رکن حجرالاسود: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{کعبه عمودی}}
{{کعبه عمودی}}
[[پرونده:رکن حجرالاسود.jpeg|چپ|بی‌قاب|220px|جایگزین=]]
'''رکن حجر الاسود'''، گوشه جنوب شرقی بنای کعبه است. ساختمان [[بیت‌الله|کعبه]] چهارگوش است و هر گوشه را رکن و مجموع چهار گوشه را [[ارکان کعبه]] می­‌نامند. رکن حجرالاسود که در جنوب شرقی کعبه واقع شده، نقطه شروع [[طواف]] است و در ارتفاع یک و نیم متری آن، [[حجر الاسود|حجرالاسود]] قرار دارد، از این رو به رکن حجرالاسود یا [[رکن الاسود]] مشهور گردیده است.  
'''رکن حجر الاسود'''، گوشه جنوب شرقی بنای کعبه است. ساختمان [[بیت‌الله|کعبه]] چهارگوش است و هر گوشه را رکن و مجموع چهار گوشه را [[ارکان کعبه]] می­‌نامند. رکن حجرالاسود که در جنوب شرقی کعبه واقع شده، نقطه شروع [[طواف]] است و در ارتفاع یک و نیم متری آن، [[حجر الاسود|حجرالاسود]] قرار دارد، از این رو به رکن حجرالاسود یا [[رکن الاسود]] مشهور گردیده است.  


==موقعیت مکانی==
==موقعیت مکانی==


رکن حجرالاسود که در جنوب شرقی کعبه واقع شده و نقطه شروع [[طواف]] است.<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC1.pdf&page=65 اخبار مکه، الازرقی ج1، ص65]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%85_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=236 التاریخ القویم، ج3، ص236؛] رحلة ابن جبیر، ص 53</ref>
رکن حجرالاسود در جنوب شرقی کعبه واقع شده و نقطه شروع [[طواف]] است.<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aاخبار_مکه_ازرقی_رشدی_صالح_ج1.pdf&page=65 اخبار مکه، الازرقی ج1، ص65]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aتاریخ_القویم_ج۳.pdf&page=236 التاریخ القویم، ج3، ص236؛] رحلة ابن جبیر، ص 53</ref>


در ارتفاع یک و نیم متری آن، [[حجر الاسود|حجرالاسود]] قرار دارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%85_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=236 التاریخ القویم، ج3، ص236]؛ مرآه الحرمین، ج1، ص264</ref> شهرت رکن حجرالاسود بیشتر از دیگر [[ارکان کعبه]] است. این رکن نزدیک‌ترین رکن به درب ورودی [[بیت‌الله|کعبه]] است و روبروی [[زمزم|چاه زمزم]] قرار دارد و در مقابل رکن حجر الاسود، کوه معروف [[کوه ابوقبیس|ابوقُبیس]] واقع شده است.<ref>احسن التقاسیم، ص72</ref>
در ارتفاع یک و نیم متری آن، [[حجر الاسود|حجرالاسود]] قرار دارد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aتاریخ_القویم_ج۳.pdf&page=236 التاریخ القویم، ج3، ص236]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمرآة_الحرمین_ابراهیم_رفعت_پاشا_ج1.pdf&page=264 مرآه الحرمین، ج1، ص264]</ref> شهرت رکن حجرالاسود بیشتر از دیگر [[ارکان کعبه]] است. این رکن نزدیک‌ترین رکن به درب ورودی [[بیت‌الله|کعبه]] است و روبروی [[زمزم|چاه زمزم]] قرار دارد و در مقابل رکن حجر الاسود، کوه معروف [[کوه ابوقبیس|ابوقُبیس]] واقع شده است.<ref>احسن التقاسیم، ص72</ref>


