مسجد البیعه (مکه)
اطلاعات اوليه | |
---|---|
تأسیس | قرن دوم هجرى |
کاربری | عبادت |
مکان | مکه |
مشخصات | |
مساحت | ٣٧۵ متر مربع |
وضعیت | فعال |
مسجد البیعه، مسجدی در مکه در کشور عربستان و در محل بیعت مردم يثرب با رسول خدا(ص) ساخته شده است.
تاریخ بنای این مسجد به قرن دوم هجرى باز مىگردد و از مساجد مورد توجه حجاج طى قرون متمادى بوده و زيارت مىشده است.
در دورههای مختلف بارها بازسازی شده است. این مسجد، زمانى درون شعبى بر فراز تپهاى كه اطرافش كوه بود، قرار داشت، ولی اكنون با صاف كردن آن كوهها، حتى تا دهها متر آن سوتر، اطراف مسجد خالى از كوه و تپه و در عرض خيابانكشى و پلسازى واقع شده است.
علت نامگذاری
زمانى كه مردم يثرب با اسلام آشنا شدند، در ايام حج، و در جمره عقبه، براى نخستينبار با رسول خدا(ص) بيعت كردند و پس از آن بود كه اسلام در مدينه گسترش يافت. اين رويداد مهمى بود كه مسلمانان عظمت و بزرگى آن را درک كرده و به همين دليل، در محل اين بيعت، مسجدى ساختند كه به نام «مسجد البيعه» شهرت يافت.
موقعیت مکانی
مسجد البیعه، در مکه و در نزدیکی عقبه قرار گرفتهاست. ابن فهد قدیمترین منبعی که از این مسجد گزارش داده، درباره موقعیت مکانی آن چنین میگوید: «اين مسجد در نزديكى عقبه قرار دارد، جايى كه حدّ نهايى منا از طرف مكه است. این مسجد، در شِعبى است كه دست چپ كسى است كه از منا به سوى مكه مىرود. فاصله مسجد البيعه تا جمره عقبه يك غَلْوَه (فاصلهاى كه يك تير پرتاب ميشود.) يا اندكى بيشتر است.» [۱]
ساخت مسجد
بنابر کتیبهای که از سال 144 قمری برجای مانده و بر دیوار غربی مسجد نصب شده، ساخت این مسجد بهدستور ابوجعفر منصور عباسی انجام گرفتهاست. متن کتیبه بدین شرح است: «امر عبدالله اميرالمؤمنين ادامه الله ببنيان هذا المسجد مسجد البيعة التى كانت اول بيعة بويع بها رسول اللّه صلى الله عليه و سلم». [۲] و در كتيبه ديگر آمده است: «هذا امر عبدالله امير المؤمنين أكرمه اللّه ببنيان مسجد البيعة لحاج بيت الله و ابن السبيل على يدى السرى بن عبدالله فى سنة أربع و أربعين و مائة، أعظم الله أجر أمير المؤمنين فيما أذن له به من عمل صالح أحسن عليه». [۳]
بازسازى مسجد
کتیبهای از سال 625 قمری نیز بر دیوار جنوبی مسجد نصب شده است و ساخت مسجد در زمان مستنصر عباسی خبر میدهد.[۴] اخبارى درباره بازسازى این مسجد در دوره عثمانى نیز نقل شده است. در منابع آمده است كه اين مسجد در سال يک هزار و دويست و پنجاه واندى در سلطنت عبدالحميدخان تعمير شد، در حالى كه يک رواق در قبله با محرابى داشت. توصیف آن چنین است: مقابل آن، صحن بزرگى است با ديوارهاى بلند كه در حال حاضر آباد است. طول مسجد از محراب تا آخر صحن آن ٣٨ ذراع و يک ششم است. [۵]
بدگویی ابن تیمیه از مسجد البیعه و اقبال مردم به این مسجد
ابن تیمیه که مردم را از رفتن به اماکن متبرک نهی میکرد، به این مسجد نیز توجه داشته و از اینکه مردم زمان وی به این مسجد اقبال نشان میدادند؛ انتقاد کرده و به صراحت به بدگویی از این مسجد پرداخته است.[۶]
مساحت مسجد
تاریخ القویم آخرین مساحتی که برای مسجد البیعه ذکر کرده، 375 متر است. [۷]اما پس از آن در اثر بازسازی که ملک فهد سعودی انجام داد، مساحت مسجد به 500 متر افزایش یافت. در این افزایش مسجد به شکل مستطیلی بود که طول آن در جهت شمالی 27/90 متر و عرض آن در جهت شرقی 17 متر بود. ارتفاع دیوارهایش 7متر بود. همچنین ارتفاع دیوار قبله نیز 7متر بود و طول آن 6/85 متر، ارتفاع دیوار شرقی 4متر، ارتفاع دیوار دوم رواق که از شمال و جنوب مسجد را می پوشاند 3/20 متر بود.[۸]
وضعیت کنونی
در سال ١۴٣٠ قمری منطقه منى بسيار توسعه يافته و بخشهايى از دو كوه در دو طرف جمرات برداشته شده و پلهاى چند طبقه تازهاى در اطراف آن ساخته شده است. مسجد كه زمانى درون شعبى بر فراز تپهاى كه اطرافش كوه بود، قرار داشت، اكنون با صاف كردن آن كوهها، اطراف مسجد خالى از كوه و تپه و در عرض خيابانكشى و پلسازى شده است.
پانویس
منابع
- اخبار مكة: ابوعبدالله محمد بن اسحاق الفاكهى، تصحيح عبدالملك بن دهيش، ١٩٩۴.
- الكافى: ثقةالاسلام كلينى، تصحيح: على اكبر غفارى، تهران، دارالكتب الاسلاميه.
- افادة الانام باخبار بلدالله الحرام.
- اتحاف الورى بأخبار ام القرى: عمر بن فهد، مكه، دانشگاهام القرى، ١٩٨٣.
- التاريخ القويم لمكة و بيت الله الكريم: محمد طاهر كردى، ج ۵ مكه، مكتبة النهضة الحديثة، ١۴١٢ ق.
- الاثار الاسلامية فى مكة المكرمه: الحارثى، ١۴٣٠.