ناودان کعبه
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | قریش |
| کاربری | هدایت آب‌های پشت بام کعبه به پایین |
| مکان | ضلع شرقی کعبه، در سمت حجر اسماعیل |
| نام‌های دیگر | میزاب الذهب، میزاب الرحمة |
| معماری | |
| بازسازی | سال‌های ۶۴، ۵۳۹، ۷۸۱، ۹۵۹، ۹۶۲، ۱۰۲۱ و ۱۲۷۳ق. |
ناودان کعبه مجرایی در دیوار شمالی کعبه برای خروج آب باران از سقف آن است. ناودان کعبه در سمت حجر اسماعیل قرار دارد. این ناودان را نخستین بار قریش در بنای کعبه ساختند. در احادیث معصومان، ناودان کعبه مکانی مبارک و محل عبادت انبیا و اهل بیت معرفی شده است.
موقعیت
ناودان کعبه در سمت حجر اسماعیل، یعنی در ضلع شمالی بر پشت بام کعبه نصب شده و آب باران را به حجر می‌ریزد.
واژه
به زبان عربی، میزاب به معنای ناودان است و بعضی بر این نظر هستند که میزاب دارای ریشهٔ فارسی مرزآب است.[۱]
تاریخچه
ناودان کعبه در طول تاریخ بارها تعویض شده است.
کعبه‌ای که حضرت ابراهیم (ع) ساخت، سقف نداشت[۲]؛ بنابراین به ناودان نیازی نداشت. بعداً قصی بن کلاب برای کعبه، سقفی از چوب ساخت ولی ناودانی برای سقف در نظر نگرفت. قریش که نخستین سقف محکم را برای کعبه ساختند محلی نیز برای ریزش آب باران ساختند که آب‌ها را به حجر اسماعیل می‌ریخت[۳]
|
| کعبه |
| نام‌ها |
| بیت العتیق • بیت الله • بیت الحرام • بیت المحرم • بیت المعمور |
| ارکان |
| رکن عراقی • رکن شامی • رکن حجرالاسود • رکن یمانی |
| اجزا |
| باب الکعبه • باب التوبه • پلکان خارجی کعبه • ناودان کعبه • پرده کعبه • پرده درون کعبه • ستون‌های کعبه • پلکان داخلی کعبه • سقف کعبه • برقع • حزام • آویزه‌های کعبه • شاذروان • ملتزم • مستجار |
| پیشینه |
| بازسازی کعبه • تاریخ بازسازی درِ کعبه • مولد علی(ع) |
| متولیان |
| ابوخفاد اسدی • ابوطالب• عبدالله بن عبدالعزی • تمیم بن مر |
| مرتبط |
| طواف • حجر الاسود • حطیم • حجر اسماعیل • مقام ابراهیم • حجابت • بیت الضراح • خط آغاز طواف • کارگاه پرده‌بافی • شستشوی کعبه • ابرق • ازلام • استقسام • |
به گزارش محمد طاهر کردی در کتاب تاریخ القویم[۴] تاریخ بازسازی‌های ناودان کعبه به شرح زیر است:
- ابن زبیر در سال ۶۴ق که کعبه را دوباره ساخت، برای آن ناودانی گذاشت.
- حجاج بن یوسف ناودانی از مس برای سقف کعبه ساخت.
- ولید بن عبدالملک صفحه‌ای از طلا روی این ناودان کشید.
- بازسازی میزاب در سال ۵۳۹ به دست رامشت، که سازنده رباط رامشت در مکه است.
- تعویض ناودان به فرمان خلیفه مقتفی بالله در سال ۵۴۱
- بنابر گزارشی، رمیثه یکی از شرفای مکه در فاصله سال‌های ۷۰۱ تا ۷۴۶ سال‌هایی بر مکه حاکم بود، نیز ناودانی برای کعبه ساخت.
