اتحاف الوری باخبار ام القری: تفاوت میان نسخه‌ها

اتحاف الوری باخبار ام القری
پدید آورندگان
نویسنده	عمر بن محمد بن فهد
به کوشش	فهیم محمد شلتوت
محتوا
زبان	عربی
نشر
تعداد جلد	سه جلد
ناشر	مرکز البحث العلمی و احیاء التراث الاسلامی
تاریخ نشر	سال ۱۴۰۴ق

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۹ دسامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۰:۱۱

اتحاف الوری باخبار ام‌ القری از مهم‌ترین منابع تاریخ محلی مکه است که در سده نهم هجری نگاشته شده و وقایع تاریخ مکه را از ظهور اسلام تا سال ۸۵۵ گزارش کرده است. اتحاف الوری نخستین اثر تاریخ مکه است که به شکل سال‌شمار تدوین شده است. این کتاب در اصل ذیلی است بر شفاء الغرام نوشته تقی الدین فاسی که اطلاعات آن کتاب را بر اساس سال وقوع مرتب کرده و به اطلاعات آن افزوده است. سبک تدوین کتاب، الگویی برای نویسندگان بعدی بود و مطالب کتاب نیز به شکل گسترده مورد استناد نویسندگان تاریخ محلی مکه قرار گرفت.

نویسنده[ویرایش | ویرایش مبدأ]

عمر بن محمد بن محمد بن محمد بن فهد، از محدثان و مورخان بزرگ خاندان مشهور بنی فهد است. نام او محمد بود؛ ولی بیشتر وی را عمر می‌خواندند. لقب او نجم ‌الدین و کنیه‌اش ابوالقاسم و همچون دیگر عالمان خاندانش به ابن فهد مشهور است.^[۱] او در سال ۸۱۲ به دنیا آمد و بعد از آموزش نزد پدر سفرهای متعددی برای علم آموزی انجام داد. از آن میان سفرهایش به مصر و شاگردی‌اش نزد استادان مصری از جمله ابن حجر عسقلانی شایان ذکر است.^[۲] وی در سال ۸۸۵ درگذشت.^[۳]

محتوا و روش[ویرایش | ویرایش مبدأ]

اتحاف الوری از پربرگ‌ترین آثار تاریخ محلی مکه است و اخبار مکه را از سال تولد پیامبر گرامی تا سال ۸۸۵ق. در بر دارد. توجه ابن فهد بیشتر به شرح وقایع است تا وصف اشیا و اماکن.

او مطالب کتاب را به سبک سال‌شمار سامان بخشیده و در مطالب مرتب به هر سال به وقایعی همچون نام امیر حج در آن سال، بازسازی‌های اماکن و بناهای مکه در آن سال، گزارش شمار حج‌گزاران کشورهای مختلف؛^[۴] یادکرد و شرح تغییرات و رویدادهای غیرعادی که در حج پیش آمده‌اند؛ تغییرات کعبه و اشیای مربوط به آن و توسعه‌های مسجدالحرام؛^[۵] گزارش‌هایی از کاروان‌های حج کشورهای اسلامی و مسیر حرکت آن‌ها؛^[۶] رخدادهای سیاسی و نظامی مربوط به حج و مکه^[۷] و هر‌گونه رویداد در سرزمین‌های دیگر که به گونه‌ای با حج مسلمانان مرتبط بوده‌اند؛^[۸] رویدادهای ناگوار طبیعی^[۹] و غیرطبیعی،^[۱۰] فعالیت‌های عمرانی و آبادانی مکیان؛ تولد و وفات سرشناسان مکه؛ و گزارش حج سرشناسان کشورهای اسلامی اشاره کرده است.

ذیلی بر شفاء الغرام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خود ابن فهد می‌گوید در این کتاب قصد داشته اطلاعات ابوعبدالله فاسی (م.۸۳۲ق.) در کتاب شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام و تلخیص‌های شش‌گانه آن را به ترتیب زمان وقوع رخدادها و سال به سال بیاورد و نیز اطلاعاتی را که در کتاب فاسی ذکر نشده و نیز اخبار مربوط به زمان خویش را ذیل کتاب فاسی بازنگارد.^[۱۱]از همین روست که که برخی برخی از کتاب او با تعابیری همانند ذیل علی تاریخ مکة الفاسی یاد کرده‌اند که نشان می‌دهد این کتاب تکملة شفاء ‌الغرام ابوعبدالله فاسی (م.۸۳۲ق.) است.

