کاربر:Gholampour/صفحه تمرین2

پلکان خارجی کعبه

پلکان خارجی کعبه
اطلاعات اوليه
بنيانگذار	قریش
کاربری	ورود به کعبه
مکان	شهر مکه در عربستان
نام‌های دیگر	نردبان خارجی کعبه • پلکان ورودی کعبه
مشخصات
وضعیت	فعال
در حال بارگیری نقشه... {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"300px","height":"250px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":13,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"https://www.google.com/maps/search/?api=1\u0026query=21.422520,39.826220","imageLayers":[],"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u067e\u0644\u06a9\u0627\u0646 \u062e\u0627\u0631\u062c\u06cc \u06a9\u0639\u0628\u0647\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"\u067e\u0644\u06a9\u0627\u0646 \u062e\u0627\u0631\u062c\u06cc \u06a9\u0639\u0628\u0647\n","link":"","lat":21.42252,"lon":39.82622,"icon":""}],"imageoverlays":null}

کعبه

کعبه

نام‌ها

بیت العتیق • بیت الله • بیت الحرام • بیت المحرم • بیت المعمور

ارکان

رکن عراقی • رکن شامی • رکن حجرالاسود • رکن یمانی

اجزا

باب الکعبه • باب التوبه • پلکان خارجی کعبه • ناودان کعبه • پرده کعبه • پرده درون کعبه‌ • ستون‌های کعبه • پلکان داخلی کعبه • سقف کعبه • برقع • حزام • آویزه‌های کعبه • شاذروان • ملتزم • مستجار

پیشینه

بازسازی کعبه • تاریخ بازسازی درِ کعبه • مولد علی(ع)

متولیان

ابوخفاد اسدی • ابوطالب• عبدالله بن عبدالعزی • تمیم بن مر

مرتبط

طواف • حجر الاسود • حطیم • حجر اسماعیل • مقام ابراهیم • حجابت • بیت الضراح • خط آغاز طواف • کارگاه پرده‌بافی • شستشوی کعبه • ابرق • ازلام • استقسام •

گاهشمار بازسازی پلکان خارجی کعبه
پنج سال پیش از بعثت	ساخت پله به دلیل بالابردن ارتفاع در کعبه بازسازی قریش.
سال
سال

پلکان خارجی کعبه یا نردبان خارجی کعبه، پلکان متحرکی است که برای رفتن به داخل کعبه استفاده می‌شود. از گذشته کعبه دو پلکان

موقعیت و تاریخچه

در کعبه از سال‌های دور، پلکان خارجی برای ورود به درون کعبه استفاده می‌شده است.

به گزارش ازرقی، قبل از بازسازی کعبه، دَرِ ورودی کعبه، هم‌سطح زمین بود؛ ولی در بازسازی کعبه، پنج سال پیش از بعثت، به گزارشی به پیشنهاد ابوحذیفة بن مغیره مخزومی، نخستین‌بار جهت جلوگیری از ورود سیل و نیز پیشگیری از ورود افراد بدون اجازه، دَرِ کعبه به بالاتر از سطح زمین منتقل و نردبانی جهت ورود ساخته شد. از آن پس، واردشوندگان به کعبه، کفش‌های خود را می‌کندند و زیر نردبان ورودی قرار می‌دادند.

در فتح مکه (10ق.) پیامبر(ص) بر پلکان کعبه ایستاد و خطبه مشهورش را قرائت فرمود. نیز در گزارشی، از صعود ابوذر، صحابی مشهور پیامبر(ص)، بر نردبان کعبه و تکیه بر باب الکعبه و نقل حدیثی در فضیلت‌های اهل‌بیت(ع) یاد شده است. از آن پس، پلکان و نردبان خارجی بارها تعمیر، بازسازی و تعویض شد و گزارشگران در دوره‌های گوناگون به وصف آن پرداخته‌اند.

