پرش به محتوا

مسجد غمامه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداری
Sajjadd (بحث | مشارکت‌ها)
Automoderated users
۲٬۰۰۰ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|ماه=[[بهمن]]|روز=[[۲۳]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=Sajjadd  }}
{{جعبه اطلاعات بنا
 
| عنوان = مسجد غَمامه
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
| تصویر = مسجد غمامه.jpeg
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| اندازه تصویر =  
| عنوان           =مسجد غَمامه
| پیوند تصویر =
| تصویر           =مسجد غمامه.jpeg
| توضیح تصویر =
| اندازه تصویر     =300px
| نام‌های دیگر =  
| بنيانگذار        =
| مکان = مناخه در غرب مسجدالنبی در شهر مدینه
| تأسیس            =در زمان [[عمر بن عبدالعزیز]]
| کاربری = مسجد
| کاربری           =مسجد
| بزرگداشت نزد =
| مکان            =[[مدینه]]
| وابسته به دین/مذهب =
| نام‌های دیگر      =
| باورها =
| وقایع مرتبط      =
| آیین‌ها =
| ظرفیت            =
| احکام =
| وضعیت           =فعال
| زیارت کنندگان =
| مساحت            = ٣٣٨ متر
| بازدیدکنندگان =
| امکانات         =
| زمان پایه‌گذاری =
| شماره ثبت        =
| بنیانگذار =
| معمار           =
| رویدادها =
| سبک             =
| بازسازی‌ها =
| بازسازی          =بازسازی‌های متعدد
| بازسازی کنندگان =
| وبگاه           =  
| بخش‌های از میان رفته =
| ویژگی‌های تاریخی = محل نماز عید پیامبر
| متولیان =
| مساحت =  
| طول =  
| عرض =  
| ارتفاع =  
| وضعیت بنا =  
| گنجایش =  
| امکانات =  
| بخش‌های بنا =  
| معمار =  
| سبک =  
| ویژگی‌ها =
| گنبدها =
| مناره‌ها =
| درها =
| رواق‌ها =
| صحن‌ها =
| ایوان‌ها =
| گرداننده =
| نهاد وابسته =
| نهاد نگهدارنده =
| مدیر =
| روحانی =
| نهادهای زیر مجموعه =
| ثبت در =
| شماره ثبت =  
  | تاریخ ثبت =
| وبگاه =
| عرض جغرافیایی = 24.465864450446933
| طول جغرافیایی = 39.60695433493071
|‌ توضیح نقشه =  
}}
}}
'''مسجد غَمامة''' یا مسجد مصلی مسجدی است در غرب [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] واقع در شهر [[مدینه]]. مسجد غمامه به همراه دو مسجد دیگر ([[مسجد امام علی (مناخه)|مسجد علی‌ بن ابی‌طالب]] و [[مسجد ابوبکر(مناخه)|مسجد ابوبکر]]) که به آنها مسجدهای مصلی گفته می‌شود در فضای بازی ساخته شده‌اند که به آن [[مناخه|مَناخة]] می‌گفتند و پیامبر در آنجا نماز عید قربان و فطر برپا می‌کرد.


