پرده کعبه

**کعبه**
	کعبه
	نام‌ها
	بیت العتیق • بیت الله • بیت الحرام • بیت المحرم • بیت المعمور
	ارکان
	رکن عراقی • رکن شامی • رکن حجرالاسود • رکن یمانی
	اجزا
	باب الکعبه • باب التوبه • پلکان خارجی کعبه • ناودان کعبه • پرده کعبه • پرده درون کعبه‌ • ستون‌های کعبه • پلکان داخلی کعبه • سقف کعبه • برقع • حزام • آویزه‌های کعبه • شاذروان • ملتزم • مستجار
	پیشینه
	بازسازی کعبه • تاریخ بازسازی درِ کعبه • مولد علی(ع)
	متولیان
	ابوخفاد اسدی • ابوطالب• عبدالله بن عبدالعزی • تمیم بن مر
	مرتبط
	طواف • حجر الاسود • حطیم • حجر اسماعیل • مقام ابراهیم • حجابت • بیت الضراح • خط آغاز طواف • کارگاه پرده‌بافی • شستشوی کعبه • ابرق • ازلام • استقسام •

پرده کعبه پوششی سیاه رنگ، که دیوارهای کعبه را با آن می‌پوشانند. پرده پوشاندن به کعبه نشانه احترام بدان تلقی شده است. رویدادهای مرتبط به تهیه و نصب پرده کعبه در منابع تاریخی ثبت شده است. همچنین پرده کعبه موضوع برخی احکام فقهی نیز قرار گرفته است. بنابر برخی روایت‌ها، کعبه را نخستین بار حضرت آدم(ع) با پرده پوشاند و بر اساس گزارش‌های تاریخی یکی از پادشاهان حمیری یمن نخستین بار این کار را کرد.

اهمیت پرده کعبه

ترکیب عربی «کِسوَة الکعبه» در فارسی پرده کعبه یا پیراهن کعبه و یا جامه کعبه نامیده می‌شود.^[۱]^[۲]^[۳]این پوشش سیاه رنگ، ساختمان کعبه را جز بخش حجرالاسود می‌پوشاند.^[۴]^[۵]پرده کعبه، نشانه احترام^[۶]و ارزش و اعتبار خانه خدا است و تاریخچه آن بخشی از تاریخ کعبه به‌شمار می‌آید.^[۷]نیز شغلی خاص برای تولیت امور پرده از گذشته تاکنون وجود داشته که به حجابت یا پرده‌داری شهرت دارد.

همچنین پرده کعبه موضوع برخی احکام فقهی نیز قرار گرفته که مهم‌ترین موارد آن‌ها عبارتند از: جواز پوشاندن کعبه با حریر (ابریشم)،^[۸] جایز نبودن کندن و قطع و خرید و فروش پرده کعبه نزد شیعه و نیز برخی شافعیان بر خلاف دیدگاه رایج اهل سنت،^[۹] جواز یا عدم جواز تزئین آن با طلا و نقره،^[۱۰] جواز داخل شدن پشت پرده برای دعا.^[۱۱]

پیشینه پوشش کعبه

درباره این‌که چه کسی نخستین بار کعبه را پوشانیده است، اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی روایت‌ها این کار را به حضرت آدم نسبت داده اند^[۱۲] و برخی گزارش‌های تاریخی یکی از پادشاهان حمیری یمن را نخستین کسی دانسته‌اند که کعبه را در سال 190 یا 220 قبل از بعثت پرده پوشانید.^[۱۳] بافت پرده‌های تازه برای کعبه در توسط قریش و پس از اسلام توسط پیامبر و خلفای او ادامه یافت. این کار در دوره‌هایی از عصر عباسی رونق زیادی داشت و گاهی جامه کعبه سه بار در سال تعویض می‌شد.^[۱۴] پادشاهان سایر سرزمین‌های اسلامی^[۱۵] و برخی از ثروتمندان نیز گاهی پرده کعبه را تهیه و به مکه ارسال می‌کردند.^[۱۶] پس از انقراض عباسیان (659ق.) فراهم کردن پوشش کعبه از سال661ق. به انحصار حاکمان مصر درآمد.^[۱۷] در عصر حکومت عثمانی هم بافت پرده در مصر انجام می‌شد.^[۱۸]با استقرار دولت آل سعود پرده در کارگاهی که برای این منظور در مکه ساخته شد تهیه شد.^[۱۹] این کار تا سال 1358 ادامه داشت. تا این‌که دولت مصر از عبدالعزیز خواست اجازه دهد که پوشش دیگر بار از مصر حمل شود. عبدالعزیز این درخواست را پذیرفت و آن کارگاه تعطیل شد و پرده بار دیگر از مصر آمد. این کار تا سال 1382 که بار دیگر ارسال کعبه از مصر به دلیل اختلاف این کشور با عربستان متوقف شد و از آن پس بافت پرده کعبه در مکه ادامه یافت.^[۲۰]کارگاه پرده‌بافی در مدخل مکه در زمینی به مساحت 150 هزار متر مربع قرار دارد و دارای ابزارهای نساجی و بافندگی دستی و نیز دستگاه‌های جدید است.^[۲۱]