اهمیت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ابن فهد، به ظاهر، تنها مورخی است که به رویدادهای سال‌های ۸۳۰-۸۸۵ق. پرداخته است. جز او محمد بن احمد صاغانی قرشی (م.۸۵۴ق.) در نوشته‌هایش درباره تاریخ مکه و مسجدالحرام از این دوره زمانی سخن گفته که در مقایسه با اتحاف الوری به لحاظ گستره زمان و مطلب، کم‌برگ است.^[۱۲]

دقت و جامعیت نسبی اتحاف الوری در گزارش سالیانه رخدادهای مکه موجب شده تا این کتاب همواره از منابع مهم پژوهشگران به شمار آید. محمد بن عبد الرحمن سخاوی بدین کتاب بسیار استناد کرده و در الضوء اللامع مطالبی پرشمار از آن آورده است. بر پایه گزارش سخاوی (م.۹۰۲ق.)، استاد او ابن حجر (م.۸۵۲ق.) و نیز مقریزی (م.۸۴۵ق.) گزارش‌هایی از این کتاب داشته‌اند.^[۱۳] بسیاری از گزارش‌های کتاب الإعلام بأعلام البلدالحرام نوشته قطب الدین نهروالی (م.۹۹۰ق.) نیز برگرفته از اتحاف الوری است.^[۱۴]

روش سال‌شمار ابن فهد سرمشق نیز برخی از نویسندگان پس از او شد؛ همانند فرزندش عبدالعزیز (م.۹۲۰ق.) که در کتاب بلوغ القِری فی ذیل اتحاف الوری بأخبار ام القُری رویدادهای سال ۸۸۵ تا ۹۲۲ق. را ثبت کرد و به روش پدر تفصیل بیشتر داد و مطالب را به ترتیب ماهانه آورد. نیز نوه ابن فهد، جارالله محمد بن عبدالعزیز (م.۹۵۴ق.) در کتاب نیل المُنی بذیل بلوغ القری لتکملة اتحاف الوری همین شیوه را پی گرفت.

چاپ‌ها[ویرایش | ویرایش مبدأ]

فهیم محمد شلتوت، محقق عربستانی، جلد یکم کتاب را با سه نسخه خطی و جلد دوم و سوم را با دو نسخه تصحیح کرده و در آغاز هر جلد مقدمه‌ای کوتاه نوشته است. این سه جلد را «مرکز البحث العلمی و احیاء التراث الاسلامی» به سال ۱۴۰۴ق. چاپ کرده است. عبدالکریم باز، بخش دیگر کتاب را در یک جلد تصحیح نموده و به سال ۱۴۰۸ق. در همان مرکز به چاپ سپرده است.

هر دو مصحح، منابع گزارش‌های کتاب را تحقیق کرده و آن‌ها را در پانوشت، همراه برخی توضیحات دیگر آورده‌اند. افزون بر نسخه‌های خطی یاد شده، از دیگر منابع تاریخی سود جسته‌اند و گاه نیز کلمه‌ای را از خود بر متن افروده‌اند.این چهار جلد دارای ۲۷۸۸ صفحه است. جلد پنجم ویژه فهرست‌های کتاب است که با کوشش محمد اسماعیل سید احمد، صادق بیلی و محمد ابوشادی فراهم آمده و در سال ۱۴۱۰ چاپ شده است.

پیوند به بیرون[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پایگاه پژوهشکده حج، دانشنامه حج

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶
↑ الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶-۱۲۷
↑ اتحاف الوری، ج۱، ص۱۴ (مقدمه)
↑ برای نمونه: اتحاف الوری، ج۳، ص۳۷، ۱۴۳
↑ برای نمونه:اتحاف الوری،ج۳، ص۱۷۳-۱۷۷ و ۲۰۴-۲۱۴
↑ برای نمونه:اتحاف الوری، ج۲، ص۴۰۱، ۴۰۵؛ ج۳، ص۱۳۴، ۱۴۸
↑ برای نمونه: اتحاف الوری، ج۲، ص۳۶۰، ۴۸۳
↑ برای نمونه: اتحاف الوری، ج۳، ص۴۸۲
↑ اتحاف الوری، ج۲، ص۳۶۱؛ ج۳، ص۳۷
↑ برای نمونه: اتحاف الوری، ج۲، ص۱۹۲؛ ج۳، ص۳۷
↑ اتحاف الوری، ج۱، ص۵-۶
↑ اتحاف الوری، ص۱۸
↑ الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹-۱۳۰
↑ نک: الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص۸۱، ۸۶، ۸۸، ۹۵-۹۷

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل اتحاف الوری.

