پرش به محتوا

مسجد عتبان بن مالک: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداری
Heidar (بحث | مشارکت‌ها)
Automoderated users
۱٬۱۲۹ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''مسجد عَتبان بن مالک''' در مدینه قرار دارد، این مسجد در موقعیت شمالی [[مسجد جمعه|مسجد الجمعه]] و در محیط باز روبروی آن قرار گرفته است.
{{جعبه اطلاعات بنا
 
عتبان بن مالک از [[انصار]] و اصحاب [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] و از حاضرین در [[غزوه بدر]] می‌باشد. حضرت محمد(ص) در گوشه ای از خانه عتبان نماز خوانده بودند و او آن بخش را به عنوان مصلی در خانه خود قرار داده بود.
 
دولت سعودی در عملیات توسعه و عمران سال 2015، اقدام به تخریب دیوارهای مسجد عتبان نمود و بقایای زیرین این بنا را در قالب مکانی تاریخی و گردشگری باقی گذاشته است.{{جعبه اطلاعات بنا
| عنوان = مسجد عتبان بن مالک
| عنوان = مسجد عتبان بن مالک
| تصویر = عتبان.jpg
| تصویر = Itban-bin-malik-3-1024x768.jpg
| اندازه تصویر =  
| اندازه تصویر =  
| پیوند تصویر =  
| پیوند تصویر =  
خط ۳۴: خط ۳۰:
| توضیح نقشه =  
| توضیح نقشه =  
}}   
}}   
'''مسجد عَتبان بن مالک''' در [[مدینه]]، در موقعیت شمالی [[مسجد جمعه|مسجد الجمعه]] و در محیط باز روبروی آن قرار دارد. عتبان بن مالک از [[انصار]] و اصحاب [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] و از سپاهیان اسلام در [[غزوه بدر]] بود. حضرت محمد(ص) در گوشه‌ای از خانه او نماز خوانده بودند و به همین دلیل، عتبان آن بخش را به عنوان محل نمازش قرار داده بود.


== معرفی عتبان بن مالک ==
در عملیات توسعه و عمران سال 2015 (1393ش.)، دیوارهای مسجد عتبان تخریب شد و بقایای زیرین این بنا در قالب مکانی تاریخی و گردشگری، باقی ماند.
'''عَتبان بن مالک''' از [[انصار]] [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] در قبیله بنی سالم از [[قبیله خزرج]] بود، وی صحابی{{یادداشت|اصحاب و یاران حاضر در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله.}} رسول خدا و از حاضرین در [[غزوه بدر]] می‌باشد. او در زمان خلافت معاویه، مطابق با سال 50 هجری از دنیا رفته است.<ref>اُسد الغابه، ابن اثیر، ج3، صص359و360</ref>حضرت محمد(ص) در گوشه ای از خانه عتبان نماز خوانده بودند و او آن بخش را به عنوان مصلی در خانه خود قرار داده بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=119 مساجد الاثریه، الیاس عبدالغنی، ص119.]</ref>


== نماز پیامبر در خانه عتبان ==
== عتبان بن مالک ==
'''عَتبان بن مالک''' از [[انصار|انصار پیامبر(ص)]] در قبیله بنی‌سالم از [[قبیله خزرج]] بود. وی صحابی{{یادداشت|اصحاب و یاران حاضر در زمان رسول خدا(ص)}} رسول الله (ص) و از شرکت کنندگان در [[غزوه بدر]] بود. او در سال 50 هجری از دنیا رفت.<ref>اُسد الغابه، ابن اثیر، ج3، صص359و360</ref>


