تحفةالکرام (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جا:ویرایش}} {{جعبه اطلاعات کتاب | عنوان =تحفة الکرام | عنوان اصلی =تحفة...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|ماه=[[آذر]]|روز=[[۱۹]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=Masoud67 }}
{{در دست ویرایش|ماه=[[آذر]]|روز=[[۱۹]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=Masoud67 }}
 


[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
{{جعبه اطلاعات کتاب
{{جعبه اطلاعات کتاب
| عنوان          =تحفة الکرام
| عنوان          =تحفة الکرام
خط ۸: خط ۸:
| اندازه تصویر    =
| اندازه تصویر    =
| توضیح_تصویر    =
| توضیح_تصویر    =
| نویسنده        =سید مهدی بن مرتضی بن محمد(بحرالعلوم)
| نویسنده        =سید مهدی بن مرتضی بن محمد (بحرالعلوم)
| برگرداننده      =
| برگرداننده      =
| ویراستار        =
| ویراستار        =
| به تصحیح        =محمد جواد جلالی و خالد غفوری
| به تصحیح        =محمدجواد جلالی و خالد غفوری
| تحقیق          =
| تحقیق          =
| به کوشش        =
| به کوشش        =
خط ۲۶: خط ۲۶:
| وبسایت ناشر    =
| وبسایت ناشر    =
| محل انتشارات    =تهران
| محل انتشارات    =تهران
| تاریخ نشر      =(1425ق.)
| تاریخ نشر      =(1425 ق.)
| ترجمه به        =
| ترجمه به        =
| مجموعه          =
| مجموعه          =
| شابک            =
| شابک            =
}}
}}
تحفة الکرام کتابی در تاریخ محلی مکه، نوشته [[سید مهدی بن مرتضی بن محمد]]، مشهور به [[بحر العلوم]] (1155-1212ق.) است.
تحفة الکرام کتابی در تاریخ محلی مکه، نوشته [[سید مهدی بن مرتضی بن محمد]]، مشهور به [[بحرالعلوم]] (1155-1212 ق.) است.


کتاب تحفة الکرام فی تاریخ مکة و بیت‌الله الحرام از‌اندک آثاری است که شیعیان در تاریخ محلی [[مکه]] پدید آورده‌اند. نویسنده از دانشمندان مشهور [[امامی]] است که در [[کربلا]] زاده شد. در [[فقه]]، اصول، [[کلام]]، [[تفسیر]]، رجال و [[حدیث]] چیره‌دست بود. پدرانش از دانشمندان بزرگ امامی بودند و با برخی خاندان‌های علمی شیعه، از جمله [[مجلسی]]، خویشاوندی داشتند؛ چنان‌که خود از [[مجلسی اول]] با عنوان «جد» و از [[مجلسی دوم]] با عنوان «دایی» یاد می‌کند.<ref>. نک: الکنی و الالقاب، ج2، ص70.</ref>در این کتاب نویسنده با بهره بردن از منابع معتبر ، به ذکر دیده ها و نظرات دیگران بدون اینکه خودش درباره ی آنها داوری کند پرداخته است؛ و مطالب کتب را در قالب 52 موضوع به رشته ی تحریر درآورده است. این کتاب در سال (1425 ق.) توسط [[انتشارات مشعر]] به چاپ رسید.
کتاب تحفة الکرام فی تاریخ مکة و بیت‌الله الحرام از اندک آثاری است که شیعیان در تاریخ محلی [[مکه]] پدید آورده‌اند. نویسنده از دانشمندان مشهور [[امامی]] است که در [[کربلا]] زاده شد. در [[فقه]]، اصول، [[کلام]]، [[تفسیر]]، رجال و [[حدیث]] چیره‌دست بود. پدرانش از دانشمندان بزرگ امامی بودند و با برخی خاندان‌های علمی شیعه، از جمله [[مجلسی]]، خویشاوندی داشتند؛ چنان‌که خود از [[مجلسی اول]] با عنوان «جد» و از [[مجلسی دوم]] با عنوان «دایی» یاد می‌کند.<ref>. نک: الکنی و الالقاب، ج 2، ص 70.</ref>در این کتاب نویسنده با بهره بردن از منابع معتبر، به ذکر دیده‌ها و نظرات دیگران بدون اینکه خودش درباره‌ی آن‌ها داوری کند پرداخته است؛ و مطالب کتب را در قالب 52 موضوع به رشته‌ی تحریر درآورده است. این کتاب در سال (1425 ق.) توسط [[انتشارات مشعر]] به چاپ رسید.