اتحاف الوری باخبار ام القری: عمر بن محمد بن فهد (م.۸۸۵ق.)، به کوشش شلتوت و عبدالکریم، مکه، مرکز البحث العلمی و احیاء التراث الاسلامی، ۱۴۰۴ق
الإعلام بأعلام بیت الله الحرام: محمد بن احمد النهروالی (م.۹۹۰ق.)، به کوشش علی محمد، قاهره، المکتبة الثقافیة الدینیه، ۲۰۰۴م
بلوغ القری فی ذیل اتحاف الوری باخبار ام القری: عبدالعزیز بن النجم بن فهد (م.۹۲۲ق.)، به کوشش صلاح الدین بن خلیل ابراهیم و دیگران، قاهره،‌دار القاهره، ۲۰۰۵م
الدر الکمین بذیل العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین: عمر بن محمد بن فهد (م.۸۸۵ق.)، به کوشش عبدالملک بن دهیش، بیروت، دار خضاعه، ۲۰۰۰م
الضوء اللامع: شمس الدین السخاوی (م.۹۲۰ق.)، قاهره، دار الکتاب الاسلامی
غایة المرام بأخبار سلطنة البلد الحرام: عبدالعزیز بن فهد المکی (م.۹۲۰ق.)، به کوشش فهیم شلتوت، جده،‌دار المدنی، ۱۹۸۶م

[1] الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶

[2] الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶-۱۲۷

[3] اتحاف الوری، ج۱، ص۱۴ (مقدمه)

[4] برای نمونه: اتحاف الوری، ج۳، ص۳۷، ۱۴۳

[5] برای نمونه:اتحاف الوری،ج۳، ص۱۷۳-۱۷۷ و ۲۰۴-۲۱۴

[6] برای نمونه:اتحاف الوری، ج۲، ص۴۰۱، ۴۰۵؛ ج۳، ص۱۳۴، ۱۴۸

[7] برای نمونه: اتحاف الوری، ج۲، ص۳۶۰، ۴۸۳

[8] برای نمونه: اتحاف الوری، ج۳، ص۴۸۲

[9] اتحاف الوری، ج۲، ص۳۶۱؛ ج۳، ص۳۷

[10] برای نمونه: اتحاف الوری، ج۲، ص۱۹۲؛ ج۳، ص۳۷

[11] اتحاف الوری، ج۱، ص۵-۶

[12] اتحاف الوری، ص۱۸

[13] الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹-۱۳۰

[14] نک: الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص۸۱، ۸۶، ۸۸، ۹۵-۹۷

