کعبه: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
==مقاله‌های مرتبط== | ==مقاله‌های مرتبط== | ||
{{کعبه}} | {{کعبه}} | ||
نسخهٔ ۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۵۶
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| تأسیس | دوره حضرت آدم(ع) |
| کاربری | قبله مسلمانان |
| مکان | مکه، مسجد الحرام |
کعبه بنایی مکعب شکل که در درون مسجد الحرام در مکه قرار دارد و قبله مسلمانان و کانون مناسک حج و عمره است.
در روایات اسلامی بنای کعبه به پیش از فرود حضرت آدم(ع) از بهشت نسبت داده شده است. این بنا را پس از این که در طوفان نوح تخریب شد، ابراهیم و اسماعیل بازسازی کردند و مناسک حج را گرد آن به جا آوردند. کعبه پیش از اسلام و پس از آن در عهد اسلامی چند بار بازسازی شده است.
اجزای ساختمان کعبه مانند گوشه‌های آن که به ارکان کعبه معروف‌اند و نیز حجر الاسود، ناودان، شاذروان و در کعبه هر یک جایگاهی خاص در باورها و آیین‌های مسمانان دارند.
|
| کعبه |
| نام‌ها |
| بیت العتیق • بیت الله • بیت الحرام • بیت المحرم • بیت المعمور |
| ارکان |
| رکن عراقی • رکن شامی • رکن حجرالاسود • رکن یمانی |
| اجزا |
| باب الکعبه • باب التوبه • پلکان خارجی کعبه • ناودان کعبه • پرده کعبه • پرده درون کعبه • ستون‌های کعبه • پلکان داخلی کعبه • سقف کعبه • برقع • حزام • آویزه‌های کعبه • شاذروان • ملتزم • مستجار |
| پیشینه |
| بازسازی کعبه • تاریخ بازسازی درِ کعبه • مولد علی(ع) |
| متولیان |
| ابوخفاد اسدی • ابوطالب• عبدالله بن عبدالعزی • تمیم بن مر |
| مرتبط |
| طواف • حجر الاسود • حطیم • حجر اسماعیل • مقام ابراهیم • حجابت • بیت الضراح • خط آغاز طواف • کارگاه پرده‌بافی • شستشوی کعبه • ابرق • ازلام • استقسام • |
توصیف بنا و اجزای آن
کعبه مستطیلی نامنظم است. به طور تقریبی ۱۲ متر طول، ۱۰ متر عرض و ۱۵ متر ارتفاع دارد.
گوشه‌های کعبه
چهار گوشه کعبه تقریبا هم جهت با جهت‌های جغرافیایی است. گوشه شمالی را رکن عراقی، گوشه جنوبی را رکن یمانی، گوشه شرقی را رکن حجر الاسود و گوشه غربی را رکن شامی می‌نامند.
حجر الاسود
حجرالاسود سنگی در گوشه شرقی کعبه است، که لمس آن مستحب است. بر اساس روایات، این سنگ در طوفان نوح بر کوه ابوقبیس در مکه قرار گرفت و توسط حضرت ابراهیم(ع) در رکن شرقی کعبه نصب شد.[۱]
ناودان کعبه
ناودان کعبه مجرایی در دیوار شمالی کعبه برای خروج آب باران از سقف آن است. ناودان کعبه در سمت حجر اسماعیل قرار دارد. این ناودان را نخستین بار قریش در بنای کعبه ساختند.[۲]
شاذروان
برآمدگى شيب‌دار كوتاهى است كه در قسمت پايين ديوار كعبه، به جز ضلع حِجْر اسماعيل و پایین درِ کعبه، وجود دارد. شاذروان را بخشی از کعبهٔ ساخته شده به‌دست ابراهیم(ع) دانسته‌اند، که قریش هنگام تجدید بنای کعبه، از آن کاست.[۳]
پرده کعبه
پوششی پارچه‌ای که به نشانه احترام بر ساختمان کعبه کشیده می‌شود. این پارچه مشکی رنگ و تزیین شده است. در روایات پوشاندن کعبه به انبیای پیشین نسبت داده شده است.[۴] پوشش کعبه در عصر اسلامی تاریخی کهن و پر حادثه دارد. خلفا و پادشاهان تلاش داشتند با تهیه و ارسال پرده کعبه به این بنا ادای احترام کنند.
در کعبه
کعبه یک در دارد که در منتهی الیه شرقی دیوار شمال شرقی قرار دارد و حدود ۲ متر بالاتر از سطح زمین است. به این در با پله‌های متحرکی که به آنجا حمل می‌شود می‌توان دسترسی داشت اما عبادت بیرون کعبه و دور آن صورت می‌گیرد. ورود به داخل کعبه واجب نیست و دسترسی به درون آن محدود است.
حجر اسماعیل
مجاور دیوار شمال غربی منطقه‌ای نیم‌دایره‌ای است که به حجر معروف است و با دیوار کوتاهی که گاهی به آن حطیم گفته می‌شود، مشخص گشته است. گفته شده که این قسمت بخشی از بنای کعبه بوده که در بازسازی قریش پیش از اسلام، از آن خارج شده است.[۵]
درون کعبه
فضای درونی کعبه است و شامل ستون‌ها، آویزه‌ها، پرده و پلکان می‌شود. درون کعبه به دلیل وجود پلکان، فضایی شش ضلعی دارد و سقف آن توسط سه ستون چوبی، که در یک ردیف قرار گرفته‌اند نگه داشته می‌شود. محل منتسب به مکان نماز خواندن پیامبر(ص) پس از فتح مکه، درون کعبه و نزدیک رکن شامی مشخص شده است.
