مسجد عثمان (مدینه): تفاوت میان نسخه‌ها

مسجد عثمان
اطلاعات اوليه
نام‌های دیگر	مسجد ذو النورين
مکان	عربستان * مدینه *
کاربری	مسجد
جنبه دینی
بزرگداشت نزد	مسلمانان
وابسته به دین/مذهب	اسلام
آیین‌ها	اقامه نماز جماعت
تاریخ بنا
زمان پایه‌گذاری	قرن 15هجری
وضعیت فعلی
وضعیت بنا	موجود
	مسیریابی در حال بارگیری نقشه...

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۱۹

مسجد عثمان بن عَفان، یکی از مساجد مدینه در کشور عربستان است که در اوایل قرن پانزدهم هجری ساخته شده است. این مسجد در جنوب مسجدالنبی با فاصله 425 متر واقع شده و در محدوده مصلای پیامبر(ص) قرار گرفته است.

مکان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این مسجد در مدینه جنوب مسجدالنبی با فاصله 425 متر واقع شده و با مسجد غَمامه 322 متر فاصله دارد و در محدوده مصلای پیامبر(ص) قرار گرفته است.^[۱]

نام[ویرایش | ویرایش مبدأ]

برخی محققین احتمال داده اند که نام عثمان بر روی این مسجد، به خاطر این است که در محدوده مساجد مصلی، به نام همه خلفای نخستین، مسجدی وجود داشته، و این مسجد را جهت تکمیل اسامی خلفای چهارگانه اینگونه نام گذاشته‌اند.^[۲] همچنین این مسجد امروزه در مدینه به مسجد ذوالنورین نیز شناخته می‌شود.

تاریخچه بنای امروزی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ساختمان فعلی این مسجد را در حدود1410هجری، شیخ خاشقچی ساخت و به اداره اوقاف عربستان واگذار کرد. بنابر این، وجود آن در محدوده مُصلّی پیامبر(ص) و در نزدیکی حرم پیامبر(ص)، نباید این تصور را به وجود آورد که مسجد مذکور، از مساجد قدیمی مربوط به عصر نبوی است.^[۳]

مسجد تا سال 2012 دارای یک مناره بوده که دفتر شئونات اسلامی به دلیل نشت آب زیاد از زیر آن و کج شدن مناره، آن را تخریب کرد.^[۴] از آن پس مسجد به حالت امروزی با یک گنبد و بدون مناره است.

پیشینه بنا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پیش از بنای امروزی مسجد عثمان(که جنوب مسجد النبی است)، مسجد قدیمی‌تری با همین نام، درمحدوده شمال غربی مسجد النبی و داخل قلعه سلطانیه قرار داشت.^[۵] میتوان مسجد قدیمی عثمان را کاملا جدا از مسجد فعلی در نظر گرفت که پیشنه آن موجود است ولی ساختمانش مفقود میباشد.

زمان دقیق تاسیس مسجد قدیمی عثمان مشخص نیست اما علی بن موسی در سال ۱۳۰۳ قمری / 1885م به وجود مسجدی به نام عثمان بن عفان در قعله سلطانیه در مدینه اشاره کرده و آن را مسجدی با یک مناره توصیف کرده است؛^[۶] قلعه‌ای که سلطان سلیمان عثمانی (حکومت 926-974) در سده دهم بنا کرده بود. گفته اند که سربازان داخل قلعه در این مسجد نماز می‌خواندند.^[۷] برخی از پژوهشگران این مسجد را ساخته شده در محل مصلای پیامبر در سال اول هجرت دانسته اند؛ محلی که در اصل خانه حکیم بن العداء بوده است و به آن دار ابی یسار گفته می‌شد.^[۸]^[۹]

ساختمان مسجد در 1338 قمری مخروبه شد و در 1370 قمری در پروژه‌های توسعه‌ای این منطقه به همراه قلعه از بین رفت.^[۱۰] شیخ خاشقچی بنای جدید را با جابجایی در موقعیت مکانی، در دهه نخست سده پانزدهم هجری در مکان فعلی ساخته است.^[۱۱]

برخی از پژوهشگران برآنند که مسجد عثمان در محل مسجد تاجوری ساخته شده است. مسجد تاجوری در حدود سال ۱۰۰۰ قمری به دست شیخ حسن تاجوری، از مدرسان مسجد نبوی، ساخته شد.^[۱۲]