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-اتحاف الوری باخبار ام القری از مهم‌ترین منابع تاریخ محلی [[مکه]] است. این اثر که در سده نهم هجری نگاشته شده نخستین تاریخی محلی مکه است که به شکل سال‌شمار نگاشته شده و وقایع تاریخ مکه را از ظهور اسلام تا سال ۸۵۵ گزارش کرده است. این کتاب در اصل ذیلی است بر کتاب [[شفاء الغرام]] تقی الدین فاسی که اطلاعات آن کتاب را بر اساس سال وقوع مرتب کرده و به اطلاعات آن افزوده است. سبک تدوین کتاب، الگویی برای نویسندگان بعدی بود و مطالب کتاب نیز به شکل گسترده مورد استناد نویسندگان تاریخ محلی مکه قرار گرفت.
+{{جعبه اطلاعات کتاب
+| عنوان =
+| عنوان اصلی =اتحاف الوری باخبار ام القری
+| تصویر =اتحاف الوری.jpg
+| اندازه تصویر =
+| توضیح_تصویر =
+| نویسنده =عمر بن محمد بن فهد
+| برگرداننده =
+| ویراستار =
+| به تصحیح =
+| به کوشش =فهیم محمد شلتوت
+| تاریخ نگارش =
+| تصویرگر =
+| طراح جلد =
+| موضوع =
+| سبک =
+| زبان = عربی
+| تعداد جلد = سه جلد
+| صفحه =
+| قطع =
+| ناشر =مرکز البحث العلمی و احیاء التراث الاسلامی
+| وبسایت ناشر =
+| محل انتشارات =
+| تاریخ نشر =سال ۱۴۰۴ق
+| ترجمه به =
+| مجموعه =
+| شابک =
+}}
+اتحاف الوری باخبار ام‌ القری از مهم‌ترین منابع [[تاریخ محلی مکه]] است که در سده نهم هجری نگاشته شده و وقایع تاریخ مکه را از ظهور اسلام تا سال ۸۵۵ گزارش کرده است. اتحاف الوری نخستین اثر تاریخ مکه است که به شکل سال‌شمار تدوین شده است. این کتاب در اصل ذیلی است بر [[شفاء الغرام]] نوشته تقی الدین فاسی که اطلاعات آن کتاب را بر اساس سال وقوع مرتب کرده و به اطلاعات آن افزوده است. سبک تدوین کتاب، الگویی برای نویسندگان بعدی بود و مطالب کتاب نیز به شکل گسترده مورد استناد نویسندگان تاریخ محلی مکه قرار گرفت.
 ==نویسنده==
 {{اصلی|عمر بن فهد}}
-عمر بن محمد بن محمد بن محمد بن فهد، از محدثان و مورخان بزرگ خاندان مشهور [[بنی فهد]] است. نام او محمد بوده؛ ولی بیشتر وی را عمر می‌خواندند. لقب او نجم ‌الدین و کنیه‌اش ابوالقاسم و همچون دیگر عالمان خاندانش به ابن فهد مشهور است.<ref>الضوء اللامع، ج6، ص 126</ref> او در سال 812 به دنیا آمد و بعد از آموزش نزد پدر سفرهای متعددی برای علم آموزی انجام داد. از آن میان سفرهایش به مصر و شاگردی اش نزد استادان مصری از جمله ابن حجر عسقلانی شایان ذکر است.<ref>الضوء اللامع، ج6، ص 126-127</ref> وی در سال 885 درگذشت.<ref>اتحاف الوری، ج1، ص 14 (مقدمه)</ref>
+عمر بن محمد بن محمد بن محمد بن فهد، از محدثان و مورخان بزرگ خاندان مشهور [[بنی فهد]] است. نام او محمد بود؛ ولی بیشتر وی را عمر می‌خواندند. لقب او نجم ‌الدین و کنیه‌اش ابوالقاسم و همچون دیگر عالمان خاندانش به ابن فهد مشهور است.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶</ref> او در سال ۸۱۲ به دنیا آمد و بعد از آموزش نزد پدر سفرهای متعددی برای علم آموزی انجام داد. از آن میان سفرهایش به مصر و شاگردی‌اش نزد استادان مصری از جمله ابن حجر عسقلانی شایان ذکر است.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۶-۱۲۷</ref> وی در سال ۸۸۵ درگذشت.<ref>اتحاف الوری، ج۱، ص۱۴ (مقدمه)</ref>
-==محتوا و روش کتاب==
+==محتوا و روش==
 اتحاف الوری از پربرگ‌ترین آثار تاریخ محلی مکه است و اخبار مکه را از سال تولد پیامبر گرامی تا سال ۸۸۵ق. در بر دارد. توجه ابن فهد بیشتر به شرح وقایع است تا وصف اشیا و اماکن.
