانههای مدینه.jpg|250px|بندانگشتی|نمونهای از معماری قدیم خانههای مدینه]] | ||
==== شکل بازار ==== | ==== شکل بازار ==== | ||
* در عصر پیامبر در مدینه دیواری نبود، بازار تجاری در خارج مدینه در مکان مناخه فعلی بر پا میشد و بین مناطق مسکونی و تجاری جدایی بود. بازار | * در عصر [[پیامبر(ص)]] در مدینه دیواری نبود، بازار تجاری در خارج مدینه در مکان [[مناخه]] فعلی بر پا میشد و بین مناطق مسکونی و تجاری جدایی بود. بازار میدان بزرگی بود که ساختمانی در آن نبود. | ||
* شکل بازار | * شکل بازار بعدا تغییر یافت و هشام بن عبدالملک (۷۴۳-۷۲۴ق.) ساختمانهایی در بازار در مکان مناخه ساخت که شامل دکانهایی بود که طبقه بالای آن محل سکونت بود و به این ترتیب میان منطقه تجاری و مسکونی پیوستگی ایجاد شد.<ref>مدینه منوره، لمعی مصطفی، ص ۲۰</ref> | ||
* در دورههای بعدی بازارهای مدینه تنوع و گستردگی بیشتری یافت و هر بازار به نام کالایی که در آن فروخته میشد معروف شد. از جمله مشهورترین بازارهای مدینه: | * در دورههای بعدی بازارهای مدینه تنوع و گستردگی بیشتری یافت و هر بازار به نام کالایی که در آن فروخته میشد معروف شد. از جمله مشهورترین بازارهای مدینه: | ||
{{ستون-شروع|5}} | {{ستون-شروع|5}} | ||
خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
==== توسعه مدینه تا قرن دهم هجری ==== | ==== توسعه مدینه تا قرن دهم هجری ==== | ||
* مقدسی متوفی ۳۷۵ در توصیف خود از مدینه، آن را شهری کوچک توصیف کرده که اطراف آن را بستانها و نخستانها و دهکدهها فراگرفته و بازارهای شهر در اطراف مسجد جامع قرار دارد.<ref>احسن التقاسیم، ص ۸۰-۸۲</ref> لمعی مصطفی منظور از جامع را مسجد مصلی میداند که در زمان عمر بن عبدالعزیز ساخته شد.<ref>مدینه منوره، لمعی مصطفی، ص ۲۱</ref> | * مقدسی متوفی ۳۷۵ در توصیف خود از مدینه، آن را شهری کوچک توصیف کرده که اطراف آن را بستانها و نخستانها و دهکدهها فراگرفته و بازارهای شهر در اطراف مسجد جامع قرار دارد.<ref>احسن التقاسیم، ص ۸۰-۸۲</ref> لمعی مصطفی منظور از جامع را [[مسجد مصلی (مدینه)|مسجد مصلی]] میداند که در زمان عمر بن عبدالعزیز ساخته شد.<ref>مدینه منوره، لمعی مصطفی، ص ۲۱</ref> | ||
* بنابر توصیفهای سمهودی از مدینه در قرن نهم و اوایل قرن دهم، مدینه نسبت به آنچه مقدسی در اواخر قرن چهارم هجری توصیف کرده بود در جهت غرب مسجد النبی سه برابر گسترش یافته بود و حال آنکه مساحت شرق مسجد تقریبا ثابت مانده بود. بدین ترتیب مساحت مدینه در طی پنج قرن دو برابر شده بود.<ref>مدینه منوره، لمعی مصطفی، ص ۲۶</ref> | * بنابر توصیفهای [[سمهودی]] از مدینه در قرن نهم و اوایل قرن دهم، مدینه نسبت به آنچه مقدسی در اواخر قرن چهارم هجری توصیف کرده بود در جهت غرب مسجد النبی سه برابر گسترش یافته بود و حال آنکه مساحت شرق مسجد تقریبا ثابت مانده بود. بدین ترتیب مساحت مدینه در طی پنج قرن دو برابر شده بود.<ref>مدینه منوره، لمعی مصطفی، ص ۲۶</ref> | ||
* از میان ممالیک قایتبای(872-901) از اولین سلاطینی است که به | * از میان ممالیک [[قایتبای]](872-901) از اولین سلاطینی است که به عمران مدینه همت کرد و در این شهر مدرسه و حمام و راه و آسیاب و غیره پرداخت. | ||