- ناصر لدین الله نیز در سال ۷۸۱ ناودانی برای کعبه ساخت که گفته شده با چوب و تزیین شده با نقره بوده است.
- در سال ۹۵۹ق سلطان سلیمان قانونی، ناودانی از نقره بر کعبه نصب کرد.
- در سال ۹۶۲ ناودانی از طلا جایگزین آن شد
- در سال ۱۰۲۱ق سلطان احمد آن را با زر و لاجورد رنگین نمود.
- در سال ۱۲۷۳ق سلطان عبدالمجید ناودانی از طلای خالص ساخت. این ناودان که حدود ۵۰ رطل طلا در آن به کار رفته است تا زمان حیات محمد طاهر کردی بر کعبه قرار داشته است.[۵]
نام‌های دیگر ناودان
این ناودان با نام‌های میزاب الذهب (ناودان طلا)[۶][۷] و میزاب الرحمة[۸] (ناودان رحمت) مشهور می‌باشد.
در روایات
برخی ویژگی‌ها در روایات به مکان قرار گرفتن ناودان (زیر ناودان) نسبت داده شده است:
- محل ایستادن و اذن حضرت جبرئیل برای رسیدن به خدمت پیامبر اکرم.[۹]
- محل عبادات اهل بیت.[۱۰]
- محل نماز شَبِیر و شَبَّر.[۱۱]
- استحباب نماز خواندن.[۱۲][۱۳]
- استحباب دعا کردن.[۱۴][۱۵]
سبب شفای بیمار
در برخی روایات آبی که از ناودان می‌ریزد شفابخش توصیف شده است.[۱۶][۱۷]
در ادب فارسی
ناودان کعبه از مفاهیمی است که در ادبیات فارسی،[۱۸] شعرا در مورد آن اشعاری سروده‌اند مثل محیی لاری،[۱۹] سنایی،[۲۰] خاقانی،[۲۱] جامی.[۲۲]
|
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ الرحلة الحجازیة، ص105.
- ↑ فی منزل الوحی، ص207.
- ↑ اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ج1، ص197 به بعد.
- ↑ تاریخ القویم، ج۴ ص ۱۶۷–۱۶۹
- ↑ تاریخ القویم، مجلد ۴، ص ۱۷۱
- ↑ راهنمای حرمین شریفین، ج1، ص178.
- ↑ راهنمای حرمین شریفین، ج1، ص178.
- ↑ الرحلة الحجازیة، ص105، موسوعة العتبات المقدسة، ص236.
- ↑ الکافی، ج 4، ص 557.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج 9، ص 427.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج 3، ص 422.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج 3، ص 422.
- ↑ بحار الانوار، ج 99، ص 230.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج 3، ص 422.
- ↑ بحار الانوار، ج 99، ص 230.
- ↑ الکافی، ج 6، ص 387.
- ↑ بحار الانوار، ج 47، ص 122.
- ↑ شجاعی، محمد، حج در آئینه شعر فارسی، 1جلد، مشعر - تهران - ایران، چاپ: 2، 1388 ه. ش
- ↑ محیی لاری، فتوح الحرمین، ص 46 و 47.
- ↑ سنایی، دیوان، ص 104.
- ↑ خاقانی، دیوان، ص۲۴۶ و 404.
- ↑ جامی، سبحة الاسرار، سلسلة الذهب، ص 226.
- ↑ خاقانی، دیوان، ص 246.
منابع
- اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ابوالولید محمد بن عبدالله بن احمد (ازرقی)، بیروت، دارالاندلس، ۱۴۱۶ ه. ق.
- الکافی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، کلینی، چهارم، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ه. ق.
- مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، میرزا حسین نوری، قم، مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ه. ق.
- بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، مولی محمد باقر بن مولی محمدتقی مجلسی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
- الرحلة الحجازیة.
- فی منزل الوحی.
- راهنمای حرمین شریفین.
- موسوعة العتبات المقدسة.