تاریخ معالم المدینة المنوره قدیما و حدیثا (کتاب)
| پدید آورندگان | |
|---|---|
| نویسنده | سیداحمد یاسین خیاری |
| تاریخ نگارش | سال 1380ق. |
| محتوا | |
| موضوع | معرفی مکان‌ها و آثار مذهبی و تاریخی مدینه |
| زبان | عربی |
| نشر | |
| تعداد جلد | 1 |
| تعداد صفحات | 340 صفحه در چاپ اول و 478 صفحه در چاپ بعدی |
| قطع | وزیری |
| ناشر | دارالعلم للطباعة و النشر و نشر عامه |
| محل نشر | جده |
| تاریخ نشر | سال‌های 1410ق. 1411ق. 1412ق. و 1419ق. |
تاریخ معالم المدینة المنوره قدیما و حدیثا کتابی در معرفی مکان‌ها و آثار مذهبی و تاریخی مدینه، نوشته سید احمد یاسین خیاری (1321-1380ق.) می‌باشد. نویسنده در سال پایان عمرش در حال نگارش این کتاب بود. این کتاب بخصوص از نظر ثبت وضعیت برخی بناهای تاریخی در آن زمان و بر اساس دیده‌های نویسنده اهمیت زیادی دارد. کتاب پس از مرگ خیاری نخستین بار در سال 1410 به چاپ رسید. محقق کتاب تغییراتی را که در فاصله بیست ساز از تالیف کتاب تا چاپ آن در بناها و آثار مدینه به وجود آمده بود در پاورقی‌ها یادآور شده است.
معرفی اجمالی نویسنده
سیداحمد یاسین خیاری مدنی ازهری حسینی به سال 1321ق. در مدینه زاده شد و تحصیلات خود را در همین شهر آغاز و در دانشگاه الازهر قاهره کامل کرد. خیاری سال‌ها در مدینه به تدریس قرائت قرآن و مدیریت مدارس و دیگر فعالیت‌های فرهنگی مانند تأسیس، تجهیز و مدیریت کتابخانه حرم نبوی[۱] اشتغال داشت.
از او آثاری در علوم قرآنی و تاریخ بر جای مانده است. از آثار تاریخی او است: الاوائل فی تاریخ المدینة المنوره،[۲] الخیر العرمرم فی اصل و تاریخ بئر زمزم، امراء المدینة المنورة و حکامها من عهد النبوة حتی الیوم، التحفة الشماء فی تاریخ العین الزرقاء. کتاب حاضر واپسین اثر او است و گویا خیاری می‌خواسته مباحثی را بر آن بیفزاید.[۳] اما موفق به این کار نشد و به سال 1380ق. درگذشت.[۴]
ویژگی محتوا
کتاب به‌گونه مختصر، بیشتر مکان‌ها و آثار اسلامی و تاریخی مدینه را معرفی کرده است. بخشی از آگاهی‌های کتاب حاصل دیده‌ها و شنیده‌های خود او از وضعیت مدینه در روزگار معاصر است. واپسین گزارش‌های کتاب به سال 1380ق. یعنی سال وفات نویسنده بازمی‌گردد.[۵] کتاب دارای نقشه‌ها و تصاویری پرشمار از مکان‌ها و آثار است و گویا این کتاب از نخستین آثار مصور درباره مدینه است. برای برخی بناها و مکان‌ها، دو تصویر از وضعیت پیشین و تازه درج شده است که امکان مقایسه دو وضعیت را برای خواننده فراهم می‌کند.[۶]
فهرست کتاب
تاریخ سیاسی و مذهبی مدینه پیش و پس از هجرت[۷] مساجد شهر مدینه شامل تاریخ و وصف مسجد نبوی و دیگر مساجد مدینه از جمله مساجد کهن که امروزه شناخته نیستند و نیز مساجد بنا شده پس از پیامبر(ص)، قصرهای کهن و مشهور مدینه، چاه‌ها، وادی‌ها، چشمه‌ها، تنگه‌های ورودی شهر، کوه‌ها، زمین‌های پوشیده از سنگ‌های آتشفشانی، مکان‌های تاریخی و کهن متفرقه، دیوارهای شهر، و امیران مدینه.[۸] خیاری در معرفی برخی مکان‌ها و آثار مدینه دست به گزینش زده و تنها آن دسته را که مشهورند، یاد کرده است.
اضافات کتاب
محقق کتاب، عبیدالله امین کردی، بخشی را با عنوان «ملحق توسعة المساجد فی عهد خادم الحرمین الشریفین» در 23 صفحه[۹] به انتهای کتاب افزوده که به تغییرات و گسترش‌های مسجدالنبی و مکان‌های پیرامونی آن و برخی مساجد مدینه در دوره ملک فهد می‌پردازد. این بخش شامل آماری دقیق از گسترش‌های مسجدالنبی، مسجد قبا[۱۰] مسجد قبلتین[۱۱] و مسجد میقات[۱۲] است و مساحت قسمت‌های مختلف این مساجد را به تفکیک و دقت بیان کرده است.
چاپ‌ها
کتاب تاریخ معالم المدینه نخست به سال 1380ق. تالیف شد و در سال 1410ق. با یادداشت‌ها و افزوده‌های عبیدالله محمدامین کردی در انتشارات دارالعلم للطباعة و النشر جده در قطع وزیری با 340 صفحه به چاپ رسید. همین چاپ به سال‌های 1411ق. و 1412ق. دو بار دیگر تجدید گشت. به سال 1419ق. گروهی از فضلای عرب تحقیق و مأخذ یابی روایات دینی و تاریخی کتاب را بر عهده گرفتند و یادداشت‌هایی بر آن افزودند که در نشر عامه، در 478 صفحه وزیری به چاپ رسید.[۱۳]
جستار وابسته
متن کتاب تاریخ معالم المدینه قدیما و حدیثا
پانویس
- ↑ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص73.
- ↑ معجم ما کتب فی الحج، عبدالجبار الرفاعی، ص42.
- ↑ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص255.
- ↑ نشر الریاحین، عاتق بن غیث البلادی، ج1، ص200؛ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص256.
- ↑ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص269.
- ↑ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص161؛ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص162؛ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص164؛ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص165.
- ↑ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص15؛ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص53.
- ↑ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص167؛ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص269.
- ↑ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص272-295.
- ↑ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص281؛ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص284.
- ↑ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص285؛ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص289.
- ↑ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص290؛ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص291.
- ↑ تاریخ معالم المدینة، خیاری، ص10.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل تاریخ معالم المدینة المنوره قدیما و حدیثا (کتاب).
- معجم ما کتب فی الحج و الزیاره: عبدالجبار الرفاعی، تهران، مشعر، 1427ق.
- نشر الریاحین فی تاریخ البلد الامین: عاتق بن غیث البلادی، مکه، دار مکه، 1414ق.