'''مسجد غَمامه''' در محلی به نام [[مناخه]] که میدان وسیع در کنار [[شهر مدینه]] است قرار دارد، این محل از زمان [[رسول خدا(ص)]] محل اقامه [[نماز عید]] بوده و هر سال، آن حضرت و سپس خلفا، در جایی از آن، به نماز می‌ایستادند؛ از جمله محلی که حضرت در سال‌های پایانی عمر خویش در آنجا اقامه [[نماز عید]] و [[نماز باران]] کرد؛ جایی است که امروزه به نام مسجد مُصَلاّ یا مسجد غمامه شناخته می‌شود.
بنای امروزین مسجد غمامه همان است که در زمان سلطان عبدالمجید عثمانی (حکومت: 1255-1277ق) ساخته شد و از آن زمان تنها مرمت شده است.  
==موقعیت مسجد==
==مکان مسجد==
زمانی که نمازگزار در [[مسجدالنبی(ص)]] به سمت [[قبله]] می‌ایستند و روی به جنوب دارد، سمت راست او غرب و سمت چپش (سمتِ [[مدفن پیامبر(ص)]]) شرق است. در امتداد جنوب غربِ مسجد النبی(ص)، در فاصله حدود سیصد متری، چندین مسجد وجود دارد که مهم‌ترین آنها مسجد غَمامه است. مساجد دیگر عبارتند از: «[[مسجد علی‌بن ابی‌طالب(ع)]]»، «[[مسجد ابوبکر]]»، «[[مسجد عمر بن خطاب]]» و «[[مسجد عثمان بن عفان|مسجد عثمان بن عفّان]]». در این که مورد اخیر در مناخه باشد، تردید وجود دارد.
مسجد غمامه یا مسجد مصلی در جنوب غرب [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] در زمینی قرار دارد که به آن میدان مصلی گفته می‌شود. این مکان [[مناخه|مَناخه]] نام داشت و صحرایی بود که بازار مدینه نیز در آنجا تشکیل می‌شد. پیامبر از این مکان که فضای بازی بود برای برپایی نماز‌ عید (قربان و فطر) و نماز باران استفاده می‌کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=122 وفاء الوفاء، ج۳، ص ۱۲۲]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=223 مساجد الاثریه،ص ۲۲۳]</ref> 


برای شرح موقعیت این منطقه، باید به این نکته اشاره کنیم که در شهرهای اسلامی سه نوع مسجد وجود داشته و دارد:
{{بیشتر|مصلای پیامبر(ص)|۱=}}
[[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] در جاهای مختلفی از مناخه نماز عید بر پا کرده است. بعدها در برخی از این اماکن مسجدهایی ساخته شد که به آن‌ها مسجدهای مصلی گفته می‌شود؛ مسجدهای دیگر یکی [[مسجد امام علی (مناخه)|مسجد علی بن ابی‌طالب(ع)]] و دیگری [[مسجد ابوبکر(مناخه)|مسجد ابوبکر]] است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=223 مساجد الاثریه،ص ۲۲۳]</ref>


١. مسجد محل، که برای نمازهای روزانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
==وجه تسمیه==
٢. [[مسجد جامع]]، که برای [[نماز جمعه]] است.
غمامه به معنای ابر است. گفته شده یک بار که پیامبر در حال خواندن نماز باران (إِسْتِسْقاء) بود، ابری بر سر او سایه انداخت و سپس باران بارید.<ref>مدینه شناسی، ج1، ص 153</ref>
٣. مسجد عیدگاه یا مصلاّ.


سوّمین مسجد، برای برگزاری [[نماز عید]] و باران ساخته می‌شود و به دلیل آن‌که جمعیت شرکت کننده در آن زیاد است، در خارج از محدوده شهر، در یک فضای باز بنا می‌شود. عیدگاه به‌طور معمول، محیطی وسیع حتی بدون دیوار بوده و محلی برای محراب‌گاه به صورت موقت در آن مشخص می‌شده است.
مسجد غمامه را مسجد مصلی هم می‌خوانند به این دلیل که گفته شده اینجا مکانی است که پیامبر در سال‌های پایانی عمرش در آنجا نماز عید برپا می‌کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=117 وفاء‌الوفاء، ج3، ص 117]</ref>
==تاریخچه بنا==
محل مسجد غمامه، آخرین مصلای پیامبر بود. یعنی آخرین جایی که پیامبر در آن نماز عید خواند و پس از درگذشت او نیز در همین مکان نماز عید و باران خوانده می‌شد. در زمان [[ابن زباله]] (درگذشت: 200ق) و [[ابن شبه]] (درگذشت: 262ق)، از تاریخ نگاران اهل [[مدینه]]، این مکان به عنوان مصلی شناخته می‌شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=115 وفاء الوفاء، ج3، ص 115]</ref>