   
   
خط ۳۹: خط ۳۹:
==معرفی نویسنده==
==معرفی نویسنده==


بحر العلوم تحصیلاتش را در کربلا نزد پدرش [[مرتضی بن محمد]] (م. 1204ق.) و شیخ [[یوسف بحرانی]] (م. 1186ق.) آغاز کرد و از استادان [[نجف]] همچون [[شیخ مهدی فتونی عاملی]] (م. 1183ق.) ، [[شیخ محمد تقی دورقی]] (م. 1186ق.) و [[شیخ محمد باقر هزارجریبی]] (م. 1205ق.) بهره جست. سپس به حوزه درس [[وحید بهبهانی]] (م. 1206ق.) در کربلا راه یافت<ref>. نک: الفوائد الرجالیه، ج1، ص66، «مقدمه. </ref><ref>ریحانة الادب، ج1، ص234.</ref>و در دانش و اجتهاد به جایی رسید که وحید بهبهانی در اواخر عمر خود، مردم را در مسائل احتیاطی به او ارجاع می‌داد.<ref>. نک: مکارم الآثار، ج2، ص416.</ref>
بحر العلوم تحصیلاتش را در کربلا نزد پدرش [[مرتضی بن محمد]] (م. 1204 ق.) و شیخ [[یوسف بحرانی]] (م. 1186 ق.) آغاز کرد و از استادان [[نجف]] همچون [[شیخ مهدی فتونی عاملی]] (م. 1183 ق.)، [[شیخ محمدتقی دورقی]] (م. 1186 ق.) و [[شیخ محمدباقر هزارجریبی]] (م. 1205 ق.) بهره جست. سپس به حوزه درس [[وحید بهبهانی]] (م. 1206 ق.) در کربلا راه یافت<ref>. نک: الفوائد الرجالیه، ج 1، ص 66، مقدمه. </ref><ref>ریحانة الادب، ج 1، ص 234.</ref>و در دانش و اجتهاد به‌جایی رسید که وحید بهبهانی در اواخر عمر خود، مردم را در مسائل احتیاطی به او ارجاع می‌داد.<ref>. نک: مکارم الآثار، ج 2، ص 416.</ref>


سپس به [[مشهد]] رفت و هفت سال در آن جا ماند و نزد [[میرزا مهدی اصفهانی]] (م. 1218ق.) به فراگیری [[فلسفه]] پرداخت. لقب «بحر العلوم» را همین حکیم به او داد.<ref>. نک: الفوائد الرجالیه، ج1، ص43، «مقدمه. </ref><ref>اعیان الشیعه، ج10، ص159.</ref>وی شاگردان بسیار تربیت کرد و به شماری از آن‌ها اجازه روایت داد؛ از جمله [[سید صدرالدین عاملی]] (م. 1263ق.) ، [[شیخ جعفر نجفی]] صاحب [[کشف الغطاء]] (م. 1227ق.) و [[سید جواد عاملی]] صاحب [[مفتاح الکرامه]] (م. 1208ق.) . <ref>. نک: روضات الجنات، ج7، ص202.</ref><ref>اعیان الشیعه، ج1، ص159-160.</ref>
سپس به [[مشهد]] رفت و هفت سال در آنجا ماند و نزد [[میرزا مهدی اصفهانی]] (م. 1218 ق.) به فراگیری [[فلسفه]] پرداخت. لقب «بحر العلوم» را همین حکیم به او داد.<ref>. نک: الفوائد الرجالیه، ج 1، ص 43، مقدمه. </ref><ref>اعیان الشیعه، ج 10، ص 159.</ref>وی شاگردان بسیار تربیت کرد و به شماری از آن‌ها اجازه روایت داد؛ از جمله [[سید صدرالدین عاملی]] (م. 1263 ق.)، [[شیخ جعفر نجفی]] صاحب [[کشف الغطاء]] (م. 1227 ق.) و [[سید جواد عاملی]] صاحب [[مفتاح الکرامه]] (م. 1208 ق.). <ref>. نک: روضات الجنات، ج 7، ص 202.</ref><ref>اعیان الشیعه، ج 1، ص 159-160.</ref>