عتبان به علت ناتوانی در خواندن نماز جماعت از پیامبر(ص) تقاضا میکند تا ایشان در گوشه ای از خانه وی نماز بخوانند تا او آنجا را مصلای خویش قرار دهد و رسول خدا نیز چنین کردند.<ref>اُسد الغابه، ابن اثیر، ج3، ص360.</ref> ابن‌ شبه(متوفی262ه) این مسجد را جزو مساجدی آورده که پیامبر(ص) در آن نماز خوانده است و روایت مربوطه درباره حضور پیامبر در خانه عتبان را نیز بیان کرده.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=71 تاریخ المدینة المنورة، ابن شبه، ص71.]</ref>
=== نماز پیامبر در خانه عتبان ===
عتبان به علت ناتوانی در خواندن نماز جماعت، از [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] خواست تا در گوشه‌ای از خانه او نماز بخواند تا او آنجا را مصلای خویش قرار دهد و ایشان نیز پذیرفت.<ref>اُسد الغابه، ابن اثیر، ج3، ص360؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aتاریخ_مدینه_ابن_شبه.pdf&page=71 تاریخ المدینة المنورة، ابن شبه، ص71.]</ref>
== بنای مسجد ==
== بنای مسجد ==
مسجد عتبان بن مالک در شمال [[مسجد جمعه]] و در محیطِ بازِ روبروی آن قرار دارد.<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:مساجد_الاثریه.pdf&page=120 مساجد الاثریه، الیاس عبدالغنی، ص120]</ref> از حدود قرن هشتم هجری، مکان این مسجد را در قلعه مزدلف دانسته‌اند.<ref name=":1" /> مزدلف در عصر سمهودی (درگذشت: 911ق) قلعه‌ای خراب شده در شمال مسجد جمعه بوده است<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=249 وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص249.]</ref> و عباسی، تاریخ‌نگار قرن ده قمری، نیز همین اطلاعات را تأیید می‌کند.<ref name=":2">[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:عمده_الاخبار_فی_مدینه_المختار.pdf&page=182 عمده الاخبار فی مدینه المختار، عباسی، 182.]</ref> عیاشی نیز در سفرنامه‌اش (1073ق/1662م) مسجد را در قلعه خرابه‌ای در شمال مسجد جمعه به شکل یک مسجد کوچک غیر مسقف یافته است.<ref name=":3">[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالرحله_العياشيه،_ج_1.pdf&page=390 الرحله العیاشیه، ج1، ص390.]</ref>


=== مکان بنا ===
=== بازسازی بنا ===
این مسجد در موقعیت شمالی [[مسجد جمعه|مسجد الجمعه]] و در محیط باز روبروی آن قرار گرفته است.<ref name=":0" />
[[محمد بن احمد مطری|محمد بن احمد مَطَری]] (درگذشت: 741ق)، تاریخ‌نگار مدینه در قرن هشتم قمری، وضعیت این بنا را با دیوارهایی توصیف می‌کند که ارتفاعشان از نصف قد انسان تجاوز نمی‌کرده است.<ref name=":1">[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالتعریف_بما_انست_الهجرة.pdf&page=134 التعریف بما انست الهجرة، مطری، ص134.]</ref> به گفته [[سمهودی]] (درگذشت: 911ق) بنایی که مطری به آن اشاره کرده در زمان او از میان رفته بود و گروهی غیر عرب آن را در شکل و بنایی جدید بازسازی و احیا کرده بودند. سقف بنای جدید پس از خرابی توسط محمد بن قاوان تعمیر شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۳.pdf&page=169 وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص169.]</ref> وی متولد 820 و متوفی 889 قمری، از عالمان حدیث و تاریخ است که در قاهره می‌زیست و بارها به حج رفت.<ref>الضوء اللامع لأهل القرن التاسع، السخاوی، ج7، ص54</ref>
 
=== ویژگی بنا ===
این مکان در واقع تکه زمین مربعی شکلی است که با دیوار محصور شده<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=120 مساجد الاثریه، الیاس عبدالغنی، ص120]</ref> مطری محقق اماکن مدینه(متوفی741ه)، وضعیت این بنا را با دیوارهایی توصیف میکند که ارتفاعشان از نصف قد انسان تجاوز نمیکرده است.<ref name=":1">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=134 التعریف بما انست الهجرة، مطری، ص134.]</ref>
 
=== بازسازی و تخریب بنا ===
سمهودی(متوفی911ه) بنای مور نظر مطری را در زمان خود منهدم و مفقود میداند و البته اشاره میکند که گروهی غیر عرب آن را در شکل و بنایی جدید بازسازی و احیا کرده اند. سقف بنای جدید مذکور پس از خرابی توسط محمد بن قاوان تعمیر شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=169 وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص169.]</ref> وی متولد 820 و متوفی 889ه، از عالمان حدیث و تاریخ است که در قاهره میزیسته و به حج زیاد سفر کرده است<ref>الضوء اللامع لأهل القرن التاسع، السخاوي، ج7، ص54</ref>
 
الیاس عبدالغنی (محقق در اماکن مدینه)، ادعا دارد که ساختمان مسجد در 1417هجری از بین رفته است که این ادعا با دیگر گزارشات خود او و گزارش های کتابهای دیگر در تناقض است<ref name=":0" />
 
احمد عباسی محقق و تاریخ شناس مدینه، در سال 1036 این مسجد را در داخل قلعه مالک بن عجلان (که در همان محدوده شمال مسجد جمعه قرار دارد) یافته و به بازسازی جزئی آن پرداخته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%85%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%81%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1.pdf&page=183 عمده الاخبار فی مدینه المختار، عباسی، 183.]</ref> وی همچنین اشاره میکند که در زمان وی مکان مسجد برای مورخین نامشخص بوده و او به تحقیق و تعیین مکان آن موفق شده است.<ref name=":2">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%85%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%81%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1.pdf&page=182 عمده الاخبار فی مدینه المختار، عباسی، 182.]</ref>  


احمد عباسی محقق و تاریخ‌شناس مدینه، مدعی است که در سال 1036 این مسجد را، که در آن زمان ناشناس بوده، بافته و و به بازسازی جزئی آن پرداخته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:عمده_الاخبار_فی_مدینه_المختار.pdf&page=183 عمده الاخبار فی مدینه المختار، عباسی، 183.]</ref> عیاشی نیز در سفرنامه‌اش (1073ه/1662م) مسجد را به شکل یک مسجد کوچک غیر مسقف یافته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالرحله_العياشيه،_ج_1.pdf&page=390 الرحله العیاشیه، ج1، ص390.]</ref>
== وضعیت فعلی مسجد ==
== وضعیت فعلی مسجد ==
در اسفند ماه سال 1393، معادل با سال 2015م/1435هجری، دولت سعودی در عملیات توسعه و عمران، اقدام به تخریب دیوارهای مسجد عتبان نمود.<ref>سایت خبری العالم،  [https://fa.alalam.ir/news/1682500/%D8%AE%D8%B4%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%A8-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87-%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87 نسخه فارسی] و [https://www.alalam.ir/news/1682430/%D8%BA%D8%B6%D8%A8-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9-%D8%A7%D8%AB%D8%B1-%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D9%84%D8%A9-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D8%AB%D8%B1%D9%8A-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A9 نسخه عربی همین خبر]،</ref> و بقایای زیرین این بنا را در قالب مکانی تاریخی و گردشگری باقی گذاشته است.<ref>سایت [https://makkah-almadinah.com/almadinah-attractions/itban-bin-malik/ مزارات مکة و المدینة]</ref>
به گزارش الیاس عبدالغنی، پژوهشگر جغرافیای مدینه، مسجد عتبان در سال 1417ق./1375ش. یک زمین خالی بود که یک چهاردیواری سفید رنگ آن را احاطه کرده بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده:مساجد_الاثریه.pdf&page=120 مساجد الاثریه، ص 120]</ref>  


== اقوال پیرامون مسجد عتبان و قلعه مزدلف در گذر تاریخ ==
بنابر گزارش های دیگر در 1393 شمسی ( 2015م./1435ق.)، دولت سعودی در عملیات توسعه و عمران، اقدام به تخریب دیوارهای مسجد عتبان نمود؛<ref>سایت خبری العالم،  [https://fa.alalam.ir/news/1682500/خشم-مردم-عربستان-از-تخریب-مسجد-تاریخی-در-مدینه-منوره نسخه فارسی] و [https://www.alalam.ir/news/1682430/غضب-بالسعودية-اثر-ازالة-مسجد-اثري-في-المدينة-المنورة نسخه عربی همین خبر]،</ref> اما بقایای زیرین این بنا را در قالب مکانی تاریخی و گردشگری باقی گذاشته است.<ref>سایت [https://makkah-almadinah.com/almadinah-attractions/itban-bin-malik/ مزارات مکة و المدینة]</ref>
 
از حدود قرن هشتم هجری، اقوال محققان مسجد عتبان را در ذیل [[قلعه مزدلف]] توصیف کرده اند، به نقل از مطری(متوفی741ه) مسجد که بسیار کوچک بوده، در قلعه مخروبه مزدلف، قرار داشته.<ref name=":1" /> سمهودی (متوفی911ه) این مسجد را در ضمن مساجدی که بنایی برای آنها موجود نیست ذکر کرده و محدوده آن را در قلعه مزدلف توصیف کرده و آن را قلعه ای خراب شده در شمال [[مسجد جمعه]] میداند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=249 وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص249.]</ref>
 
عباسی در کتاب عمدة الاخبار(نوشته قرن10)، مکان خانه عتبان را در اصل مزدلف یافته جایی که خانه های قبیله بنی سالم و قلعه مالک ابن عجلان در شمال مسجد جمعه قرار دارد، وی همچنین معتقد است که مسجد بزرگتری برای قبیله وی وجود داشته.<ref name=":2" />
 
عیاشی در سفرنامه اش (1073ه/1662م) مسجد را در قلعه خرابه ای در شمال مسجد جمعه به شکل یک مسجد کوچک غیر مسقف یافته.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%8A%D8%A7%D8%B4%D9%8A%D9%87%D8%8C_%D8%AC_1.pdf&page=390 الرحله العياشيه، ج1، ص390.]</ref>  


== تصاویر قدیمی از مسجد و محراب آن ==
== تصاویر قدیمی از مسجد و محراب آن ==
خط ۷۵: خط ۵۹:
پرونده:عتبان5.jpg|تنها تصویر موجود از فضای داخلی مسجد و محراب آن
پرونده:عتبان5.jpg|تنها تصویر موجود از فضای داخلی مسجد و محراب آن
پرونده:عتبان بن مالک.jpg|alt=
پرونده:عتبان بن مالک.jpg|alt=
پرونده:عتبان.jpg|alt=
</gallery>
</gallery>


خط ۱۰۰: خط ۸۵:
== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
*'''أسد الغابة فی معرفة الصحابة'''، ابن اثیر، علی بن محمد الجزری، دار الكتاب العربي - بيروت - لبنان.
*'''أسد الغابة فی معرفة الصحابة'''، ابن اثیر، علی بن محمد الجزری، دار الکتاب العربی - بیروت - لبنان.
*'''مساجد الاثریه'''، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
*'''مساجد الاثریه'''، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
*'''التعریف بما انست الهجرة من معالم دارالهجرة'''، جمال‌الدین محمدبن‌احمد المطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، الریاض، دارة الملک عبدالعزیز، 1426ه.
*'''التعریف بما انست الهجرة من معالم دارالهجرة'''، جمال‌الدین محمدبن‌احمد المطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، الریاض، دارة الملک عبدالعزیز، 1426ه.
*'''وفاء الوفا باخبار دار المصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
*'''وفاء الوفا باخبار دار المصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
*'''الضوء اللامع لأهل القرن التاسع'''، شمس الدين السخاوي، دار الجيل - بيروت، 1412ه.
*'''الضوء اللامع لأهل القرن التاسع'''، شمس الدین السخاوی، دار الجیل - بیروت، 1412ه.
*'''عمده الاخبار فی مدینه المختار'''، احمد العباسی، تحقیق محمد الطیب الانصاری، ناشر: اسعد طرابزونی، بی‌تا.
*'''عمده الاخبار فی مدینه المختار'''، احمد العباسی، تحقیق محمد الطیب الانصاری، ناشر: اسعد طرابزونی، بی‌تا.
*'''تاریخ مدینه منوره'''، عمر بن شبه نمیری، بی تا، بی جا.
*'''تاریخ مدینه منوره'''، عمر بن شبه نمیری، بی تا، بی جا.
*'''الرحله العیّاشیة'''، عیاشی، عبدالله بن محمد، 2006م، تحقیق: سعید الفاضلی و سلیمان القرشی، ابوظبی، دار السویدی، چاپ اول.
*'''سایت خبری العالم'''
*'''سایت خبری العالم'''
*'''سایت مزارات مکة و المدینة'''{{پایان}}
*'''سایت مزارات مکة و المدینة'''{{پایان}}{{اماکن مدینه}}
[[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]]
 
[[رده:مسجدهای مدینه]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[En:The Mosque of Utban b. Malik]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ فوریهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۵:۲۸

مسجد عتبان بن مالک
اطلاعات اوليه
مکان عربستان * مدینه * در نزدیکی مسجد جمعه
کاربری مسجد
جنبه دینی
بزرگداشت نزد مسلمانان
وابسته به دین/مذهب اسلام
باورها نماز خواندن پیامبر(ص) در محدوده این مسجد
تاریخ بنا
زمان پایه‌گذاری قرن اول هجری
وضعیت فعلی
وضعیت بنا مفقود

مسیریابی

+−
Leaflet | © OpenStreetMap contributors

مسجد عَتبان بن مالک در مدینه، در موقعیت شمالی مسجد الجمعه و در محیط باز روبروی آن قرار دارد. عتبان بن مالک از انصار و اصحاب پیامبر(ص) و از سپاهیان اسلام در غزوه بدر بود. حضرت محمد(ص) در گوشه‌ای از خانه او نماز خوانده بودند و به همین دلیل، عتبان آن بخش را به عنوان محل نمازش قرار داده بود.

در عملیات توسعه و عمران سال 2015 (1393ش.)، دیوارهای مسجد عتبان تخریب شد و بقایای زیرین این بنا در قالب مکانی تاریخی و گردشگری، باقی ماند.

عتبان بن مالک[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عَتبان بن مالک از انصار پیامبر(ص) در قبیله بنی‌سالم از قبیله خزرج بود. وی صحابی[یادداشت ۱] رسول الله (ص) و از شرکت کنندگان در غزوه بدر بود. او در سال 50 هجری از دنیا رفت.[۱]

نماز پیامبر در خانه عتبان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عتبان به علت ناتوانی در خواندن نماز جماعت، از پیامبر(ص) خواست تا در گوشه‌ای از خانه او نماز بخواند تا او آنجا را مصلای خویش قرار دهد و ایشان نیز پذیرفت.[۲]

بنای مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسجد عتبان بن مالک در شمال مسجد جمعه و در محیطِ بازِ روبروی آن قرار دارد.[۳] از حدود قرن هشتم هجری، مکان این مسجد را در قلعه مزدلف دانسته‌اند.[۴] مزدلف در عصر سمهودی (درگذشت: 911ق) قلعه‌ای خراب شده در شمال مسجد جمعه بوده است[۵] و عباسی، تاریخ‌نگار قرن ده قمری، نیز همین اطلاعات را تأیید می‌کند.[۶] عیاشی نیز در سفرنامه‌اش (1073ق/1662م) مسجد را در قلعه خرابه‌ای در شمال مسجد جمعه به شکل یک مسجد کوچک غیر مسقف یافته است.[۷]

بازسازی بنا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محمد بن احمد مَطَری (درگذشت: 741ق)، تاریخ‌نگار مدینه در قرن هشتم قمری، وضعیت این بنا را با دیوارهایی توصیف می‌کند که ارتفاعشان از نصف قد انسان تجاوز نمی‌کرده است.[۴] به گفته سمهودی (درگذشت: 911ق) بنایی که مطری به آن اشاره کرده در زمان او از میان رفته بود و گروهی غیر عرب آن را در شکل و بنایی جدید بازسازی و احیا کرده بودند. سقف بنای جدید پس از خرابی توسط محمد بن قاوان تعمیر شد.[۸] وی متولد 820 و متوفی 889 قمری، از عالمان حدیث و تاریخ است که در قاهره می‌زیست و بارها به حج رفت.[۹]

