کاربر:Salar/صفحه تمرین۲

شیعه به کسانی گفته می‌شود که اعتقاد دارند رسول خدا(ص)، علی بن ابی‌طالب را که نخستین ایمان آورنده به آن پیامبر بود، به صراحت به جانشینی خود تعیین کرد همچنین امامت با اولاد علی(ع) استمرار پیدا می کند؛ از این رو شیعه به کسانی گفته می‌شود که پیرو امام علی و اولاد آن حضرت باشند.

شیعه در لغت به معنای پیروی از دیگری، فرقه، حزب و گروه است. همچنین شیعه و برخی مشتقات این ریشه بیش از ده بار در قرآن به کار رفته که معنای لغوی آن مراد است؛ چنان‌که در آیه ۸۳ سوره صافات حضرت ابراهیم(ع) شیعه حضرت نوح(ع) را معرفی شده است.

امامیه

به گفته شیخ مفید (درگذشت: ۳۳۶ق یا ۳۳۸ق)، فقیه شیعه، از مؤلفه‌های شیعه، اعتقاد به وجوب و وجود امامت در هـر زمان، اعتقاد به وجود دلیلی بر امامت امامان و واجب بودن عصمت برای آنان و همچنین باور به تداوم امامت در فرزندان امام حسین(ع) تا امام مهدی(ع) است. همچنین با توجه به اینکه محور تفکر شیعی در همه فرقه‌های آن، امامت است، از شیعه به «امامیه» یاد کرده‌اند. امامیه معتقدند پس از رحلت پیامبر و به سفارش آن حضرت، از امام منصوب پیروی می‌کنند.

برخی گفته‌اند در صورتی که صرف اعتقاد به امامت، مورد نظر باشد، افزون بر شیعه دوازده امامی، دیگر فرقه‌های شیعی؛ مانند کیسانیه، زیدیه و اسماعیلیه را نیز شامل می‌شود.

همچنین مذهب شیعه به دلیل نقش امام صادق(ع) در رشد و گسترش مبانی دینی و فقهی شیعه، شیعه جعفری نیز خوانده می‌شود.

تسلط شیعیان بر مکه و مدینه

بر پایه برخی منابع تاریخی، شیعیان (امامیه و برخی فرقه‌های شیعی) در دوره‌هایی از تاریخ اسلام بر مکه و مدینه حکومت می‌کردند.

• قرامطه، به عنوان شیعیان اسماعیلی، مدتی در سال ۳۱۷ قمری بر مکه مسلط شدند.
• فاطمیانِ اسماعیلی مذهب (حکومت: ۲۹۷-۵۶ق) به عنوان حاکمان مصر و شام، بر حرمین سیادت داشتند و دهها سال به نام آنان، در این دو شهر، خطبه خوانده می‌شد.
• سادات حسنی که بر مکه، مدینه و منطقه حجاز حکومت می‌کردند. گفته شده در سال‌های حکومت آنها به مذهب شافعی گرویده بودند.
• سادات حسینی به عنوان امرای مدینه به ترتیب شیعه زیدی و امامی بودند.

////////////////////////////////////////

مطالعات ،موجود شیعیان اسماعیلی بر حرمین شریفین امارت نداشته اند. البته قرامطه، به عنوان شیعیان اسماعیلی برای مدت کوتاهی بر مکه مکرمه، در سال ۳۱۷قمری، مسلط شدند؛ همچنین فاطمیان اسماعیلی مذهب (۲۹۷) ۵۶۷ق.)، به عنوان حاکمان مصر و شام بر حرمین شریفین سیادت داشتند و دهها سال به نام آنان، در این دو شهر

مقدس،

خطبه خوانده میشد که در ادامه به این مطالب اشاره خواهیم کرد.

سادات حسنی یا همان اشراف که امارت مکه مکرمه به آنان اختصاص داشت

و نیز سادات حسینی به عنوان امرای مدینه منوره به ترتیب شیعه زیدی و امامی بودند؛ البته اشراف ،حسنی در دوره های متأخر امارت خود بر حرمین شریفین و حجاز گویا به مذهب شافعی گرویده بودند.

۱. اسماعیلیه کسانی هستند که پس از شهادت امام جعفر صادق الا برخلاف شیعیان دوازده امامی که فرزند آن حضرت امام موسی بن جعفر ملقب به کاظم ان الا را امام میدانند - به امامت فرزند دیگر امام صادق یعنی اسماعیل قائل .شدند اینان خود به دو فرقه اسماعیلیه خالصه و مبارکه تقسیم شدند. (ر.ک: شهرستانی الملل و النحل، ص۱۳۵ ،نوبختی فرق الشیعة ص ۶۷ بغدادی عبد القاهر الفرق بين الفرق، ص ٢٤)

۲ ابن جوزی، المنتظم، ج۶، ص۱۲۸.

cs Scanned with CamScanner

/////////////////

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب حج در اندیشه اسلامی، علی قاضی عسکر. بخش «مزدلفه»، ص277-301. است.