میدان وسیعی که مسجد غمامه و چند مسجد دیگر به نام خلفای نخست در آن قرار گرفته، «[[مناخه]]» نام داشته یا بعدها به این نام تبدیل شده است. مناخه محلّ فرود شتران بود که مسافرانِ زائر، از آنجا به عنوان بارانداز استفاده می‌کردند. این میدان وسیع در کنار شهر، از زمان رسول خدا(ص) محل اقامه نماز عید بوده و هر سال، آن حضرت و سپس خلفا، در جایی از آن، به نماز می‌ایستادند؛ از جمله محلی که حضرت در سال‌های پایانی عمر خویش در آنجا اقامه نماز عید و [[نماز باران]] کرد؛ جایی است که امروزه به نام مسجد مُصَلاّ یا مسجد غمامه شناخته می‌شود.
گفته شده این مکان در نزدیکی خانه کثیر بن صَلْت، صحابی پیامبر، و در جنوب آن قرار داشته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=118 الوفاء الوفاء، ج3، ص 118]</ref>[[پرونده:مسجد غمامه پلان افقی.png|350px|thumb|left|پلان افقی مسجد مصلی]]
==وجه تسمیه==
=== سده نهم و پس از آن ===
افزون بر نماز عید، نماز باران (صلاة الاستسقاء) نیز به‌طور معمول در مصلاّی عید خوانده می‌شد.
مسجد غمامه در گزارش‌های تاریخ نگاران مدینه از قرن هشتم<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:التعریف_بما_انست_الهجرة.pdf&page=146 التعریف بما انست الهجره، ص 146]</ref> یاد شده و به نظر سمهودی (درگذشت: 911ق) احتمالا اولین بار در زمان [[عمر بن عبدالعزیز]] ساخته شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=122 وفاء الوفاء، ج3، ص 122]</ref> سمهودی گزارش می‌کند که این مسجد در زمان او وجود داشت؛ هر چند دچار خرابی بود. همچنین بر در این مسجد نوشته شده که آن را به فرمان عز الدین، شیخ حرم مکه (درگذشت: 761ق)، بازسازی کرده اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=123 وفاء الوفاء، ج3، ص 123]</ref> این مسجد را در سال 861ق امیر بردبک که معمار بود بازسازی کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:وفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=146 وفاء‌الوفاء، ج3، ص 146]</ref>


اقامه نماز باران در این مُصلاّ، سبب شد تا پس از استجابت دعای پیامبر(ص) و مسلمانان، مسجد موجود به نام «مسجد غمامه» یا «مسجد ابر» نام‌گذاری شود. [[عبدالغنی]] نوشته است که وی این وجه نام‌گذاری را در کتاب‌های کهن نیافته است.<ref>المساجد الاثریه، ص٢٣٢.</ref>
گفته شده که عیاشی در سفرنامه خود در سال 1073 به این مسجد اشاره کرده است مسجدی که به گفته او مسجد مصلی العید خوانده می‌شده است.<ref>المساجد الاثریه، ص 235</ref>
==پیشینه ساخت و بازسازی==
بنای نخست آن، در زمان [[عمر بن عبدالعزیز]] و در همان نقطه‌ای بوده است که رسول‌خدا(ص) نماز عید را برگزار کرد.<ref>وفاء الوفا، ج٣، ص٧٨5.</ref> سپس در گذر زمان، این مسجد بارها بازسازی شد و از آن رو که مورد استفاده عامّه مسلمانان بود، عنایت بیشتری نسبت به آن صورت گرفت. بنای فعلی آن [[عثمانی]] و از روزگار عبدالمجید اول عثمانی (حکومت از 1255 تا ١٢٧٧) است که پس از آن در زمان سلطان عبدالحمید عثمانی (١٣٢٧- ١٢٩٣) بازسازی شد. در [[دوره سعودی]] نیز باز بر همان مبنا، ترمیم شد که کتیبه موجود تاریخ آن را سال 1411 یعنی به عهد سلطنت فهد نشان می‌دهد.


طول مسجد 26 متر، عرض آن حدود ١٣ متر و مساحت کلّ آن ٣٣٨ متر بوده است. در سال‌های اخیر مسجد یاد شده با حفظ معماری، به صورتی نو تزیین شده است.
=== بازسازی عصر عثمانی ===
==اقامه نماز توسط پیامبر در مسجد==
مسجد غمامه در عهد عبدالمجید اول عثمانی (حکومت: 1255-1277ق/ 1839-1861م) بازسازی شد و همان بنا تا کنون باقی مانده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:معالم_المدینه_المنوره_بین_العمارة_و_التاریخ_جزء4_المجلد1.pdf&page=348 معالم المدینه بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۱، ۳۴۸]</ref> در زمان سلطان عبدالحمید دوم (1293-1327ق/ 1876-1909م) اصلاحاتی در مسجد انجام شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=223 مساجد الاثریه، ص 232]</ref> در [[دوره سعودی]] نیز باز بر همان مبنا، ترمیم شد که کتیبه موجود تاریخ آن را سال 1411ق یعنی به عهد سلطنت ملک فهد نشان می‌دهد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمساجد_الاثریه.pdf&page=۲۳۴ مساجد الاثریه، ص 234] </ref>
روایات چندی حکایت از اقامه نماز عید فطر و قربان در این مصلاّ دارد؛ از جمله [[ابوسعید خدری|ابوسعید خُدْری]] روایت کرده است که رسول خدا(ص) روز عید فطر و قربان به مصلاّ می‌آمد. ابتدا نماز می‌خواند، پس از آن در برابر صفوف نمازگزاران می‌ایستاد و به وعظ آنان می‌پرداخت. در همانجا بود که اگر قصد اعزام سپاهی را داشت، آنان را می‌فرستاد یا اگر دستور دیگری داشت اعلام می‌کرد و سپس به خانه باز می‌گشت.<ref>کتاب بخاری، کتاب العیدین.</ref><ref>المساجد الاثریه، ص٢٢5.</ref>
== توصیف بنا ==
طول مسجد غمامه 26 متر، عرض آن حدود ١٣ متر و مساحت کلّ آن ٣٣٨ متر بوده است. مسجد شش گنبد دایره‌ای دارد که بزرگترین آنها روی محراب قرار گرفته است. صالح لمعی مصطفی، در کتاب ''المدینه المنوره؛ تطورها العمرانی''، به توصیف و بررسی کامل معماری مسجد غمامه پرداخته است.<ref>نگاه کنید به: [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:المدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=138 المدینه المنوره، تطورها العمرانی، ص 138-145.]</ref>


همچنین در روایتی آمده است که وقتی خبر مرگ [[نجاشی]] حاکم [[حبشه]]، که از [[مهاجرین]] استقبال کرده بود، به رسول خدا(ص) رسید، آن حضرت در محل مُصلاّ و از دور، بر جنازه نجاشی [[نماز میت]] خواندند. <ref>کتاب مسلم، کتاب الجنائز، ح ١٢45.</ref>
== منبر مسجد مصلی ==
در دوران اخیر منبری با نه پله در این مسجد قرار داشت کتیبه‌ای از سوی سلطان سلیمان قانونی برآن حک شده بود. گفته شده که احتمالا این منبر، هدیه او به مسجدالنبی بوده است که از سال 998ق/1590م به مسجد مصلی منتقل شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:المدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=142 المدینه المنوره، تطورها العمرانی، ص142]؛  [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:معالم_المدینه_المنوره_بین_العمارة_و_التاریخ_جزء4_المجلد1.pdf&page=366 معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء4، مجلد1، ص366]</ref>  برخی نویسندگان از جمله عبدالعزیز کعکی در کتابش معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ که به سال  2011 میلادی چاپ شده است تصاویری از منبر را منتشر کرده است؛<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:معالم_المدینه_المنوره_بین_العمارة_و_التاریخ_جزء4_المجلد1.pdf&page=364 معالم المدینه المنوره، جزء 4، مجلد 1، ص 364]</ref> اما این منبر در تصاویر جدید‌تر مسجد غمامه دیده نمی‌شود.{{مدرک}}


