مستحب: تفاوت میان نسخه‌ها
Mnourahmadi (بحث | مشارکت‌ها) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''مُستَحَب'''، یکی از [[احکام پنجگانه تکلیفی]] است. در [[فقه]]، عملی که انجامش [[ثواب]] داشته و ترک آن عذاب نداشته باشد و [[گناه]] نباشد مستحب نامیده می‌شود که دارای اقسام و درجاتی است. [[حج]] و [[زیارت]] | '''مُستَحَب'''، یکی از [[احکام پنجگانه تکلیفی]] است. در [[فقه]]، عملی که انجامش [[ثواب]] داشته و ترک آن عذاب نداشته باشد و [[گناه]] نباشد مستحب نامیده می‌شود که دارای اقسام و درجاتی است. [[حج]] و [[زیارت]] دارای مستحباتی است که در بخش حج در کتاب‌های فقهی به آن اشاره کرده‌اند. | ||
== مفهوم شناسی == | == مفهوم شناسی == | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
== اقسام مستحب == | == اقسام مستحب == | ||
مستحب را به گونه‌هایی تقسیم کرده‌اند از جمله: | |||
* '''مستحب نفسى(ذاتى):''' عملی است که خودش مستحب است؛ مثل: نافله‌های روزانه و روزه عید غدیر. | * '''مستحب نفسى(ذاتى):''' عملی است که خودش مستحب است؛ مثل: نافله‌های روزانه و روزه عید غدیر. | ||
* '''مستحب غيرى''': خودش مستحب نیست اما به خاطر عمل دیگری مستحب است؛ مثلا غسل که برای زیارت، مستحب است.<ref>فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج1، ص 425.</ref> | * '''مستحب غيرى''': خودش مستحب نیست اما به خاطر عمل دیگری مستحب است؛ مثلا غسل که برای زیارت، مستحب است.<ref>فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج1، ص 425.</ref> | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
در منابع دینی اسلامی در هر مرحله از سفر حج یا زیارت، رعایت برخی مستحبات سفارش شده است. | در منابع دینی اسلامی در هر مرحله از سفر حج یا زیارت، رعایت برخی مستحبات سفارش شده است. | ||
پیش از شروع سفر انجام کارهایی مانند | پیش از شروع سفر انجام کارهایی مانند [[غسل]]، اعلام سفر به برادران دینی، وصیت کردن، صدقه و خواندن حمد و آیة الکرسی سفارش شده است.<ref>فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج4، ص482.</ref><ref>مناسك عمره مفرده، صص278-279؛ مناسك جامع حج، صص405-406؛ مناسك حج و عمره، ص215.</ref> همچنین در طول سفر همراه داشتن مقدارى [[تربت|تربت امام حسين(ع)]]، همراه داشتن وسايل مورد نياز؛ خوش‌رفتارى با هم‌سفران و دادن توشه سفر به آنان؛ برگزيدن رفيق؛<ref>فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج4، ص482.</ref> و مشورت کردن با هم‌سفران در کارها<ref>فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج8، ص56.</ref> توصیه شده است.{{بیشتر|عمره|حج}} | ||
=== مستحبات زیارت مکه و مدینه === | === مستحبات زیارت مکه و مدینه === | ||
{{اصلی|آداب الحرمین}} | {{اصلی|آداب الحرمین}} | ||
زیارت خانه خدا در مکه و زیارت [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اکرم (ص)]] و ائمه بقیع (علیهم السلام) در [[مدینه]] دارای آداب مستحبی است که فقها به آن اشاره کرده اند. | زیارت خانه خدا در مکه و زیارت [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اکرم (ص)]] و [[بارگاه امامان(ع) در بقیع|ائمه بقیع]] (علیهم السلام) در [[مدینه]] دارای آداب مستحبی است که فقها به آن اشاره کرده اند. | ||
