بنی‌تمیم: تفاوت میان نسخه‌ها
Hasaninasab (بحث | مشارکت‌ها) جز حذف از رده:مقالههای در دست ویرایش ردهانبوه |
جز جایگزینی متن - ' ' به ' ' |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات قبایل | {{جعبه اطلاعات قبایل | ||
| نام | | نام = بنی‌تمیم | ||
| تصویر | | تصویر = | ||
| اندازه تصویر | | اندازه تصویر = | ||
| نام کامل | | نام کامل = بنی‌تمیم | ||
| نسب | | نسب = | ||
| محل حکومت | | محل حکومت = | ||
| مدت حکومت | | مدت حکومت = | ||
| مکان قبیله | | مکان قبیله = [[جزیرة العرب]]، [[صحرای نجد]]، [[عراق]]، [[ایران]] و [[بحرین]] | ||
| سرسلسله | | سرسلسله = | ||
| اشخاص مهم | | اشخاص مهم = [[اصبغ بن نباته حنظلی]]، [[حرّ بن یزید ریاحی]]، [[شعبة بن حنظه]]، [[فرزدق]]، [[ابوالفوارس سعد بن محمد]]، [[خداش بن بشر]]، [[اکثم بن صیفی اسیدی|اکثم بن صیفی بن ریاح اسیدی]]، [[هذلول بن کعب عنبری]]، [[زبان بن علاء مازنی|زَبّان بن علاء بن عمار مازنی]]، [[خلیفة بن خیاط]]، [[یحیی بن اکثم تمیمی]]، [[ابن‌حبان بستی|ابن‌حِبّان بُستی]]، [[قاضی نعمان]]، [[عبدالکریم سمعانی]]، [[اضبط بن قریع تمیمی]] | ||
| جمعیت | | جمعیت = | ||
| جنگ‌ها | | جنگ‌ها = | ||
| شاخه‌ای از | | شاخه‌ای از = | ||
| زیرشاخه‌ها | | زیرشاخه‌ها = [[بنی‌عصرون]]، [[بنومجاشع بن دارم]]، [[بنی‌عطارد بن عوف]]، [[آل کرب]]، [[آل ثانی]]، [[بنی‌سعد]]، [[بنی‌نهشل]]، [[بنی‌یربوع]]، [[بنی‌مازن]] | ||
| مهم‌ترین اقدامات = شرکت در فتوحات اسلامی، شرکت در [[نبرد جمل]]، [[نبرد صفین|صفین]] و [[نبرد نهروان|نهروان]]، شرکت در قیام عاشورا و قیام مختار، نقش آفرین در در دوره امویان و عباسیان | | مهم‌ترین اقدامات = شرکت در فتوحات اسلامی، شرکت در [[نبرد جمل]]، [[نبرد صفین|صفین]] و [[نبرد نهروان|نهروان]]، شرکت در قیام عاشورا و قیام مختار، نقش آفرین در در دوره امویان و عباسیان | ||
| مناصب مهم | | مناصب مهم = از پیشوایان عرب در [[موسم حج]]، داوران عرب در همایش سالانه عرب در [[عکاظ]]، کارگزاران [[پیامبر(ص)]]، کارگزاران [[امام علی(ع)]]، متولیان [[کعبه]] | ||
| مذهب | | مذهب = [[بت‌پرستی]]، [[مسیحیت]]، [[زرتشت]]، [[اسلام]] | ||
}} | }} | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
از فرزندان عمرو بن تمیم، خاندان‌های بسیار<ref>جمهرة النسب، ص251-252.</ref> از جمله حَبِطات (لقب حارث بن عمرو و فرزندانش)<ref>جمهرة انساب العرب، ص211-213؛ الاشتقاق، ص202؛ الانساب، ج4، ص50.</ref> و از زید مناة<ref>انساب الاشراف، ج12، ص13؛ النسب، ص231؛ جمهرة انساب العرب، ص213.</ref> شاخه‌های فراوان مانند [[بنوکعب بن سعد]] و میان آن‌ها تیره مشهور [[بنومقاعس|بنومُقاعِس]]<ref>جمهرة النسب، ص230 به بعد. </ref>پدید آمدند. [[بنی‌حنظله]] و از میان آن‌ها نیز [[بنی‌دارم]]<ref>النسب، ص193-226.</ref> و [[بنی‌یربوع]] از دیگر تیره‌های آن هستند.<ref>جمهرة النسب، ص213؛ انساب الاشراف، ج12، ص11.</ref> | از فرزندان عمرو بن تمیم، خاندان‌های بسیار<ref>جمهرة النسب، ص251-252.