راهنمای احرام
اِحرام، از ارکان حج و عمره است که در آن حج‌گزار، لباس احرام پوشیده و پس از نیت، لبیک می‌گوید. برخی کارها در حال احرام، ممنوع و حرام است که به آنها مُحَرَّمات احرام می‌گویند. برخی از این محرمات، مشترک میان مردان و زنان است مانند شکار، استعمال بوی خوش و نگاه کردن در آینه. برخی دیگر مخصوص مردان است مانند پوشیدن لباس دوخته و پوشاندن سر. و برخی نیز مخصوص زنان مانند پوشاندن صورت، استفاده از زیورآلات و پوشیدن دستکش.
به نظر فقیهان شیعه انجام آگاهانه هر یک از محرمات احرام، کفاره دارد. همچنین با احرام حج يا عمره، امورى بر شخص حرام مى‌شود كه با تَحَلُّل (بیرون آمدن از احرام)، حلال مى‌گردد.
جایگاه و مفهوم‌شناسی
احرام، نخستین کار در حج و عمره است که در آن فرد لباس احرام پوشیده و پس از نیت، لبیک می‌گوید.[۱] اِحرام را از آن رو به این نام می‌نامند که احرام‌گزار برخی کارهایی را که پیشتر بر وی حلال بوده[۲] یا کارهایی را که با اعمال حج و عُمره ناسازگار است، بر خود حرام می‌شمرَد.[۳] به فرد در حالت احرام «مُحْرِم» می‌گویند.[۴]
احرام از ارکان حج و عمره به شمار می‌رود که ترک عمدی آن، حج و عمره را باطل می‌سازد.[۵] بر این اساس، بخشی مهم از مبحث حج در منابع فقهی به احرام اختصاص یافته است.
مواردی که احرام واجب است
فقیهان احرام را در این موارد واجب دانسته‌اند:
حج و عمره: اِحرام، نخستين عمل مناسك عمره و حج بوده و عبور آگاهانه از میقات بدون احرام، موجب بطلان حج و عمره است.[۶] در صورت ترک احرام به سبب ندانستن حکم یا فراموشی نیز بازگشت به میقات واجب است، مگر آنکه از این کار ناتوان باشد؛ در این صورت، حج‌گزار می‌تواند از همان‌جا که جهل یا فراموشی او از میان رفته، محرم شود.[۷]
ورود به مکه: واجب است بر کسی که می‌خواهد داخل مکه شود با احرام وارد شود.[۸] همچنین اگر شخصی از روی عذر، بدون احرام وارد مکه شود، اگر ممکن نیست به میقات برود، باید در جایی دور از حرم یا در ادنی‌الحل محرم شود.[۹]
ورود به حرم مکی: ورود به منطقه حرم مکی بدون احرام جایز نیست.[۱۰] به نظر برخی از فقیهان شیعه[۱۱] اگر کسی قصد ادای حج یا عُمره نداشته باشد، می‌تواند بدون احرام وارد حرم شود.[۱۲]
استثنا
کسانی که به خاطر شغل‌شان، زیاد به مکه رفت و آمد می‌کنند[۱۳] و همچنین آنهایی که از ترس ظالم یا جنگ به مکه پناه آورند[۱۴] پوشیدن لباس احرام در هنگام ورود به مکه برای آنها واجب نیست.