===دوران اقامت در مکه===
===دوران اقامت در مکه===


بحر العلوم در اواخر سال 1193ق. به [[حج]] رفت و دو سال در مکه اقامت گزید. از کارهای او در این مدت، تعیین دقیق [[میقات‌های احرام]]، مشخص کردن [[مواقف حج]]، تعویض سنگفرش‌های [[مسجدالحرام]] به سنگ‌های غیر معدنی که سجده بر آن‌ها صحیح است و نیز تدریس مذاهب چهارگانه فقهی بود.<ref>. نک: مکارم الآثار، ج2، ص417.</ref><ref>تحفة الکرام، ص12-13، «مقدمه. </ref>از او جز چند اثر در [[عبادات]] و معاملات، علم رجال<ref>. نک: الذریعه، ج21، ص81.</ref><ref>الفوائد الرجالیه، ج1، ص94-95، «مقدمه. </ref><ref>مکارم الآثار، ج2، ص419-421.</ref>و چند رساله در [[مناسک]] و [[احکام حج]]، همانند [[اجوبة عن مسائل فی الحج]] اثری بر جای نمانده است<ref>. اعیان الشیعه، ج10، ص160.</ref>بحر العلوم در نجف وفات یافت و نزدیک آرامگاه [[شیخ طوسی]]به خاک سپرده شد.<ref>. اعیان الشیعه، ج10، ص163.</ref><ref>مکارم الآثار، ج2، ص426.</ref>
بحر العلوم در اواخر سال 1193 ق. به [[حج]] رفت و دو سال در مکه اقامت گزید. از کارهای او در این مدت، تعیین دقیق [[میقات‌های احرام]]، مشخص کردن [[مواقف حج]]، تعویض سنگفرش‌های [[مسجدالحرام]] به سنگ‌های غیر معدنی که سجده بر آن‌ها صحیح است و نیز تدریس مذاهب چهارگانه فقهی بود.<ref>. نک: مکارم الآثار، ج 2، ص 417.</ref><ref>تحفة الکرام، ص 12-13، مقدمه. </ref>از او جز چند اثر در [[عبادات]] و معاملات، علم رجال<ref>. نک: الذریعه، ج 21، ص 81.</ref><ref>الفوائد الرجالیه، ج 1، ص 94-95، مقدمه. </ref><ref>مکارم الآثار، ج 2، ص 419-421.</ref>و چند رساله در [[مناسک]] و [[احکام حج]]، همانند [[اجوبة عن مسائل فی الحج]] اثری بر جای نمانده است<ref>. اعیان الشیعه، ج 10، ص 160.</ref>بحر العلوم در نجف وفات یافت و نزدیک آرامگاه [[شیخ طوسی]] به خاک سپرده شد.<ref>. اعیان الشیعه، ج 10، ص 163.</ref><ref>مکارم الآثار، ج 2، ص 426.</ref>


==محتوای کتاب==
==محتوای کتاب==


تحفة الکرام از‌اندک کتاب‌هایی است که دانشمندان شیعه در تاریخ محلی مکه نگاشته‌اند. بحر العلوم در این کتاب از منابع گوناگون و معتبر سود برده است؛ همانند کهن‌ترین اثر موجود، [[اخبار مکه ازرقی]] (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص48، 51، 53، 202 </ref>)، [[اخبار مکه فاکهی]] (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص45 </ref>)، [[شفاء الغرام]](برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص41، 88، 91 </ref>)، [[الجامع اللطیف]] (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص143-144، 155 </ref>)، و [[الاعلام باعلام بیت الله الحرام]]. (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص50، 56، 209 </ref>)
تحفة الکرام از اندک کتاب‌هایی است که دانشمندان شیعه در تاریخ محلی مکه نگاشته‌اند. بحر العلوم در این کتاب از منابع گوناگون و معتبر سود برده است؛ همانند کهن‌ترین اثر موجود، [[اخبار مکه ازرقی]] (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص 48، 51، 53، 202 </ref>)، [[اخبار مکه فاکهی]] (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص 45 </ref>)، [[شفاء الغرام]](برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص 41، 88، 91 </ref>)، [[الجامع اللطیف]] (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص 143-144، 155 </ref>) و [[الاعلام باعلام بیت الله الحرام]]. (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص 50، 56، 209 </ref>)