شکل و نوشته‌های پرده کعبه

پرده کعبه از پنج قسمت اصلی تشکیل شده که هر قسمت یک طرف کعبه را می‌پوشاند. قطعه پنجم در کعبه را در بر می‌گیرد. جامه کعبه در مجموع از 54 قطعه تشکیل شده که طول هر قطعه آن 14 متر و پهنای آن 95 سانتی‌متر است و مساحت آن به 2650 متر و وزن آن به دو تن می‌رسد. کمربند (حزام) آن نیز از 16 قطعه ترکیب یافته و محیط آن 47 متر و پهنای آن 95 سانتی‌متر است. آیات قرآنی روی نوار کمربند نوشته شده و در فواصل معین، عبارات ﴿یا حی یا قیوم﴾، ﴿یا رحمن یا رحیم﴾ و ﴿الحمد لله رب العالمین﴾ با رنگ طلایی نقش بسته است.^[۲۲]

طلاکاری‌ها

محصولات طلاکاری شده به سال 1395ق. عبارتند از: کمربند (16 قسمت)، بخش زیر کمربند (3 قسمت)، طرح‌های فانوس‌مانند (8 قسمت)، چهار رکن، بیانیه اهداکننده، و «برقع». به سال 1405ق. بخش‌های طلافام با‌اندکی تغییر به این صورت درآمد: کمربند (16 قسمت)، زیر کمربند (6 قسمت)، طرح‌های فانوس‌مانند، چهار رکن، بیانیه اهدا کننده، و برقع. سه بخش زیر کمربند و سه طرح فانوس‌مانند که حدود پنج تا هجده درصد است، به میزان تولید افزوده شده است. سپس نقوش فانوس‌مانند به 12 عدد افزایش یافت که به این ترتیب، بخش تذهیب شده تکمیل گشت و به 36 متر رسید.^[۲۳]

پرده در کعبه

پرده دروازه کعبه که «برقع» نام دارد، از پارچه ابریشمی سیاه، ساخته شده و روی آن آیات قرآن کریم و تزئینات اسلامی با طلا و نقره، نگارش یافته است. نیز سوره حمد از سه‌جهت بر آن نوشته شده است. برقع از جنس حریر و به ارتفاع 5/7 متر و عرض چهار متر است.^[۲۴]

آیاتی که بر پرده است

آیاتی که بر پرده کعبه و حزام نقش بسته، از این قرار است: پرده در کعبه (به ترتیب از بالا به پایین): ﴿قَدْ نَرَی تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّمَاء فَلَنُوَلِّینَّکَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا﴾ (سوره بقره، آیه144)؛ ﴿بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ* رَبِّ اَدْخِلْنی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ اَخْرِجْنی‏ مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطاناً نَصیراً﴾. نیز برخی آیات و سوره‌ها و جز آن نوشته شده است.^[۲۵]

هزینه بافت پرده

ساخت پرده خانه کعبه حدود 17 میلیون ریال سعودی هزینه در بر دارد که شامل خرید مواد خام، دستمزد کارگران، و دیگر هزینه‌ها است..^[۲۶]

