بنی هاشم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات قبایل | {{جعبه اطلاعات قبایل | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۴: | ||
بنی‌هاشم از زمان [[بعثت]] [[پیامبر(ص)]] بیشترین نقش را در حمایت پیامبر(ص) داشتند به گونه‌ای که بیشتر طوایف قریش از بیم خون‌خواهی بنی‌هاشم از آسیب رساندن به پیامبر (ص) هراس داشتند. در دوره بعد از [[هجرت]] پیامبر (ص) به[[مدینه]]، برخی از بنی هاشم همچون [[علی(ع)]] و [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه]] همراه رسول خدا (ص) به مدینه مهاجرت کردند و بخشی دیگر مانند [[ابولهب]]، [[عباس بن عبدالمطلب]] و [[ابوسفیان بن حارث]] از مشهورترین ایشان بودند، همچنان در [[مکه]] و در صف [[مشرکان]] ماندند؛ در این دوران نیز گرایش مشرکان بنی‌هاشم به اسلام به موازات گسترش این آیین افزایش یافت و حمایت بیشتر افراد این طایفه از پیامبر(ص) همچون گذشته ادامه داشت. | بنی‌هاشم از زمان [[بعثت]] [[پیامبر(ص)]] بیشترین نقش را در حمایت پیامبر(ص) داشتند به گونه‌ای که بیشتر طوایف قریش از بیم خون‌خواهی بنی‌هاشم از آسیب رساندن به پیامبر (ص) هراس داشتند. در دوره بعد از [[هجرت]] پیامبر (ص) به[[مدینه]]، برخی از بنی هاشم همچون [[علی(ع)]] و [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه]] همراه رسول خدا (ص) به مدینه مهاجرت کردند و بخشی دیگر مانند [[ابولهب]]، [[عباس بن عبدالمطلب]] و [[ابوسفیان بن حارث]] از مشهورترین ایشان بودند، همچنان در [[مکه]] و در صف [[مشرکان]] ماندند؛ در این دوران نیز گرایش مشرکان بنی‌هاشم به اسلام به موازات گسترش این آیین افزایش یافت و حمایت بیشتر افراد این طایفه از پیامبر(ص) همچون گذشته ادامه داشت. | ||
اخباری در باب فضیلت بنی‌هاشم، و این که آن‌ها سادات اهل بهشت هستند، روایت شده است. | |||
== تاریخچه == | == تاریخچه == | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۱: | ||
هاشم بن عبدمَناف دو منصب مهم در میان قریش یعنی [[سقایت]] و [[رفادت]] را برعهده داشت.<ref>اخبار مکه، ج۱، ص۱۱۱؛ المنمق، ص۴۲.</ref> بنی‌هاشم با بهره‌گیری از چاه‌های مکه و همچنین [[زمزم]]، در برطرف کردن کمبود آب در مکه به ویژه در [[موسم حج]] می‌کوشیدند.<ref>اخبار مکه، ص۱۱۱ تا ص۱۱۳.</ref> پس از مرگ هاشم، منصب سقایت و رفادت پس از کش و قوس‌هایی در اقوام به عبدالمطلب رسید.<ref>تاریخ طبری، ج۱، ص۵۰۳؛ السیرة الحلبیه، ج۱، ص۲۳.</ref> کوچک‌ترین فرزند هاشم، عبدالمطلب، بعدها به بزرگ‌ترین و اثرگذارترین فرد قریش تبدیل شد.<ref>الطبقات، ج۱، ص۸۶ تا ص۸۷؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۰، الکامل، ج۲، ص۱۵.</ref> | هاشم بن عبدمَناف دو منصب مهم در میان قریش یعنی [[سقایت]] و [[رفادت]] را برعهده داشت.<ref>اخبار مکه، ج۱، ص۱۱۱؛ المنمق، ص۴۲.</ref> بنی‌هاشم با بهره‌گیری از چاه‌های مکه و همچنین [[زمزم]]، در برطرف کردن کمبود آب در مکه به ویژه در [[موسم حج]] می‌کوشیدند.<ref>اخبار مکه، ص۱۱۱ تا ص۱۱۳.</ref> پس از مرگ هاشم، منصب سقایت و رفادت پس از کش و قوس‌هایی در اقوام به عبدالمطلب رسید.<ref>تاریخ طبری، ج۱، ص۵۰۳؛ السیرة الحلبیه، ج۱، ص۲۳.</ref> کوچک‌ترین فرزند هاشم، عبدالمطلب، بعدها به بزرگ‌ترین و اثرگذارترین فرد قریش تبدیل شد.<ref>الطبقات، ج۱، ص۸۶ تا ص۸۷؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۰، الکامل، ج۲، ص۱۵.</ref> | ||