==== دوره عثمانی ==== | ==== دوره عثمانی ==== | ||
توجه به آبادانی مدینه در عهد عثمانی (۹۲۳-۱۳۳۶ق) بیشتر شد. در این دوران دیوار مدینه دوباره بنا شد. | توجه به آبادانی مدینه در عهد [[عثمانی]] (۹۲۳-۱۳۳۶ق) بیشتر شد. در این دوران دیوار مدینه دوباره بنا شد. | ||
* در عصر عثمانی، حاکمان مدینه خانه های خود را در حومه غربی شهر بنا میکردند و بقیه مساحت شهر عبارت بود از مجموعههایی از خانههای یک یا دو طبقه که در اطراف محوطههای بزرگی گرد آمده بود و در هر محوطهای حدود چهل خانوار ساکن بودند و خانهها به واسطه نخلستانهایی از یکدیگر متمایز و جدا میشد. | * در عصر عثمانی، حاکمان مدینه خانه های خود را در حومه غربی شهر بنا میکردند و بقیه مساحت شهر عبارت بود از مجموعههایی از خانههای یک یا دو طبقه که در اطراف محوطههای بزرگی گرد آمده بود و در هر محوطهای حدود چهل خانوار ساکن بودند و خانهها به واسطه نخلستانهایی از یکدیگر متمایز و جدا میشد. | ||
==== سده نوزدهم و بیستم میلادی ==== | ==== سده نوزدهم و بیستم میلادی ==== | ||
* توصیفهای دقیقتر و مبسوطتر از مدینه و جغرافیای شهر آن در سده نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی، در آثار سفرنامهنویسان غربی و مسلمان به دست داده شده است. نخستین نقشه شهر را بورکهارت در سال ۱۸۱۵ تهیه کرد. وضعیت خانههای مدینه، خیابانهای اصلی و فرعی و امکانات شهری از جمله حمامها در سفرنامههای | * توصیفهای دقیقتر و مبسوطتر از مدینه و جغرافیای شهر آن در سده نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی، در آثار سفرنامهنویسان غربی و مسلمان به دست داده شده است. نخستین نقشه شهر را [[جان لوئیس بورکهارت|بورکهارت]] در سال ۱۸۱۵ تهیه کرد. وضعیت خانههای مدینه، خیابانهای اصلی و فرعی و امکانات شهری از جمله حمامها در سفرنامههای [[ریچارد فرانسیس برتون|برتن]]، سادلییر، [[ابراهیم رفعت پاشا]] و [[بتنونی]] و نیز کتاب رساله فی وصف المدینه علی بن موسی توصیف شده است. | ||
* علی بن موسی در اواخر قرن نوزدهم از ۳۳ مسجد، ۸ رباط، ۱۴ زاویه، ۳۰ مدرسه، ۲ حمام، ۷ کتابخانه، ۱ خان ،۲ تکیه، ۴۲ کوچه، ۳ خیابان، ۱۲ راه، ۸ محله، و ۵۵ باغ در مدینه خبر داده است. | * علی بن موسی در اواخر قرن نوزدهم از ۳۳ مسجد، ۸ رباط، ۱۴ زاویه، ۳۰ مدرسه، ۲ حمام، ۷ کتابخانه، ۱ خان ،۲ تکیه، ۴۲ کوچه، ۳ خیابان، ۱۲ راه، ۸ محله، و ۵۵ باغ در مدینه خبر داده است. | ||
* ابراهیم رفعت پاشا هم در اوایل سده بیستم میلادی، از خانههای کوچک و نامنظم و بدون حیاط مدینه خبر داده است که غالبان دو طبقه و سه طبقه یا بیشتر است و طبقات همکف تجاری است. | * ابراهیم رفعت پاشا هم در اوایل سده بیستم میلادی، از خانههای کوچک و نامنظم و بدون حیاط مدینه خبر داده است که غالبان دو طبقه و سه طبقه یا بیشتر است و طبقات همکف تجاری است. | ||
خط ۱۰۱: | خط ۱۰۱: | ||
دیوار مدینه در سال ۵۴۰ به دست [[جواد اصفهانی]]، بازسازی شد و هجده سال بعد از آن در ۵۵۸ قمری [[نور الدین محمود زنگی]] دیوار دیگری خارج دیوار اول بنا کرد. | دیوار مدینه در سال ۵۴۰ به دست [[جواد اصفهانی]]، بازسازی شد و هجده سال بعد از آن در ۵۵۸ قمری [[نور الدین محمود زنگی]] دیوار دیگری خارج دیوار اول بنا کرد. | ||