فاصله رکن حجر اسود تا [[رکن عراقی|رکن عراقی]]، ۱۱٫۶۸ متر و تا رکن یمانی  بیش از ۱۰متر است.<ref>اثارة الترغیب، ج1، ص227؛ الاعلاق النفیسه، ص30</ref>رکن حجر الاسود سمت قبله مناطق جنوبی [[حجاز]]  و کشورهای استرالیا، هند و چین است که در محاذات این رکن­ واقع­‌اند.<ref>مرآه الحرمین، ج1، ص264</ref>
فاصله رکن حجر اسود تا [[رکن عراقی]]، ۱۱٫۶۸ متر و تا رکن یمانی  بیش از ۱۰متر است.<ref>اثارة الترغیب، ج1، ص227؛ الاعلاق النفیسه، ص30</ref>رکن حجر الاسود سمت قبله مناطق جنوبی [[حجاز]]  و کشورهای استرالیا، هند و چین است که در محاذات این رکن­ واقع­‌اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aمرآة_الحرمین_ابراهیم_رفعت_پاشا_ج1.pdf&page=264 مرآه الحرمین، ج1، ص264]</ref>


== نام‌های دیگر ==
== نام‌های دیگر ==
برخی، از رکن حجر الاسود با نام [[رکن شرقی]] یاد کرده‌­اند.<ref>رحله ابن جبیر، ص53</ref> گاه به هر دو رکن حجرالاسود و [[رکن یمانی]]، به سبب واقع بودن در سمت اهل [[یمن]]، رکن یمانی گفته شده است.<ref>صبح الاعشی، ج4، ص258</ref>واژه رکن به وفور به [[حجر الاسود|حجرالاسود]]، اطلاق می­‌گردد و در بسیاری از کاربردها، منظور از رکن همان [[حجر الاسود]] است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=134 اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص134]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%85_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=236 التاریخ القویم، ج3، ص236]؛ نک: آثار البلاد و اخبار العباد، ص118</ref>
برخی، از رکن حجر الاسود با نام [[رکن شرقی]] یاد کرده‌­اند.<ref>رحله ابن جبیر، ص53</ref> گاه به هر دو رکن حجرالاسود و [[رکن یمانی]]، به سبب واقع بودن در سمت اهل [[یمن]]، رکن یمانی گفته شده است.<ref>صبح الاعشی، ج4، ص258</ref>واژه رکن (به تنهایی) به وفور به [[حجر الاسود|حجرالاسود]]، اطلاق می­‌گردد و در بسیاری از کاربردها، منظور از رکن همان [[حجر الاسود]] است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aاخبار_مکه_فاکهی_ج1.pdf&page=134 اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص134]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aتاریخ_القویم_ج۳.pdf&page=236 التاریخ القویم، ج3، ص236]؛ نک: آثار البلاد و اخبار العباد، ص118</ref>
==استلام ==
==استلام ==
استلام، لمس و دست کشیدن بر چیزی است.  
استلام، لمس و دست کشیدن بر چیزی است.  
{{بیشتر|استلام}}
{{بیشتر|استلام}}
=== پیش از اسلام ===
[[پیامبر(ص)|پیامبر اکرم(ص)]] رکن حجر الاسود را به همراه [[رکن یمانی]] مورد توجه قرار داد و اصحاب خود را به رعایت احترام آن و انجام آداب و اعمال خاص آن توصیه کرد و [[استلام]] آن را سبب بخشش گناهان می‌­دانست.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aاخبار_مکه_فاکهی_ج1.pdf&page=127 اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص127]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aاخبار_مکه_ازرقی_رشدی_صالح_ج1.pdf&page=331 اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص331]؛ اثارة الترغیب، ج1، ص258</ref>  
پیش از اسلام زائران [[طواف]] خود را از کنار بت [[اساف|اُساف]] و با [[استلام]] آن آغاز می­‌کردند. پس از آن [[حجر الاسود|حجرالاسود]] را [[استلام]] کرده، سپس [[بیت‌الله|کعبه]] را در سمت راست خود قرار داده، به [[طواف]] می‌پرداختند و بعد از اتمام [[هفت شوط]]، بار دیگر رکن حجر و سپس بت [[نائله]] را [[استلام]] می‌کردند.<ref>تاریخ مکه، ص39</ref>