معماری

به گزارش ازرقی (درگذشت پس از 241ق.) این پلکان از چوب ساج و به طول 5/8 ذرع (کمی بیش از 4 متر) و پهنای 5/3 ذرع (نزدیک به 2 متر) و دارای 13 پله بوده است. در سده پنجم ق. پهنای نردبان به حدی بوده که 10 تن هم‌زمان می‌توانستند از آن استفاده کنند. ورود به درون کعبه در روزهای خاص برای همگان امکان داشت. پس از انتقال نردبان به نزدیکی باب الکعبه، مردم به درون کعبه رفته، نماز می‌خواندند.

نردبان کعبه در سده ششم ق. همچون منبری بزرگ با نُه پله وصف شده که بر پایه‌هایی چوبین سوار بود و از چهار چرخ برای سهولت در جابه‌جایی بهره می‌برد. در هنگام نیاز، این نردبان به نزدیکی باب الکعبه انتقال می‌یافت و بالاترین پله با آستانه در مماس می‌شد.

از این دوره تا سده هشتم ق. گزارشی درباره پلکان خارجی نیافتیم. در سال 766ق. به دستور سلطان مملوکی مصر، شعبان بن حسین (حک: 764-778ق.) نردبانی تازه نیز برای کعبه ساخته شد. این نردبان همچون پلکان سده ششم ق. چهار پایه‌ای منبر‌ مانند بود که هنگام ورود به درون کعبه به نزدیک باب الکعبه منتقل می‌شد. در سال 814ق. برخی از قسمت‌های چوبی این پلکان تعمیر شد.

ارسال پلکان‌ از سوی حاکمان (بازسازی‌ها)

به سال 818ق. سیف‌الدین شیخ محمودی، مشهور به مؤید چرکسی (حک: 815-824ق.) منبر و نردبانی برای کعبه فرستاد که در موسم حج همان سال جایگزین منبر و نردبان پیشین شدند. بر این اساس، گزارش مربوط به ارسال نردبانی برای کعبه به سال 817ق. به دست سیف‌الدین شیخو سلطان مصر صحیح به‌نظر نمی‌رسد.

در گزارشی مربوط به سال 1040ق. در دوران عثمانی آمده است که پلکان خارجی کعبه با طول تقریبی چهار متر دارای هفت پله از چوب صنوبر بود که ورق‌های مسی و آهنی داشت. این پلکان بر چهار چرخ مسی سوار بوده است.

در سال 1097ق. احمد پاشا، حکمران عثمانی جده و شیخ حرم، پلکان کعبه را تعویض کرد و برای آن نرده‌ای قرار داد. این پلکان نخستین بار در 16 رمضان همان سال بهره‌برداری شد. کردی (درگذشت 1400ق.) درباره ارسال پلکان‌هایی از سوی حاکمان و بزرگان هند برای کعبه در سده‌های 12 و 13ق. آورده است:

حسین حمیدان هندی، از حاکمان محلی هند، پلکانی برای کعبه فرستاد که به سال 1116ق. به جده رسید. با خودداری سلیمان پاشا، حکمران جده، از پذیرش آن، این نردبان تا سال 1127ق. در جده ماند. در این سال، محمد پاشا، حکمران جده، آن را خرید و به کعبه فرستاد. در روز پنجشنبه 14 جمادی الثانی همان سال، این نردبان جایگزین پلکان پیشین شد. چهار روز بعد، شریف مکه به بهانه دریافت نکردن مجوز از دولت عثمانی، پلکان تازه را برداشت و آن را به خانه شیخ عبدالقادر شیبی، پرده‌دار کعبه، فرستاد. در پی دریافت اجازه از دربار عثمانی و پس از رنگ‌آمیزی و تزئین، از این پلکان بهره‌برداری شد.

محمد منورخان هندی نیز به سال 1240ق. پلکانی 11 پله‌ای از چوب ساج به ارتفاع دو متر و با دو متر پهنا و پنج متر طول برای کعبه فرستاد. این پلکان تا اواخر سده 14ق. در مسجدالحرام کنار دیوار برابر زمزم بود و هنگام درون شدن به کعبه استفاده می‌شد. این پلکان که ویژه مردان بود، چندین بار تعمیر شد. در گوشه‌ای از آن، نام فرستنده و تاریخ ارسال آن به کعبه نقش بسته بود.