روایت دیگری از [[ابوهریره]]، حکایت از آن دارد که هرگاه رسول خدا(ص) از سفر بازمی‌گشت و به مصلاّ می‌رسید، در آنجا به سمت قبله می‌ایستاد و دعا می‌کرد.<ref>تاریخ المدینة المنوره، ج١، ص١٣٨.</ref>
== گالری ==
<gallery>
پرونده:مسجد غمامه فضای داخلی1.jpg
پرونده:مسجد غمامه محراب.jpg
پرونده:مسجد غمامه فضای خارجی1.jpg
پرونده:مسجد غمامه نمای خارجی3.jpg
پرونده:مسجد غمامه پشت ساختمان.jpg
پرونده:نقشه مسجدهای مصلا.png|تصویر فوق فاصله مسجدهای مصلی را تا یکی از گوشه‌های ساختمان فعلی مسجدالنبی نشان می‌دهد.
</gallery>
==جستار وابسته==
[[مصلای پیامبر(ص)]]
==پانویس==
==پانویس==


خط ۵۵: خط ۱۰۰:


==منابع ==
==منابع ==
 
* '''التعریف بما انست الهجره من معالم دارالهجره'''، محمد بن احمد مطری (م.741ق.)، تحقیق سلیمان رحیلی، ریاض، داره الملک عبدالعزیز، 1426ق؛
{{منابع}}
* '''المدینة المنورة، تطورها العمرانی و تراثها المعماری'''، صالح لمعی مصطفی، بیروت، دارالنهضة العربیة، 1981م؛
 
* '''المساجد الاثرية فى المدينة المنورة'''، محمد الياس عبدالغنى، مدينه، ١٩٩٨.
{{برگرفتگی
* '''المساجد الاثریة فی المدینة المنورة'''، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، ناشر مولف، 2000م.
 
* '''تاريخ المدينة المنورة'''، ابوزيد عمر بن شبه، قم، دارالفكر، ١٣۶٨ش.
|پیش از لینک = کتاب
* '''معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ'''، الجزء الرابع، عبدالعزیز کعکی، بیروت، 2011
 
* '''وفاء الوفا بأخبار دار المصطفى'''، نورالدين على السمهودى، بيروت، داراحياء التراث العربى، ١٩٩۵.
|منبع = آثار اسلامی مکه و مدينه، رسول جعفریان.
*
 
[[Category:مسجدهای مدینه]]
|پس از لینک = بخش «مسجد غمامه»، ج1، ص343-346،
[[Category:مکان‌‌های تاریخی مدینه]]
 
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1077
 
}}
 
'''المساجد الاثرية فى المدينة المنورة'''، محمد الياس عبدالغنى، مدينه، ١٩٩٨.
 
'''صحیح مسلم'''، مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری، کتاب الجنائز.
 
'''صحیح بخاری'''، محمد بن اسماعیل بخاری، کتاب العیدین.
 
'''تاريخ المدينة المنورة'''، ابوزيد عمر بن شبه، قم، دارالفكر، ١٣۶٨ش.
 
'''وفاء الوفا بأخبار دار المصطفى'''، نورالدين على السمهودى، بيروت، داراحياء التراث العربى، ١٩٩۵.
 
{{پایان}}
{{اماکن مدینه}}
 
[[رده:مسجدهای مدینه]]
[[رده:مسجدهای مدینه]]
[[رده:مکان‌‌های تاریخی مدینه]]
[[رده:مکان‌‌های تاریخی مدینه]]
{{اماکن مدینه}}
{{پایان}}
{{منابع}}
[[en:Masjid al-Ghamama]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ مارس ۲۰۲۵، ساعت ۱۴:۴۰

مسجد غَمامه
اطلاعات اوليه
مکان مناخه در غرب مسجدالنبی در شهر مدینه
کاربری مسجد
تاریخ بنا
ویژگی‌های تاریخی محل نماز عید پیامبر

مسیریابی

در حال بارگیری نقشه...
Leaflet

مسجد غَمامة یا مسجد مصلی مسجدی است در غرب مسجدالنبی واقع در شهر مدینه. مسجد غمامه به همراه دو مسجد دیگر (مسجد علی‌ بن ابی‌طالب و مسجد ابوبکر) که به آنها مسجدهای مصلی گفته می‌شود در فضای بازی ساخته شده‌اند که به آن مَناخة می‌گفتند و پیامبر در آنجا نماز عید قربان و فطر برپا می‌کرد.