زمان احرام و مکان آن
برای احرام، در حج و عُمره، زمان و مکانی خاص مقرر شده است:
در عمره مفرده
احرام بستن به قصد عمره براى دخول در مكّه، بلكه ورود در حرم به قصد دخول در مكّه نيز واجب است و حج‌گزار در عمره مفرده واجب، باید در زمان به جا آوردن عمره، احرام بپوشد[۱۵] اما احرامِ عمره مستحب، وقت خاصی ندارد و در تمام سال می‌توان بجا آورد، بجز فاصله میان عُمره تَمَتُّع و حج تَمَتُّع و نیز ۱۱ تا ۱۳ ذی‌الحجه که جایز نیست.[۱۶]
مکان احرام: در عمره مفرده، برای کسانی که داخل مکه هستند، ادنی‌الحل و برای کسانی که خارج از مکه‌اند، میقات‌های پنجگانه است که بستگی به مسیر حرکت آنها به مکه دارد.[۱۷]
این میقات‌ها عبارتند از:
- مسجد شجره: مسیر مدینه
- جُحْفه: مسیر شام
- وادی عقیق: مسیر عراق و نَجد که شامل سه بخش است مسلخ، غمره و ذات عرق
- قرن المنازل: مسیر طائف
- یَلَمْلَم: مسیر یمن.[۱۸]
در عمره تمتع
به نظر فقیهان شیعه زمان احرام عمره تمتع، ماه‌های حج (شوّال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) است تا ظهر روز نهم ذی‌الحجه.[۱۹] از این رو، در صورت احرام بستن پیش از ماه‌های حج، عمره تمتع صحیح نیست.[۲۰]
مکان احرام: در عمره تمتع میقات‌های پنجگانه است که بستگی به مسیر حرکت آنها به مکه دارد.[۲۱]
در حج تمتع
زمان احرام حج، بعد از اعمال عمره تمتع است تا ظهر روز نهم ذی‌الحجه (وقوف در عرفات).[۲۲]
امروزه به جهت جمعیت زیاد حاجیان و شلوغی راه که احتمال دارد به موقع به عرفات نرسند، روز هشتم (ترویه) مُحرِم می‌شوند و شب عرفه به عرفات می‌روند، هرچند اگر روز نهم هم محرم شوند و پیش از ظهر روز نهم به عرفات برسند مانع ندارد.[۲۳]
در صورت احرام بستن پیش از ماه‌های حج، این احرام به احرام عمره تبدیل می‌شود.[۲۴]
مکان احرام: در حج تمتع، شهر مکه است حتی قسمت‌های توسعه یافته آن.[۲۵] هرچند بنابر احتیاط از هر جای مکه قدیم برای حج احرام ببندد.[۲۶]
واجبات احرام
واجبات احرام عبارت است از: لباس احرام، نیت و تَلبِیَه.
پوشیدن لباس احرام
مرد احرام‌گزار باید پس از کندن لباس‌های دوخته شده خود، دو قطعه لباس احرام[۲۷] (یکی به صورت لُنگ و دیگری ردا) بپوشد[۲۸] اما پوشیدن لباس دوخته نشده بر زنان واجب نیست.[۲۹] همچنین برای زنان، پوشیدن لباس احرام واجب نیست.[۳۰]
نیت
نیت احرام، آن است که هنگام پوشیدن لباس و گفتن لبیک، قصد قربت کرده و این عمل و اعمال بعدی را برای اطاعت دستور خدا انجام دهد.[۳۱] لازم نیست حج‌گزار نیت را به زبان بگوید گرچه گفتن آن مانعی ندارد.[۳۲]
همچنین باید حج یا عُمره بودن،[۳۳] نوع حج (تَمَتُّع، قِران یا اِفراد بودن) و واجب یا مستحب بودن آن حج تعیین شود.[۳۴]
تلبیه
تَلبِیَه یعنی لبیک گفتن؛ «لَبَّیکَ الّلهُمَّ لَبَّیکَ، لَبَّیکَ لا شَریکَ لَکَ لَبَّیکَ» و احتیاط مستحب است که در ادامه آن گفته شود: «انَّ الحَمدَ وَالنِّعمَةَ لَکَ وَ المُلکَ، لا شَریکَ لَکَ لَبَّیکَ»[۳۵] البته در حج قِران، احرام‌گزار می‌تواند به جای تلبیه، اِشعار یا تقلید کند.[۳۶]
محرمات احرام
