التحلیق الی البیت العتیق (کتاب)

التحلیق الی البیت العتیق (کتاب)

پدید آورندگان
نویسنده	عبدالهادی تازی
محتوا
موضوع	سفرنامه حج
زبان	عربی
نشر
تعداد صفحات	144
ناشر	دارالملک عبدالعزیز
محل نشر	ریاض
تاریخ نشر	1422ق

عبدالهادی تازی زبان‌شناس و تاریخ‌دان مراکشی است که در کشورهای ایران، عراق و لیبی نیز مدتی بعنوان سفیر فعالیت داشته است. از وی دست‌کم یکصد اثر چاپ شده. از مهم‌ترین آثار او، تاریخ معاصر ایران، روابط ایران و مغرب و تصحیحی بر سفرنامه ابن‌بطوطه و التحلیق الی البیت العتیق است. وی در کتاب التحلیق الی البیت العتیق گزارشی از سفر چهل سال قبل خود به سرزمین وحی و دیدارهایش با مسئولین عربستانی و چهره‌های مهم فرهنگی برخی کشورها و رفتار حج‌‌گزاران و زائران کشورهای گوناگون داده است. همچنین وی در این کتاب به تببین زندگی‌نامه و آثار مکتوب خود پرداخته است. ویژگی مهم کتاب عبدالهادی تازی بیان آداب و رسوم مردم مغرب و حج‌گزاران دیگر کشورهای حاضر در مراسم حج می‌باشد.

معرفی کتاب

این کتاب گزارش سفر حج عبدالهادی تازی، نویسنده و دیپلمات مغربی، به سال 1378ق./1959م. همراه با هیئت سیاسی و فرهنگی کشور مغرب به حج است. گزارش‌های نویسنده از دیدارهایش با چهره‌های فرهنگی و برخی مسؤولان حجاز و نیز شرح گروه‌های حج‌‌گزار، بخشی از تاریخ اجتماعی مکه در دوران معاصر را بازتاب می‌دهد.

زندگینامه مؤلف

عبدالهادی تازی به سال 1339ق./1921م. در شهر فاس کشور مغرب زاده شد. دوره ابتدایی و دبیرستان را در آن شهر به پایان برد و تحصیلات خود را در دانشگاه‌های قرویین، محمد الخامس و اسکندریه تا درجه دکتری در رشته ادبیات به سال 1399ق./1971م. ادامه داد. او عضو بسیاری از گروه‌ها و انجمن‌های بین المللی علمی و فرهنگی مانند انجمن ادبیات عرب در قاهره و شورای مؤسسان آکادمی کشور مغرب بود. وی به سیاست دلبستگی داشت و سال‌های بسیار به عنوان سفیر کشورش در کشورهایی چون عراق و لیبی و ایران خدمت کرد.

آثار عبدالهادی

از او آثاری پرشمار در تاریخ، تصحیح متون و علوم سیاسی، از جمله دو کتاب در باره تاریخ معاصر ایران و روابط ایران و مغرب، بر جای مانده است. از آثار او در موضوع حج می‌توان به کتاب رحلة الرحلات (ریاض، 2005م.) اشاره کرد که گزارشی مشروح از صد سفرنامه حج نویسندگان سرزمین‌های مغرب تمدن اسلامی، خواه نسخه خطی و خواه کتاب‌های چاپی، است. وی همچنین تصحیحی از سفرنامه ابن‌بطوطه در چهار جلد (فاس، 1995م.) به دست داده است.

عبدالهادی در عربستان

عبدالهادی تازی به سال 1378ق./1959م. در سمت رئیس بخش فرهنگی وزارت تربیت مغرب همراه با هیئتی رسمی روانه حج شد. این هیئت هر سال از این کشور همراه با صره مغربی شامل هدایایی برای حرمین و نامه‌ای خطاب به پادشاه عربستان بود، به حج می‌رفت.

گزارش محتوا

التحلیق الی البیت العتیق (پرواز به سوی بیت عتیق) بر پایه یادداشت‌های سفر، چهل سال پس از سفر حج نگاشته شده است. او افزون بر ارائه گزارشی از زیارت مکه و گزاردن مناسک حج ، زیارت مدینه ، و بیان گوشه‌ای از احوال روحانی خود به شرح دیدارهایش با چهره‌های مهم فرهنگی برخی کشورها و ثبت رفتار حج‌‌گزاران و زائران کشورهای گوناگون پرداخته است. تازی در جده و مدینه و مکه، با چهره‌های فرهنگی و مذهبی و علمی مانند شیخ عبدالقدوس انصاری رئیس مجله منهل ، محمد صفوت رئیس دانشگاه مصر ، احمد حسن نماینده‌ اندونزیایی‌های مقیم مکه ، و محمود حریری از کارمندان وزارت کشور عربستان و عضو هیئت گسترش حرم دیدار کرده است. موضوع گفت‌وگو در این دیدارها بیشتر رویدادهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشورهای گوناگون و مسائل مربوط به حج بوده است. او در جده به دیدار ولیعهد و امیر فهد وزیر معارف عربستان و در مکه همراه بزرگان دیگر کشورها به دیدار ملک سعود پادشاه عربستان رفته و سخنرانی او را به طور کامل در کتاب خود آورده است.

ویژگی های کتاب

تازی در گزارش سفر به مکه، در شرح اعمال و مناسک به یادکرد اعمال بسنده کرده و در میان آن‌ها از رفتار مردم و امکانات رفاهی مانند آمبولانس‌ها و خدمات درمانی و بهداشتی سخن گفته است. آداب و رسم‌های مردم مغرب و دیگر کشورها در سفر حج، از دیگر موضوعات کتاب او است.

اختلاف ساعت و تقویم کشور عربستان با دیگر کشورها در آن هنگام برای تازی گیرا و در همان حال، گیج کننده بوده؛ زیرا ساعت کشور عربستان تابع ساعت جهانی گرینویچ نبوده و به همین سبب، او تاریخ و وقت کشور مغرب را ملاک یادداشت‌های خود قرار داده است.

به دلیل جایگاه سیاسی و موقعیت ویژه هیئت مغربی، تازی در مدینه توانسته است درون روضه پیامبر (ص) را زیارت کند و در آن جا نماز گزارد و در مکه نیز در مراسم شست‌وشوی کعبه شرکت کند. او در مدینه و مکه به عنوان یکی از اعضای این هیئت، به تقسیم هدایا میان خانواده‌هایی که هر سال از پادشاه مغرب صله دریافت می‌کردند، پرداخته است.

کتاب به سال 1422ق. در انتشارات دارالملک عبدالعزیز در ریاض در 144 صفحه وزیری به چاپ رسیده است.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل التحلیق الی البیت العتیق.

• رحلة ابن‌بطوطه : ابن بطوطه (م. 779ق.) ، به کوشش التازی، الرباط، المملکة المغربیه، 1417ق.