جستارهای وابسته

کارگاه پرده‌بافی

پانویس

↑ لغت‌نامه، ج5، ص7642، «حجاب البیت».
↑ ج12، ص18341، «کسوة».
↑ کعبه و جامه آن، ص91؛ حج از میقات تا میعاد، ص127.
↑ نک: معجم مقاییس اللغه، ج3، ص132، «ستر».
↑ شفاء الغرام، ج1، ص122.
↑ تحفة الکرام، ص159-160.
↑ نک: کشف النور، ص14؛ التوحید و الشرک، ص210.
↑ تحریر الاحکام، ج4، ص363؛ وفاء الوفاء، ج2، ص140؛ کشاف القناع، ج3، ص180.
↑ تذکرة الفقهاء، ج7، ص380؛ فتح العزیز، ج7، ص513.
↑ حواشی الشروانی، ج1، ص121؛ السیرة الحلبیه، ج1، ص280.
↑ اعانة الطالبین، ج2، ص95.
↑ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص235؛ وسائل الشیعه، ج13، ص208.
↑ فتح الباری، ج3، ص365-366؛ السیرة الحلبیه، ج1، ص280؛ تاریخ الکعبة المعظمه، ص291؛ اخبار مکه، فاکهی، ج5، ص230-231.
↑ السیرة الحلبیه، ج1، ص281؛ فی رحاب البیت العتیق، ج1، ص211؛ کشف الارتیاب، ص360.
↑ البدایة و النهایه، ج13، ص200.
↑ تاریخ ابن خلدون، ج3، ص513؛ الکامل، ج11، ص65؛ نهایة الارب، ج23، ص284.
↑ کشف الارتیاب، ص360.
↑ الضوء اللامع، ج4، ص26؛ تاریخ الکعبة المعظمه، ص320.
↑ الکعبة و الکسوه، ص172؛ تاریخ الکعبة المعظمه، ص347.
↑ فی رحاب البیت العتیق، ج1، ص215؛ نک: تاریخ الکعبة المعظمه، ص331-332؛ الکعبة و الکسوه، ص175-178.
↑ نک: تاریخ الکعبة المعظمه، ص359-360؛ الکعبة و الکسوه، ص172؛ آثار اسلامی، ص86.
↑ فی رحاب البیت العتیق، ج1، ص215؛ نک: تاریخ الکعبة المعظمه، ص474.
↑ میقات حج، ش55، ص133، «پرده کعبه در گذر زمان».
↑ صبح الاعشی، ج4، ص282؛ اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص258؛ تاریخ الکعبة المعظمه، ص358.
↑ تاریخ الکعبة المعظمه، ص311، 352؛ الموسوعة العربیة العالمیه، ج19، ص319؛ آثار اسلامی، ص89.
↑ میقات حج، ش55، ص108، «پرده کعبه در گذر زمان».

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل پرده کعبه.