در شهر مکه و مدینه رعایت احترام و فروتنی، [[غسل زیارت]] در هنگام ورود به شهر و هنگام زیارت خانه خدا و [[مسجدالنبی]]، خواندن نمازهای واجب در [[مسجدالحرام]] و مسجدالنبی و خواندن دعاها و نمازهای خاص سفارش شده است. همچنین زیارت هر یک از شهرهای مدینه و مکه و اماکن مقدس آن دارای مستحباب خاصی است. {{بیشتر|آداب الحرمین#آداب اختصاصی مدینه و زیارت پیامبر(ص)|آداب الحرمین#آداب اختصاصی مکه}} | در شهر مکه و مدینه رعایت احترام و فروتنی، [[غسل زیارت]] در هنگام ورود به شهر و هنگام زیارت خانه خدا و [[مسجدالنبی]]، خواندن نمازهای واجب در [[مسجدالحرام]] و مسجدالنبی و خواندن دعاها و نمازهای خاص سفارش شده است. همچنین زیارت هر یک از شهرهای مدینه و مکه و اماکن مقدس آن دارای مستحباب خاصی است. {{بیشتر|آداب الحرمین#آداب اختصاصی مدینه و زیارت پیامبر(ص)|آداب الحرمین#آداب اختصاصی مکه}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ ژوئن ۲۰۲۵، ساعت ۱۲:۴۱
مُستَحَب، یکی از احکام پنجگانه تکلیفی است. در فقه، عملی که انجامش ثواب داشته و ترک آن عذاب نداشته باشد و گناه نباشد مستحب نامیده می‌شود که دارای اقسام و درجاتی است. حج و زیارت دارای مستحباتی است که در بخش حج در کتاب‌های فقهی به آن اشاره کرده‌اند.
مفهوم شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
"مُستَحَب" از مصدر "استحباب" به معنای دوست داشته شده، پسندیده شده، نیکو و پسندیده است.[۱] واژگانی همچون: سنت، مسنون، مندوب، مُستَحسَن، نافله (نفل)، تَطَوُّع و فضیلت هم‌معنا با استحباب است[۲] و واجب در مقابل آن قرار دارد.[۳]
معنای اصطلاحی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در فقه شیعه، استحباب یکی از احكام پنج‌گانۀ تكليفى است و به معنای کاری است که انجام دادن آن خوب و پسندیده است؛ اما اجباری نیست و انجام ندادن آن اشکالی ندارد.[۴] در منابع فقه اهل سنت معمولاً به جای "مستحب" کلمه "مندوب" به کار می‌رود.[۵]
برخی از دانشمندان علم اصول فقه می گویند حکم دینی به خواسته و اراده خداوند وابسته است؛ اگر این خواسته خیلی قوی باشد، حکم به صورت واجب درمی‌آید؛ اما اگر خواسته ضعیف باشد، حکم به صورت مستحب خواهد بود.[۶]
اقسام مستحب[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مستحب را به گونه‌هایی تقسیم کرده‌اند از جمله:
- مستحب نفسى(ذاتى): عملی است که خودش مستحب است؛ مثل: نافله‌های روزانه و روزه عید غدیر.
- مستحب غيرى: خودش مستحب نیست اما به خاطر عمل دیگری مستحب است؛ مثلا غسل که برای زیارت، مستحب است.[۷]
- مستحب عينى: عملی که بر هر شخص مسلمان مستحب است، مثل نمازهای مستحب.
- مستحب كِفايى: عملى كه با انجام دادن آن توسّط ديگران، استحبابش از عهده فرد برداشته مى‌شود؛ مانند: اذان و امر به مستحب و نهى از مکروه.[۸]
- مستحب تعبُّدی: این نوع اعمال مستحب، اعمال عبادی هستند که فقط وقتی صحیح هستند که با قصد قربت (به نیت نزدیک شدن به خدا) باشد مانند وضو، غسل و نمازهاِی مستحب.[۹]
- مستحب توصُّلی: این اعمال مستحب، اعمال عادی هستند که نیازی به قصد قربت ندارند، اما اگر با قصد قربت انجام شوند، ثواب دارند. مانند ازدواج و نِیابت در حج.[۱۰]
مراتب مستحب[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اعمال مستحب مراتبی دارند؛ بر انجام پاره‌اى اعمال مستحب تأکید شده كه از آن به «مستحب مؤكّد» تعبير مى‌شود.[۱۱] از جمله روزه در روزهای دحو الارض (25ذى‌قعده)؛ 1تا9 ذى حجه؛ روز عرفه؛ روز غدير(18 ذى حجه)؛ روز مباهله (24ذى حجه).[۱۲]
مستحبات حج و زیارت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در منابع دینی اسلامی در هر مرحله از سفر حج یا زیارت، رعایت برخی مستحبات سفارش شده است.
