رباط العباس

رباط العباس

اطلاعات اوليه
بنيانگذار	الملک ناصر محمد بن قلاوون
تأسیس	اواخر قرن هفتم و ابتدای قرن هشتم
کاربری	اسکان مجاوران و زائران مکه
مکان	مابین دیوار شرقی مسجدالحرام و مسعی
وقایع مرتبط	تغییر موقوفات کاروان‌سرا در قرن 9
مشخصات
وضعیت	غیرفعال

بنای تاریخی رباط العباس (726ـ 698ق.)؛ یکی از کاروان‌سراهای شهر مکه بود که در اواخر قرن هفتم و ابتدای قرن هشتم هجری قمری توسط ناصر محمد بن قلاوون تاسیس گردید.

بنابر نقل منابع تاریخی، عمده ساکنان این کاروان‌سرا مجاوران مکه بوده‌اند. امروزه در اثر طرح‌های بازسازی و نوسازی بافت شهر مکه، تمامی آثار این بنا از بین رفته است.

معرفی اجمالی

الملک المنصور لاجین (حک: 696-698)، استراحتگاهی عمومی مابین دیوار شرقی مسجدالحرام و مسعی بنا کرد. جانشین وی، الملک ناصر محمد بن قلاوون (حک: 698-708؛ 709-741) این ساختمان را با رباطی جایگزین کرد. ابن بطوطه نیز این رباط را دیده و ساکنان عمده آن را مجاوران مکه دانسته است.

موقوفات

در قرن نهم، موقوفاتی که مخارج این رباط را تامین می‌کرد، دچار تغییراتی شد. در رمضان 809 امیر حسن بن عجلان چند قطعه زمین کشاورزی مرغوب را به موقوفات این رباط افزود.

همچنین در سال 875 تاجر مشهور مکی، خواجه شمس‌الدین محمد بن زمان، درآمد چند باب مغازه در جنوب شرقی حرم را به رباط العباس اختصاص داد.

وضعیت کنونی

امروزه به غیر از آنچه در برخی منابع تاریخی آمده، هیچ نشان و مدرکی از آثار این رباط‌ یافت نمی‌شود زیرا در اثر طرح‌های بازسازی و نوسازی بافت شهر مکه، تمامی آثار برجا مانده از این بنا توسط وهابیت از بین رفته است.

منابع

این مقاله برگرفته از فصلنامه علمی ترویجی میقات حج، ش 104. بخش «رباط‌های مکه در قرون میانه اسلامی»، ص100. است.

• اتحاف الوری بأخبار أم القری، ابن فهد، عمر بن محمد، 1403ق، تحقیق و نسخ: فهیم بن محمد شلتوت، چاپ مرکز البحث العلمی وإحیاء التراث الإسلامی بجامعة أم القرى، چاپ اول.
• العقد الثمین فی‏ تاریخ البلد الأمین، فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، 1959م، قاهره.