نگارخانه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تصاویر نمای داخلی مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نمای کلی داخل
محراب مسجد عثمان
ورودی
گنبد و سقف مسجد
مصلی و پنجره های ضلع جنوبی مسجد

تصاویر نمای خارجی مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تصاویر مسجد با مناره، پیش از 2012 میلادی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تصاویر قدیمی از قلعه سلطانیه و نمای دور از مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تصویری از مناره مسجد که جزئی از دیوار قلعه است در سال 1345هجری
محدوده قدیمی مسجد در تصاویر هوایی - غرب و شمال غربی مسجد النبی
تصویر کلی مدینه در ١٨٨٠میلادی و 1297 هجری، در تصویر به ترتیب ظاهر میشود: ١ برج باب الشامی ٢ قبه ومأذنه مسجد عثمان ٣ باب الشامی 4. قلعه سلطانیه
منظر کلی مدينه منوره که قلعه سلطانیه و باب الشامی و مسجدنبوی در آن مشخص است
در سمت چپ تصویر مناره و قبه قدیمی مسجد مشخص است.
تصویر فوق فاصله مسجدهای مصلی را تا یکی از گوشه‌های ساختمان فعلی مسجدالنبی نشان می‌دهد.

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ مساجد الاثریة، ص261
↑ مساجد الاثریة، ص262
↑ مساجد الاثریة، ص261
↑ https://www.okaz.com.sa/local/na/1526706
↑ فصول من تاریخ المدینة المنورة، ص52
↑ وصف المدینة المنورة، ص16
↑ تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص138و 134
↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء 4، ج2، ص85 و 78
↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء 4، ج2، ص76.
↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء 4، ج2، ص87.
↑ مساجد الاثریة، ص262
↑ مساجد الاثریه، ص ۲۶۱

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی1418ه، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.
وصف المدینه المنوره، علی بن موسی، مطبعة نهضة مصر.
معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
فصول من تاریخ المدینة المنورة، علی حافظ، ناشر:مؤلف. الطبعة الثالثة 1417ه-1996م.

[:0-1] مساجد الاثریة، ص261

[2] مساجد الاثریة، ص262

[:02-3] مساجد الاثریة، ص261

[4] ttps://www.okaz.com.sa/local/na/1526706

[5] فصول من تاریخ المدینة المنورة، ص52

[6] وصف المدینة المنورة، ص16

[7] تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص138و 134

[8] معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء 4، ج2، ص85 و 78

[9] معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء 4، ج2، ص76.

[10] معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء 4، ج2، ص87.