بنی هاشم پیش از اسلام با دیگر قبایل پیمان‌هایی بستند. از جمله پیمان حِلْفُ الْفُضول که در آن بنی‌هاشم، بنی‌مطلب، [[بنی‌زهره]]، [[بنی‌اسد]] و [[بنی‌تیم|بنی‌تَیم]] تعهد سپردند که نگذارند در مکه به کسی ستم شود.<ref>الطبقات، ج۱، ص۱۲۸.</ref> پیش از اسلام، بنی‌هاشم و بنی‌امیه و دیگر سادات قریش در بخش‌های مرکزی شهر مکه و پیرامون [[کعبه]] که به[[بطحاء]]<ref>معجم البلدان، ج1، ص444.</ref> معروف بود، سکونت داشتند. | بنی هاشم پیش از اسلام با دیگر قبایل پیمان‌هایی بستند. از جمله پیمان حِلْفُ الْفُضول که در آن بنی‌هاشم، بنی‌مطلب، [[بنی‌زهره]]، [[بنی‌اسد]] و [[بنی‌تیم|بنی‌تَیم]] تعهد سپردند که نگذارند در مکه به کسی ستم شود.<ref>الطبقات، ج۱، ص۱۲۸.</ref> پیش از اسلام، بنی‌هاشم و بنی‌امیه و دیگر سادات قریش در بخش‌های مرکزی شهر مکه و پیرامون [[کعبه]] که به [[بطحاء]]<ref>معجم البلدان، ج1، ص444.</ref> معروف بود، سکونت داشتند. | ||
== دعوت پیامبر از بنی هاشم == | == دعوت پیامبر از بنی هاشم == | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۳: | ||
بزرگ‌ترین دشمنان بنی‌هاشم درون قبیله [[قریش]]، تیره دیگر بنی‌عبدمناف یعنی [[بنی‌امیه]] بودند که از نسل بن امیّةبن عبدشمس، برادرزاده هاشم بن عبدمناف بودند.<ref>تاریخ طبری، ج۱، ص۵۰۵.</ref> با انتخاب عثمان برای خلافت، افرادی از بنی‌امیه قدرت یافتند و زمینه‌های احیای عصبیّت قومی و انتقام‌جویی پدید آمد.<ref>«بنی هاشم»، ج۴، ذیل مدخل.</ref> | بزرگ‌ترین دشمنان بنی‌هاشم درون قبیله [[قریش]]، تیره دیگر بنی‌عبدمناف یعنی [[بنی‌امیه]] بودند که از نسل بن امیّةبن عبدشمس، برادرزاده هاشم بن عبدمناف بودند.<ref>تاریخ طبری، ج۱، ص۵۰۵.</ref> با انتخاب عثمان برای خلافت، افرادی از بنی‌امیه قدرت یافتند و زمینه‌های احیای عصبیّت قومی و انتقام‌جویی پدید آمد.<ref>«بنی هاشم»، ج۴، ذیل مدخل.</ref> | ||
[[بنی‌عباس|عباسیان]] که فرزندان عباس، عموی پیامبر، بودند با توجه به‌حرمت اجتماعی بنی‌هاشم و با استناد به برخی احادیث که از پیامبر در تکریم بنی‌هاشم روایت شده بود،<ref>الطبقات، ج۱، ص۲۰.</ref> در بزرگنمایی انتسابشان به هاشم کوشیدند و تحت لوای «دعوت هاشمی» فعالیت کردند.<ref>یعقوبی، ج ۲، ص ۳۱۹.</ref> زمینه‌های اجتماعی نزاع بنی‌امیه و بنی‌هاشم نیز که امویان به آن دامن زده بودند، در مطرح کردن این عنوان مؤثر بود.<ref>«بنی هاشم»، ج۴، ذیل مدخل؛ طبری، ج ۴، ص ۱۱۱.</ref> | [[بنی‌عباس|عباسیان]] که فرزندان عباس، عموی پیامبر، بودند با توجه به‌حرمت اجتماعی بنی‌هاشم و با استناد به برخی احادیث که از پیامبر در تکریم بنی‌هاشم روایت شده بود،<ref>الطبقات، ج۱، ص۲۰.</ref> در بزرگنمایی انتسابشان به هاشم کوشیدند و تحت لوای «دعوت هاشمی» فعالیت کردند.<ref>یعقوبی، ج ۲، ص ۳۱۹.