-او مطالب کتاب را به سبک سال‌شمار سامان بخشیده و در مطالب مرتب به هر سال به وقایعی همچون نام امیر حج در آن سال، بازسازی‌های اماکن و بناهای مکه در آن سال، گزارش شمار حج‌گزاران کشورهای مختلف<ref>برای نمونه: اتحاف الوری، ج۳، ص۳۷، ۱۴۳</ref>؛ یادکرد و شرح تغییرات و رویدادهای غیرعادی که در حج پیش آمده‌اند؛ تغییرات کعبه و اشیای مربوط به آن و توسعه‌های مسجدالحرام<ref> برای نمونه:اتحاف الوری،ج3، ص۱۷۳-۱۷۷ و ۲۰۴-۲۱۴</ref>؛ گزارش‌هایی از کاروان‌های حج کشورهای اسلامی و مسیر حرکت آن‌ها<ref>براي نمونه:اتحاف الوری، ج2، ص401، 405؛ ج3، ص134، 148</ref>؛ رخدادهای سیاسی و نظامی مربوط به حج و مکه<ref>براي نمونه: اتحاف الوری، ج2، ص360، 483</ref> و هر‌گونه رویداد در سرزمین‌های دیگر که به گونه‌ای با حج مسلمانان مرتبط بوده‌اند<ref>برای نمونه: اتحاف الوری، ج3، ص482</ref>؛ رویدادهای ناگوار طبیعی<ref>اتحاف الوری، ج2، ص361؛ ج3، ص37</ref> و غیرطبیعی<ref>برای نمونه: اتحاف الوری، ج2، ص192؛ ج3، ص37</ref>، فعالیت‌های عمرانی و آبادانی مکیان؛ تولد و وفات سرشناسان مکه؛ و گزارش حج سرشناسان کشورهای اسلامی اشاره کرده است.
+او مطالب کتاب را به سبک سال‌شمار سامان بخشیده و در مطالب مرتب به هر سال به وقایعی همچون نام امیر حج در آن سال، بازسازی‌های اماکن و بناهای مکه در آن سال، گزارش شمار حج‌گزاران کشورهای مختلف؛<ref>برای نمونه: اتحاف الوری، ج۳، ص۳۷، ۱۴۳</ref> یادکرد و شرح تغییرات و رویدادهای غیرعادی که در حج پیش آمده‌اند؛ تغییرات کعبه و اشیای مربوط به آن و توسعه‌های مسجدالحرام؛<ref> برای نمونه:اتحاف الوری،ج۳، ص۱۷۳-۱۷۷ و ۲۰۴-۲۱۴</ref> گزارش‌هایی از کاروان‌های حج کشورهای اسلامی و مسیر حرکت آن‌ها؛<ref>برای نمونه:اتحاف الوری، ج۲، ص۴۰۱، ۴۰۵؛ ج۳، ص۱۳۴، ۱۴۸</ref> رخدادهای سیاسی و نظامی مربوط به حج و مکه<ref>برای نمونه: اتحاف الوری، ج۲، ص۳۶۰، ۴۸۳</ref> و هر‌گونه رویداد در سرزمین‌های دیگر که به گونه‌ای با حج مسلمانان مرتبط بوده‌اند؛<ref>برای نمونه: اتحاف الوری، ج۳، ص۴۸۲</ref> رویدادهای ناگوار طبیعی<ref>اتحاف الوری، ج۲، ص۳۶۱؛ ج۳، ص۳۷</ref> و غیرطبیعی،<ref>برای نمونه: اتحاف الوری، ج۲، ص۱۹۲؛ ج۳، ص۳۷</ref> فعالیت‌های عمرانی و آبادانی مکیان؛ تولد و وفات سرشناسان مکه؛ و گزارش حج سرشناسان کشورهای اسلامی اشاره کرده است.
-==منابع کتاب==
+===ذیلی بر شفاء الغرام===
-خود ابن فهد می‌گوید در این کتاب قصد داشته اطلاعات [[ابوعبدالله فاسی]] (م.۸۳۲ق.) در کتاب [[شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام]] و تلخیص‌های شش‌گانه آن را به ترتیب زمان وقوع رخدادها و سال به سال بیاورد و نیز اطلاعاتی را که در کتاب فاسی ذکر نشده و نیز اخبار مربوط به زمان خویش را ذیل کتاب فاسی بازنگارد. (ج۱، ص۵-۶)از همین روست که که برخی برخی از کتاب او با تعابیری همانند ذیل علی تاریخ مکة الفاسی یاد کرده‌اند که نشان می‌دهد این کتاب تکملة شفاء ‌الغرام* ابوعبدالله فاسی (م.۸۳۲ق.) است.
+خود ابن فهد می‌گوید در این کتاب قصد داشته اطلاعات [[ابوعبدالله فاسی]] (م.۸۳۲ق.) در کتاب [[شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام]] و تلخیص‌های شش‌گانه آن را به ترتیب زمان وقوع رخدادها و سال به سال بیاورد و نیز اطلاعاتی را که در کتاب فاسی ذکر نشده و نیز اخبار مربوط به زمان خویش را ذیل کتاب فاسی بازنگارد.<ref>اتحاف الوری، ج۱، ص۵-۶</ref>از همین روست که که برخی برخی از کتاب او با تعابیری همانند ذیل علی تاریخ مکة الفاسی یاد کرده‌اند که نشان می‌دهد این کتاب تکملة شفاء ‌الغرام ابوعبدالله فاسی (م.۸۳۲ق.) است.