[:1-11] مساجد الاثریة، ص262

[12] مساجد الاثریه، ص ۲۶۱

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{جعبه اطلاعات بنا
 | عنوان = مسجد عثمان
-| تصویر =
+| تصویر = مسجد_عثمان.png
 | پیوند تصویر =
 | توضیح تصویر =
-| نام‌های دیگر =
+| نام‌های دیگر = مسجد ذو النورين
 | مکان = [[عربستان]] * [[مدینه]] *
 | کاربری = مسجد
@@ خط ۲۴: / خط ۲۴: @@
 | طول جغرافیایی = 39.609435
 | توضیح نقشه =
-}}'''مسجد عثمان'''، یکی از مساجد [[مدینه]] در [[کشور عربستان]] است که در  اوایل قرن 15 قمری ساخته شده و بر این اساس، جزء مساجد قدیمی عصر نبوی محسوب نمی‌شوند.
+}}'''مسجد عثمان بن عَفان'''، یکی از مساجد [[مدینه]] در [[کشور عربستان]] است که در  اوایل قرن پانزدهم هجری ساخته شده است. این مسجد در جنوب [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] با فاصله 425 متر واقع شده و در محدوده [[مصلای پیامبر(ص)]] قرار گرفته است.
-این مسجد کمی دور‌تر از [[مناخه]] در مسیر [[مسجد بلال]] واقع است.
+==مکان==
-==موقعیت جغرافیایی==
+این مسجد در [[مدینه]] جنوب [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] با فاصله 425 متر واقع شده و با [[مسجد غمامه|مسجد غَمامه]] 322 متر فاصله دارد و در محدوده [[مصلای پیامبر(ص)]] قرار گرفته است.<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=261 مساجد الاثریة، ص261]</ref>
-در فاصله‌ای دورتر از [[مناخه]] به سمت مسجد کنونی بلال، مسجدی است به نام «مسجد عثمان» که بر اساس گفته مورّخانِ جدیدِ تاریخ مدینه، بنای آن به چند دهه گذشته باز می‌گردد.
+== نام ==
+برخی محققین احتمال داده اند که نام عثمان بر روی این مسجد، به خاطر این است که در محدوده مساجد مصلی، به نام همه خلفای نخستین، مسجدی وجود داشته، و این مسجد را جهت تکمیل اسامی خلفای چهارگانه اینگونه نام گذاشته‌اند.<ref>مساجد الاثریة، ص262</ref> همچنین این مسجد امروزه در مدینه به مسجد ذوالنورین نیز شناخته می‌شود.
-این مسجد در جهت جنوبی مسجد النبی با فاصله 425 متر واقع شده و با مسجد غمامه 322متر فاصله دارد<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=261 مساجد الاثریة، ص261]</ref> و در محدوده [[مصلای پیامبر(ص)]] قرار گرفته است.
+== تاریخچه بنای امروزی ==
+ساختمان فعلی این مسجد را در حدود1410هجری، شیخ خاشقچی ساخت و به اداره اوقاف عربستان واگذار کرد. بنابر این، وجود آن در محدوده [[مصلای پیامبر(ص)|مُصلّی پیامبر(ص)]] و در نزدیکی [[مسجد النبی|حرم پیامبر(ص)]]، نباید این تصور را به وجود آورد که مسجد مذکور، از مساجد قدیمی مربوط به عصر نبوی است.<ref name=":02">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=261 مساجد الاثریة، ص261]</ref>
-== درباره بنا ==
+مسجد تا سال 2012 دارای یک مناره بوده که دفتر شئونات اسلامی به دلیل نشت آب زیاد از زیر آن و کج شدن مناره، آن را تخریب کرد.<ref>https://www.okaz.com.sa/local/na/1526706</ref> از آن پس مسجد به حالت امروزی با یک گنبد و بدون مناره است.
-مساحت بنا 520 متر است<ref name=":0" />
+== پیشینه بنا ==
+پیش از بنای امروزی مسجد عثمان(که جنوب مسجد النبی است)، مسجد قدیمی‌تری با همین نام، درمحدوده شمال غربی مسجد النبی و داخل قلعه سلطانیه قرار داشت.<ref>فصول من تاریخ المدینة المنورة، ص52</ref> میتوان مسجد قدیمی عثمان را کاملا جدا از مسجد فعلی در نظر گرفت که پیشنه آن موجود است ولی ساختمانش مفقود میباشد.
-== تاریخچه بنا ==
+زمان دقیق تاسیس مسجد قدیمی عثمان مشخص نیست اما علی بن موسی در سال ۱۳۰۳ قمری / 1885م به وجود مسجدی به نام عثمان بن عفان در قعله سلطانیه در مدینه اشاره کرده و آن را مسجدی با یک مناره توصیف کرده است؛<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D8%B5%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87.pdf&page=16 وصف المدینة المنورة، ص16]</ref> قلعه‌ای که سلطان سلیمان عثمانی (حکومت  926-974) در سده دهم بنا کرده بود. گفته اند که سربازان داخل قلعه در این مسجد نماز می‌خواندند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=138 تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص138و 134]</ref> برخی از پژوهشگران این مسجد را ساخته شده در محل مصلای پیامبر در سال اول هجرت دانسته اند؛ محلی که در اصل خانه حکیم بن العداء بوده است و به آن دار ابی یسار گفته می‌شد.<ref>معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء 4، ج2، ص85 و 78</ref><ref>معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء 4، ج2، ص76.</ref>
-ساختمان فعلی این مسجد را در حدود1410هجری، شیخ خاشقچی ساخت و به اداره اوقاف عربستان واگذار کرد. بنابر این، وجود آن در محدوده [[مصلای پیامبر(ص)|مُصلّی پیامبر(ص)]] و در نزدیکی [[مسجد النبی|حرم پیامبر(ص)]]، نباید این تصور را به وجود آورد که مسجد مذکور، از مساجد قدیمی مربوط به عصر نبوی است.<ref name=":0" />