ستون‌های کعبه
کعبه تا پیش از بازسازی زمان قریش، سقف نداشت. در این بازسازی برای آن سقفی ساخته شده که بر ستون‌هایی استوار بود. در بازسازی عبدالله بن زبیر تعداد ستون‌ها سه ستون بود و تا امروز هم سه ستون در داخل کعبه وجود دارد.[۶]
آویزه‌های کعبه
اشیای قیمتی و اسناد مهم آویخته بر بیرون و درون کعبه بود، که در طول تاریخ بسیاری از آنها از میان رفت و برخی از آنها میان ستون‌های درون کعبه آویزان است
کعبه و حج
کعبه کانون حج و عمره است از این جهت که هر یک با مناسک طواف آغاز می‌شود و خاتمه می‌یابد. اما حج متضمن انجام دادن مناسکی دور از کعبه، بیرون از خود مکه است، و در شرع برای برخی از این مناسک مثل وقوف در عرفات و قربانی کردن حیوانات در منا اهمیتی بیشتر از طواف کعبه قائل شده‌اند.
قبله
کعبه قبله مسلمانان است، جهت مقدسی که اسلام را از ادیان توحیدی دیگر متمایز می‌کند. مسلمانان باید هنگام اقامه نمازهای واجب و برخی مناسک دیگر مثل قربانی کردن حیوانات برای مصرف یا نذرهای دینی، رو به کعبه باشند. مردگان رو به سوی آن دفن می‌شوند.
در قرآن
تعبیر الکعبة تنها دو بار در قرآن آمده است. در آیه ۹۵ و ۹۷ سوره مائده. افزون بر این بسیاری از آیات دیگر وجود دارد که در آنها اصطلاح «البیت» گاه همراه با صفت‌هایی مثل «حرام»، «عتیق»، یا «معمور»[۷] به کار رفته است.
پیدایش
در برخی روایات شیعه و سنی، از وجود کعبه پیش از حضرت آدم(ع) یاد شده[۸] و گزارش حج فرشتگان پیش از آدم که در برخی روایات آمده، همین سخن را تأیید می‌کند.[۹]برخی روایت‌ها هم تصریح می‌کنند که کعبه به دست آدم ساخته شده است.[۱۰]شماری فراوان از محدثان و مفسران به استناد روایاتی، حضرت ابراهیم(ع) را نخستین بنیان‌گذار کعبه شمرده[۱۱]، هیچ نقشی برای آدم در این زمینه برنمی‌شمرند. آلوسی برای جمع میان این دیدگاه‌ها، بر این باور است که نخستین بار فرشتگان پیش از هبوط آدم کعبه را بنا کردند. سپس آدم و پس از او شیث و سرانجام ابراهیم آن را احیا و بازسازی نمودند.[۱۲]
بعدها در زمان ابراهیم خداوند به او فرمان داد به مکه برود و آن را بازسازی کند.[۱۳] ابراهیم به کمک فرزندش کعبه را بازسازی کردند. وقتی دیوارها به حدی بلند شد که دیگر دست ابراهیم به آن نمی‌رسید او بر سنگی ایستاد که غالبا با «مقام ابراهیم» یکی دانسته می‌شود و در آیه ۱۲۵ سوره بقره به آن اشاره شده است.[۱۴]
پانویس
- ↑ اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص62؛ اثاره الترغیب، ج1، ص99.
- ↑ اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ج1، ص197 به بعد.
- ↑ مرآة الحرمین، ۱۳۷۷ش، ص۲۶۷.
- ↑ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص235؛ وسائل الشیعه، ج13، ص208.
- ↑ التاریخ القویم، ج2، ص573.
- ↑ الرحلة الحجازیة، ص۱۰۶؛ مرآة الحرمین الشریفین، ج۱، ص۲۶۴.
- ↑ سوره طور،آیه ۴
- ↑ مسند الشافعی، ص۱۱۶؛ من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۲۵۰.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۱۹۴؛ من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۲۳۰؛ الدر المنثور، ج۱، ص۱۳۰.
- ↑ مجمع البیان، ج۱، ص۳۸۶؛ فتح الباری، ج۶، ص۲۹۰-۲۹۱؛ کنز الدقائق، ج۱، ص۳۳۸-۳۳۹.
- ↑ صحیح البخاری، ج۴، ص۱۱۶؛ جامع البیان، ج۱، ص۷۶۳؛ تفسیر ابن کثیر، ج۳، ص۲۲۶.
- ↑ روح المعانی، ج۴، ص۵.
- ↑ تفسیر قمی، ج۱، ص۶۱؛ الصافی، ج۱، ص۱۸۹؛ بحار الانوار، ج۱۲، ص۹۹.
- ↑ جامع البیان، ج۱، ص۷۴۶-۷۴۷؛ قس: التفسیر الکبیر، ج۴، ص۵۴.