[[ابن جبیر]] که در سال ۵۸۰ از شهر دیدن کرده از دو دیوار و چهار دروازه شهر خبر داده که در هر دیوار دروازهای است مقابل دروازه دیگر. دروازههای شهر باب الحدید (احتمالا در دیوار شمالی)، باب الشریعه (احتمالا در دیوار غربی)، باب القبله(دیوار جنوبی) و باب البقیع (دیوار شرقی) نام داشتند. | [[ابن جبیر]] که در سال ۵۸۰ از شهر دیدن کرده از دو دیوار و چهار دروازه شهر خبر داده که در هر دیوار دروازهای است مقابل دروازه دیگر. دروازههای شهر باب الحدید (احتمالا در دیوار شمالی)، باب الشریعه (احتمالا در دیوار غربی)، [[باب قبله|باب القبله]] (دیوار جنوبی) و [[باب البقیع]] (دیوار شرقی) نام داشتند. | ||
آخرین بازسازی دیوار مدینه در عهد [[سلطان سلیمان عثمانی]] در سال ۹۴۶ انجام شد. [[عبدالقدوس انصاری]] که کتاب او نخستین بار در سال ۱۹۳۵ به چاپ رسیده از وجود بقایای این دیوار تا زمان تالیف کتاب سخن گفته و دروازههای شهر را به این شکل نام برده است:<ref>آثار المدینه المنوره، ص ۱۶۹</ref> | آخرین بازسازی دیوار مدینه در عهد [[سلطان سلیمان عثمانی]] در سال ۹۴۶ انجام شد. [[عبدالقدوس انصاری]] که کتاب او نخستین بار در سال ۱۹۳۵ به چاپ رسیده از وجود بقایای این دیوار تا زمان تالیف کتاب سخن گفته و دروازههای شهر را به این شکل نام برده است:<ref>آثار المدینه المنوره، ص ۱۶۹</ref> | ||
خط ۱۱۶: | خط ۱۱۶: | ||
== تاریخ سیاسی مدینه == | == تاریخ سیاسی مدینه == | ||
پس از رحلت رسول خدا(ص) ، شهر مدينه به صورت مركز خلافت درآمد. اين مركزيت تا سال نخست خلافت [[امام على(ع)]] يعنى سال ٣۶ هجرى ادامه داشت. پس از آن كه امام از مدينه عازم [[کوفه|كوفه]] شد، مدينه، از مركزيت خارج گرديد و اداره آن در عهده اميرانى درآمد كه از سوى [[عراق]] و سپس [[شام]] و نقاط ديگر بر دنياى اسلام حكومت مىكردند توسط خلفای [[بنیامیه|اموی]] و سپس [[بنیعباس|عباسیان]] انتخاب میشدند. در این مدت مدینه شاهد جنگهایی از جمله [[واقعه حره]] و قیام هایی از جمله [[قیام نفس زکیه]] در سال ۱۴۵ بود. | |||
=== | ===علويان مدينه از قرن چهارم تا ششم=== | ||
از سال ٣٠٠ هجرى به بعد، شمار علويانى كه به طور عادى به امارت مدينه و مكه مىرسيدند، رو به فزونى گذاشت. سليمان بن محمد، جعفر بن محمد، قاسم بن محمد، محمد بن عبيدالله بن طاهر، مسلم بن احمد، قاسم بن عبيدالله، از علوى و جعفرى از نسل عبدالله بن جعفر و احيانا عقيل پشت سر هم بر مدينه حكومت كردند. در ادامه، باز هم از برخى امراى ترك به عنوان حاكم مدينه ياد شده اما يكى در ميان و يا حتى بيشتر، اين علويان بودند كه بر اين شهر حكمرانى مىكردند. | از سال ٣٠٠ هجرى به بعد، شمار علويانى كه به طور عادى به امارت مدينه و مكه مىرسيدند، رو به فزونى گذاشت. سليمان بن محمد، جعفر بن محمد، قاسم بن محمد، محمد بن عبيدالله بن طاهر، مسلم بن احمد، قاسم بن عبيدالله، از علوى و جعفرى از نسل عبدالله بن جعفر و احيانا عقيل پشت سر هم بر مدينه حكومت كردند. در ادامه، باز هم از برخى امراى ترك به عنوان حاكم مدينه ياد شده اما يكى در ميان و يا حتى بيشتر، اين علويان بودند كه بر اين شهر حكمرانى مىكردند. | ||