پلکان داخلی کعبه: تفاوت میان نسخه‌ها

پلکان داخلی کعبه
	نمایی از در ورودی جدید پلکان داخلی کعبه
اطلاعات اوليه
بنيانگذار	قریش
تأسیس	پنج سال پیش از بعثت
کاربری	ورود به بام کعبه
مکان	شهر مکه در عربستان
نام‌های دیگر	پلکان درون کعبه • نردبان داخلی کعبه
معماری
بازسازی	در دوره‌های مختلف عثمانی و سعودی

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۱:۳۸

پلکان داخلی کعبه، پلکانی ثابت در داخل کعبه، در قسمت رکن شامی است که برای صعود بر بام کعبه از آن استفاده می‌شود. نخستین بار این پلکان، در بازسازی کعبه پنج سال پیش از بعثت، به دست قریش از چوب ساخته شد.

این پلکان چندبار در دوره‌های مختلف تاریخی بازسازی، تعمیر و تعویض شد. آخرین پلکان داخلی کعبه در دوره ملک فهد سعودی ساخته شد. ورودی این پلکان، دَری قفل شده همراه با نقش طلا و نقره است.

مکان و تاریخچه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پلکان داخلی کعبه، پس از ورود به کعبه در سمت راست، یعنی رکن شامی، قرار دارد.^[۱]

نخستین بار در بازسازی کعبه به دست قریش، پنج سال پیش از بعثت، پلکانی چوبی برای رفتن به پشت بام کعبه ساخته شد.^[۲]

پلکان داخلی کعبه در طول تاریخ چندین بار تعمیر، بازسازی و تعویض شده است. فهرست این تغییرات در جدول زیر قابل مشاهده است:

گاهشمار وقایع مرتبط با پلکان داخلی کعبه
پنج سال پیش از بعثت	ساخت پله داخلی توسط قریش^[۳]
سال ۶۴ق	ساخت پلکان داخلی چوبی توسط عبدالله بن زبیر^[۴]
سال ۷۴ق	ساخت پلکان جدید توسط حجاج بن یوسف ثقفی^[۵]
قرن سوم قمری	بازسازی پله‌ها توسط متوکل عباسی^[۶]
سال ۵۴۲ق	تعمیر پلکان داخلی کعبه^[۷]
سال ۸۱۴ق	تعمیر پله‌ها^[۸]
سال ۱۰۳۲ق	تخریب پلکان داخلی کعبه توسط سیل مکه^[۹]
سال ۱۰۴۰ق	ساخت ۲۹ پله‌ چوبی دایره‌‌شکل در دیواری سنگی توسط سلطان مراد چهارم^[۱۰]
سال ۱۱۰۹ق	بازسازی پلکان داخلی با سنگ مرمر و چوب ساج در دوره سلطان مصطفی دوم عثمانی^[۱۱]
سال ۱۳۷۵ق	ساخت پلکان با روکش نقره و نقش و نگار عربی طلایی در دوره ملک سعود^[۱۲]
سال ۱۳۷۷ق	ساخت پله چوبی با روکش ویژه برای جلوگیری از ورود آب^[۱۳]
دوره خالد بن عبدالعزیز سعودی	ساخت پلکانی از جنس آلومینیوم^[۱۴]
دوره ملک فهد	ساخت پلکان داخلی کعبه از شیشه در سال 1417 قمری ^[۱۵]

پلکان داخلی امروزی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در دوره ملک فهد (1982-2005م.)، ضمن تعمیر کعبه، پلکان داخلی نیز برای افزایش نور درون کعبه از شیشه ساخته شد. این تعمیرات در سال 1417 قمری پایان یافت.^[۱۶] همچنین ورودی این پلکان، دَرِ قفل شده همراه با نقش طلا و نقره است.^[۱۷]

گالری[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نمایی سه‌بعدی از پلکان داخلی کعبه
در پلکان داخلی قدیمی کعبه
نمایی دیگر از درون کعبه و ورودی پلکان داخلی