آثار اسلامی مکه و مدینه: رسول جعفریان، قم، مشعر، ۱۳۸۶ش.
اخبار مکه: الازرقی (درگذشت ۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.
اخبار مکه: الفاکهی (درگذشت ۲۷۹ق)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.
الارج المسکی فی التاریخ المکی: علی عبدالقادر الطبری (درگذشت ۱۰۷۰ق)، به کوشش الجمال، مکه، المکتبة التجاریه، ۱۴۱۶ق.
اسرار عرفانی حج: محمد تقی فعالی، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ش.
اعانة الطالبین: السید البکری الدمیاطی (درگذشت ۱۳۱۰ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۸ق.
الاعلام باعلام بیت الله الحرام: محمد بن احمد النهروالی (درگذشت ۹۹۰ق)، به کوشش علی محمد، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، ۱۴۲۵ق.
امتاع الاسماع: المقریزی (درگذشت ۸۴۵ق)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق.
انباء الغمر بابناء العمر: ابن حجر العسقلانی (درگذشت ۸۵۲ق)، به کوشش محمد عبدالمعید خان، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۶ق.
البدایة و النهایه: ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
بهجة النفوس و الاسرار: عبدالله المرجانی (درگذشت ۶۹۹ق)، به کوشش محمد عبدالوهاب، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م.
تاریخ ابن خلدون: ابن خلدون (درگذشت ۸۰۸ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۱ق.
تاریخ الخلفاء: السیوطی (درگذشت ۹۱۱ق)، به کوشش محمد عبدالحمید، مصر، مطبعة السعاده، ۱۳۷۱ق.
التاریخ القویم: محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.
تاریخ الکعبة المعظمه: حسین عبدالله باسلامه، به کوشش یوسف الثقفی، ریاض، دار ملک عبدالعزیز، ۱۴۱۹ق.
تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (درگذشت ۳۱۰ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۳ق.
تجارب الامم: ابوعلی مسکویه (درگذشت ۴۲۱ق)، به کوشش امامی، تهران، سروش، ۱۳۷۹ش.
تحریر الاحکام الشرعیه: العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق۷، ۱۴۲۰ق.
تحصیل المرام: محمد بن احمد الصباغ (درگذشت ۱۳۲۱ق)، به کوشش ابن دهیش، ۱۴۲۴ق.
تحفة الکرام: محمد مهدی بحر العلوم (درگذشت ۱۲۱۲ق)، به کوشش جلالی و غفوری، تهران، مشعر، ۱۴۲۵ق.
التحفة اللطیفه: شمس الدین السخاوی (درگذشت ۹۰۲ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
تذکرة الفقهاء: العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، قم، آل البیت: ۱۴۱۴ق.
التوحید و الشرک: السبحانی، بیروت، دار التعارف.
جامع احادیث الشیعه: اسماعیل معزی ملایری، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۹۹ق.
حج از میقات تا میعاد: احمد صادقی اردستانی، تهران، مشعر، ۱۳۸۵ش.
حواشی الشروانی و العبادی: الشروانی (درگذشت ۱۳۰۱ق) و العبادی (درگذشت ۹۹۴ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
رحلة ابن جبیر: محمد بن احمد (درگذشت ۶۱۴ق)، بیروت، دار مکتبة الهلال، ۱۹۸۶م.
الرحلة الحجازیه: محمد لبیب البتنونی، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، ۱۳۲۸ق.
الرحلة السریة للعقید الروسی: عبدالعزیز دولتشاهی، بیروت، دار العربیه، ۱۴۲۸ق.
الروض الانف: السهیلی (درگذشت ۵۸۱ق)، به کوشش عبدالرؤوف، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
سفرنامه ناصر خسرو: ناصر خسرو (درگذشت ۴۸۱ق)، تهران، زوّار، ۱۳۸۱ش.
السیرة الحلبیه: الحلبی (درگذشت ۱۰۴۴ق)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق.
شفاء الغرام: محمد الفاسی (درگذشت ۸۳۲ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.
صبح الاعشی: احمد القلقشندی (درگذشت ۸۲۱ق)، به کوشش زکار، دمشق، وزارة الثقافه، ۱۹۸۱م.
الضوء اللامع: شمس الدین السخاوی (درگذشت ۹۰۲ق)، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق.
عجائب الآثار: عبدالرحمن الجبرتی (درگذشت ۱۲۲۷ق)، بیروت، دار الجیل.
العکبة و الکسوه: احمد عبدالغفور عطار، مکة المکرمه، ۱۳۹۷ق.
عمدة القاری: العینی (درگذشت ۸۵۵ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
فتح الباری: ابن حجر العسقلانی (درگذشت ۸۵۲ق)، بیروت، دار المعرفه.
فتح العزیز: عبدالکریم بن محمد الرافعی (درگذشت ۶۲۳ق)، دار الفکر.
فتوح البلدان: البلاذری (درگذشت ۲۷۹ق)، به کوشش صلاح الدین، قاهره، النهضة المصریه، ۱۹۵۶م.
فقه السنه: سید سابق، بیروت، دار الکتاب العربی.
فی رحاب البیت العتیق: محیی الدین احمد امام، اندلس، دار قرطبه.
کشف النور: عبدالغنی النابلسی (درگذشت ۱۱۴۳ق)، استانبول، مکتبة الحقیقه، ۱۴۰۶ق.
کعبه و جامه آن: محمد الدقن، ترجمه: انصاری، تهران، مشعر، ۱۳۸۴ش.
الکامل فی التاریخ: علی ابن اثیر (درگذشت ۶۳۰ق)، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
کشاف القناع: منصور البهوتی (درگذشت ۱۰۵۱ق)، به کوشش محمد حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
کشف الارتیاب: سید محسن الامین (درگذشت ۱۳۷۱ق)، به کوشش امین، مکتبة الحریس، ۱۳۸۲ق.
لغت‌نامه: دهخدا (درگذشت ۱۳۳۴ش) و دیگران، مؤسسه لغت‌نامه و دانشگاه تهران، ۱۳۷۳ش.
مرآة الحرمین: ابراهیم رفعت پاشا (درگذشت ۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق.
مستدرکات اعیان الشیعه: حسن الامین، دمشق، دار التعاریف، ۱۴۰۸ق.
المصنّف: عبدالرزاق الصنعانی (درگذشت ۲۱۱ق)، به کوشش حبیب الرحمن، المجلس العلمی.
معجم مقاییس اللغه: ابن فارس (درگذشت ۳۹۵ق)، به کوشش عبدالسلام، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۰۴ق.
المفصل: جواد علی، دار الساقی، ۱۴۲۴ق.
من لا یحضره الفقیه: الصدوق (درگذشت ۳۸۱ق)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق.
منائح الکرم: علی بن تاج الدین السنجاری (درگذشت ۱۱۲۵ق)، به کوشش المصری، مکه، جامعةام القری، ۱۴۱۹ق.
المواعظ و الاعتبار: المقریزی (درگذشت ۸۴۵ق)، به کوشش خلیل المنصور، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
الموسوعة العربیة العالمیه: مؤسسة اعمال الموسوعة للنشر، ریاض، ۱۴۱۹ق.
میقات حج (فصلنامه): تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.
النجوم الظاهره: ابن تغری بردی الاتابکی (درگذشت ۸۷۴ق)، مصر، وزارة الثقافة و الارشاد القومی.
نهایة الارب: احمد النویری (درگذشت ۷۳۳ق)، قاهره، وزارة الثقافة و الارشاد القومی، ۱۴۱۲ق.
وسائل الشیعه: الحر العاملی (درگذشت ۱۱۰۴ق)، قم، آل البیت: ۱۴۱۲ق.
وفاء الوفاء: السمهودی (درگذشت ۹۱۱ق)، به کوشش خالد عبدالغنی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.