</ref> از جمله حَبِطات (لقب حارث بن عمرو و فرزندانش)<ref>جمهرة انساب العرب، ص211-213؛ الاشتقاق، ص202؛ الانساب، ج4، ص50.</ref> و از زید مناة<ref>انساب الاشراف، ج12، ص13؛ النسب، ص231؛ جمهرة انساب العرب، ص213.</ref> شاخه‌های فراوان مانند [[بنوکعب بن سعد]] و میان آن‌ها تیره مشهور [[بنومقاعس|بنومُقاعِس]]<ref>جمهرة النسب، ص230 به بعد. </ref>پدید آمدند. [[بنی‌حنظله]] و از میان آن‌ها نیز [[بنی‌دارم]]<ref>النسب، ص193-226.</ref> و [[بنی‌یربوع]] از دیگر تیره‌های آن هستند.<ref>جمهرة النسب، ص213؛ انساب الاشراف، ج12، ص11.</ref> | ||
از تیره‌های بنی‌حنظله می‌توان به براجم، <ref>انساب الاشراف، ج12، ص15؛ الاشتقاق، ص218؛ نشوة الطرب، ص447.</ref> | از تیره‌های بنی‌حنظله می‌توان به براجم، <ref>انساب الاشراف، ج12، ص15؛ الاشتقاق، ص218؛ نشوة الطرب، ص447.</ref> [[بنوعنبر بن یربوع]]<ref>نشوة الطرب، ص448-449.</ref> و [[بنودارم بن مالک|بنودارم]] بن مالک بن حنظله اشاره کرد.<ref>انساب الاشراف، ج12، ص16، 19؛ الاشتقاق، ص234.</ref> | ||
==خاستگاه و پراکندگی جغرافیایی تمیم== | ==خاستگاه و پراکندگی جغرافیایی تمیم== | ||
| خط ۱۲۶: | خط ۱۲۶: | ||
===برخورداری از حمایت قریش=== | ===برخورداری از حمایت قریش=== | ||
با توجه به مشترک بودن جد بنی‌تمیم و قریش که عنوان بنی‌خندف، همسر الیاس بن نزار، بر همه آن‌ها صدق می‌کرد، <ref>التنبیه و الاشراف، ص175؛ السیرة النبویه، ج1، ص75؛ تاریخ طبری، ج4، ص497.</ref> | با توجه به مشترک بودن جد بنی‌تمیم و قریش که عنوان بنی‌خندف، همسر الیاس بن نزار، بر همه آن‌ها صدق می‌کرد، <ref>التنبیه و الاشراف، ص175؛ السیرة النبویه، ج1، ص75؛ تاریخ طبری، ج4، ص497.</ref> به این نسب افتخار می‌ورزیدند<ref>الانساب، ج1، ص52.</ref> و از حمایت قریش نیز برخوردار بودند؛ چنان‌که در [[یوم القصیبه|یوم القُصَیبه]] برخی قریش به حمایت از تیره بنی‌سعد بن تمیم در برابر غارت بدویان برخاستند.<ref>المنمق، ص354.</ref> | ||
از رهگذر همین نسب، آن‌ها که از پست‌ترین طبقات خندف بودند، از خوانی که میان قبایل بنی‌خندف برای فقیرانشان گسترده می‌شد، بهره می‌بردند. به روایتی در رخداد [[یوم جبله]] (571م.) <ref>المنتظم، ج2، ص259؛ المفصل، ج10، ص52.</ref> آن‌گاه که با تخلف قیس از پذیرایی تمیمیان روبه‌رو شدند، به پیکار برخاستند.<ref>الکامل، ج1، ص586.</ref> | از رهگذر همین نسب، آن‌ها که از پست‌ترین طبقات خندف بودند، از خوانی که میان قبایل بنی‌خندف برای فقیرانشان گسترده می‌شد، بهره می‌بردند. به روایتی در رخداد [[یوم جبله]] (571م.) <ref>المنتظم، ج2، ص259؛ المفصل، ج10، ص52.</ref> آن‌گاه که با تخلف قیس از پذیرایی تمیمیان روبه‌رو شدند، به پیکار برخاستند.<ref>الکامل، ج1، ص586.</ref> | ||
| خط ۱۶۲: | خط ۱۶۲: | ||