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ اخبار مکه، ج1، ص294؛ الاعلاق النفیسه، ص33.
↑ اخبار مکه، ج1، ص165؛ شفاء الغرام، ج1، ص147.
↑ اخبار مکه، ج1، ص165؛ شفاء الغرام، ج1، ص147.
↑ اخبار مکه، ج1، ص209-210؛ مرآة الحرمین، ج1، ص273.
↑ اخبار مکه، ج1، ص211.
↑ اخبار مکه، ج1، ص294؛ الاعلاق النفیسه، ص33.
↑ مرآة الحرمین، ج1، ص274.
↑ شفاء الغرام، ج1، ص138.
↑ اخبار مکه، ج1، ص356-366؛ العقد الثمین، ج1، ص74-82.
↑ مفرحة الانام، ص69-70.
↑ منائح الکرم، ج5، ص239؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص653.
↑ فی رحاب البیت العتیق، ص175.
↑ التاریخ القویم، ج3، ص395.
↑ فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.
↑ فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.
↑ فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.
↑ «الكعبة المشرفة»، سایت الحرمین.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل پلکان کعبه.

اخبار مکه: الازرقی (درگذشت 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق.
الاعلاق النفیسه: ابن رسته، بیروت، دار صادر، 1892م.
پلکان کعبه: ابوالفضل ربانی، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ۱۳۹۲ش.
التاریخ القویم: محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق.
شفاء الغرام: محمد الفاسی (درگذشت 832ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق.
العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین: محمد الفاسی، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق.
فی رحاب البیت العتیق: محیی الدین احمد امام،‌اندلس، دار قرطبه، بی‌تا.
«الكعبة المشرفة»: سایت الحرمین، تاریخ درج مطلب: ۹ اردیبهشت ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
مرآة الحرمین: ابراهیم رفعت پاشا، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق.
مفرحة الانام فی تأسیس بیت الله الحرام: زین العابدین بن نورالدین حسینی، به کوشش عمار عبودی نصار، تهران، مشعر، 1428ق.
منائح الکرم: علی بن تاج الدین السنجاری، به کوشش المصری، مکه، جامعة‌ام القری، 1419ق.
موسوعة مرآة الحرمین الشریفین: ایوب صبری پاشا، قاهره، دار الآفاق العربیه، 1424ق.

[1] اخبار مکه، ج1، ص294؛ الاعلاق النفیسه، ص33.

[2] اخبار مکه، ج1، ص165؛ شفاء الغرام، ج1، ص147.

[3] اخبار مکه، ج1، ص165؛ شفاء الغرام، ج1، ص147.

[4] اخبار مکه، ج1، ص209-210؛ مرآة الحرمین، ج1، ص273.

[5] اخبار مکه، ج1، ص211.

[6] اخبار مکه، ج1، ص294؛ الاعلاق النفیسه، ص33.

[7] مرآة الحرمین، ج1، ص274.

[8] شفاء الغرام، ج1، ص138.

[9] اخبار مکه، ج1، ص356-366؛ العقد الثمین، ج1، ص74-82.

[10] مفرحة الانام، ص69-70.

[11] منائح الکرم، ج5، ص239؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص653.

[12] فی رحاب البیت العتیق، ص175.

[13] التاریخ القویم، ج3، ص395.

[14] فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.

[15] فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.

[16] فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.