</ref> زمینه‌های اجتماعی نزاع بنی‌امیه و بنی‌هاشم نیز که امویان به آن دامن زده بودند، در مطرح کردن این عنوان مؤثر بود.<ref>«بنی هاشم»، ج۴، ذیل مدخل؛ طبری، ج ۴، ص ۱۱۱.</ref> رویهمرفته، تا پایان دوره عباسی، اصطلاح بنی‌هاشم بیشتر برای افراد بنی‌عباس به کار می‌رفت، به‌طوری که مراد از بنی‌هاشم، افراد بنی‌عباس در برابر آل‌ابی‌طالب و آل‌علی بود. امروزه در ایران، اصطلاح بنی‌هاشم به معنای آل‌علی به کار می‌رود.<ref>«بنی هاشم»، ج۴، ذیل مدخل.</ref> | ||
== فضایل بنی هاشم == | == فضایل بنی هاشم == | ||
بنی هاشم دست‌کم پس از فراگیر شدن دین اسلام به سبب آن‌که رسول خدا (ص) از آن‌ها بود، از جایگاهی والا میان مسلمانان برخوردار بوده‌اند. بر پایه روایتی منسوب به پیغمبر (ص) طایفه بنی‌هاشم به سبب رسالت او برگزیده از میان قریش است.<ref>وسیلة الاسلام، ص۳۵.</ref> احادیثی در باب فضیلت بنی‌هاشم،<ref>ذخائر العقبی، ص۱۴.</ref> استحباب عیادت بیماران خاندان هاشم<ref>ذخائر العقبی، ص۱۵.</ref> و این‌که آن‌ها سادات اهل بهشت هستند، وجود دارد.<ref>ذخائر العقبی، ص۱۵.</ref> هاشمیان در میان عرب به داشتن صفات نیک شناخته بوده‌اند.<ref>فتوح البلدان، ج۴، ص۱۱۱ و ص۱۱۲.</ref> دوستی وزیدن با خاندان بنی‌هاشم به‌عنوان خانواده پیامبر (ص)، در جهان اسلام، فرهنگی رایج بوده است.<ref>«بنی هاشم»، ج۱۲، ذیل مدخل.</ref> | بنی هاشم دست‌کم پس از فراگیر شدن دین اسلام به سبب آن‌که رسول خدا (ص) از آن‌ها بود، از جایگاهی والا میان مسلمانان برخوردار بوده‌اند. بر پایه روایتی منسوب به پیغمبر (ص) طایفه بنی‌هاشم به سبب رسالت او برگزیده از میان قریش است.<ref>وسیلة الاسلام، ص۳۵.</ref> احادیثی در باب فضیلت بنی‌هاشم،<ref>ذخائر العقبی، ص۱۴.</ref> استحباب عیادت بیماران خاندان هاشم<ref>ذخائر العقبی، ص۱۵.</ref> و این‌که آن‌ها سادات اهل بهشت هستند، وجود دارد.<ref>ذخائر العقبی، ص۱۵.</ref> هاشمیان در میان عرب به داشتن صفات نیک شناخته بوده‌اند.<ref>فتوح البلدان، ج۴، ص۱۱۱ و ص۱۱۲.</ref> دوستی وزیدن با خاندان بنی‌هاشم به‌عنوان خانواده پیامبر (ص)، در جهان اسلام، فرهنگی رایج بوده است.<ref>«بنی هاشم»، ج۱۲، ذیل مدخل.</ref> | ||
بنی‌هاشم در فقه نیز موضوع برخی از احکام‌اند. بخشی از خمس به فرزندان هاشم، از طریق عبدالمطلب، تعلق دارد و در برابر، جز در موارد خاص، زکات به آنان نمی‌رسد | بنی‌هاشم در فقه نیز موضوع برخی از احکام‌اند. بخشی از خمس به فرزندان هاشم، از طریق عبدالمطلب، تعلق دارد و در برابر، جز در موارد خاص، زکات به آنان نمی‌رسد.<ref>جواهر الکلام، ج۱۵، ص۴۰۶ و ص۴۱۵.</ref> از دیدگاه فقهی، [[خداوند]] صدقه را بر بنی‌هاشم به‌طور کلی حرام کرده است.<ref>السرائر، ج۱، ص۴۵۷.</ref> آن‌ها شامل آل‌علی(ع)، [[آل جعفر]]، [[آل عقیل]] و [[آل عباس]] هستند.<ref>ذخائر العقبی، ص۱۶.</ref> پیامبر(ص) سهم ذوی‌القربی را به بنی‌هاشم و بنی‌مطلب می‌داد.<ref>زادالمعاد، ج۳، ص۱۰۴؛ ج۵، ص۸۱.</ref> | ||
== باب بنی‌هاشم در مسجدالنبی == | == باب بنی‌هاشم در مسجدالنبی == | ||