=== پس از اسلام ===
در برخی منابع [[اهل سنت]]، استلام رکن حجر الاسود مستحب دانسته شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aتاریخ_القویم_ج۳.pdf&page=255 التاریخ القویم، ج‏3، ص 255]</ref> نیز شماری از  فقیهان [[شیعه]] بااستناد به روایات، [[استلام]] رکن حجر الاسود و دیگر ارکان را مستحب شمرده‌اند.<ref>الاستبصار، ج2، ص216؛ مصباح المتهجد، ص681؛ السرائر، ج1، ص572</ref>
پس از ظهور [[اسلام]]، [[پیامبر(ص)|پیامبر اکرم(ص)]] رکن حجر الاسود را به همراه [[رکن یمانی]] مورد توجه قرار داد و اصحاب خود را به رعایت احترام آن و انجام آداب و اعمال خاص آن توصیه کرد و [[استلام]] آن را سبب بخشش گناهان می‌­دانست.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=127 اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص127]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC1.pdf&page=331 اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص331]؛ اثارة الترغیب، ج1، ص258</ref>از این رو [[استلام]] رکن در هر دور از [[طواف]] با این قید که موجب زحمت [[طواف|طواف کنندگان]] نشود، از آداب طواف بود و حضرت خود همواره به استلام با دست راست و سپس بوسیدن رکن حجر و یا دست خود مقید بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=117 اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص117]؛ تهنئه اهل الاسلام بتجدید بیت الله الحرام، ص 22؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%85_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=256 التاریخ القویم، ج‏3، ص256]</ref>  


در روایتی از [[امام باقر (ع)]] نقل شده است که [[پیامبر(ص)]] دو [[رکن یمانی]] و اسود را استلام می‌کرد و آنها را می‌بوسید و صورتش را بر آنها می‌نهاد.<ref>الکافی، ج 4، ص 408</ref>صحابه نیز به [[استلام]] رکن اهتمام داشتند.<ref>اخبار مکه، [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC1.pdf&page=332 الازرقی ج1، ص332 - 339]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=144 اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص144]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%85_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=256 التاریخ القویم، ج‏3، ص256]</ref>بر این اساس در برخی منابع [[اهل سنت]]، استلام رکن حجر الاسود مستحب دانسته شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%85_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=255 التاریخ القویم، ج‏3، ص 255]</ref> نیز شماری از  فقیهان [[شیعه]] بااستناد به روایات، [[استلام]] رکن حجر الاسود و دیگر ارکان را مستحب شمرده‌اند.<ref>الاستبصار، ج2، ص216؛ مصباح المتهجد، ص681؛ السرائر، ج1، ص572</ref>
==دعاهای پیامبر==
 
به گزارش منابع، [[پیامبر(ص)]] میان رکن حجر و [[رکن یمانی]] دعاهایی را زمزمه و یا توصیه می‌کرد: الّلهم ربّنا آتنا فی الدنیا حسنة و فی الآخرة حسنة و قنا عذاب النار و یا الّلهم إنّی أعوذ بک من الکفر و الفقر<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aاخبار_مکه_فاکهی_ج1.pdf&page=145 اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص145]</ref> از جمله این ادعیه است.
[[استلام]] رکن تنها در [[طواف]] انجام نمی­‌شد، بلکه صحابه و بزرگان دینی در هر فرصت نسبت به استلام رکن اقدام می­‌کردند؛ استلام پس از نماز جماعت توسط امامان [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] و [[استلام]] در هر بار ورود به مسجد از جمله گزارش‌های منابع است.<ref>اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص130 - 134؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC1.pdf&page=334 اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص334-335]</ref>مسلمانان به تأسی از پیامبر پس از استلام رکن دستان خود را می‌بوسیدند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=157 اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص157 - 159]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC1.pdf&page=331 اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص334]</ref>شماری از فقیهان [[شیعه]] به استحباب و برتری استقبال رکن حجرالاسود به هنگام نماز گزاردن درون [[بیت‌الله|کعبه]] فتوا داده‌اند.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج1، ص274؛ الحدائق الناضره، ج6، ص381؛ ریاض المسائل، ج3، ص116</ref>
 