[17] «الكعبة المشرفة»، سایت الحرمین.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+{{اشتباه نشود|پلکان خارجی کعبه}}
 {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
   | عنوان = پلکان داخلی کعبه
@@ خط ۱۲: / خط ۱۳: @@
   | ظرفیت =
   | مساحت =
-  | وضعیت = فعال
+  | وضعیت =
   | امکانات =
   | شماره ثبت =
@@ خط ۲۰: / خط ۲۱: @@
   | وبگاه =
   | تخریب =
-  | عرض جغرافیایی = 21.422520
+  | عرض جغرافیایی =
-  | طول جغرافیایی = 39.826220
+  | طول جغرافیایی =
   | توضیح نقشه =
 }}
-{| class="wikitable" width="30%" align="left" style="border:1px solid #ddd; margin:1em 1em 1em 0; padding:1em; font-size:75%; background:#E3FFE3; clear: both"
-!colspan="2" align="center" style="background-color: #baffba; font-size: 120%"|'''گاهشمار وقایع مرتبط با پلکان داخلی کعبه'''
+'''پلکان داخلی کعبه'''، پلکانی ثابت در داخل [[کعبه]]، در قسمت [[رکن شامی]] است که برای صعود بر بام کعبه از آن استفاده می‌شود. نخستین بار این پلکان، در بازسازی کعبه پنج سال پیش از [[بعثت]]، به دست [[قریش]] از چوب ساخته شد.
+این پلکان چندبار در دوره‌های مختلف تاریخی بازسازی، تعمیر و تعویض شد. آخرین پلکان داخلی کعبه در دوره [[ملک فهد سعودی]] ساخته شد. ورودی این پلکان، دَری قفل شده همراه با نقش طلا و نقره است.
+==مکان و تاریخچه==
+پلکان داخلی کعبه، پس از ورود به کعبه در سمت راست، یعنی [[رکن شامی]]، قرار دارد.<ref>اخبار مکه، ج1، ص294؛ الاعلاق النفیسه، ص33.</ref>
+نخستین بار در بازسازی کعبه به دست [[قریش]]، پنج سال پیش از [[بعثت]]، پلکانی چوبی برای رفتن به پشت بام کعبه ساخته شد.<ref>اخبار مکه، ج1، ص165؛ شفاء الغرام، ج1، ص147.</ref>
+پلکان داخلی کعبه در طول تاریخ چندین بار تعمیر، بازسازی و تعویض شده است. فهرست این تغییرات در جدول زیر قابل مشاهده است:
+{| class="wikitable" width="50%" align="center" style="border:1px solid #ddd; margin:auto auto; padding:1em; font-size:75%; background:#E3FFE3;"
+!colspan="2" align="right" style="background-color: #baffba; font-size: 120%"|'''گاهشمار وقایع مرتبط با پلکان داخلی کعبه'''
 |-
-|align="left"|پنج سال پیش از بعثت
+|align="center"|پنج سال پیش از بعثت
 |ساخت پله داخلی توسط قریش<ref>اخبار مکه، ج1، ص165؛ شفاء الغرام، ج1، ص147.</ref>
 |-
-|align="left"|سال ۶۴ق
+|align="center"|سال ۶۴ق
 |ساخت پلکان داخلی چوبی توسط عبدالله بن زبیر<ref>اخبار مکه، ج1، ص209-210؛ مرآة الحرمین، ج1، ص273.</ref>
 |-
-|align="left"|سال ۷۴ق
+|align="center"|سال ۷۴ق
 |ساخت پلکان جدید توسط حجاج بن یوسف ثقفی<ref>اخبار مکه، ج1، ص211.</ref>
 |-
-|align="left"|قرن سوم قمری
+|align="center"|قرن سوم قمری
 |بازسازی پله‌ها توسط متوکل عباسی<ref>اخبار مکه، ج1، ص294؛ الاعلاق النفیسه، ص33.</ref>
 |-
-|align="left"|سال ۵۴۲ق
+|align="center"|سال ۵۴۲ق
 |تعمیر پلکان داخلی کعبه<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص274.</ref>
 |-
-|align="left"|سال ۸۱۴ق
+|align="center"|سال ۸۱۴ق
 |تعمیر پله‌ها<ref>شفاء الغرام، ج1، ص138.</ref>
 |-
-|align="left"|سال ۱۰۳۲ق
+|align="center"|سال ۱۰۳۲ق
 |تخریب پلکان داخلی کعبه توسط سیل مکه<ref>اخبار مکه، ج1، ص356-366؛ العقد الثمین، ج1، ص74-82.</ref>