-روش سال‌شمار ابن فهد سرمشق برخی از نویسندگان پس از او شد؛ همانند فرزندش عبدالعزیز (م.۹۲۰ق.) که در کتاب [[بلوغ القِری فی ذیل اتحاف الوری بأخبار ام القُری]] رویدادهای سال ۸۸۵ تا ۹۲۲ق. را ثبت کرد و به روش پدر تفصیل بیشتر داد و مطالب را به ترتیب ماهانه آورد. نیز نوه ابن فهد، جارالله محمد بن عبدالعزیز (م.۹۵۴ق.) در کتاب [[نیل المُنی بذیل بلوغ القری لتکملة اتحاف الوری]] همین شیوه را پی گرفت.
+==اهمیت==
+ابن فهد، به ظاهر، تنها مورخی است که به رویدادهای سال‌های ۸۳۰-۸۸۵ق. پرداخته است. جز او محمد بن احمد صاغانی قرشی (م.۸۵۴ق.) در نوشته‌هایش درباره تاریخ مکه و مسجدالحرام از این دوره زمانی سخن گفته که در مقایسه با اتحاف الوری به لحاظ گستره زمان و مطلب، کم‌برگ است.<ref>اتحاف الوری، ص۱۸</ref>
-==اهمیت==
+دقت و جامعیت نسبی اتحاف الوری در گزارش سالیانه رخدادهای مکه موجب شده تا این کتاب همواره از منابع مهم پژوهشگران به شمار آید. [[محمد بن عبد الرحمن سخاوی]] بدین کتاب بسیار استناد کرده و در الضوء اللامع مطالبی پرشمار از آن آورده است. بر پایه گزارش سخاوی (م.۹۰۲ق.)، استاد او ابن حجر (م.۸۵۲ق.) و نیز [[مقریزی]] (م.۸۴۵ق.) گزارش‌هایی از این کتاب داشته‌اند.<ref>الضوء اللامع، ج۶، ص۱۲۹-۱۳۰</ref> بسیاری از گزارش‌های کتاب [[الإعلام بأعلام البلدالحرام]] نوشته [[قطب الدین نهروالی]] (م.۹۹۰ق.) نیز برگرفته از اتحاف الوری است.<ref>نک: الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص۸۱، ۸۶، ۸۸، ۹۵-۹۷</ref>
-ابن فهد، به ظاهر، تنها مورخی است که به رویدادهای سال‌های ۸۳۰-۸۸۵ق. پرداخته است. جز او محمد بن احمد صاغانی قرشی (م.۸۵۴ق.) در نوشته‌هایش درباره تاریخ مکه و مسجدالحرام از این دوره زمانی سخن گفته که در مقایسه با اتحاف الوری به لحاظ گستره زمان و مطلب، کم‌برگ است.<ref>اتحاف الوری، ص 18</ref>
-دقت و جامعیت نسبی اتحاف الوری در گزارش سالیانه رخدادهای مکه موجب شده تا این کتاب همواره از منابع مهم پژوهشگران به شمار آید. [[محمد بن عبد الرحمن سخاوی]] بدین کتاب بسیار استناد کرده و در الضوء اللامع مطالبی پرشمار از آن آورده است. بر پایه گزارش سخاوی (م.۹۰۲ق.)، استاد او ابن حجر (م.۸۵۲ق.) و نیز [[مقریزی]] (م.۸۴۵ق.) گزارش‌هایی از این کتاب داشته‌اند.<ref>الضوء اللامع، ج6، ص 129-130</ref> بسیاری از گزارش‌های کتاب [[الإعلام بأعلام البلدالحرام]] نوشته [[قطب الدین نهروالی]] (م.۹۹۰ق.) نیز برگرفته از اتحاف الوری است.<ref>نک: الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص  81، 86، 88، 95-97</ref>
+روش سال‌شمار ابن فهد سرمشق نیز برخی از نویسندگان پس از او شد؛ همانند فرزندش عبدالعزیز (م.۹۲۰ق.) که در کتاب [[بلوغ القِری فی ذیل اتحاف الوری بأخبار ام القُری]] رویدادهای سال ۸۸۵ تا ۹۲۲ق. را ثبت کرد و به روش پدر تفصیل بیشتر داد و مطالب را به ترتیب ماهانه آورد. نیز نوه ابن فهد، جارالله محمد بن عبدالعزیز (م.۹۵۴ق.) در کتاب [[نیل المُنی بذیل بلوغ القری لتکملة اتحاف الوری]] همین شیوه را پی گرفت.
 ==چاپ‌ها==
 [[فهیم محمد شلتوت]]، محقق عربستانی، جلد یکم کتاب را با سه نسخه خطی و جلد دوم و سوم را با دو نسخه تصحیح کرده و در آغاز هر جلد مقدمه‌ای کوتاه نوشته است. این سه جلد را «مرکز البحث العلمی و احیاء التراث الاسلامی» به سال ۱۴۰۴ق. چاپ کرده است. عبدالکریم باز، بخش دیگر کتاب را در یک جلد تصحیح نموده و به سال ۱۴۰۸ق. در همان مرکز به چاپ سپرده است.