===مبنای نویسنده در نگارش آن===
===مبنای نویسنده در نگارش آن===


مبنای بحر العلوم در این کتاب، جز در مواردی‌اندک (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص176</ref>) گزارش دیدگاه‌ها و سخنان دیگران است، بی‌آن‌که خود داوری کند. او افزون بر پرداختن به تاریخ محلی مکه، به بیان احکام فقهی حج و [[حرم]]نیز نظر داشته است. (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص181-182 </ref>)
مبنای بحر العلوم در این کتاب، جز در مواردی‌اندک (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص 176</ref>) گزارش دیدگاه‌ها و سخنان دیگران است، بی‌آنکه خود داوری کند. او افزون بر پرداختن به تاریخ محلی مکه، به بیان احکام فقهی حج و [[حرم]] نیز نظر داشته است. (برای نمونه رجوع شود به صفحات<ref>تحفةالکرامة، ص 181-182 </ref>)


===موضوعات مطروحه در کتاب===
===موضوعات مطروحه در کتاب===


تحفة الکرام حاوی22 موضوع اصلی است که برخی از مهم‌ترین موارد آن‌ها بدین قرارند: [[کعبه]] و ویژگی‌های ظاهری و تعداد دفعات ساخت و ساز آن <ref>تحفةالکرامة، ص41-124.</ref>، [[حجرالاسود]] و ویژگی‌های ظاهری و پیشینه و فضیلت آن <ref>تحفةالکرامة، ص127-136</ref>، [[رکن یمانی]] و فضیلت و رخدادهای تاریخی مربوط به آن <ref>تحفةالکرامة، ص139-140</ref>، [[شاذروان]] و ویژگی‌های ظاهری و جواز [[طواف]] آن <ref>تحفةالکرامة، ص149-152</ref>، [[حجر اسماعیل]] و‌اندازه و حدود و ویژگی‌های ظاهری آن و پیشینه تاریخی و تغییرها و نوسازی‌های آن <ref>تحفةالکرامة، ص165-168</ref>، [[مقام ابراهیم]] و سبب ایستادن حضرت ابراهیم بر آن و‌اندازه و حدود و مسائل فقهی مربوط به آن و پیشینه تاریخی و تغییرهایی که گویا بر اثر سیل در آن پدید آمده‌اند <ref>تحفةالکرامة، ص179-184.</ref>، [[زمزم]]و چگونگی پیدایش این چشمه و تغییرهای تاریخی آن و نام‌هایش <ref>تحفةالکرامة، ص187-196</ref>؛
تحفة الکرام حاوی 22 موضوع اصلی است که برخی از مهم‌ترین موارد آن‌ها بدین قرارند: [[کعبه]] و ویژگی‌های ظاهری و تعداد دفعات ساخت‌وساز آن <ref>تحفةالکرامة، ص 41-124.</ref>، [[حجرالأسود]] و ویژگی‌های ظاهری و پیشینه و فضیلت آن <ref>تحفةالکرامة، ص 127-136</ref>، [[رکن یمانی]] و فضیلت و رخدادهای تاریخی مربوط به آن <ref>تحفةالکرامة، ص 139-140</ref>، [[شاذروان]] و ویژگی‌های ظاهری و جواز [[طواف]] آن <ref>تحفةالکرامة، ص 149-152</ref>، [[حجر اسماعیل]] و اندازه و حدود و ویژگی‌های ظاهری آن و پیشینه تاریخی و تغییرها و نوسازی‌های آن <ref>تحفةالکرامة، ص 165-168</ref>، [[مقام ابراهیم]] و سبب ایستادن حضرت ابراهیم بر آن و اندازه و حدود و مسائل فقهی مربوط به آن و پیشینه تاریخی و تغییرهایی که گویا براثر سیل در آن پدید آمده‌اند <ref>تحفةالکرامة، ص 179-184.</ref>، [[زمزم]] و چگونگی پیدایش این چشمه و تغییرهای تاریخی آن و نام‌هایش <ref>تحفةالکرامة، ص 187-196</ref>؛