+ساختمان مسجد در 1338 قمری مخروبه شد و در 1370 قمری در پروژه‌های توسعه‌ای این منطقه به همراه قلعه از بین رفت.<ref>معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء 4، ج2، ص87.</ref> شیخ خاشقچی بنای جدید را با جابجایی در موقعیت مکانی، در دهه نخست سده پانزدهم هجری در مکان فعلی ساخته است.<ref name=":1">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=262 مساجد الاثریة، ص262]</ref>
-اما پیش از این ساختمان قدیمی‌تری از این مسجد در همین محدوده [[مصلای پیامبر(ص)]] وجود داشته و  و خیاری (متوفی 1380ه) از وجود این مسجد سخن به میان آورده.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D8%A7.pdf&page=138 تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص138و 134]</ref> همچنین سفرنامه نویسی در سال 1303ه/1885م مسجد عثمان را در داخل دیده و توصیف کرده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D8%B5%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87.pdf&page=16 وصف المدینة المنورة، ص16]</ref> در واقع نسخه قدیمی این مسجد در پروژه‌های توسعه‌ای این منطقه از بین رفته و شیخ خاشقچی بنای جدید را با مقداری جابجایی، در مکان فعلی ساخته است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=262 مساجد الاثریة، ص262]</ref>
+برخی از پژوهشگران برآنند که مسجد عثمان در محل مسجد تاجوری ساخته شده است. مسجد تاجوری در حدود سال ۱۰۰۰ قمری به دست شیخ حسن تاجوری، از مدرسان مسجد نبوی، ساخته شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87.pdf&page=261 مساجد الاثریه، ص ۲۶۱]</ref>
-کعکی گزارش هایی مبنی بر بازگشت تاریخچه بنا به عصر نبوی آورده، و اشاراتی به بازسازی و ترمیم‌های متعدد بنا در قرن 13 کرده است. همچنین به ادعای وی ساختمان مسجد با انفجار قلعه در 1338ه مخروبه شد و در 1370ه همراه با
+== نگارخانه ==
-==پیشینه بنا==
+==== تصاویر نمای داخلی مسجد ====
-به نظر میرسد اولین گزارشها از این بنا
+<gallery>
+پرونده:نمای کلی داخل.png|'''نمای کلی داخل'''
+پرونده:محراب مسجد عثمان.png|'''محراب مسجد عثمان'''
+پرونده:ورودی.png|'''ورودی'''
+پرونده:سقف.png|'''گنبد و سقف مسجد'''
+پرونده:مصلی و پنجره های دیوار جنوبی مسجد.png|'''مصلی و پنجره های ضلع جنوبی مسجد'''
+</gallery>
+== تصاویر نمای خارجی مسجد ==
+<gallery>
+پرونده:عثمان.jpg|alt=
+پرونده:1403-05-02 00 31 35-Google Maps.png|alt=
+پرونده:Image-135044-othman-bin-affan-mosque-daytime-religious-tourist-attract-preview.jpg|alt=
+پرونده:1403-05-02 00 40 16-Google Maps.png|alt=
+پرونده:1403-05-02 00 41 53-Google Maps.png|alt=
+</gallery>
+==== تصاویر مسجد با مناره، پیش از 2012 میلادی ====
+<gallery>
+پرونده:206392.jpg|alt=
+پرونده:2931.jpg|alt=
+پرونده:Unnamed.jpg|alt=
+پرونده:1403-05-02 00 01 38-Google Maps.png|alt=
+</gallery>
+==== تصاویر قدیمی از قلعه سلطانیه و نمای دور از مسجد ====
+<gallery>
+پرونده:02عثمان.jpg|تصویری از مناره مسجد که جزئی از دیوار قلعه است در سال 1345هجری
+پرونده:7.jpg|محدوده قدیمی مسجد در تصاویر هوایی - غرب و شمال غربی مسجد النبی
+پرونده:عثمان8.jpg|تصویر کلی مدینه در ١٨٨٠میلادی و 1297 هجری، در تصویر به ترتیب ظاهر میشود:  ١ برج باب الشامی ٢ قبه ومأذنه مسجد عثمان ٣ باب الشامی 4. قلعه سلطانیه
+پرونده:عثمان1.jpg|alt=
+پرونده:عثمان3.jpg|alt=
+پرونده:9.jpg|منظر کلی مدينه منوره که قلعه سلطانیه و باب الشامی و مسجدنبوی در آن مشخص است
+پرونده:1403-05-02 00 25 17-المعالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ الجزء الرابع المجلد الثانی.pdf and.png|در سمت چپ تصویر مناره و قبه قدیمی مسجد مشخص است.
+پرونده:نقشه مسجدهای مصلا.png|تصویر فوق فاصله مسجدهای مصلی را تا یکی از گوشه‌های ساختمان فعلی مسجدالنبی نشان می‌دهد.
+</gallery>
+== جستارهای وابسته ==
+* [[مصلای پیامبر(ص)|مصلای پیامبر]]
+* [[مسجد امام علی (مناخه)]]
 ==پانویس==
@@ خط ۵۳: / خط ۹۶: @@
 ==منابع ==
-* '''المساجد الاثرية فى المدينة المنورة'''، محمد الياس عبدالغنى، مدينه، ١٩٩٨.
+* '''مساجد الاثریه'''، محمد الیاس عبدالغنی1418ه، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
+* '''تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا'''، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض  عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.
-{{منابع}}{{پایان}}
+* '''وصف المدینه المنوره'''، علی بن موسی، مطبعة نهضة مصر.
+* '''معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ'''، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
+* '''فصول من تاریخ المدینة المنورة'''، علی حافظ، ناشر:مؤلف. الطبعة الثالثة 1417ه-1996م.
 {{مساجد}}
 [[رده:مسجدهای مدینه]]
 [[رده:مکان‌های مذهبی مدینه]]