-هر دو مصحح، منابع گزارش‌های کتاب را تحقیق کرده و آن‌ها را در پانوشت، همراه برخی توضیحات دیگر آورده‌اند. افزون بر نسخه‌های خطی یاد شده، از دیگر منابع تاریخی سود جسته‌اند و گاه نیز کلمه‌ای را از خود بر متن افروده اند.این چهار جلد دارای ۲۷۸۸ صفحه است. جلد پنجم ویژه فهرست‌های کتاب است که با کوشش محمد اسماعیل سید احمد، صادق بیلی و محمد ابوشادی فراهم آمده و در سال ۱۴۱۰ چاپ شده است.
+هر دو مصحح، منابع گزارش‌های کتاب را تحقیق کرده و آن‌ها را در پانوشت، همراه برخی توضیحات دیگر آورده‌اند. افزون بر نسخه‌های خطی یاد شده، از دیگر منابع تاریخی سود جسته‌اند و گاه نیز کلمه‌ای را از خود بر متن افروده‌اند.این چهار جلد دارای ۲۷۸۸ صفحه است. جلد پنجم ویژه فهرست‌های کتاب است که با کوشش محمد اسماعیل سید احمد، صادق بیلی و محمد ابوشادی فراهم آمده و در سال ۱۴۱۰ چاپ شده است.
+==پیوند به بیرون==
+* [http://phz.hajj.ir/422/9335 پایگاه پژوهشکده حج، دانشنامه حج]
 ==پانویس==
 {{پانویس}}
@@ خط ۲۷: / خط ۶۲: @@
 ==منابع==
 {{منابع}}
-* اتحاف الوری باخبار ام القری: عمر بن محمد بن فهد (م.۸۸۵ق.)، به کوشش شلتوت و عبدالکریم، مکه، مرکز البحث العلمی و احیاء التراث الاسلامی، ۱۴۰۴ق
+{{دانشنامه
-* الإعلام بأعلام بیت الله الحرام: محمد بن احمد النهروالی (م.۹۹۰ق.)، به کوشش علی محمد، قاهره، المکتبة الثقافیة الدینیه، ۲۰۰۴م
+ | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/9335
-* بلوغ القری فی ذیل اتحاف الوری باخبار ام القری: عبدالعزیز بن النجم بن فهد (م.۹۲۲ق.)، به کوشش صلاح الدین بن خلیل ابراهیم و دیگران، قاهره،‌دار القاهره، ۲۰۰۵م
+ | عنوان = اتحاف الوری
-* الدر الکمین بذیل العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین: عمر بن محمد بن فهد (م.۸۸۵ق.)، به کوشش عبدالملک بن دهیش، بیروت،‌دار خضاعه، ۲۰۰۰م
+ | نویسنده = ابراهیم احمدیان
-* الضوء اللامع: شمس الدین السخاوی (م.۹۲۰ق.)، قاهره،‌دار الکتاب الاسلامی
+}}
-* غایة المرام بأخبار سلطنة البلد الحرام: عبدالعزیز بن فهد المکی (م.۹۲۰ق.)، به کوشش فهیم شلتوت، جده،‌دار المدنی، ۱۹۸۶م
+* '''اتحاف الوری باخبار ام القری''': عمر بن محمد بن فهد (م.۸۸۵ق.)، به کوشش شلتوت و عبدالکریم، مکه، مرکز البحث العلمی و احیاء التراث الاسلامی، ۱۴۰۴ق
+* '''الإعلام بأعلام بیت الله الحرام''': محمد بن احمد النهروالی (م.۹۹۰ق.)، به کوشش علی محمد، قاهره، المکتبة الثقافیة الدینیه، ۲۰۰۴م
+* '''بلوغ القری فی ذیل اتحاف الوری باخبار ام القری''': عبدالعزیز بن النجم بن فهد (م.۹۲۲ق.)، به کوشش صلاح الدین بن خلیل ابراهیم و دیگران، قاهره،‌دار القاهره، ۲۰۰۵م
+* '''الدر الکمین بذیل العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین''': عمر بن محمد بن فهد (م.۸۸۵ق.)، به کوشش عبدالملک بن دهیش، بیروت، دار خضاعه، ۲۰۰۰م
+* '''الضوء اللامع''': شمس الدین السخاوی (م.۹۲۰ق.)، قاهره، دار الکتاب الاسلامی
+* '''غایة المرام بأخبار سلطنة البلد الحرام''': عبدالعزیز بن فهد المکی (م.۹۲۰ق.)، به کوشش فهیم شلتوت، جده،‌دار المدنی، ۱۹۸۶م
+{{پایان}}
+{{کتاب‌های مرتبط با حج}}
+<onlyinclude>{{تکمیل مقاله
+ | شناسه = شد
+ | جعبه اطلاعات = شد
+ | عنوان‌بندی = شد
+ | ویرایش = شد
+ | لینک‌دهی =
+ | عکس = شد
+ | جعبه نقل قول =
+ | پیوند به بیرون =
+ | مطالعه بیشتر =
+ | پانویس و منابع = شد
+ | ناوبری = شد
+ | رده = شد
+ | تغییر مسیر =
+}}<onlyinclude>
-==پیوند به بیرون==
+[[رده:کتاب‌های تاریخ مکه]]
-* [http://phz.hajj.ir/422/9335 پایگاه پژوهشکده حج، دانشنامه حج]
+[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]

