پلکان داخلی کعبه
پلکان داخلی کعبه، پلکانی ثابت در داخل کعبه، در قسمت رکن شامی است که برای صعود بر بام کعبه از آن استفاده می‌شود. نخستین بار این پلکان، در بازسازی کعبه پنج سال پیش از بعثت، به دست قریش از چوب ساخته شد.
 نمایی از در ورودی جدید پلکان داخلی کعبه | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | قریش |
| تأسیس | پنج سال پیش از بعثت |
| کاربری | ورود به بام کعبه |
| مکان | شهر مکه در عربستان |
| نام‌های دیگر | پلکان درون کعبه • نردبان داخلی کعبه |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| معماری | |
| بازسازی | در دوره‌های مختلف عثمانی و سعودی |
|
| |
| گاهشمار وقایع مرتبط با پلکان داخلی کعبه | |
|---|---|
| پنج سال پیش از بعثت | ساخت پله داخلی توسط قریش[۱] |
| سال ۶۴ق | ساخت پلکان داخلی چوبی توسط عبدالله بن زبیر[۲] |
| سال ۷۴ق | ساخت پلکان جدید توسط حجاج بن یوسف ثقفی[۳] |
| قرن سوم قمری | بازسازی پله‌ها توسط متوکل عباسی[۴] |
| سال ۵۴۲ق | تعمیر پلکان داخلی کعبه[۵] |
| سال ۸۱۴ق | تعمیر پله‌ها[۶] |
| سال ۱۰۳۲ق | تخریب پلکان داخلی کعبه توسط سیل مکه[۷] |
| سال ۱۰۴۰ق | ساخت ۲۹ پله چوبی دایره‌‌شکل در دیواری سنگی توسط سلطان مراد چهارم[۸] |
| سال ۱۱۰۹ق | بازسازی پلکان داخلی با سنگ مرمر و چوب ساج در دوره سلطان مصطفی دوم عثمانی[۹] |
| سال ۱۳۷۵ق | ساخت پلکان با روکش نقره و نقش و نگار عربی طلایی در دوره ملک سعود[۱۰] |
| سال ۱۳۷۷ق | ساخت پله چوبی با روکش ویژه برای جلوگیری از ورود آب[۱۱] |
| دوره خالد بن عبدالعزیز سعودی | ساخت پلکانی از جنس آلومینیوم[۱۲] |
| دوره ملک فهد | ساخت پلکان داخلی کعبه از شیشه[۱۳] |
این پلکان چندبار در دوره‌های مختلف تاریخی بازسازی، تعمیر و تعویض شد. عبدالله بن زبیر، حجاج بن یوسف ثقفی، متوکل عباسی و پادشاهان عثمانی برخی از این افراد بوده‌اند. آخرین پلکان داخلی کعبه در دوره ملک فهد سعودی ساخته شد. ورودی این پلکان، دَری قفل شده همراه با نقش طلا و نقره است.
موقعیت و تاریخچه
پلکان داخلی کعبه، پس از ورود به کعبه در سمت راست، یعنی رکن شامی، قرار دارد.[۱۴] نخستین بار این پلکان، در بازسازی کعبه به دست قریش، پنج سال پیش از بعثت، پلکانی چوبی برای صعود به پشت بام کعبه ساخته شد.[۱۵]
بازسازی و معماری
این پلکان چندبار تعمیر، بازسازی و تعویض شد. در سال 64ق هنگام بازسازی دوباره کعبه، توسط عبدالله بن زبیر، نردبان چوبی دیگری جایگزین آن شد.[۱۶] حجاج بن یوسف ثقفی در سال 74ق هم‌زمان با تخریب بنای ابن زبیر، پلکان جدیدی ساخت.[۱۷]
در قرن سوم قمری، ارتفاع پلکان 20 ذرع (حدود 10 متر) و پهنای آن، بیش از نیم متر بود. پایین پلکان، دری از چوب ساج به ارتفاع ۳/۵ ذرع (کمتر از دو متر) و پهنای بیش از نیم متر داشت که با دستور متوکل عباسی، آن را با نقره تزئین و قفلی نقره‌ای برای آن ساختند. همچنین در سقف کعبه دَرِ دیگری از چوب ساج به ابعاد ۲/۵ ذرع (کمی بیش از یک متر) در 2 ذرع (یک متر) قرار دادند.[۱۸]
این پلکان در سال 542 قمری تعمیر گردید.[۱۹] در قرن نهم قمری به 38 پله برای نردبان داخلی کعبه اشاره دارند.[۲۰] برخی از پله‌های این پلکان در سال 814 تعمیر شدند.[۲۱]
پلکان داخلی کعبه در سال 1039 بر اثر سیل، ویران شد.[۲۲] سال بعد ۲۹ پله چوبی دایره شکل در دیواری سنگی[۲۳] به دستور سلطان مراد چهارم برای پلکان داخلی ساخته شد.[۲۴] در دوره سلطان مصطفی دوم عثمانی، سال 1109 قمری، هفت پله از پلکان داخلی را از سنگ مرمر و بقیه را از چوب ساج ساختند.[۲۵]
دوره آل‌سعود
در دوره ملک سعود، در سال 1375 قمری (1335 خورشیدی)، پلکان داخلی جدیدی با روکش نقره و نقش و نگار طلایی ساختند[۲۶] و برای آن ورودی جداگانه‌ای با قابلیت قفل شدن گذاشتند. این پلکان، 13 پله مرمرین و 22 پله چوبی با پهنای 62 تا 65 و ارتفاع 24 تا 35 سانتی متر داشت و تنها یک نفر می‌توانست از آن‌ها بالا برود. از پله سوم به بعد نیز نرده‌ای کنار پلکان قرار داده شد.[۲۷]