[[مسجدالحرام]] و حدود آن و تغییرهایش و مباحثی از این دست که نخست هیچ دیوار و بنایی پیرامون آن نبوده است و مردم مکه برای بزرگداشتش دیوار و خانه‌هایی پیرامون آن ساخته‌اند <ref>تحفةالکرامة، ص199-214</ref>، [[مَسْعی]] و حدود و طول آن و پاسخ به این اشکال فقهی که سعی از کارهای تعبدی است و باید در محل ویژه آن صورت بگیرد، در حالی که بعضی از قسمت‌های مَسْعی در حال حاضر با دوران [[پیامبر(ص)]] متفاوت است <ref>تحفةالکرامة، ص217-226</ref>، مکه و تاریخ و حدود و نام‌هایش و هشت نام قرآنی آن <ref>تحفةالکرامة، ص229-234</ref>، حرم و سبب نام‌گذاری آن، حدود جغرافیایی حرم و علامات و انصاب آن <ref>تحفةالکرامة، ص235-243</ref>، [[عرفه]] و حدود آن <ref>تحفةالکرامة، ص245-250</ref>، [[منا]] و حدود و‌اندازه آن، [[جمرات]] و موضع آن و حکم فقهی [[رمی جمرات]]، [[محصّب]] و محدوده و نام‌های آن <ref>تحفةالکرامة، ص253-264</ref>، و نیز ملحقات شامل جهات [[قبله]] دیگر کشورها، مختصری از زندگی پیامبر(ص)، و ایمان اجدادش. <ref>تحفةالکرامة، ص293-300</ref>
[[مسجدالحرام]] و حدود آن و تغییرهایش و مباحثی ازاین‌دست که نخست هیچ دیوار و بنایی پیرامون آن نبوده است و مردم مکه برای بزرگداشتش دیوار و خانه‌هایی پیرامون آن ساخته‌اند <ref>تحفةالکرامة، ص 199-214</ref>، [[مَسْعی]] و حدود و طول آن و پاسخ به این اشکال فقهی که سعی از کارهای تعبدی است و باید در محل ویژه آن صورت بگیرد، درحالی‌که بعضی از قسمت‌های مَسْعی در حال حاضر با دوران [[پیامبر (ص)]] متفاوت است <ref>تحفةالکرامة، ص 217-226</ref>، مکه و تاریخ و حدود و نام‌هایش و هشت نام قرآنی آن <ref>تحفةالکرامة، ص 229-234</ref>، حرم و سبب نام‌گذاری آن، حدود جغرافیایی حرم و علامات و انصاب آن <ref>تحفةالکرامة، ص 235-243</ref>، [[عرفه]] و حدود آن <ref>تحفةالکرامة، ص 245-250</ref>، [[منا]] و حدود و اندازه آن، [[جمرات]] و موضع آن و حکم فقهی [[رمی جمرات]]، [[محصّب]] و محدوده و نام‌های آن <ref>تحفةالکرامة، ص 253-264</ref> و نیز ملحقات شامل جهات [[قبله]] دیگر کشورها، مختصری از زندگی پیامبر (ص) و ایمان اجدادش. <ref>تحفةالکرامة، ص 293-300</ref>


==چاپ های کتاب==
==چاپ‌های کتاب==


[[محمد جواد جلالی]] و [[خالد غفوری]] کتاب را با بهره‌گیری از نسخه‌ای خطی که با نسخه معتبر خطی مؤلف مقابله شده، تصحیح کرده و در 344 صفحه و قطع وزیری به سال (1425ق.) در انتشارات مشعر به چاپ رسانده‌اند.
[[محمدجواد جلالی]] و [[خالد غفوری]] کتاب را با بهره‌گیری از نسخه‌ای خطی که با نسخه معتبر خطی مؤلف مقابله شده، تصحیح کرده و در 344 صفحه و قطع وزیری به سال (1425 ق.) در انتشارات مشعر به چاپ رسانده‌اند.


   
   
خط ۸۸: خط ۸۸:




'''*اعیان الشیعه''': محسن امین (م. 1371ق.) ، به کوشش حسن امین، بیروت، دار التعارف، 1403ق؛
'''*اعیان الشیعه''': محسن امین (م. 1371 ق.)، به کوشش حسن امین، بیروت، دار التعارف، 1403 ق؛


'''*الذریعة الی تصانیف الشیعه''': آقا بزرگ تهرانی (م. 1348ش.) ، بیروت، دار الاضواء، 1403ق؛
'''*الذریعة الی تصانیف الشیعه''': آقا بزرگ تهرانی (م. 1348 ش.)، بیروت، دار الاضواء، 1403 ق؛


'''*روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات''': محمد باقر خوانساری (م. 1313ق.) ، تهران، اسماعیلیان، 1392ق؛
'''*روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات''': محمدباقر خوانساری (م. 1313 ق.)، تهران، اسماعیلیان، 1392 ق؛


'''*ریحانة الادب''': محمد علی مدرس تبریزی (م. 1333ق.) ، تهران، خیام، 1369ش؛
'''*ریحانة الادب''': محمدعلی مدرس تبریزی (م. 1333 ق.)، تهران، خیام، 1369 ش؛