یکی از درهای مسجدالحرام [[باب بنی‌هاشم]] نام داشت و پرچمی سبز بر آن افراشته بودند.<ref>اخبار مکه، ج۲، ص۱۷۳.</ref> این دروازه در برابر بطحاء و وادی بکّه قرار داشته است. | یکی از درهای مسجدالحرام [[باب بنی‌هاشم]] نام داشت و پرچمی سبز بر آن افراشته بودند.<ref>اخبار مکه، ج۲، ص۱۷۳.</ref> این دروازه در برابر بطحاء و وادی بکّه قرار داشته است. به سال ۱۶۷ق. مهدی خلیفه عباسی (حک: ۱۵۸–۱۶۹ق) کار نوسازی و افزایش فضای مسجدالحرام را انجام داد. او فرمان داد که معماران ساختمان مسجد را به گونه‌ای طراحی کنند که خانه کعبه در وسط قرار گیرد. در نتیجه این کار، بر وسعت باب بنی‌هاشم افزوده شد.<ref>اخبار مکه، ج۲، ص۱۷۳.</ref> این در را «باب عباس بن عبدالمطلب» نیز می‌گفتند؛ زیرا از یک سوی در برابر خانه عباس بن عبدالمطلب قرار داشته است.<ref>اخبار مکه، ج۲، ص۲۰۲.</ref> | ||
به سال ۱۶۷ق. مهدی خلیفه عباسی (حک: ۱۵۸–۱۶۹ق) کار نوسازی و افزایش فضای مسجدالحرام را انجام داد. او فرمان داد که معماران ساختمان مسجد را به گونه‌ای طراحی کنند که خانه کعبه در وسط قرار گیرد. در نتیجه این کار، بر وسعت باب بنی‌هاشم افزوده شد.<ref>اخبار مکه، ج۲، ص۱۷۳.</ref> این در را «باب عباس بن عبدالمطلب» نیز می‌گفتند؛ زیرا از یک سوی در برابر خانه عباس بن عبدالمطلب قرار داشته | |||
== اماکن منسوب به بنی هاشم == | == اماکن منسوب به بنی هاشم == | ||
| خط ۶۲: | خط ۵۸: | ||
=== شعب ابی‌طالب === | === شعب ابی‌طالب === | ||
{{اصلی|شعب ابی‌طالب}} | {{اصلی|شعب ابی‌طالب}} | ||
یکی از مکان‌های منسوب به خاندان بنی هاشم و بنی عبدالمطلب [[شعب ابی‌طالب]] است که محل سکونت آنان در دوره‌های مختلف بوده است. | یکی از مکان‌های منسوب به خاندان بنی هاشم و بنی عبدالمطلب [[شعب ابی‌طالب]] است که محل سکونت آنان در دوره‌های مختلف بوده است. این شِعب در اختیار خاندان بنی‌هاشم بوده و در دوره‌های مختلف به نام‌های متفاوتی چون شعب بنی‌هاشم، شعب ابی‌طالب، شعب علی بن ابی‌طالب و شعب ابی‌یوسف نامیده میشده است. چهره‌های برجسته این خاندان در این شعب به دنیا آمده و در آنجا زندگی کرده‌اند. شعب ابی‌طالب، محل تولد رسول خدا(ص) بوده و خانه [[خدیجه]] که محل زندگی حضرت با وی بوده و [[حضرت فاطمه|فاطمه زهرا(س)]] نیز در آن متولّد شده، همین جا بوده است.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص۳۰۵ تا ۳۱۰.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۴: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
{{دانشنامه | {{دانشنامه | ||
| آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7684 | | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7684 | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۰: | ||
| نویسنده = رضا کردی | | نویسنده = رضا کردی | ||
}} | }} | ||
* '''اخبار الدولة العباسیه''': ناشناخته (م. قرن۳ق)، به کوشش الدوری و المطلبی، بیروت، دار الطلیعه، ۱۳۹۱ق. | * '''اخبار الدولة العباسیه''': ناشناخته (م. قرن۳ق)، به کوشش الدوری و المطلبی، بیروت، دار الطلیعه، ۱۳۹۱ق. | ||