یعلی بن امیه تمیمی کارگزار [[خلیفه دوم]] در [[صنعا]] بود<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص157.</ref> و تا پایان عصر [[عثمان]] نیز به کار خود ادامه داد<ref>تاریخ طبری، ج4، ص251-252.</ref> و پس از قتل این خلیفه به سپاه جمل پیوست و بخشی از هزینه رورویایی با [[امام علی(ع)]] را تامین کرد و در [[نبرد جمل]] کشته شد.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1586-1587.</ref> وی نخستین کسی بود که تاریخ هجری را در یمن بنا نهاد.<ref>تاریخ طبری، ج2، ص390؛ سبل الهدی، ج12، ص37.</ref> | یعلی بن امیه تمیمی کارگزار [[خلیفه دوم]] در [[صنعا]] بود<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص157.</ref> و تا پایان عصر [[عثمان]] نیز به کار خود ادامه داد<ref>تاریخ طبری، ج4، ص251-252.</ref> و پس از قتل این خلیفه به سپاه جمل پیوست و بخشی از هزینه رورویایی با [[امام علی(ع)]] را تامین کرد و در [[نبرد جمل]] کشته شد.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1586-1587.</ref> وی نخستین کسی بود که تاریخ هجری را در یمن بنا نهاد.<ref>تاریخ طبری، ج2، ص390؛ سبل الهدی، ج12، ص37.</ref> | ||
در نبرد جمل (36ق.) | در نبرد جمل (36ق.) بسیاری از تیره بنی‌حنظله به تحریک [[طلحه]] و [[زبیر]] به سپاه [[عایشه]] پیوستند؛ اما بنی‌یربوع همگی بر طاعت علی(ع) وفادار ماندند.<ref>الفتوح، ج2، ص488؛ شرح نهج البلاغه، ج9، ص320.</ref> در این نبرد، بخش بزرگ‌تر تمیم کوفه با رای احنف بن قیس که بزرگ تمیم بصره بود، پس از رایزنی با امام علی(ع) از نبرد کناره‌گیری کردند.<ref>الجمل، ص158، 207-208، 224.</ref> | ||
برخی تمیمی‌ها نیز با سروری [[جاریة بن قدامه]] که در شمار یاران امام علی(ع) بود، در نبرد جمل و [[نبرد صفین|صفین]] و سرکوبی [[بسر بن ارطاه]] در [[حجاز]] و یمن حضور داشتند.<ref>وقعة صفین، ص205؛ انساب الاشراف، ج12، ص377.</ref> | برخی تمیمی‌ها نیز با سروری [[جاریة بن قدامه]] که در شمار یاران امام علی(ع) بود، در نبرد جمل و [[نبرد صفین|صفین]] و سرکوبی [[بسر بن ارطاه]] در [[حجاز]] و یمن حضور داشتند.<ref>وقعة صفین، ص205؛ انساب الاشراف، ج12، ص377.</ref> | ||
| خط ۱۶۸: | خط ۱۶۸: | ||
برخی تمیمیان به رغم همراهی با امام علی در [[صفین]]، پس از پایان این نبرد در شمار [[خوارج]] درآمدند و برخی از آن‌ها بعدها از سرکردگان فرقه‌های خوارج چون [[اباضیه]] و [[ازارقه]] شدند.<ref>قبیلة تمیم عبر العصور، ص109-112.</ref> | برخی تمیمیان به رغم همراهی با امام علی در [[صفین]]، پس از پایان این نبرد در شمار [[خوارج]] درآمدند و برخی از آن‌ها بعدها از سرکردگان فرقه‌های خوارج چون [[اباضیه]] و [[ازارقه]] شدند.<ref>قبیلة تمیم عبر العصور، ص109-112.</ref> | ||
پس از [[نبرد نهروان]]، برخی از بنی‌حنظله از فرمان امام علی(ع) بیرون رفتند و رهبری گروهی از خوارج را به دست گرفتند. از این گروه، می‌توان از [[حرقوص بن زهیر|حْرقوص بن زُهیر]]، [[مسعر بن فدکی]]، <ref>خوارج تندیس فتنه، ص138-111.</ref> | پس از [[نبرد نهروان]]، برخی از بنی‌حنظله از فرمان امام علی(ع) بیرون رفتند و رهبری گروهی از خوارج را به دست گرفتند. از این گروه، می‌توان از [[حرقوص بن زهیر|حْرقوص بن زُهیر]]، [[مسعر بن فدکی]]، <ref>خوارج تندیس فتنه، ص138-111.</ref> [[عروة بن ادیه|عُروة بن اُدَیه]] و [[شبث بن ربعی|شَبَث بن رِبْعی]] نام برد.<ref>جمهرة النسب، ص217، 225-226؛ جمهرة انساب العرب، ص223، 225.</ref> | ||