'''*الفوائد الرجالیه''': محمد مهدی بحر العلوم (م. 1212ق.) ، به کوشش محمد صادق و حسین، تهران، مکتبة الصادق، 1363ش؛
'''*الفوائد الرجالیه''': محمدمهدی بحر العلوم (م. 1212 ق.)، به کوشش محمدصادق و حسین، تهران، مکتبة الصادق، 1363 ش؛


'''*الکنی و الالقاب''': شیخ عباس قمی (م. 1359ق.) ، تهران، مکتبة الصدر، 1397ق؛
'''*الکنی و الالقاب''': شیخ عباس قمی (م. 1359 ق.)، تهران، مکتبة الصدر، 1397 ق؛


'''*مکارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار''': محمد علی حبیب‌آبادی (م. 1396ق.) ، اصفهان، نفائس مخطوطات، 1337ق.
'''*مکارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار''': محمدعلی حبیب‌آبادی (م. 1396 ق.)، اصفهان، نفائس مخطوطات، 1337 ق.


{{پایان}}
{{پایان}}


{{سفرنامه‌ها}}
{{سفرنامه‌ها}}
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
[[رده:آثار بحرالعلوم]]
[[رده:تاریخ محلی قرن 12(قمری)]]
[[رده:تاریخ محلی مکه]]
[[رده:تاریخ محلی شیعی]]
[[رده:تاریخ محلی عربی]]

نسخهٔ ‏۱۱ دسامبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۲:۰۵


تحفةالکرام (کتاب)
پدید آورندگان
نویسنده سید مهدی بن مرتضی بن محمد (بحرالعلوم)
تصحیح محمدجواد جلالی و خالد غفوری
تاریخ نگارش (قرن 12 ق.)
محتوا
موضوع تاریخ
زبان عربی
نشر
تعداد جلد 1
تعداد صفحات 344
قطع وزیری
ناشر انتشارات مشعر
محل نشر تهران
تاریخ نشر (1425 ق.)

تحفة الکرام کتابی در تاریخ محلی مکه، نوشته سید مهدی بن مرتضی بن محمد، مشهور به بحرالعلوم (1155-1212 ق.) است.

کتاب تحفة الکرام فی تاریخ مکة و بیت‌الله الحرام از اندک آثاری است که شیعیان در تاریخ محلی مکه پدید آورده‌اند. نویسنده از دانشمندان مشهور امامی است که در کربلا زاده شد. در فقه، اصول، کلام، تفسیر، رجال و حدیث چیره‌دست بود. پدرانش از دانشمندان بزرگ امامی بودند و با برخی خاندان‌های علمی شیعه، از جمله مجلسی، خویشاوندی داشتند؛ چنان‌که خود از مجلسی اول با عنوان «جد» و از مجلسی دوم با عنوان «دایی» یاد می‌کند.[۱]در این کتاب نویسنده با بهره بردن از منابع معتبر، به ذکر دیده‌ها و نظرات دیگران بدون اینکه خودش درباره‌ی آن‌ها داوری کند پرداخته است؛ و مطالب کتب را در قالب 52 موضوع به رشته‌ی تحریر درآورده است. این کتاب در سال (1425 ق.) توسط انتشارات مشعر به چاپ رسید.


معرفی نویسنده

بحر العلوم تحصیلاتش را در کربلا نزد پدرش مرتضی بن محمد (م. 1204 ق.) و شیخ یوسف بحرانی (م. 1186 ق.) آغاز کرد و از استادان نجف همچون شیخ مهدی فتونی عاملی (م. 1183 ق.)، شیخ محمدتقی دورقی (م. 1186 ق.) و شیخ محمدباقر هزارجریبی (م. 1205 ق.) بهره جست. سپس به حوزه درس وحید بهبهانی (م. 1206 ق.) در کربلا راه یافت[۲][۳]و در دانش و اجتهاد به‌جایی رسید که وحید بهبهانی در اواخر عمر خود، مردم را در مسائل احتیاطی به او ارجاع می‌داد.[۴]

سپس به مشهد رفت و هفت سال در آنجا ماند و نزد میرزا مهدی اصفهانی (م. 1218 ق.) به فراگیری فلسفه پرداخت. لقب «بحر العلوم» را همین حکیم به او داد.[۵][۶]وی شاگردان بسیار تربیت کرد و به شماری از آن‌ها اجازه روایت داد؛ از جمله سید صدرالدین عاملی (م. 1263 ق.)، شیخ جعفر نجفی صاحب کشف الغطاء (م. 1227 ق.) و سید جواد عاملی صاحب مفتاح الکرامه (م. 1208 ق.). [۷][۸]