هنگام احرام، برخی کارها بر مُحرم حرام می‌شود که از آنها به محرمات احرام، تُروک احرام[۳۷] یا مَحظورات احرام[۳۸] تعبیر شده است. برخی از این محرمات ویژه مردان، شماری مختص زنان و بسیاری ازآن‌ها مشترک میان مردان و زنان است.[۳۹]
محرمات مشترک میان مردان و زنان==
مُحَرَّمات مخصوص مردان
محرمات مخصوص زنان
کفاره
انجام آگاهانه هر یک از محرمات احرام، کفاره دارد اما اگر این کار از روی سهو یا خطا و یا فراموشی انجام گیرد، کفاره ندارد، جز در شکار کردن که هر چند با سهو یا فراموشی انجام شود، کفاره دارد.[۴۰]
خروج از احرام
با احرام حج يا عمره، امورى بر شخص حرام مى‌شود كه با تَحَلُّل (بیرون آمدن از احرام)، حلال مى‌گردد. زمان خروج از احرام، بسته به اینکه عمره باشد یا حج و اینکه عمره از چه قِسمی باشد متفاوت است:
عمره مفرده: در عمره مفرده، پس از حَلق یا تقصیر محرم از احرام بیرون می‌آید و جز کامیابی جنسی همه محرمات بر او حلال می‌شوند.[۴۱] پس از گزاردن طواف نساء و نماز طواف، کامیابی جنسی از همسر نیز، بر او حلال می‌شود.[۴۲]
عمره تَمَتُّع: در عمره تمتع، پس از تقصیر، احرام پایان می‌یابد و همه محرمات آن حلال می‌شوند.[۴۳]
حج: پس از حلق و قربانی در روز عید قربان، همه محرمات جز استعمال بوی خوش و کامیابی جنسی بر حاجی حلال می‌شود.[۴۴] پس از طواف حج، نماز طواف و سعی، بهره گرفتن از بوی خوش نیز بر او حلال می‌شود و با انجام دادن طواف نساء و نماز آن، زن بر مرد و مرد بر زن که به واسطه احرام، حرام شده بود، حلال شده و به طور کامل از احرام بیرون می‌آیند.[۴۵]
فیلم‌های آموزشی
-
آموزش احرام عمره تمتع و میقات آن
-
آموزش احرام حج تمتع
-
احکام محرمات احرام
-
احکام محرمات احرام ویژه زنان
-
احکام محرمات احرام ویژه مردان
پانوشت
- ↑ فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۲۹۹.
- ↑ تفسیر قرطبی، ج۶، ص۳۶؛ کشاف القناع، ج۲، ص۴۷۱.
- ↑ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۳۳.
- ↑ المدونة الکبری، ج۱، ص۳۶۰؛ المقنعه، ص۴۳۱-۴۳۲.
- ↑ تحریر الاحکام، ج۱، ص۵۷۶؛ مجمع الفائده، ج۶، ص۱۷۵.
- ↑ فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۲۹۹.
- ↑ مناسک نوین، ص۷۸.
- ↑ مناسک حج، ص۴۴۱.
- ↑ مناسک حج، مسأله، ص۴۴۲.
- ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۰۸؛ کشف الغطاء، ج۴، ص۵۳۴.
- ↑ مدارک الاحکام، ج۷، ص۲۳۴؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۳۸؛ العروة الوثقی، ج۴، ص۶۴۷.
- ↑ مجمع الفائده، ج۶، ص۱۶۵؛ موسوعة الفقه الاسلامی، ج۶، ص۲۳۲.
- ↑ مناسک نوین، ص۷۸.
- ↑ المغنی، ج۳، ص۲۱۸؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۰۶.
- ↑ .فرهنگ فقه فارسی، ج۵، ص۴۸۰.
- ↑ درسنامه فقه و مناسک، ص۲۷.
- ↑ درسنامه فقه و مناسک، ص۲۹.
- ↑ مناسک نوین، ص۸۰.
- ↑ مناسک مصور حج، ص۲۵-۲۶.
- ↑ تحریر الاحکام، ج۲، ص۱۱۰؛ العروة الوثقی، ج۴، ص۶۱۲.
- ↑ درسنامه فقه و مناسک، ص۲۹.
- ↑ مناسک نوین، ص۱۹۷.
- ↑ مناسک مصور حج، ص۵۰.
- ↑ الخلاف، ج۲، ص۲۵۹؛ المجموع، ج۷، ص۱۴۱؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۶۶۵.