===کارگزاران امام علی=== | ===کارگزاران امام علی=== | ||
| خط ۱۸۲: | خط ۱۸۲: | ||
احنف که سیاست‌های اهل بیت از جمله دوری از نیرنگ و حیله و بی‌تمایلی به ثروت را نمی‌پسندید، از حمایت امام و پاسخ به نامه وی خودداری کرد.<ref>عیون الاخبار، ج1، ص311.</ref> اما مسعود بن عمرو در واکنش به نامه امام، نه تنها به حمایت از اهل بیت: و سرزنش احنف بن قیس و دیگر سران بصره پرداخت<ref>نفس المهموم، ص81-82.</ref> بلکه طوایف بنی‌حنظله و بنی‌سعد تمیم<ref>جلاء العیون، ص609-610.</ref> و بنی‌عامر را برای مشورت و پاسخ‌گویی و حمایت از امام گرد آورد و حمایت آن‌ها را به امام اعلام کرد.<ref>اللهوف، ص26؛ بحار الانوار، ج44، ص337.</ref> | احنف که سیاست‌های اهل بیت از جمله دوری از نیرنگ و حیله و بی‌تمایلی به ثروت را نمی‌پسندید، از حمایت امام و پاسخ به نامه وی خودداری کرد.<ref>عیون الاخبار، ج1، ص311.</ref> اما مسعود بن عمرو در واکنش به نامه امام، نه تنها به حمایت از اهل بیت: و سرزنش احنف بن قیس و دیگر سران بصره پرداخت<ref>نفس المهموم، ص81-82.</ref> بلکه طوایف بنی‌حنظله و بنی‌سعد تمیم<ref>جلاء العیون، ص609-610.</ref> و بنی‌عامر را برای مشورت و پاسخ‌گویی و حمایت از امام گرد آورد و حمایت آن‌ها را به امام اعلام کرد.<ref>اللهوف، ص26؛ بحار الانوار، ج44، ص337.</ref> | ||
در روز عاشورا برخی تمیمیان میان سپاهیان [[عمر سعد]] حضور یافتند و کسانی چون [[زرعة بن شریک]]، <ref>تاریخ طبری، ج5، ص453؛ البدء و التاریخ، ج6، ص11.</ref> | در روز عاشورا برخی تمیمیان میان سپاهیان [[عمر سعد]] حضور یافتند و کسانی چون [[زرعة بن شریک]]، <ref>تاریخ طبری، ج5، ص453؛ البدء و التاریخ، ج6، ص11.</ref> [[عمر طهوی]]، <ref>البدایة و النهایه، ج8، ص170-171.</ref> [[جویریة بن بدر]]<ref>تاریخ طبری، ج5، ص393.</ref> و [[حصین تمیمی]]<ref>تاریخ طبری، ج4، ص499.</ref> در شهادت امام حسین(ع) مشارکت داشتند. | ||
در برابر، [[حرّ بن یزید ریاحی]]<ref>تاریخ طبری، ج5، ص422، 430، 453، 468.</ref> و شماری دیگر از بنی‌تمیم در زمره یاران امام حسین(ع) و از [[شهدای کربلا]] بودند. [[شعبة بن حنظه]]، <ref>الفتوح، ج5، ص105-106؛ جلاء العیون، ص660.</ref> | در برابر، [[حرّ بن یزید ریاحی]]<ref>تاریخ طبری، ج5، ص422، 430، 453، 468.</ref> و شماری دیگر از بنی‌تمیم در زمره یاران امام حسین(ع) و از [[شهدای کربلا]] بودند. [[شعبة بن حنظه]]، <ref>الفتوح، ج5، ص105-106؛ جلاء العیون، ص660.</ref> [[ابوعمرو نهشلی]]، <ref>تاریخ طبری، ج5، ص105-106.</ref> [[شبیب بن عبدالله نهشلی]]، <ref>رجال الطوسی، ص101.</ref> و [[حجاج بن زید]]، سفیر امام حسین(ع) به بصره، از آن جمله هستند.<ref>انصار الحسین، ص82.</ref> | ||
===در قیام مختار=== | ===در قیام مختار=== | ||
| خط ۲۳۲: | خط ۲۳۲: | ||
اسماء دختر سلامه دارمی، زینب دختر حارث بن خالد و دو خواهرش عایشه و فاطمه، و امّ‌حبیب دختر سعید بن یربوع<ref>قبیلة تمیم عبر العصور، ص97.</ref> را در ردیف مسلمانانِ نخست، باید حاصل کوشش‌های فردی و بی‌ارتباط با گرایش گروهی بنی‌تمیم دانست؛ چنان‌که میان [[مشرکان]] هم افرادی وابسته به بنی‌تمیم یافت می‌شدند. | اسماء دختر سلامه دارمی، زینب دختر حارث بن خالد و دو خواهرش عایشه و فاطمه، و امّ‌حبیب دختر سعید بن یربوع<ref>قبیلة تمیم عبر العصور، ص97.</ref> را در ردیف مسلمانانِ نخست، باید حاصل کوشش‌های فردی و بی‌ارتباط با گرایش گروهی بنی‌تمیم دانست؛ چنان‌که میان [[مشرکان]] هم افرادی وابسته به بنی‌تمیم یافت می‌شدند. | ||
واقد بن عبدالله پیش از [[فتح مکه]] (8ق.) | واقد بن عبدالله پیش از [[فتح مکه]] (8ق.) مسلمان شد و در سریه «[[سریه نخله|نخله]]» فردی را در ماه حرام به قتل رساند و آیه 217 [[سوره بقره]] در شانش نازل شد.<ref>اسباب النزول، ص71.</ref> آیه 52 [[سوره انعام]] نیز در شان فردی از بنی‌تمیم نازل گشت.<ref>اسباب النزول، ص220.</ref> | ||
در فتح مکه نیز برخی تمیمیان حضور داشتند.<ref>اسد الغابه، ج1، ص128؛ الاعلام، ج2، ص5؛ البدایة و النهایه، ج4، ص309.</ref> | در فتح مکه نیز برخی تمیمیان حضور داشتند.<ref>اسد الغابه، ج1، ص128؛ الاعلام، ج2، ص5؛ البدایة و النهایه، ج4، ص309.</ref> | ||
| خط ۲۴۰: | خط ۲۴۰: | ||
مسلمان شدن بیشتر بنی‌تمیم در سال نهم ([[سنة الوفود]]) صورت پذیرفت. | مسلمان شدن بیشتر بنی‌تمیم در سال نهم ([[سنة الوفود]]) صورت پذیرفت. | ||
وفد تمیم از نخستین وفدهایی بود که در این سال با حضور در مدینه با پیامبر بیعت کردند. در این هیات بسیاری از بزرگان و مشاهیر بنی‌تمیم مانند [[قیس بن عاصم منقری|قیس بن عاصمِ منقری]]، [[اقرع بن حابس]]، <ref>الطبقات، ج2، ص153-156؛ الاصابه، ج2، ص454؛ تاریخ خلیفه، ص45.</ref> | وفد تمیم از نخستین وفدهایی بود که در این سال با حضور در مدینه با پیامبر بیعت کردند. در این هیات بسیاری از بزرگان و مشاهیر بنی‌تمیم مانند [[قیس بن عاصم منقری|قیس بن عاصمِ منقری]]، [[اقرع بن حابس]]، <ref>الطبقات، ج2، ص153-156؛ الاصابه، ج2، ص454؛ تاریخ خلیفه، ص45.</ref> [[عطارد بن حاجب|عطارد بن حاجب بن زراره]]، و زبرقان بن بدر حضور داشتند.<ref>تاریخ طبری، ج3، ص115.</ref> | ||
نزول آیه چهارم [[سوره حجرات]] را در هنگامی دانسته‌اند که هیئت اعزامی آنان به سبب خوی خشن بیابانی و ناآشنایی با آداب زندگی اجتماعی، از پشت خانه پیامبر(ص) او را با آواز بلند صدا کردند. این آیه چنین رفتاری را کار نابخردان می‌داند.<ref>الطبقات، ج1، ص293-294؛ انساب الاشراف، ج12، ص21-22.</ref> | نزول آیه چهارم [[سوره حجرات]] را در هنگامی دانسته‌اند که هیئت اعزامی آنان به سبب خوی خشن بیابانی و ناآشنایی با آداب زندگی اجتماعی، از پشت خانه پیامبر(ص) او را با آواز بلند صدا کردند. این آیه چنین رفتاری را کار نابخردان می‌داند.<ref>الطبقات، ج1، ص293-294؛ انساب الاشراف، ج12، ص21-22.</ref> | ||
| خط ۲۵۶: | خط ۲۵۶: | ||
افراد بسیاری از تمیم میان راویان احادیث امامان و [[اهل‌بیت]] و مصنفان آثار آن‌ها هستند که زیربنای فرهنگ شیعه را به نسل‌های بعد سپردند؛ از جمله: | افراد بسیاری از تمیم میان راویان احادیث امامان و [[اهل‌بیت]] و مصنفان آثار آن‌ها هستند که زیربنای فرهنگ شیعه را به نسل‌های بعد سپردند؛ از جمله: | ||
[[محمد بن تمیم نهشلی]] از اصحاب [[امام کاظم(ع)]]، <ref>رجال النجاشی، ص365؛ رجال ابن‌داود، ص166.</ref> | [[محمد بن تمیم نهشلی]] از اصحاب [[امام کاظم(ع)]]، <ref>رجال النجاشی، ص365؛ رجال ابن‌داود، ص166.</ref> [[هیثم بن عروه کوفی]] از اصحاب [[امام صادق(ع)]]، <ref>رجال النجاشی، ص437.</ref> [[غیاث بن ابراهیم]] از اصحاب امام صادق و امام کاظم(ع)، <ref>رجال النجاشی، ص305.</ref> [[دارم بن قبیصه دارمی]]<ref>رجال النجاشی، ص162.</ref> و [[عمرو بن مسلم]] و [[ابونجران]] از یاران امام کاظم(ع) و پسرش [[عبدالرحمن بن ابی‌نجران]] از اصحاب [[امام رضا(ع)]]. <ref>رجال النجاشی، ص235.</ref> | ||
===شاعران و سخنوران=== | ===شاعران و سخنوران=== | ||
بنی‌تمیم شاعران و سخنورانی سرآمد داشت<ref>راه‌های نفوذ فارسی، ص113-117.</ref> از جمله شاعران عصر جاهلی<ref>الاغانی، ج8، ص443.</ref> مانند اوس بن حجر، اسود بن یعْفُر دارمی ندیم نعمان بن منذر، عَدِی بن زید عبادی، <ref>الشعر و الشعراء، ج1، ص9، 165.</ref> | بنی‌تمیم شاعران و سخنورانی سرآمد داشت<ref>راه‌های نفوذ فارسی، ص113-117.</ref> از جمله شاعران عصر جاهلی<ref>الاغانی، ج8، ص443.</ref> مانند اوس بن حجر، اسود بن یعْفُر دارمی ندیم نعمان بن منذر، عَدِی بن زید عبادی، <ref>الشعر و الشعراء، ج1، ص9، 165.</ref> عَمرو بن اَهْتَم تمیمی.<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص266.</ref> | ||
و از شاعران دوره اسلامی، جریر بن عطیة بن حذیفه (خطفی)<ref>وفیات الاعیان، ج1، ص321.</ref> که گرایش ضد شیعی او از مدح خلفای اموی پیدا است، <ref>شرح دیوان جریر، ص7-8.</ref> | و از شاعران دوره اسلامی، جریر بن عطیة بن حذیفه (خطفی)<ref>وفیات الاعیان، ج1، ص321.</ref> که گرایش ضد شیعی او از مدح خلفای اموی پیدا است، <ref>شرح دیوان جریر، ص7-8.</ref> هَمّام بن غالب بن صعصعه مشهور به [[فرزدق]]، [[روبة بن عجّاج|روبَة بن عَجّاج]] (م. 145ق)، [[ابوالفوارس]] سعد بن محمد بن سعد مشهور به حَیصَ بَیص، و [[خداش بن بشر]] مشهور به بَعِیث<ref>انساب الاشراف، ج12، ص115؛ قبیلة تمیم عبر العصور، ص67-676، 678-687، 690-692، 726-728.</ref> | ||
===دانشوران علوم مختلف=== | ===دانشوران علوم مختلف=== | ||
| خط ۲۹۲: | خط ۲۹۲: | ||
قاضی القضاة دستگاه خلافت مامون، احمد بن فرات بن خالد ضبّی رازی (م. 258ق.). | قاضی القضاة دستگاه خلافت مامون، احمد بن فرات بن خالد ضبّی رازی (م. 258ق.). | ||
از محدّثان و حافظان، [[احمد بن موسی تمیمی]] (م. 324ق.) | از محدّثان و حافظان، [[احمد بن موسی تمیمی]] (م. 324ق.) دانشور قرائت که [[القراءات السبع]] او کتابی پر اهمیت است. | ||
[[ابن‌حبان بستی|ابن‌حِبّان بُستی]] (م. 354ق.). | [[ابن‌حبان بستی|ابن‌حِبّان بُستی]] (م. 354ق.). | ||
محدّث، نعمان بن محمد (م. 363ق.) | محدّث، نعمان بن محمد (م. 363ق.) معروف به [[قاضی نعمان]] فقیه مذهب اسماعیلی. | ||
و [[عبدالکریم سمعانی]] (م. 562ق.) | و [[عبدالکریم سمعانی]] (م. 562ق.) مشهور به محدّث مشرق صاحب [[الانساب]] از دیگر نام‌آوران تمیمی به شمار می‌روند. | ||
==حج‌گزاری بنی‌تمیم== | ==حج‌گزاری بنی‌تمیم== | ||
| خط ۳۰۸: | خط ۳۰۸: | ||