پیوند به بیرون

مقاله‌های مرتبط

[1] لغت‌نامه، ج5، ص7642، «حجاب البیت».

[2] ج12، ص18341، «کسوة».

[3] کعبه و جامه آن، ص91؛ حج از میقات تا میعاد، ص127.

[4] نک: معجم مقاییس اللغه، ج3، ص132، «ستر».

[5] شفاء الغرام، ج1، ص122.

[6] تحفة الکرام، ص159-160.

[7] نک: کشف النور، ص14؛ التوحید و الشرک، ص210.

[8] تحریر الاحکام، ج4، ص363؛ وفاء الوفاء، ج2، ص140؛ کشاف القناع، ج3، ص180.

[9] تذکرة الفقهاء، ج7، ص380؛ فتح العزیز، ج7، ص513.

[10] حواشی الشروانی، ج1، ص121؛ السیرة الحلبیه، ج1، ص280.

[11] اعانة الطالبین، ج2، ص95.

[12] من لا یحضره الفقیه، ج2، ص235؛ وسائل الشیعه، ج13، ص208.

[13] فتح الباری، ج3، ص365-366؛ السیرة الحلبیه، ج1، ص280؛ تاریخ الکعبة المعظمه، ص291؛ اخبار مکه، فاکهی، ج5، ص230-231.

[14] السیرة الحلبیه، ج1، ص281؛ فی رحاب البیت العتیق، ج1، ص211؛ کشف الارتیاب، ص360.

[15] البدایة و النهایه، ج13، ص200.

[16] تاریخ ابن خلدون، ج3، ص513؛ الکامل، ج11، ص65؛ نهایة الارب، ج23، ص284.

[17] کشف الارتیاب، ص360.

[18] الضوء اللامع، ج4، ص26؛ تاریخ الکعبة المعظمه، ص320.

[19] الکعبة و الکسوه، ص172؛ تاریخ الکعبة المعظمه، ص347.

[20] فی رحاب البیت العتیق، ج1، ص215؛ نک: تاریخ الکعبة المعظمه، ص331-332؛ الکعبة و الکسوه، ص175-178.

[21] نک: تاریخ الکعبة المعظمه، ص359-360؛ الکعبة و الکسوه، ص172؛ آثار اسلامی، ص86.

[22] فی رحاب البیت العتیق، ج1، ص215؛ نک: تاریخ الکعبة المعظمه، ص474.

[23] میقات حج، ش55، ص133، «پرده کعبه در گذر زمان».

[24] صبح الاعشی، ج4، ص282؛ اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص258؛ تاریخ الکعبة المعظمه، ص358.

[25] تاریخ الکعبة المعظمه، ص311، 352؛ الموسوعة العربیة العالمیه، ج19، ص319؛ آثار اسلامی، ص89.

[26] میقات حج، ش55، ص108، «پرده کعبه در گذر زمان».

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]