ن ب و کتاب‌شناسی مکه
منابع تاریخ و جغرافیای مکه	اخبار مکه ازرقی • اخبار مکه ابن اعرابی • اخبار مکه ابن ساج • اخبار مکه ابن شبه • اخبار مکه ابن منده • اخبار مکه حسنی • اخبار مکه رازی • اخبار مکه فاکهی • اخبار مکه مدائنی • اخبار مکه واقدی • تاریخ المستبصر (کتاب) • اخبار مکه وستنفلد • اخبار الوری باخبار ام القری • بلوغ‌القری فی ذیل اتحاف‌الوری • التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم • تاریخ مکه (احمد سباعی) • تاریخ مکه (محمد بن علی طبری) • غایه‌المرام • تاریخ مکة المشرفة و المسجدالحرام و المدینة الشریفة و القبر الشریف (کتاب) • تنضید العقود السنیه (کتاب) • الجامع اللطیف فی فضل مکة و اهلها و بناء البیت الشریف
پژوهش‌ها در تاریخ و جغرافیای مکه	تاریخ جغرافیایی مکه معظمه و مدینه طیبه (کتاب) • جنات ثمانیه • الحجاز فی صدر الاسلام
فضائل‌نگاری مکه	الجامع اللطیف فی فضل مکة و اهلها و بناء البیت الشریف • اثارة الترغیب و التشویق
سفرنامه‌ها	تحفة النظار (کتاب) • تحفةالکرام (کتاب) • تذکار الحجاز (کتاب) • تاج المفرق فی تحلیة علماء المشرق (کتاب) •الارتسامات اللطاف فی خاطر الحاج الی اقدس مطاف • التحفة الایقاظیة فی الرحلة الحجازیة • الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه • انس الساری • الايام المبرورة في البقاع المقدسه • اناشید الحاج بوی منثون • اسفار الانوار • ارض المعجزات (کتاب) • بلغةالمرام فی الرحلة الی بیت‌الله الحرام و الی المدینة النبویه • بلوغ‌المرام بالرحلة الی بیت‌‌الله الحرام • الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه • التحلیق الی البیت العتیق • تیر اجل در صدمات راه جبل (کتاب) • از بین النهرین تا ماوراء النهر • تذکرة الطریق (کتاب) • تحفةالعراقین • تحفةالحرمین و سعادةالدارین • تحفة الحرمین(قادری) • به سوی خدا می‌رویم • به سوی خانه خدا • بزم غریب • با من به خانه خدا بیایید • انیس الحجاج • بزم غریب • با من به خانه خدا بیایید • سفرنامه ای قوم به حج رفته • آهنگ حجاز • جادة العاشقین • حجازیه
سفرنامه‌شناسی مکه	جمهرة الرحلات •
تراجم‌نگاری‌ها	العقد الثمین • الدرالکمین •