دوران اقامت در مکه

بحر العلوم در اواخر سال 1193 ق. به حج رفت و دو سال در مکه اقامت گزید. از کارهای او در این مدت، تعیین دقیق میقات‌های احرام، مشخص کردن مواقف حج، تعویض سنگفرش‌های مسجدالحرام به سنگ‌های غیر معدنی که سجده بر آن‌ها صحیح است و نیز تدریس مذاهب چهارگانه فقهی بود.[۹][۱۰]از او جز چند اثر در عبادات و معاملات، علم رجال[۱۱][۱۲][۱۳]و چند رساله در مناسک و احکام حج، همانند اجوبة عن مسائل فی الحج اثری بر جای نمانده است[۱۴]بحر العلوم در نجف وفات یافت و نزدیک آرامگاه شیخ طوسی به خاک سپرده شد.[۱۵][۱۶]

محتوای کتاب

تحفة الکرام از اندک کتاب‌هایی است که دانشمندان شیعه در تاریخ محلی مکه نگاشته‌اند. بحر العلوم در این کتاب از منابع گوناگون و معتبر سود برده است؛ همانند کهن‌ترین اثر موجود، اخبار مکه ازرقی (برای نمونه رجوع شود به صفحات[۱۷])، اخبار مکه فاکهی (برای نمونه رجوع شود به صفحات[۱۸])، شفاء الغرام(برای نمونه رجوع شود به صفحات[۱۹])، الجامع اللطیف (برای نمونه رجوع شود به صفحات[۲۰]) و الاعلام باعلام بیت الله الحرام. (برای نمونه رجوع شود به صفحات[۲۱])

مبنای نویسنده در نگارش آن

مبنای بحر العلوم در این کتاب، جز در مواردی‌اندک (برای نمونه رجوع شود به صفحات[۲۲]) گزارش دیدگاه‌ها و سخنان دیگران است، بی‌آنکه خود داوری کند. او افزون بر پرداختن به تاریخ محلی مکه، به بیان احکام فقهی حج و حرم نیز نظر داشته است. (برای نمونه رجوع شود به صفحات[۲۳])

موضوعات مطروحه در کتاب

تحفة الکرام حاوی 22 موضوع اصلی است که برخی از مهم‌ترین موارد آن‌ها بدین قرارند: کعبه و ویژگی‌های ظاهری و تعداد دفعات ساخت‌وساز آن [۲۴]، حجرالأسود و ویژگی‌های ظاهری و پیشینه و فضیلت آن [۲۵]، رکن یمانی و فضیلت و رخدادهای تاریخی مربوط به آن [۲۶]، شاذروان و ویژگی‌های ظاهری و جواز طواف آن [۲۷]، حجر اسماعیل و اندازه و حدود و ویژگی‌های ظاهری آن و پیشینه تاریخی و تغییرها و نوسازی‌های آن [۲۸]، مقام ابراهیم و سبب ایستادن حضرت ابراهیم بر آن و اندازه و حدود و مسائل فقهی مربوط به آن و پیشینه تاریخی و تغییرهایی که گویا براثر سیل در آن پدید آمده‌اند [۲۹]، زمزم و چگونگی پیدایش این چشمه و تغییرهای تاریخی آن و نام‌هایش [۳۰]؛

مسجدالحرام و حدود آن و تغییرهایش و مباحثی ازاین‌دست که نخست هیچ دیوار و بنایی پیرامون آن نبوده است و مردم مکه برای بزرگداشتش دیوار و خانه‌هایی پیرامون آن ساخته‌اند [۳۱]، مَسْعی و حدود و طول آن و پاسخ به این اشکال فقهی که سعی از کارهای تعبدی است و باید در محل ویژه آن صورت بگیرد، درحالی‌که بعضی از قسمت‌های مَسْعی در حال حاضر با دوران پیامبر (ص) متفاوت است [۳۲]، مکه و تاریخ و حدود و نام‌هایش و هشت نام قرآنی آن [۳۳]، حرم و سبب نام‌گذاری آن، حدود جغرافیایی حرم و علامات و انصاب آن [۳۴]، عرفه و حدود آن [۳۵]، منا و حدود و اندازه آن، جمرات و موضع آن و حکم فقهی رمی جمرات، محصّب و محدوده و نام‌های آن [۳۶] و نیز ملحقات شامل جهات قبله دیگر کشورها، مختصری از زندگی پیامبر (ص) و ایمان اجدادش. [۳۷]

چاپ‌های کتاب

محمدجواد جلالی و خالد غفوری کتاب را با بهره‌گیری از نسخه‌ای خطی که با نسخه معتبر خطی مؤلف مقابله شده، تصحیح کرده و در 344 صفحه و قطع وزیری به سال (1425 ق.) در انتشارات مشعر به چاپ رسانده‌اند.