- ↑ درسنامه فقه و مناسک، ص۹۹.
- ↑ مناسک نوین، ص۱۹۷.
- ↑ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۱؛ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۳۸.
- ↑ قواعد الاحکام، ج۱، ص۴۱۹؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۶۸۱.
- ↑ المغنی، ج۳، ص۳۰۸؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۲۴۵؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۰۴.
- ↑ درسنامه فقه و مناسک، ص۳۸-۳۹.
- ↑ مناسک مصور حج، ص۲۹.
- ↑ مناسک مصور حج، ص۲۹.
- ↑ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۰؛ روضة الطالبین، ج۲، ص۳۳۴؛ منتهی المطلب، ج۲، ص۶۷۴-۶۷۵.
- ↑ شرائع الاسلام، ج۱، ص۱۸۰؛ کشف الرموز، ج۱، ص۳۴۷.
- ↑ مناسک نوین، ص۸۷.
- ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۵۷؛ مستند الشیعه، ج۱۱، ص۳۰۹.
- ↑ تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۶۳؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۶۹.
- ↑ روضة الطالبین، ج۲، ص۳۱۸؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۴۶۱.
- ↑ مستند الشیعه، ج۱۱، ص۳۳۸.
- ↑ السرائر، ج۱، ص۵۴۸؛ فقه الصادق، ج۹، ص۱۵۳.
- ↑ مناسک مصور عمره مفرده، ص۵۰.
- ↑ مناسک مصور عمره مفرده، ص۵۰.
- ↑ مناسک مصور حج، ص۷۰.
- ↑ مناسک مصور حج، ص۶۵.
- ↑ مناسک مصور حج، ص۷۰.
منابع
- تحریر الاحکام الشرعیه:، العلامة الحلی (درگذشت ۷۲۶ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق۷، ۱۴۲۰ق.
- تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن)، القرطبی (درگذشت ۶۷۱ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
- درسنامه فقه و مناسک، رضا هوشیاری، بی‌جا، بی‌نا، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.
- فرهنگ فقه فارسی، سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
- الفقه الاسلامی و ادلته، وهبة الزحیلی، دمشق، دار الفکر، ۱۴۱۸ق.
- کشاف القناع، منصور البهوتی (درگذشت ۱۰۵۱ق)، به کوشش محمد حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
- مجمع الفائدة و البرهان، المحقق الاردبیلی (درگذشت ۹۹۳ق)، به کوشش عراقی و دیگران، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۶ق.
- المجموع شرح المهذب، النووی (درگذشت ۶۷۶ق)، دار الفکر.
- المدونة الکبری، مالک بن انس (درگذشت ۱۷۹ق)، مصر، مطبعة السعاده.
- معجم الفاظ الفقه الجعفری، احمد فتح‌الله، الدمام، ۱۴۱۵ق.
- المقنعه، المفید (درگذشت ۴۱۳ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق.
- مناسک مصور حج، محمدحسین فلاح‌زاده، بی‌جا، مشعر، چاپ چهاردهم، ۱۳۸۷ش.
- مناسک مصور عمره مفرده، محمدحسین فلاح‌زاده، بی‌جا، مشعر، چاپ بیست و دوم، ۱۳۸۲ش.
مقاله‌های مرتبط
| واجبات |
| شروع از میقات • نیت • لباس احرام • تلبیه |
| محرمات احرام |
| مشترک بین زن و مرد |
| شکار حیوانات خشکی • کشتن جانوران بدن • کندن درختان • التذاذ جنسی • آمیزش • استمناء • عقد ازدواج • فسوق • جدال • زینت • بوی خوش • روغن مالیدن به بدن • نگاه کردن در آینه • سرمه کشیدن • ازاله مو • ناخن گرفتن • خون برون آوردن • کشیدن دندان • حمل سلاح |
| ویژه مردان |
| پوشیدن لباس دوخته • پوشاندن سر • استظلال |
| ویژه زنان |
| پوشاندن صورت • پوشاندن دست |
| دیگر احکام |
| مستحبات احرام |
| مکروهات احرام |