به رغم وجود روایات و دلالت سیره نبوی در انجام استلام رکن در حین [[طواف]]، کسانی از [[صحابه پیامبر|صحابه]] در طواف خود، [[استلام]] رکن نمی‌کردند و تنها به گفتن [[تکبیر|تکبیر]] قناعت می‌کردند؛<ref>ا[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=148 خبار مکه، الفاکهی، ج1، ص147 – 148]</ref>گاه نیز در زمان تکبیر تنها دست خود را بلند می‌کردند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=148 اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص148]</ref>


==دعاهای پیامبر==
همچنین دعاها و ذکرهای متعددی از پیامبر(ص) و صحابه حین استلام رکن وارد شده است:  
به گزارش منابع، [[پیامبر(ص)]] میان رکن حجر و [[رکن یمانی|رکن یمانی]] دعاهایی را زمزمه و یا توصیه می‌کرد: الّلهم ربّنا آتنا فی الدنیا حسنة و فی الآخرة حسنة و قنا عذاب النار و یا الّلهم إنّی أعوذ بک من الکفر و الفقر<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=145 اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص145]</ref> از جمله این ادعیه است.


همچنین دعاهای متعددی از صحابه به نقل از پیامبر(ص) حین استلام رکن وارد شده است: بسم الله و الله اکبر، بسم اللّه و اللّه اکبر علی ما هدانا اللّه، لا اله الا اللّه وحده لا شریک له، آمنت بالله و کفرت بالطاغوت<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC1.pdf&page=339 اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص339]</ref>‏ و باسم اللّه و اللّه أکبر إیمانا باللّه و تصدیقا لإجابة محمد صلی اللّه علیه و سلم.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%85_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=257 التاریخ القویم، ج3، ص257]</ref>
* بسم الله و الله اکبر<ref name=":1" />
* بسم اللّه و اللّه اکبر علی ما هدانا اللّه، لا اله الا اللّه وحده لا شریک له، آمنت بالله و کفرت بالطاغوت<ref name=":1">[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aاخبار_مکه_ازرقی_رشدی_صالح_ج1.pdf&page=339 اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص339]</ref>‏  
* باسم اللّه و اللّه أکبر إیمانا باللّه و تصدیقا لإجابة محمد صلی اللّه علیه و سلم.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aتاریخ_القویم_ج۳.pdf&page=257 التاریخ القویم، ج3، ص257]</ref>


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
خط ۳۷: خط ۳۲:
* [[ارکان کعبه]]
* [[ارکان کعبه]]
* [[استلام]]
* [[استلام]]
==نگارخانه==
<gallery>
پرونده:رکن حجرالاسود.jpeg|رکن حجرالاسود
</gallery>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۴۲: خط ۴۱:
{{پانویس}}
{{پانویس}}


==فهرست منابع==
== فهرست منابع ==
 
{{منابع}}
{{منابع}}


'''آثار البلاد و اخبار العباد'''، زکریا بن محمد القزوینی ، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۸م.
* '''آثار البلاد و اخبار العباد'''، زکریا بن محمد القزوینی، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۸م.
 
• '''اثارة الترغیب و التشویق الی المساجد الثلاثة و البیت العتیق'''، محمد بن اسحاق الخوارزمی، تحقیق محمدحسین الذهبی، مکه المکرمه، مکتبه نزار مصطفی الباز، ۱۴۱۸ق.
 
• '''احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم'''، محمد بن احمد المقدسی البشاری ، قاهره، مکتبه مدبولی، ۱۴۱۱ق.
 
• '''[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=۱ اخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه''']، محمد بن اسحق الفاکهی ، تحقیق عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۲۴ق.


'''[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC1.pdf&page=۱ اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار''']، محمد بن عبدالله الازرقی ، تحقیق رشدی الصالح ملحس، بیروت، دار الاندلس، ۱۴۱۶ق.
* '''اثارة الترغیب و التشویق الی المساجد الثلاثة و البیت العتیق'''، محمد بن اسحاق الخوارزمی، تحقیق محمدحسین الذهبی، مکه المکرمه، مکتبه نزار مصطفی الباز، ۱۴۱۸ق.


'''الاستبصار فیما اختلف من الاخبار'''، محمد بن حسن الطوسی (شیخ طوسی) ، تحقیق سید حسن موسوی الخرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.
* '''احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم'''، محمد بن احمد المقدسی البشاری، قاهره، مکتبه مدبولی، ۱۴۱۱ق.  


'''الاعلاق النفیسه'''، احمد بن عمر ابن رسته ، بیروت، دار صادر، ۱۸۹۲م.  
* '''[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aاخبار_مکه_فاکهی_ج1.pdf&page=۱ اخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه''']، محمد بن اسحق الفاکهی، تحقیق عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۲۴ق.


'''[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%85_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=۱ التاریخ القویم لمکه و بیت الله الکریم'''،] محمد طاهر الکردی المکی، تحقیق عبد الملک ابن دهیش، بیروت، دار الخضر، ۱۴۲۰ق.
* '''[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aاخبار_مکه_ازرقی_رشدی_صالح_ج1.pdf&page=۱ اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار''']، محمد بن عبدالله الازرقی، تحقیق رشدی الصالح ملحس، بیروت، دار الاندلس، ۱۴۱۶ق.


'''تاریخ مکه'''، احمد السباعی،  مکه المکرمه، مکتبة احیاء التراث، ۱۴۲۰ق.  
* '''الاستبصار فیما اختلف من الاخبار'''، محمد بن حسن الطوسی (شیخ طوسی)، تحقیق سید حسن موسوی الخرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.


'''تهنیئه اهل الاسلام بتجدید بیت الله الحرام'''، ابراهیم بن محمد بن عیسی میمونی،  تحقیق مکتبه نزار مصطفی الباز، ریاض، مکتبه نزار مصطفی الباز،۱۴۱۸ق.
* '''الاعلاق النفیسه'''، احمد بن عمر ابن رسته، بیروت، دار صادر، ۱۸۹۲م.  


'''الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره'''، یوسف بن احمد البحرانی، تحقیق محمد تقی ایروانی و علی آخوندی، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۳۶۳ش.
* '''[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aتاریخ_القویم_ج۳.pdf&page=۱ التاریخ القویم لمکه و بیت الله الکریم'''،] محمد طاهر الکردی المکی، تحقیق عبد الملک ابن دهیش، بیروت، دار الخضر، ۱۴۲۰ق.


'''رحلة ابن جبیر'''، محمد بن احمد ابن جبیر، بیروت، دار مکتبة الهلال، ۱۹۸۶م.
* '''تاریخ مکه'''، احمد السباعی، مکه المکرمه، مکتبة احیاء التراث، ۱۴۲۰ق.  


'''ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل'''، سید علی طباطبائی ، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۱۲ق.  
* '''رحلة ابن جبیر'''، محمد بن احمد ابن جبیر، بیروت، دار مکتبة الهلال، ۱۹۸۶م.


'''السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی'''، محمد بن احمد ابن ادریس، قم، انتشارات الاسلامی ، ۱۴۱۰ق.
* '''السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی'''، محمد بن احمد ابن ادریس، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۱۰ق.


'''صبح الاعشی فی صناعة الانشاء'''، احمد بن علی القلقشندی، تحقیق یوسف علی طویل، دمشق، دار الفکر،۱۹۸۷م.
* '''صبح الاعشی فی صناعة الانشاء'''، احمد بن علی القلقشندی، تحقیق یوسف علی طویل، دمشق، دار الفکر، ۱۹۸۷م.


'''الکافی'''، محمد بن یعقوب الکلینی ، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب اسلامیه، ۱۳۶۳ش.  
* '''الکافی'''، محمد بن یعقوب الکلینی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب اسلامیه، ۱۳۶۳ش.  


'''مرآة الحرمین'''، ابراهیم رفعت باشا، قاهره، مکتبه الثقافه الدینیه، بی‌تا.  
* '''مرآة الحرمین'''، ابراهیم رفعت باشا، قاهره، مکتبه الثقافه الدینیه، بی‌تا.  


'''مصباح المتهجد و سلاح المتعبد'''، محمد بن حسن الطوسی (شیخ طوسی) ، تصحیح اسماعیل انصاری زنجانی، اعداد علی اصغر مروارید، بیروت، فقه الشیعه، ۱۴۱۱ق.
* '''مصباح المتهجد و سلاح المتعبد'''، محمد بن حسن الطوسی (شیخ طوسی)، تصحیح اسماعیل انصاری زنجانی، اعداد علی اصغر مروارید، بیروت، فقه الشیعه، ۱۴۱۱ق.


• '''من لا یحضره الفقیه'''،  محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق) ، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۰۴ق.
{{پایان}}


==مقاله‌های مرتبط==
{{کعبه}}
[[رده:کعبه]]
[[رده:کعبه]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[en: Rukn al-Hajar al-Aswad]]
[[ar:ركن الحجر الأسود]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۴۷

کعبه
کعبه
نام‌ها
بیت العتیقبیت اللهبیت الحرامبیت المحرمبیت المعمور
ارکان
رکن عراقیرکن شامیرکن حجرالاسودرکن یمانی
اجزا
باب الکعبهباب التوبهپلکان خارجی کعبهناودان کعبهپرده کعبهپرده درون کعبه‌ستون‌های کعبهپلکان داخلی کعبهسقف کعبهبرقعحزامآویزه‌های کعبهشاذروانملتزممستجار
پیشینه
بازسازی کعبهتاریخ بازسازی درِ کعبهمولد علی(ع)
متولیان
ابوخفاد اسدیابوطالبعبدالله بن عبدالعزیتمیم بن مر
مرتبط
طوافحجر الاسودحطیمحجر اسماعیلمقام ابراهیمحجابتبیت الضراحخط آغاز طوافکارگاه پرده‌بافیشستشوی کعبهابرقازلاماستقسام

رکن حجر الاسود، گوشه جنوب شرقی بنای کعبه است. ساختمان کعبه چهارگوش است و هر گوشه را رکن و مجموع چهار گوشه را ارکان کعبه می­‌نامند. رکن حجرالاسود که در جنوب شرقی کعبه واقع شده، نقطه شروع طواف است و در ارتفاع یک و نیم متری آن، حجرالاسود قرار دارد، از این رو به رکن حجرالاسود یا رکن الاسود مشهور گردیده است.

موقعیت مکانی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

رکن حجرالاسود در جنوب شرقی کعبه واقع شده و نقطه شروع طواف است.[۱]

در ارتفاع یک و نیم متری آن، حجرالاسود قرار دارد.[۲] شهرت رکن حجرالاسود بیشتر از دیگر ارکان کعبه است. این رکن نزدیک‌ترین رکن به درب ورودی کعبه است و روبروی چاه زمزم قرار دارد و در مقابل رکن حجر الاسود، کوه معروف ابوقُبیس واقع شده است.[۳]

فاصله رکن حجر اسود تا رکن عراقی، ۱۱٫۶۸ متر و تا رکن یمانی  بیش از ۱۰متر است.[۴]رکن حجر الاسود سمت قبله مناطق جنوبی حجاز  و کشورهای استرالیا، هند و چین است که در محاذات این رکن­ واقع­‌اند.[۵]

نام‌های دیگر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی، از رکن حجر الاسود با نام رکن شرقی یاد کرده‌­اند.[۶] گاه به هر دو رکن حجرالاسود و رکن یمانی، به سبب واقع بودن در سمت اهل یمن، رکن یمانی گفته شده است.[۷]واژه رکن (به تنهایی) به وفور به حجرالاسود، اطلاق می­‌گردد و در بسیاری از کاربردها، منظور از رکن همان حجر الاسود است.[۸]

استلام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

استلام، لمس و دست کشیدن بر چیزی است.