بنای امروزین مسجد غمامه همان است که در زمان سلطان عبدالمجید عثمانی (حکومت: 1255-1277ق) ساخته شد و از آن زمان تنها مرمت شده است.

مکان مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسجد غمامه یا مسجد مصلی در جنوب غرب مسجدالنبی در زمینی قرار دارد که به آن میدان مصلی گفته می‌شود. این مکان مَناخه نام داشت و صحرایی بود که بازار مدینه نیز در آنجا تشکیل می‌شد. پیامبر از این مکان که فضای بازی بود برای برپایی نماز‌ عید (قربان و فطر) و نماز باران استفاده می‌کرد.[۱]

اطلاعات بیشتر: مصلای پیامبر(ص)

حضرت محمد(ص) در جاهای مختلفی از مناخه نماز عید بر پا کرده است. بعدها در برخی از این اماکن مسجدهایی ساخته شد که به آن‌ها مسجدهای مصلی گفته می‌شود؛ مسجدهای دیگر یکی مسجد علی بن ابی‌طالب(ع) و دیگری مسجد ابوبکر است.[۲]

وجه تسمیه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

غمامه به معنای ابر است. گفته شده یک بار که پیامبر در حال خواندن نماز باران (إِسْتِسْقاء) بود، ابری بر سر او سایه انداخت و سپس باران بارید.[۳]

مسجد غمامه را مسجد مصلی هم می‌خوانند به این دلیل که گفته شده اینجا مکانی است که پیامبر در سال‌های پایانی عمرش در آنجا نماز عید برپا می‌کرد.[۴]

تاریخچه بنا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محل مسجد غمامه، آخرین مصلای پیامبر بود. یعنی آخرین جایی که پیامبر در آن نماز عید خواند و پس از درگذشت او نیز در همین مکان نماز عید و باران خوانده می‌شد. در زمان ابن زباله (درگذشت: 200ق) و ابن شبه (درگذشت: 262ق)، از تاریخ نگاران اهل مدینه، این مکان به عنوان مصلی شناخته می‌شده است.[۵]

گفته شده این مکان در نزدیکی خانه کثیر بن صَلْت، صحابی پیامبر، و در جنوب آن قرار داشته است.[۶]

پلان افقی مسجد مصلی

سده نهم و پس از آن[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسجد غمامه در گزارش‌های تاریخ نگاران مدینه از قرن هشتم[۷] یاد شده و به نظر سمهودی (درگذشت: 911ق) احتمالا اولین بار در زمان عمر بن عبدالعزیز ساخته شده است.[۸] سمهودی گزارش می‌کند که این مسجد در زمان او وجود داشت؛ هر چند دچار خرابی بود. همچنین بر در این مسجد نوشته شده که آن را به فرمان عز الدین، شیخ حرم مکه (درگذشت: 761ق)، بازسازی کرده اند.[۹] این مسجد را در سال 861ق امیر بردبک که معمار بود بازسازی کرد.[۱۰]

گفته شده که عیاشی در سفرنامه خود در سال 1073 به این مسجد اشاره کرده است مسجدی که به گفته او مسجد مصلی العید خوانده می‌شده است.[۱۱]

بازسازی عصر عثمانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسجد غمامه در عهد عبدالمجید اول عثمانی (حکومت: 1255-1277ق/ 1839-1861م) بازسازی شد و همان بنا تا کنون باقی مانده است.[۱۲] در زمان سلطان عبدالحمید دوم (1293-1327ق/ 1876-1909م) اصلاحاتی در مسجد انجام شد.[۱۳] در دوره سعودی نیز باز بر همان مبنا، ترمیم شد که کتیبه موجود تاریخ آن را سال 1411ق یعنی به عهد سلطنت ملک فهد نشان می‌دهد.[۱۴]