در ۱۳۷۷ قمری پلکان داخی کعبه را از چوب‌های کهن با روکش‌های ویژه به طول 185 و پهنای 110 سانتی متر پوشاندند تا از ورود آب به درون کعبه پیشگیری شود.[۲۸] در دوره خالد بن عبدالعزیز سعودی (1975-1982م.) نیز پلکانی از جنس آلومینیوم برای آن ساختتند.[۲۹]
پلکان داخلی امروزی
در دوره ملک فهد (1982-2005م.)، ضمن تعمیر کعبه، پلکان داخلی نیز برای افزایش نور درون کعبه از شیشه ساخته شد. این تعمیرات در سال 1417 قمری پایان یافت.[۳۰] همچنین ورودی این پلکان، دَرِ قفل شده همراه با نقش طلا و نقره است.[۳۱]
گالری
-
نمایی سه‌بعدی از پلکان داخلی کعبه
-
در پلکان داخلی قدیمی کعبه
-
نمایی دیگر از درون کعبه و ورودی پلکان داخلی
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ اخبار مکه، ج1، ص165؛ شفاء الغرام، ج1، ص147.
- ↑ اخبار مکه، ج1، ص209-210؛ مرآة الحرمین، ج1، ص273.
- ↑ اخبار مکه، ج1، ص211.
- ↑ اخبار مکه، ج1، ص294؛ الاعلاق النفیسه، ص33.
- ↑ مرآة الحرمین، ج1، ص274.
- ↑ شفاء الغرام، ج1، ص138.
- ↑ اخبار مکه، ج1، ص356-366؛ العقد الثمین، ج1، ص74-82.
- ↑ مفرحة الانام، ص69-70.
- ↑ منائح الکرم، ج5، ص239؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص653.
- ↑ فی رحاب البیت العتیق، ص175.
- ↑ التاریخ القویم، ج3، ص395.
- ↑ فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.
- ↑ فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.
- ↑ اخبار مکه، ج1، ص294؛ الاعلاق النفیسه، ص33.
- ↑ اخبار مکه، ج1، ص165؛ شفاء الغرام، ج1، ص147.
- ↑ اخبار مکه، ج1، ص209-210؛ مرآة الحرمین، ج1، ص273.
- ↑ اخبار مکه، ج1، ص211.
- ↑ اخبار مکه، ج1، ص294؛ الاعلاق النفیسه، ص33.
- ↑ مرآة الحرمین، ج1، ص274.
- ↑ شفاء الغرام، ج1، ص147.
- ↑ شفاء الغرام، ج1، ص138.
- ↑ اخبار مکه، ج1، ص356-366؛ العقد الثمین، ج1، ص74-82.
- ↑ مفرحة الانام، ص69-70.
- ↑ التاریخ القویم، ج2، ص172.
- ↑ منائح الکرم، ج5، ص239؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص653.
- ↑ فی رحاب البیت العتیق، ص175.
- ↑ التاریخ القویم، ج4، ص145، 147.
- ↑ التاریخ القویم، ج3، ص395.
- ↑ فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.
- ↑ فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.
- ↑ «الكعبة المشرفة»، سایت الحرمین.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل پلکان کعبه.
- اخبار مکه: الازرقی (درگذشت 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق.
- الاعلاق النفیسه: ابن رسته، بیروت، دار صادر، 1892م.
- پلکان کعبه: ابوالفضل ربانی، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ۱۳۹۲ش.
- التاریخ القویم: محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق.
- شفاء الغرام: محمد الفاسی (درگذشت 832ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق.
- العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین: محمد الفاسی، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق.
- فی رحاب البیت العتیق: محیی الدین احمد امام،اندلس، دار قرطبه، بی‌تا.
- «الكعبة المشرفة»: سایت الحرمین، تاریخ درج مطلب: ۹ اردیبهشت ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
- مرآة الحرمین: ابراهیم رفعت پاشا، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق.
- مفرحة الانام فی تاسیس بیت الله الحرام: زین العابدین بن نورالدین حسینی، به کوشش عمار عبودی نصار، تهران، مشعر، 1428ق.
- منائح الکرم: علی بن تاج الدین السنجاری، به کوشش المصری، مکه، جامعة‌ام القری، 1419ق.
- موسوعة مرآة الحرمین الشریفین: ایوب صبری پاشا، قاهره، دار الآفاق العربیه، 1424ق.