پیامبر اکرم(ص) رکن حجر الاسود را به همراه رکن یمانی مورد توجه قرار داد و اصحاب خود را به رعایت احترام آن و انجام آداب و اعمال خاص آن توصیه کرد و استلام آن را سبب بخشش گناهان می‌­دانست.[۹]

در برخی منابع اهل سنت، استلام رکن حجر الاسود مستحب دانسته شده است.[۱۰] نیز شماری از  فقیهان شیعه بااستناد به روایات، استلام رکن حجر الاسود و دیگر ارکان را مستحب شمرده‌اند.[۱۱]

دعاهای پیامبر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به گزارش منابع، پیامبر(ص) میان رکن حجر و رکن یمانی دعاهایی را زمزمه و یا توصیه می‌کرد: الّلهم ربّنا آتنا فی الدنیا حسنة و فی الآخرة حسنة و قنا عذاب النار و یا الّلهم إنّی أعوذ بک من الکفر و الفقر[۱۲] از جمله این ادعیه است.

همچنین دعاها و ذکرهای متعددی از پیامبر(ص) و صحابه حین استلام رکن وارد شده است:

  • بسم الله و الله اکبر[۱۳]
  • بسم اللّه و اللّه اکبر علی ما هدانا اللّه، لا اله الا اللّه وحده لا شریک له، آمنت بالله و کفرت بالطاغوت[۱۳]
  • باسم اللّه و اللّه أکبر إیمانا باللّه و تصدیقا لإجابة محمد صلی اللّه علیه و سلم.[۱۴]

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نگارخانه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. اخبار مکه، الازرقی ج1، ص65؛ التاریخ القویم، ج3، ص236؛ رحلة ابن جبیر، ص 53
  2. التاریخ القویم، ج3، ص236؛ مرآه الحرمین، ج1، ص264
  3. احسن التقاسیم، ص72
  4. اثارة الترغیب، ج1، ص227؛ الاعلاق النفیسه، ص30
  5. مرآه الحرمین، ج1، ص264
  6. رحله ابن جبیر، ص53
  7. صبح الاعشی، ج4، ص258
  8. اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص134؛ التاریخ القویم، ج3، ص236؛ نک: آثار البلاد و اخبار العباد، ص118
  9. اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص127؛ اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص331؛ اثارة الترغیب، ج1، ص258
  10. التاریخ القویم، ج‏3، ص 255
  11. الاستبصار، ج2، ص216؛ مصباح المتهجد، ص681؛ السرائر، ج1، ص572
  12. اخبار مکه، الفاکهی، ج1، ص145
  13. ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص339
  14. التاریخ القویم، ج3، ص257

فهرست منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • آثار البلاد و اخبار العباد، زکریا بن محمد القزوینی، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۸م.
  • اثارة الترغیب و التشویق الی المساجد الثلاثة و البیت العتیق، محمد بن اسحاق الخوارزمی، تحقیق محمدحسین الذهبی، مکه المکرمه، مکتبه نزار مصطفی الباز، ۱۴۱۸ق.
  • احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، محمد بن احمد المقدسی البشاری، قاهره، مکتبه مدبولی، ۱۴۱۱ق.
  • الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، محمد بن حسن الطوسی (شیخ طوسی)، تحقیق سید حسن موسوی الخرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.
  • الاعلاق النفیسه، احمد بن عمر ابن رسته، بیروت، دار صادر، ۱۸۹۲م.
  • تاریخ مکه، احمد السباعی، مکه المکرمه، مکتبة احیاء التراث، ۱۴۲۰ق.
  • رحلة ابن جبیر، محمد بن احمد ابن جبیر، بیروت، دار مکتبة الهلال، ۱۹۸۶م.
  • السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، محمد بن احمد ابن ادریس، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۱۰ق.
  • صبح الاعشی فی صناعة الانشاء، احمد بن علی القلقشندی، تحقیق یوسف علی طویل، دمشق، دار الفکر، ۱۹۸۷م.
  • الکافی، محمد بن یعقوب الکلینی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب اسلامیه، ۱۳۶۳ش.
  • مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت باشا، قاهره، مکتبه الثقافه الدینیه، بی‌تا.
  • مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، محمد بن حسن الطوسی (شیخ طوسی)، تصحیح اسماعیل انصاری زنجانی، اعداد علی اصغر مروارید، بیروت، فقه الشیعه، ۱۴۱۱ق.

مقاله‌های مرتبط[ویرایش | ویرایش مبدأ]