ن ب و مساجد
عربستان	مسجد الحرام • مسجد النبی • مسجد قبا • مسجد ذوالحلیفه • مسجد ردالشمس • مسجد خیف • مسجد غدیر خم • مسجد الغنم • مسجد مختفی • مسجد حمزة بن عبدالمطلب • مسجد بلال بن رباح • مسجد جن • مسجد الرایه • مسجد المتکا • مسجد شجره • مسجد الاجابه • مسجد عرفه • مسجد تنعیم • مسجد صفائح • مسجد امام علی (تنعیم) • مسجد شجره (حدیبیه) • مسجد جعرانه • مسجد فتح • مسجد سقیا • مسجد بنوحرام • مسجد ثنیة الوداع • مسجد ذباب • مسجد الدرع • مسجد البحیر • مسجد ثنایا • مسجد مغیسله • مسجد مشعرالحرام • مسجد خیف • مسجد البیعه • مسجد النحر • مسجد الكبش • مساجد خندق • مسجد امام علی (مدینه) • مسجد عثمان • مسجد قبلتین • مسجد صخرات • مسجد راتج • مسجد البیعه (مکه)
عراق	مسجد کوفه • مسجد سهله • مسجد حنانه • مسجد شیخ طوسی • مسجد شیخ انصاری • مسجد هندی • مسجد الخضراء • مسجد صعصعة بن صوحان • مسجد زید بن صوحان • مسجد الحمراء • مسجد براثا • مسجد عتیقه • مسجد پنجه امام علی(ع) • مسجد ردالشمس • مسجد الراس • مسجد رأس الحسین(ع) (کربلا) • مسجد عمران بن شاهین • مسجد شهید اول (کربلا) • مسجد صاحب حدائق (کربلا)
ایران	مسجد جمکران • مسجد گوهرشاد • مسجد آقابزرگ کاشان • مسجد امام (اصفهان) • مسجد حکیم اصفهان • مسجد سلماسی • مسجد شیخ لطف‌الله • مسجد جامع یزد • مسجد اعظم قم • مسجد امام حسن عسکری قم • مسجد سید اصفهان
سوریه	مسجد جامع اموی • مشهد الحسین(حلب)
مصر	مسجد حاکم مصر • مسجد جیوشی
فلسطین	مسجد الاقصی • مسجد صخره
مرتبط	مسجد • مسجد جامع