 |-
-|align="left"|سال ۱۰۴۰ق
+|align="center"|سال ۱۰۴۰ق
 |ساخت ۲۹ پله‌ چوبی دایره‌‌شکل در دیواری سنگی توسط سلطان مراد چهارم<ref>مفرحة الانام، ص69-70.</ref>
 |-
-|align="left"|سال ۱۱۰۹ق
+|align="center"|سال ۱۱۰۹ق
 |بازسازی پلکان داخلی با سنگ مرمر و چوب ساج در دوره سلطان مصطفی دوم عثمانی<ref>منائح الکرم، ج5، ص239؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص653.</ref>
 |-
-|align="left"|سال ۱۳۷۵ق
+|align="center"|سال ۱۳۷۵ق
 |ساخت پلکان با روکش نقره و نقش و نگار عربی طلایی در دوره ملک سعود<ref>فی رحاب البیت العتیق، ص175.</ref>
 |-
-|align="left"|سال ۱۳۷۷ق
+|align="center"|سال ۱۳۷۷ق
 | ساخت پله چوبی با روکش ویژه برای جلوگیری از ورود آب<ref>التاریخ القویم، ج3، ص395.</ref>
 |-
-|align="left"|دوره خالد بن عبدالعزیز سعودی
+|align="center"|دوره خالد بن عبدالعزیز سعودی
 |ساخت پلکانی از جنس آلومینیوم<ref>فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.</ref>
 |-
-|align="left"|دوره ملک فهد
+|align="center"|دوره ملک فهد
-|ساخت پلکان داخلی کعبه از شیشه<ref>فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.</ref>
+|ساخت پلکان داخلی کعبه از شیشه در سال 1417 قمری <ref>فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.</ref>
 |}
-'''پلکان داخلی کعبه'''، پلکانی ثابت در داخل [[کعبه]]، در قسمت [[رکن شامی]] است که از گذشته برای صعود بر بام کعبه از آن استفاده می‌شد. نخستین بار این پلکان، در بازسازی کعبه پنج سال پیش از [[بعثت]]، به دست [[قریش]] به‌صورت چوبی ساخته شد.
-این پلکان چندبار در دوره‌های مختلف تاریخی بازسازی، تعمیر و تعویض شد. عبدالله بن زبیر، حجاج بن یوسف ثقفی، متوکل عباسی و پادشاهان عثمانی برخی از این افراد بوده‌اند. آخرین پلکان داخلی کعبه در دوره [[ملک فهد سعودی]] ساخته شد که ورودی این پلکان، دَری قفل شده همراه با نقش طلا و نقره است.
-==موقعیت و تاریخچه==
-پلکان داخلی کعبه، پس از ورود به کعبه در سمت راست، یعنی [[رکن شامی]]، قرار دارد.<ref>اخبار مکه، ج1، ص294؛ الاعلاق النفیسه، ص33.</ref> نخستین بار این پلکان، در بازسازی کعبه پنج سال پیش از [[بعثت]]، به دست [[قریش]] برای صعود به پشت‌بام کعبه به‌صورت چوبی و ثابت، ساخته شد.<ref>اخبار مکه، ج1، ص165؛ شفاء الغرام، ج1، ص147.</ref>
-== بازسازی و معماری ==
-این پلکان چندبار تعمیر، بازسازی و تعویض شد. در سال 64ق هنگام بازسازی دوباره کعبه، توسط [[عبدالله بن زبیر]]، نردبان چوبی دیگری جایگزین آن شد.<ref>اخبار مکه، ج1، ص209-210؛ مرآة الحرمین، ج1، ص273.</ref> [[حجاج بن یوسف ثقفی]] در سال 74ق هم‌زمان با تخریب بنای ابن زبیر، پلکان جدیدی ساخت.<ref>اخبار مکه، ج1، ص211.</ref>
-در قرن سوم قمری، ارتفاع پلکان 20 ذرع (حدود 10 متر) و پهنای آن، بیش از نیم متر بود. پایین پلکان، دری از چوب ساج به ارتفاع ۳/۵ ذرع (کمتر از دو متر) و پهنای بیش از نیم متر داشت که با دستور [[متوکل عباسی]]، آن را با نقره تزئین و قفلی نقره‌ای برای آن ساختند. همچنین در سقف کعبه دَرِ دیگری از چوب ساج به ابعاد ۲/۵ ذرع (کمی بیش از یک متر) در 2 ذرع (یک متر) قرار دادند.<ref>اخبار مکه، ج1، ص294؛ الاعلاق النفیسه، ص33.</ref>