احمد عباسی محقق و تاریخ‌شناس مدینه، مدعی است که در سال 1036 این مسجد را، که در آن زمان ناشناس بوده، بافته و و به بازسازی جزئی آن پرداخته است.[۱۰] عیاشی نیز در سفرنامه‌اش (1073ه/1662م) مسجد را به شکل یک مسجد کوچک غیر مسقف یافته است.[۱۱]

وضعیت فعلی مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به گزارش الیاس عبدالغنی، پژوهشگر جغرافیای مدینه، مسجد عتبان در سال 1417ق./1375ش. یک زمین خالی بود که یک چهاردیواری سفید رنگ آن را احاطه کرده بود.[۱۲]

بنابر گزارش های دیگر در 1393 شمسی ( 2015م./1435ق.)، دولت سعودی در عملیات توسعه و عمران، اقدام به تخریب دیوارهای مسجد عتبان نمود؛[۱۳] اما بقایای زیرین این بنا را در قالب مکانی تاریخی و گردشگری باقی گذاشته است.[۱۴]

تصاویر قدیمی از مسجد و محراب آن[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • تصویر هوایی در کنار مسجد جمعه
    تصویر هوایی در کنار مسجد جمعه
  • تصویر از دور مسجد در کنار خیابان عبدالمجید
    تصویر از دور مسجد در کنار خیابان عبدالمجید
  • تنها تصویر موجود از فضای داخلی مسجد و محراب آن
    تنها تصویر موجود از فضای داخلی مسجد و محراب آن

تصاویر پس از پروژه عمرانی سعودی در 2015 میلادی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تصاویر اولیه پس از تخریب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • تصویر هوایی بنای باقی مانده از مسجد عتبان در شمال مسجد جمعه
    تصویر هوایی بنای باقی مانده از مسجد عتبان در شمال مسجد جمعه

تصاویر وضعیت فعلی مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ اُسد الغابه، ابن اثیر، ج3، صص359و360
  2. ↑ اُسد الغابه، ابن اثیر، ج3، ص360؛ تاریخ المدینة المنورة، ابن شبه، ص71.
  3. ↑ مساجد الاثریه، الیاس عبدالغنی، ص120
  4. ↑ پرش به بالا به: ۴٫۰ ۴٫۱ التعریف بما انست الهجرة، مطری، ص134.
  5. ↑ وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص249.
  6. ↑ عمده الاخبار فی مدینه المختار، عباسی، 182.
  7. ↑ الرحله العیاشیه، ج1، ص390.
  8. ↑ وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص169.
  9. ↑ الضوء اللامع لأهل القرن التاسع، السخاوی، ج7، ص54
  10. ↑ عمده الاخبار فی مدینه المختار، عباسی، 183.
  11. ↑ الرحله العیاشیه، ج1، ص390.
  12. ↑ مساجد الاثریه، ص 120
  13. ↑ سایت خبری العالم، نسخه فارسی و نسخه عربی همین خبر،
  14. ↑ سایت مزارات مکة و المدینة

یادداشت‌ها

  1. ↑ اصحاب و یاران حاضر در زمان رسول خدا(ص)

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • أسد الغابة فی معرفة الصحابة، ابن اثیر، علی بن محمد الجزری، دار الکتاب العربی - بیروت - لبنان.
  • مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
  • التعریف بما انست الهجرة من معالم دارالهجرة، جمال‌الدین محمدبن‌احمد المطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، الریاض، دارة الملک عبدالعزیز، 1426ه.
  • وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
  • الضوء اللامع لأهل القرن التاسع، شمس الدین السخاوی، دار الجیل - بیروت، 1412ه.
  • عمده الاخبار فی مدینه المختار، احمد العباسی، تحقیق محمد الطیب الانصاری، ناشر: اسعد طرابزونی، بی‌تا.
  • تاریخ مدینه منوره، عمر بن شبه نمیری، بی تا، بی جا.
  • الرحله العیّاشیة، عیاشی، عبدالله بن محمد، 2006م، تحقیق: سعید الفاضلی و سلیمان القرشی، ابوظبی، دار السویدی، چاپ اول.
  • سایت خبری العالم
  • سایت مزارات مکة و المدینة
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=مسجد_عتبان_بن_مالک&oldid=60652»