در دوران جاهلی، گروهی از فرزندان [[کعب بن سعد]] برخی مناصب حج را تا هنگام ظهور اسلام در اختیار گرفتند. بعدها این از مفاخر بنی‌تمیم به شمار آمد.<ref>جمهرة النسب، ص239.</ref> | در دوران جاهلی، گروهی از فرزندان [[کعب بن سعد]] برخی مناصب حج را تا هنگام ظهور اسلام در اختیار گرفتند. بعدها این از مفاخر بنی‌تمیم به شمار آمد.<ref>جمهرة النسب، ص239.</ref> | ||
امر [[اجازه]] (جلوداری حاجیان در کوچ به سوی [[عرفات]] و [[منا]] و [[رمی جمرات]])<ref>تاریخ طبری، ج2، ص257.</ref> | امر [[اجازه]] (جلوداری حاجیان در کوچ به سوی [[عرفات]] و [[منا]] و [[رمی جمرات]])<ref>تاریخ طبری، ج2، ص257.</ref> نخست در دست خاندان صوفه از بنی‌تمیم بود و سپس در دست خاندان‌هایی دیگر از بنی‌تمیم مانند [[بنی‌عطارد بن عوف]] و [[آل کرب]] قرار گرفت.<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص256-257؛ انساب الاشراف، ج12، ص8، 362؛ جمهرة انساب العرب، ص219.</ref> | ||
پس از او خاندان سعد بن زید مناة بن تمیم این مقام را به ارث بردند. آن گاه این مقام به خاندان صفوان بن حارث بن شحنة بن عطارد تمیمی رسید.<ref>انساب الاشراف، ج12، ص8؛ البدایة و النهایه، ج2، ص206.</ref> | پس از او خاندان سعد بن زید مناة بن تمیم این مقام را به ارث بردند. آن گاه این مقام به خاندان صفوان بن حارث بن شحنة بن عطارد تمیمی رسید.<ref>انساب الاشراف، ج12، ص8؛ البدایة و النهایه، ج2، ص206.</ref> | ||
| خط ۳۱۴: | خط ۳۱۴: | ||
===متولیان کعبه=== | ===متولیان کعبه=== | ||
برخی منابع [[اضبط بن قریع تمیمی]] را از متولیان کعبه برشمرده‌اند.<ref>المحبر، ص182؛ شفاء الغرام، ج، 2، ص36.</ref> آورده‌اند که او پس از [[بنی‌جمان بن سعد تمیمی]]، <ref>اخبار مکه، ج5، ص152؛ شفاء الغرام، ج2، ص36.</ref> | برخی منابع [[اضبط بن قریع تمیمی]] را از متولیان کعبه برشمرده‌اند.<ref>المحبر، ص182؛ شفاء الغرام، ج، 2، ص36.</ref> آورده‌اند که او پس از [[بنی‌جمان بن سعد تمیمی]]، <ref>اخبار مکه، ج5، ص152؛ شفاء الغرام، ج2، ص36.</ref> تولیت خانه خدا را بر عهده گرفت و پس از او این مقام به تیره‌ای دیگر از بنی‌تمیم یعنی بنی‌حنظلة بن دارم رسید.<ref>اخبار مکه، ج5، ص152؛ شفاء الغرام، ج2، ص36.</ref> | ||
[[بلاذری]] نیز گفته است که او موسم و افاضه (دستور کوچ حاجیان از عرفات برای وقوف در [[مشعرالحرام]])<ref>جامع البیان، ج2، ص398-400.</ref> | [[بلاذری]] نیز گفته است که او موسم و افاضه (دستور کوچ حاجیان از عرفات برای وقوف در [[مشعرالحرام]])<ref>جامع البیان، ج2، ص398-400.</ref> را سرپرستی می‌کرده است.<ref>انساب الاشراف، ج12، ص363.</ref> | ||
اسید بن عمرو بن تمیم نیز پس از پدرش تولیت را بر عهده داشت که زمان آن دانسته نیست.<ref>شفاء الغرام، ج2، ص36.</ref> | اسید بن عمرو بن تمیم نیز پس از پدرش تولیت را بر عهده داشت که زمان آن دانسته نیست.<ref>شفاء الغرام، ج2، ص36.</ref> | ||
| خط ۳۵۷: | خط ۳۵۷: | ||
* '''الاشتقاق''': ابن‌درید (م. 321ق.)، به کوشش عبدالسلام، بیروت، دار الجیل، 1411ق. | * '''الاشتقاق''': ابن‌درید (م. 321ق.)، به کوشش عبدالسلام، بیروت، دار الجیل، 1411ق. | ||