* '''اخبار مکه''': الازرقی (م. ۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق. | * '''اخبار مکه''': الازرقی (م. ۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق. | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۲: | ||
* '''الآحاد و المثانی''': ابن‌ابی‌عاصم (م. ۲۸۷ق)، به کوشش باسم فیصل، ریاض، دار الدرایه، ۱۴۱۱ق. | * '''الآحاد و المثانی''': ابن‌ابی‌عاصم (م. ۲۸۷ق)، به کوشش باسم فیصل، ریاض، دار الدرایه، ۱۴۱۱ق. | ||
* '''البحر المحیط''': ابوحیان الاندلسی (م. ۷۵۴ق)، به کوشش عادل احمد و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۲ق. | * '''البحر المحیط''': ابوحیان الاندلسی (م. ۷۵۴ق)، به کوشش عادل احمد و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۲ق. | ||
* '''البدایة و النهایه''': ابن‌کثیر (م. ۷۷۴ق)، بیروت، مکتبة المعارف. | * '''البدایة و النهایه''': ابن‌کثیر (م. ۷۷۴ق)، بیروت، مکتبة المعارف، بی‌تا. | ||
* '''«بنی هاشم»'''، مهروش، فرهنگ، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا. | |||
* '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (م. ۳۱۰ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۷ق. | * '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (م. ۳۱۰ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۷ق. | ||
* '''تاریخ مدینة دمشق''': ابن‌عساکر (م. ۵۷۱ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق. | * '''تاریخ مدینة دمشق''': ابن‌عساکر (م. ۵۷۱ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق. | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۲: | ||
* '''جامع البیان''': الطبری (م. ۳۱۰ق)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق. | * '''جامع البیان''': الطبری (م. ۳۱۰ق)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق. | ||
* '''جمهرة انساب العرب''': ابن‌حزم (م. ۴۵۶ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق. | * '''جمهرة انساب العرب''': ابن‌حزم (م. ۴۵۶ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق. | ||
* '''جواهر الکلام في شرح شرائع الإسلام'''، صاحب جواهر، محمدحسن، بیروت، دار إحياء التراث العربی، ۱۳۹۳ش. | |||
* '''حج در اندیشه اسلامی'''، قاضی عسکر، علی، مشعر، تهران، ۱۳۸۴ش. | |||
* '''الدرر فی اختصار المغازی والسیر''': ابن‌عبدالبر (م. ۴۶۳ق). | * '''الدرر فی اختصار المغازی والسیر''': ابن‌عبدالبر (م. ۴۶۳ق). | ||
* '''ذخائر العقبی''': احمد بن عبدالله الطبری (م. ۶۹۴ق)، قاهره، دار الکتاب المصریه، ۱۳۵۶ق. | * '''ذخائر العقبی''': احمد بن عبدالله الطبری (م. ۶۹۴ق)، قاهره، دار الکتاب المصریه، ۱۳۵۶ق. | ||
| خط ۱۲۷: | خط ۱۲۴: | ||
* '''وسیلة الاسلام بالنبی''': احمد بن الخطیب ابن‌قنفذ (م. ۸۱۰ق)، به کوشش المحامی، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۱۴۰۴ق. | * '''وسیلة الاسلام بالنبی''': احمد بن الخطیب ابن‌قنفذ (م. ۸۱۰ق)، به کوشش المحامی، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۱۴۰۴ق. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{قبایل عربستان}} | {{قبایل عربستان}} | ||