-این پلکان در سال 542ق تعمیر گردید.<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص274.</ref> در قرن نهم قمری به 38 پله برای نردبان داخلی کعبه اشاره دارند.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص147.</ref> برخی از پله‌های این پلکان در سال 814ق تعمیر شدند.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص138.</ref>
-پلکان داخلی کعبه در سال 1039ق بر اثر سیل، ویران شد.<ref>اخبار مکه، ج1، ص356-366؛ العقد الثمین، ج1، ص74-82.</ref> سال بعد ۲۹ پله چوبی دایره‌شکل در دیواری سنگی<ref>مفرحة الانام، ص69-70.</ref> به دستور [[سلطان مراد چهارم]] برای پلکان داخلی ساخته شد.<ref>التاریخ القویم، ج2، ص172.</ref> در دوره [[سلطان مصطفی دوم عثمانی]]، سال 1109ق، هفت پله از پلکان داخلی را از سنگ مرمر و بقیه را از چوب ساج ساختند.<ref>منائح الکرم، ج5، ص239؛ موسوعة مرآة الحرمین، ج2، ص653.</ref>
-===دوره آل‌سعود===
-در دوره ملک سعود، در سال 1375ق، پلکان داخلی جدیدی با روکش نقره‌ و انواع نقش و نگارهای عربی طلایی افتتاح<ref>فی رحاب البیت العتیق، ص175.</ref> و برای آن ورودی جداگانه‌ای با قابلیت قفل شدن تعبیه شد. این پلکان، 13 پله مرمرین و 22 پله چوبی با پهنای 62 تا 65 و ارتفاع 24 تا 35 سانتی متر داشت و تنها یک نفر می‌توانست از آن‌ها بالا برود. از پله سوم به بعد نیز نرده‌ای کنار پلکان قرار داده شد.<ref>التاریخ القویم، ج4، ص145، 147.</ref>
-در ۱۳۷۷ق پلکان داخی کعبه از چوب‌های کهن با روکش‌های ویژه به طول 185 و پهنای 110 سانتی متر پوشاندند تا از ورود آب به درون کعبه پیشگیری شود.<ref>التاریخ القویم، ج3، ص395.</ref> در دوره [[خالد بن عبدالعزیز سعودی]] نیز پلکانی از جنس آلومینیوم برای آن ساخته شد.<ref>فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.</ref>
 === پلکان داخلی امروزی ===
-در دوره [[ملک فهد]]، ضمن تعمیر کعبه، پلکان داخلی نیز برای افزایش نور درون کعبه از شیشه ساخته شد. این تعمیرات در سال 1417ق پایان یافت.<ref>فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.</ref> همچنین ورودی این پلکان، دَرِ قفل شده همراه با نقش طلا و نقره است.<ref>[https://gph.gov.sa/index.php/ar/about-the-two-holy-mosques-ar/grand-mosque-ar/2020-05-28-09-37-55/95-2020-05-28-09-32-8#:~:text=%D9%81%D9%8A%20%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%83%D9%86%20%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%8A%20%D8%B9%D9%84%D9%89%20%D9%8A%D9%85%D9%8A%D9%86,%D9%85%D9%83%D8%AA%D9%88%D8%A8%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%87%D8%A7%20%D9%88%D9%85%D9%86%D9%82%D9%88%D8%B4%D8%A9%20%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%B0%D9%87%D8%A8%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D8%A9%20. «الكعبة المشرفة»]، سایت الحرمین.</ref>