* '''الاصابه''': ابن‌حجر العسقلانی (م. 852ق.)، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق. | * '''الاصابه''': ابن‌حجر العسقلانی (م. 852ق.)، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق. | ||
* '''الاصنام (تنکیس الاصنام)''': | * '''الاصنام (تنکیس الاصنام)''': هشام بن محمد کلبی (م. 204ق.)، به کوشش احمد زکی، تهران، تابان، 1348ش. | ||
* '''الاعلام''': الزرکلی (م. 1396ق.)، بیروت، دار العلم للملایین، 1997م. | * '''الاعلام''': الزرکلی (م. 1396ق.)، بیروت، دار العلم للملایین، 1997م. | ||
* '''الاغانی''': ابوالفرج الاصفهانی (م. 356ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1415ق. | * '''الاغانی''': ابوالفرج الاصفهانی (م. 356ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1415ق. | ||
| خط ۳۷۲: | خط ۳۷۲: | ||
* '''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (م. 292ق.)، بیروت، دار صادر، 1415ق. | * '''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (م. 292ق.)، بیروت، دار صادر، 1415ق. | ||
* '''تاریخ خلیفه''': خلیفة بن خیاط (م. 240ق.)، به کوشش فواز، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق. | * '''تاریخ خلیفه''': خلیفة بن خیاط (م. 240ق.)، به کوشش فواز، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق. | ||
* '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': | * '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (م. 310ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی. | ||
* '''تجارب الامم''': ابوعلی مسکویه (م. 421ق.)، به کوشش امامی، تهران، سروش، 1379ش. | * '''تجارب الامم''': ابوعلی مسکویه (م. 421ق.)، به کوشش امامی، تهران، سروش، 1379ش. | ||
* '''التنبیه و الاشراف''': المسعودی (م. 345ق.)، بیروت، دار صعب. | * '''التنبیه و الاشراف''': المسعودی (م. 345ق.)، بیروت، دار صعب. | ||
| خط ۴۰۱: | خط ۴۰۱: | ||
* '''الفتوح''': ابن‌اعثم الکوفی (م. 314ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الاضواء، 1411ق. | * '''الفتوح''': ابن‌اعثم الکوفی (م. 314ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الاضواء، 1411ق. | ||
* '''فتوحات شاهی''': ابراهیم امینی هروی (م. قرن10ق.)، به کوشش نصیری، تهران، انجمن آثار فرهنگی، 1383ش. | * '''فتوحات شاهی''': ابراهیم امینی هروی (م. قرن10ق.)، به کوشش نصیری، تهران، انجمن آثار فرهنگی، 1383ش. | ||
* '''الفهرست''': الطوسی (م. 460 ق)، | * '''الفهرست''': الطوسی (م. 460 ق)، به کوشش قیومی، نشر الفقاهه، 1417ق. | ||
* '''قبائل بنی‌تیم و دورهم فی التاریخ العربی قبل الاسلام''': واثقة حازم جاسم الحیالی، بیروت، الدار العربیة للموسوعات، 1433ق. | * '''قبائل بنی‌تیم و دورهم فی التاریخ العربی قبل الاسلام''': واثقة حازم جاسم الحیالی، بیروت، الدار العربیة للموسوعات، 1433ق. | ||
* '''قبایل و عشایر عرب خوزستان''': یوسف عزیزی، تهران، 1373ش. | * '''قبایل و عشایر عرب خوزستان''': یوسف عزیزی، تهران، 1373ش. | ||