پیش از شروع سفر انجام کارهایی مانند غسل، اعلام سفر به برادران دینی، وصیت کردن، صدقه و خواندن حمد و آیة الکرسی سفارش شده است.[۱۳][۱۴] همچنین در طول سفر همراه داشتن مقدارى تربت امام حسين(ع)، همراه داشتن وسايل مورد نياز؛ خوش‌رفتارى با هم‌سفران و دادن توشه سفر به آنان؛ برگزيدن رفيق؛[۱۵] و مشورت کردن با هم‌سفران در کارها[۱۶] توصیه شده است.
مستحبات زیارت مکه و مدینه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
زیارت خانه خدا در مکه و زیارت پیامبر اکرم (ص) و ائمه بقیع (علیهم السلام) در مدینه دارای آداب مستحبی است که فقها به آن اشاره کرده اند.
در شهر مکه و مدینه رعایت احترام و فروتنی، غسل زیارت در هنگام ورود به شهر و هنگام زیارت خانه خدا و مسجدالنبی، خواندن نمازهای واجب در مسجدالحرام و مسجدالنبی و خواندن دعاها و نمازهای خاص سفارش شده است. همچنین زیارت هر یک از شهرهای مدینه و مکه و اماکن مقدس آن دارای مستحباب خاصی است.
مستحبات اعمال عمره و حج[ویرایش | ویرایش مبدأ]
هر کدام از اعمال عمره مفرده و اعمال عمره تمتع و حج نیز دارای مستحباتی است که بخشی از آن‌ها در پیوندهای زیر در دسترس است:
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ لغت نامه دهخدا، مدخل "مستحب"؛ فرهنگ فارسی عمید، مدخل "مستحب
- ↑ رک: لغت نامه دهخدا، مدخل "مستحب"؛ مترادف ها و متضاد ها، مدخل "مستحب"، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج1، ص425؛ ا الأصول من علم الأصول، ص11؛ تيسير علم أصول الفقه، ص29.
- ↑ لغت نامه دهخدا، مدخل "مستحب"
- ↑ رک: لغت نامه دهخدا، مدخل "مستحب"؛ فرهنگ فارسی عمید، مدخل "مستحب"؛ فرهنگ معین، مدخل "مستحب"؛ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج1، صص 424-425.
- ↑ رک: تیسیر علم اصول الفقه، ص28، الأصول من علم الأصول، ص11.
- ↑ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج1، صص 424-425.
- ↑ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج1، ص 425.
- ↑ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج1، ص 425.
- ↑ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج7، ص685.
- ↑ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج7، ص686.
- ↑ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج1، ص426.
- ↑ تحریر الوسیله، ج1، صص553-554.
- ↑ فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج4، ص482.
- ↑ مناسك عمره مفرده، صص278-279؛ مناسك جامع حج، صص405-406؛ مناسك حج و عمره، ص215.
- ↑ فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج4، ص482.
- ↑ فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج8، ص56.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- الأصول من علم الأصول، العثيمين، محمد بن صالح، بی جا، دار ابن الجوزي، 1426ه.ق.
- تحرير الوسيلة، خمينى، سيد روح اللّه موسوى؛ قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، بی تا.
- تیسیر علم اصول الفقه، الجدیع، عبدالله بن یوسف، بیروت، مؤسسة الريان للطباعة والنشر والتوزيع، 1418ه.ق.
- فرهنگ فارسی عمید، عمید، حسن، تهران، بهنود، 1389 ه.ش.
- فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام، سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامي، 1398ه.ش.
- فرهنگ معین، معین، محمد، تهران، زرین، 1386ه.ش.
- لغت نامه، دهخدا، علی اکبر، زیر نظر: محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران، انتشارات مجلس شورای ملی و دانشگاه تهران، 1335 ه.ش.
- مناسك جامع حج، مکارم شيرازى، ناصر، قم، انتشارات مدرسة الإمام علي بن أبي طالب عليه السلام، 1426ه.ق.
- مناسك حج و عمره، بهجت گيلانى فومنى، محمد تقى، قم، انتشارات شفق، 1424 ه.ق.
- مناسك عمره مفرده، مکارم شيرازى، ناصر، قم، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب عليه السلام، 1428ه.ق.