+در دوره [[ملک فهد]] (1982-2005م.)، ضمن تعمیر کعبه، پلکان داخلی نیز برای افزایش نور درون کعبه از شیشه ساخته شد. این تعمیرات در سال 1417 قمری پایان یافت.<ref>فی رحاب البیت العتیق، ص175، 177.</ref> همچنین ورودی این پلکان، دَرِ قفل شده همراه با نقش طلا و نقره است.<ref>[https://gph.gov.sa/index.php/ar/about-the-two-holy-mosques-ar/grand-mosque-ar/2020-05-28-09-37-55/95-2020-05-28-09-32-8#:~:text=%D9%81%D9%8A%20%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%83%D9%86%20%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%8A%20%D8%B9%D9%84%D9%89%20%D9%8A%D9%85%D9%8A%D9%86,%D9%85%D9%83%D8%AA%D9%88%D8%A8%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%87%D8%A7%20%D9%88%D9%85%D9%86%D9%82%D9%88%D8%B4%D8%A9%20%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%B0%D9%87%D8%A8%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D8%A9%20. «الكعبة المشرفة»]، سایت الحرمین.</ref>
 == گالری ==
 <gallery>
 پرونده:درون کعبه۳.jpg|بندانگشتی|نمایی سه‌بعدی از پلکان داخلی کعبه
-پرونده:پلکان درون کعبه.jpg|بندانگشتی|در پلکان داخلی کعبه
+پرونده:پلکان درون کعبه.jpg|بندانگشتی|در پلکان داخلی قدیمی کعبه
 پرونده:درون کعبه۲.jpg|بندانگشتی|نمایی دیگر از درون کعبه و ورودی پلکان داخلی
@@ خط ۱۱۶: / خط ۱۰۷: @@
 * [[ستون‌های کعبه]]
 * [[آویزه‌های کعبه]]
+* [[پلکان خارجی کعبه]]
 ==پانویس==
@@ خط ۱۳۶: / خط ۱۲۸: @@
 * '''[https://gph.gov.sa/index.php/ar/about-the-two-holy-mosques-ar/grand-mosque-ar/2020-05-28-09-37-55/95-2020-05-28-09-32-8#:~:text=%D9%81%D9%8A%20%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%83%D9%86%20%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%8A%20%D8%B9%D9%84%D9%89%20%D9%8A%D9%85%D9%8A%D9%86,%D9%85%D9%83%D8%AA%D9%88%D8%A8%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%87%D8%A7%20%D9%88%D9%85%D9%86%D9%82%D9%88%D8%B4%D8%A9%20%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%B0%D9%87%D8%A8%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D8%A9%20. «الكعبة المشرفة»]''': سایت الحرمین، تاریخ درج مطلب: ۹ اردیبهشت ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
 *'''مرآة الحرمین''': ابراهیم رفعت پاشا، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق.
-*'''مفرحة الانام فی تاسیس بیت الله الحرام''': زین العابدین بن نورالدین حسینی، به کوشش عمار عبودی نصار، تهران، مشعر، 1428ق.
+*'''مفرحة الانام فی تأسیس بیت الله الحرام''': زین العابدین بن نورالدین حسینی، به کوشش عمار عبودی نصار، تهران، مشعر، 1428ق.
 *'''منائح الکرم''': علی بن تاج الدین السنجاری، به کوشش المصری، مکه، جامعة‌ام القری، 1419ق.
 *'''موسوعة مرآة الحرمین الشریفین''': ایوب صبری پاشا، قاهره، دار الآفاق العربیه، 1424ق.
@@ خط ۱۴۲: / خط ۱۳۴: @@
 {{کعبه}}
+[[ar:درج الكعبة الداخلي]]
+[[en:Internal staircase of Ka'ba]]

ن ب و کعبه
نام‌های کعبه	بیت العتیق • بیت الله • بیت الحرام • بیت المحرم • بیت المعمور
ارکان	ارکان کعبه • رکن عراقی • رکن شامی • رکن حجر الاسود • رکن یمانی •
اجزای کعبه	در کعبه •ستون‌های کعبه • باب التوبه • پلکان خارجی کعبه • ناودان کعبه • پرده کعبه • پرده درون کعبه‌ • ستون‌های کعبه • پلکان داخلی کعبه • پلکان خارجی کعبه • سقف کعبه • حجر الاسود • برقع • حزام • آویزه‌های کعبه • شاذروان • ملتزم • مستجار
پیشینه	بازسازی کعبه • تاریخ بازسازی درِ کعبه • مولد علی(ع)
مفاهیم و اماکن مرتبط	مسجدالحرام • طواف • حطیم • حجر اسماعیل • مقام ابراهیم • حجابت • بیت الضراح • خط آغاز طواف • کارگاه پرده‌بافی • شستشوی کعبه • ابرق • ازلام • دحوالارض • زمزم