پانویس

  1. ↑ . نک: الکنی و الالقاب، ج 2، ص 70.
  2. ↑ . نک: الفوائد الرجالیه، ج 1، ص 66، مقدمه.
  3. ↑ ریحانة الادب، ج 1، ص 234.
  4. ↑ . نک: مکارم الآثار، ج 2، ص 416.
  5. ↑ . نک: الفوائد الرجالیه، ج 1، ص 43، مقدمه.
  6. ↑ اعیان الشیعه، ج 10، ص 159.
  7. ↑ . نک: روضات الجنات، ج 7، ص 202.
  8. ↑ اعیان الشیعه، ج 1، ص 159-160.
  9. ↑ . نک: مکارم الآثار، ج 2، ص 417.
  10. ↑ تحفة الکرام، ص 12-13، مقدمه.
  11. ↑ . نک: الذریعه، ج 21، ص 81.
  12. ↑ الفوائد الرجالیه، ج 1، ص 94-95، مقدمه.
  13. ↑ مکارم الآثار، ج 2، ص 419-421.
  14. ↑ . اعیان الشیعه، ج 10، ص 160.
  15. ↑ . اعیان الشیعه، ج 10، ص 163.
  16. ↑ مکارم الآثار، ج 2، ص 426.
  17. ↑ تحفةالکرامة، ص 48، 51، 53، 202
  18. ↑ تحفةالکرامة، ص 45
  19. ↑ تحفةالکرامة، ص 41، 88، 91
  20. ↑ تحفةالکرامة، ص 143-144، 155
  21. ↑ تحفةالکرامة، ص 50، 56، 209
  22. ↑ تحفةالکرامة، ص 176
  23. ↑ تحفةالکرامة، ص 181-182
  24. ↑ تحفةالکرامة، ص 41-124.
  25. ↑ تحفةالکرامة، ص 127-136
  26. ↑ تحفةالکرامة، ص 139-140
  27. ↑ تحفةالکرامة، ص 149-152
  28. ↑ تحفةالکرامة، ص 165-168
  29. ↑ تحفةالکرامة، ص 179-184.
  30. ↑ تحفةالکرامة، ص 187-196
  31. ↑ تحفةالکرامة، ص 199-214
  32. ↑ تحفةالکرامة، ص 217-226
  33. ↑ تحفةالکرامة، ص 229-234
  34. ↑ تحفةالکرامة، ص 235-243
  35. ↑ تحفةالکرامة، ص 245-250
  36. ↑ تحفةالکرامة، ص 253-264
  37. ↑ تحفةالکرامة، ص 293-300

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل تحفة الکرام فی تاریخ مکة و بیت‌الله الحرام.


*اعیان الشیعه: محسن امین (م. 1371 ق.)، به کوشش حسن امین، بیروت، دار التعارف، 1403 ق؛

*الذریعة الی تصانیف الشیعه: آقا بزرگ تهرانی (م. 1348 ش.)، بیروت، دار الاضواء، 1403 ق؛

*روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات: محمدباقر خوانساری (م. 1313 ق.)، تهران، اسماعیلیان، 1392 ق؛

*ریحانة الادب: محمدعلی مدرس تبریزی (م. 1333 ق.)، تهران، خیام، 1369 ش؛

*الفوائد الرجالیه: محمدمهدی بحر العلوم (م. 1212 ق.)، به کوشش محمدصادق و حسین، تهران، مکتبة الصادق، 1363 ش؛

*الکنی و الالقاب: شیخ عباس قمی (م. 1359 ق.)، تهران، مکتبة الصدر، 1397 ق؛

*مکارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار: محمدعلی حبیب‌آبادی (م. 1396 ق.)، اصفهان، نفائس مخطوطات، 1337 ق.

برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=تحفةالکرام_(کتاب)&oldid=9575»