توصیف بنا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

طول مسجد غمامه 26 متر، عرض آن حدود ١٣ متر و مساحت کلّ آن ٣٣٨ متر بوده است. مسجد شش گنبد دایره‌ای دارد که بزرگترین آنها روی محراب قرار گرفته است. صالح لمعی مصطفی، در کتاب المدینه المنوره؛ تطورها العمرانی، به توصیف و بررسی کامل معماری مسجد غمامه پرداخته است.[۱۵]

منبر مسجد مصلی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوران اخیر منبری با نه پله در این مسجد قرار داشت کتیبه‌ای از سوی سلطان سلیمان قانونی برآن حک شده بود. گفته شده که احتمالا این منبر، هدیه او به مسجدالنبی بوده است که از سال 998ق/1590م به مسجد مصلی منتقل شده است.[۱۶] برخی نویسندگان از جمله عبدالعزیز کعکی در کتابش معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ که به سال 2011 میلادی چاپ شده است تصاویری از منبر را منتشر کرده است؛[۱۷] اما این منبر در تصاویر جدید‌تر مسجد غمامه دیده نمی‌شود.[نیازمند منبع]

گالری[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • تصویر فوق فاصله مسجدهای مصلی را تا یکی از گوشه‌های ساختمان فعلی مسجدالنبی نشان می‌دهد.
    تصویر فوق فاصله مسجدهای مصلی را تا یکی از گوشه‌های ساختمان فعلی مسجدالنبی نشان می‌دهد.

جستار وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مصلای پیامبر(ص)

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص ۱۲۲؛ مساجد الاثریه،ص ۲۲۳
  2. ↑ مساجد الاثریه،ص ۲۲۳
  3. ↑ مدینه شناسی، ج1، ص 153
  4. ↑ وفاء‌الوفاء، ج3، ص 117
  5. ↑ وفاء الوفاء، ج3، ص 115
  6. ↑ الوفاء الوفاء، ج3، ص 118
  7. ↑ التعریف بما انست الهجره، ص 146
  8. ↑ وفاء الوفاء، ج3، ص 122
  9. ↑ وفاء الوفاء، ج3، ص 123
  10. ↑ وفاء‌الوفاء، ج3، ص 146
  11. ↑ المساجد الاثریه، ص 235
  12. ↑ معالم المدینه بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۱، ۳۴۸
  13. ↑ مساجد الاثریه، ص 232
  14. ↑ مساجد الاثریه، ص 234
  15. ↑ نگاه کنید به: المدینه المنوره، تطورها العمرانی، ص 138-145.
  16. ↑ المدینه المنوره، تطورها العمرانی، ص142؛ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء4، مجلد1، ص366
  17. ↑ معالم المدینه المنوره، جزء 4، مجلد 1، ص 364

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • التعریف بما انست الهجره من معالم دارالهجره، محمد بن احمد مطری (م.741ق.)، تحقیق سلیمان رحیلی، ریاض، داره الملک عبدالعزیز، 1426ق؛
  • المدینة المنورة، تطورها العمرانی و تراثها المعماری، صالح لمعی مصطفی، بیروت، دارالنهضة العربیة، 1981م؛
  • المساجد الاثرية فى المدينة المنورة، محمد الياس عبدالغنى، مدينه، ١٩٩٨.
  • المساجد الاثریة فی المدینة المنورة، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، ناشر مولف، 2000م.
  • تاريخ المدينة المنورة، ابوزيد عمر بن شبه، قم، دارالفكر، ١٣۶٨ش.
  • معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، الجزء الرابع، عبدالعزیز کعکی، بیروت، 2011
  • وفاء الوفا بأخبار دار المصطفى، نورالدين على السمهودى، بيروت، داراحياء التراث العربى، ١٩٩۵.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=مسجد_غمامه&oldid=61043»