در سال 1300ق. کلب علیخان، نایب السلطنه رامپور از شهرهای هند بین دهلی و حیدر آباد، پلکانی برای کعبه فرستاد که 14 پله داشت و در پی دریافت اجازه از دولت عثمانی، بهره‌برداری شد. این پلکان با ورق‌­های نقره‌ای به ارزش 85364 روپیه تزئین شده بود. به علت تزئینات بیش از حد، به صلاحدید دانشوران، از این نردبان برای ورود بانوان به درون کعبه استفاده می‌شد. این نردبان تا مدتی بدون استفاده رها شده بود. بعدها بنی‌شیبه، کلیدداران کعبه، نقره‌ها و چوب‌های آن را تصرف کردند و اثری از آن باقی نماند.

ساخت پلکان در دوره سعودی (وضعیت امروزی)

به سال 1375ق. به دستور ملک سعود بن عبدالعزیز (حک: 1373-1384ق.) ساخت پلکانی برای کعبه آغاز شد. این پلکان 11 پله‌­ای با بهره‌گیری از چوب‌های قوی و روکش‌های نقره­‌ای مزین به نقش و نگار عربی طلایی رنگ، در کارگاهی در مصر ساخته شد. این نردبان در روز چهارشنبه پنجم ذی‌حجه سال 1376ق. به کعبه رسید. روز بعد، ملک سعود با همراهی گروهی از سران کشورهای اسلامی حاضر در مراسم حج، برای شست‌وشوی درون کعبه آن را افتتاح کردند.

کردی در وصف نردبان خارجی کعبه، به دو‌گونه نردبان در دوران خود اشاره دارد. گونه اول، نردبانی کوچک بود که تنها یک تن می‌توانست از آن بالا رود. گونه دوم، پلکانی متحرک و عریض بود که چند نفر از آن بالا می‌رفتند. از این گونه دوم، دو عدد کنار چاه زمزم نگهداری می‌­شد و در صورت نیاز به کنار کعبه انتقال می‌‌یافت.

با توجه به متحرک بودن پلکان خارجی، از آن در مواردی چون شست‌وشوی کعبه، نصب پرده آن، ورود منصب‌داران سعودی و میهمانان ویژه برای نمازگزاردن، و مراسم مربوط به تعمیرات و گسترش‌های حرم استفاده می‌شود. به گفته کردی، ورود به کعبه در طول سال به ندرت به بیش از 15 مورد می‌رسید.

گالری

• 

  تصویری از پلکان قدیمی کعبه

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل پلکان کعبه.

• اتحاف الوری: عمر بن محمد بن فهد (درگذشت 885ق.)، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، 1408ق.

• اخبار مکه: الازرقی (درگذشت 248ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، 1415ق.

• الامالی: الطوسی (درگذشت 460ق.)، قم، دار الثقافه، 1414ق.

• تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (درگذشت 748ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، 1410ق.

• تاریخ عمارة المسجدالحرام: فوزیه حسین مطر، مکه، جامعة‌ام القری، 1406ق.

• التاریخ القویم: محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق.

• دلائل النبوه: البیهقی (درگذشت 458ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405ق.

• رحلة ابن بطوطه: ابن بطوطه (درگذشت 779ق.)، به کوشش التازی، الرباط، المملکة المغربیه، 1417ق.

• رحلة ابن جبیر: محمد بن احمد (درگذشت 614ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م.

• سفرنامه ناصر خسرو: ناصر خسرو (درگذشت 481ق.)، تهران، زوّار، 1381ش.

• شفاء الغرام: محمد الفاسی (درگذشت 832ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق.

• مفرحة الانام فی تاسیس بیت الله الحرام: زین العابدین بن نورالدین حسینی، به کوشش عمار عبودی نصار، تهران، مشعر، 1428ق.

• منائح الکرم: علی بن تاج الدین السنجاری (درگذشت 1125ق.)، به کوشش المصری، مکه، جامعة‌ام القری، 1419ق.