رباط ابوسماحه

از ویکی حج
(تغییرمسیر از رباط ابو سماحه)
رباط ابوسماحه
اطلاعات اوليه
بنيانگذار امیر قیماز بن عبدالله
تأسیس سال 578 هجری قمری
کاربری وقف برای اسکان فقرا و در راه ماندگان؛ اعم از زائر و مجاور
مکان شهر مکه، در شمال حرم و در نزدیکی کشتارگاه مرکزی
مشخصات
وضعیت غیرفعال

بنای تاریخی رباط ابوسماحه (578ق.)؛ یکی از کاروان‌سراهای شهر مکه بود که در شمال حرم و در نزدیکی کشتارگاه مرکزی مکه، و در جهت شرقی جاده‌ای که به قبرستان معلّی منتهی می‌شد، قرار داشت.

این رباط توسط امیر قیماز بن عبدالله (588-551ق.) در سال 578 هجری قمری، برای اسکان فقرا و در راه ماندگان صوفی و حنفی اعم از زائر و مجاور وقف گردید. امروزه در اثر طرح‌های بازسازی و نوسازی بافت شهر مکه، تمامی آثار این بنا از بین رفته است.

موقعیت جغرافیایی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کاروان‌سرای ابوسماحه، در شمال حرم و در نزدیکی کشتارگاه مرکزی مکه و شرق جاده‌ای که به قبرستان معلّی منتهی می‌شد، قرار داشت.

وجه تسمیه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

رباط ابوسماحه، در زمان فاسی به واسطه یکی از ساکنان مشهورش به این نام خوانده می‌شد.[۱]

واقف و کاربری[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فاسی، که سند وقفیه این کاروان‌سرا را خوانده، گزارش کرده که قیماز این بنا را برای سرپناه فقرا و در راه ماندگان؛ اعم از زائر و مجاور، که به مکتب حنفی و تصوف گرویده باشند، وقف کرده است.

امیر قیماز بن عبدالله؛ مملوک سلطان سلجوقیان روم، قلیچ ارسلان؛ در سال‌های 571 تا 595 حاکم موصل بود و به دلیل احداث مدرسه، خانقاه و بیمارستان در شهر مکه، چهره‌ای بخشنده و محبوب برای خود ایجاد کرده بود.[۲]

ظاهراً این بنا پیش از این متعلق به شخصی به نام قفطی بوده است و بعداً توسط قیماز، در راستای اهداف جدید، تغییر کرده است.[۳]

وضعیت کنونی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امروزه به غیر از آنچه در برخی منابع تاریخی آمده، هیچ نشان و مدرکی از آثار این رباط‌ یافت نمی‌شود زیرا در اثر طرح‌های بازسازی و نوسازی بافت شهر مکه، تمامی آثار برجا مانده از این بنا توسط وهابیت از بین رفته است.

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، ج1، ص533؛ العقد الثمین فی‏ تاریخ البلد الامین، فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، ج1، ص120 ؛ العقد الثمین فی‏ تاریخ البلد الامین، فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، ج7، ص83.
  2. وفیات الأعیان، ابن خلکان، احمد بن محمد، ج4، ص82؛ شذرات الذهب، ابن عماد عکری، عبدالحی بن احمد، ج4، ص317؛ النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، ابن‌ تغری‌ بردی‌، یوسف‌ بن‌ تغری‌ بردی، ج6، ص144.
  3. العقد الثمین فی‏ تاریخ البلد الامین، فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، ج7، ص83.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این مقاله برگرفته از فصلنامه علمی ترویجی میقات حج، ش 104. بخش «رباط‌های مکه در قرون میانه اسلامی»، ص93. است.
  • النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، ابن‌ تغری‌ بردی‌، یوسف‌ بن‌ تغری‌ بردی، ناشر: وزاره الثقافه و الارشاد القومی، الموسسه المصریه العامه، محل نشر: قاهره – مصر، 1392ش.
  • شذرات الذهب، ابن عماد عکری، عبدالحی بن احمد.
  • وفیات الأعیان، ابن خلکان، احمد بن محمد، 1968م، بیروت.
  • العقد الثمین فی‏ تاریخ البلد الأمین، فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، 1959م، قاهره.
  • شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، 1985م، بیروت.