• قرآن کریم.
• اخبار مکه، ازرقی، محمد بن عبدالله.
• الایضاح، نیشابوری، فضل بن شاذان.
• سلسلة ینابیع الفقهیة، مروارید، علی‌اصغر.
• شرایع الاسلام، محقق حلی، جعفر بن حسن هذلى.
• شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، التقی الفاسی.
• صحاح اللغة، جوهری، بیروت، ١۴٠۴ ه‌. ق.
• علل الشّرایع، صدوق، محمد بن على.
• فرهنگ جامع الفبایی تاریخ و جغرافیای مکه و مدینه، مجتبی تونه‌ای، قم، مشهور، 1390ش.
• قاموس الحج و العمره، أحمد عبد الغفور عطار.
• قرب الاسناد، ابوالعباس حمیری، عبدالله بن جعفر.
• القری لقاصد‌ ام القری، محب‌الدین طبری، أحمد بن عبد الله.
• الکافی، محمد بن یعقوب الکلینی، تصحیح: علی اکبر الغفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
• مجمع‌البحرین، طریحی، تهران - ١۴٠٨ ه‌. ق.
• مرآةالحرمین، إبراهيم رفعت باشا، دارالمعرفه - بیروت.
• مستدرک الوسائل، نوری طبرسی، حسین.
• معجم البلدان، یاقوت بن عبدالله الحموی، بیروت، دار صادر، ١٣٩٧ه. ق - ١٩٧٧م.
• ملء العيبه، ابن رشيد الفهرى.
• وسائل الشیعة، محمد بن الحسن (الحر العاملی)، ط ١، قم، مؤسسة آل البیت (علیهم‌السّلام) لاحیاء التراث، ١4١٢ه. ق.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب آثار اسلامی مکه و مدينه، رسول جعفریان. بخش «مسجد جن»، ج1، ص137-138، است.

• قرآن کریم.

///////////////////////////////////

عرب‌های پیش از اسلام

یکی از آیین‌های عرب‌های پیش از اسلام، حج بود. با توافق همه قبایل، افزون بر ماه رجب، سه ماه پیاپی ذی‌قعده، ذی‌حجه و محرم ماه حرام شمرده می‌شد و در آن‌ها از نبرد و غارت پرهیز می‌کردند. این امر امنیت حاجیان را فراهم می‌کرد و به کاروان‌های بازرگانی نیز اجازه می‌داد راهی بازارهای پیرامون مکه شوند.تیره‌های قریش مناصب عمومی مکه و منصب‌های حج و حرم از قبیل سقایت و حجابت را در اختیار داشتند.

فَاِذَا اَفَضتُم مِن عَرَفَاتٍ فَاذکُرُوا اللهَ عِندَ المَشعَرِ الحَرَامِ* ثُمَّ اَفِیضُوا مِن حَیثُ اَفَاضَ النَّاسُ وَاستَغفِرُوا اللهَ اِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ.

سوره بقره، آیات 198-199.

دعوت به اسلام در ایام حج

در موسم حج بازارهای مشهور عکاظ، مجنّه و ذو المجاز در نزدیکی مکه برپا می‌شدند و مکه میزبان جمعیتی انبوه از بازرگانان و زائران سراسر شبه جزیره بودند. بدین‌ترتیب موسم حج فرصتی برای تبلیغ اسلام در میان زائران بود. گسترش اسلام به خارج از مکه از همین راه انجام شد. پیامبر در سال ۱۱ بعثت در ایام حج با تعدادی از مردم یثرب دیدار کرد. آنان اسلام آوردند و به یثرب بازگشتند. سال دوازدهم بعثت ۱۲ تن از مردم یثرب در ایام حج با پیامبر دیدار و با او بیعت کردند (بیعت عقبه اول). در سال سیزدهم بعثت ۷۵ نفر از مردم یثرب به حج آمدند و با پیامبر بیعت کردند (بیعت عقبه دوم) و از او دعوت کردند به یثرب بیاید.

منابع

• تاج العروس: الزبیدی (درگذشت ۱۲۰۵ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق
• الاعلام: خیر الدین زرکلی، بیروت،‌دار العلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۹م.
• المعارف: ابن قتیبه (درگذشت ۲۷۶ق.)، به کوشش ثروت عکاشه، قم، شریف رضی، ۱۳۷۳ش
• الاصابه: ابن حجر العسقلانی (درگذشت ۸۵۲ق.)، به کوشش علی محمد و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق
• عمدة القاری: العینی (درگذشت ۸۵۵ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی
• فتح المغیث شرح الفیة الحدیث: محمد بن عبدالرحمان سخاوی، بیروت، چاپ صلاح محمد محمد عویضه، ۱۴۱۷ق.
• امتاع الاسماع: المقریزی (درگذشت ۸۴۵ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق
• تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (درگذشت ۷۴۸ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق
• «اسرائیلیات»: فرامرز حاج منوچهری، وبگاه دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۹۳ خرداد ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ش.
• من حیاة الخلیفة عمر: عبدالرحمن احمد البکری، الارشاد، بیروت، ۲۰۰۵م.
• الطبقات الکبری: ابن سعد (درگذشت ۲۳۰ق.)، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
• السنن الکبری: البیهقی (درگذشت ۴۵۸ق.)، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
• الکامل فی التاریخ: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (درگذشت ۶۳۰ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
• طرائف المقال: سید علی بروجردی، به کوشش رجایی، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۱۰ق.
• مستدرکات علم رجال الحدیث: علی نمازی، تهران، ۱۴۱۵ق.
• الثقات: ابن حبان (درگذشت ۳۵۴ق.)، الکتب الثقافیه، ۱۳۹۳ق.
• سیر اعلام النبلاء: الذهبی (درگذشت ۷۴۸ق.)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
• البدایة و النهایه: ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
• اضواء علی‌ السنة المحمدیه: محمود ابوریه (درگذشت ۱۳۸۵ق.)، دار الکتاب الاسلامی، بی‌تا.
• اضواء علی الصحیحین: محمد صادق النجمی، ترجمه: کمالی، قم، المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۹ق.
• صحیح البخاری: البخاری (درگذشت ۲۵۶ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق.