چاه سقیا
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| مکان | مدینه |
| جنبه دینی | |
| بزرگداشت نزد | مسلمانان |
| تاریخ بنا | |
| رویدادها | نوشیدن آب توسط پیامبر اسلام (ص) |
چاه سُقیا در شهر مدینه منطقه «الفلجان» و نزدیک مسجد سقیا قرار دارد و به نام‌های بئر مالک و بئر الأعجام نیز شناخته می‌شود. این چاه در جنگ بدر مورد استفاده پیامبر اسلام (ص) و مسلمانان قرار گرفت، جایی که پیامبر (ص) در کنار آن لشکر را مستقر کرد و برای اهل مدینه دعا کرد. چاه سقیا توسط بنی‌مخزوم حفر شده و در طول تاریخ چندین بار بازسازی شده است. در حال حاضر این چاه خشک شده و به‌طور کامل به دلیل توسعه‌های شهری سعودی مسدود شده است.
موقعیت مکانی
چاه سقیا در جنوب مسجد سقیا و در منطقه راه‌آهن عنبریه واقع بوده،[۱] همچنین این منطقه به نام «البقع»[۲] و «منزله النقا» نیز شهرت داشته است.[۳]
پیامبر و چاه سقیا
چاه سقیا یکی از چاه‌های معروف و تاریخی است[۴] پیامبر اسلام (ص) در هنگام عبور از این چاه در جنگ بدر، لشکر خود را در کنار آن مستقر کرده[۵] و در مسجد آن نماز خوانده[۶] و برای اهل مدینه دعا کرده است.[۷]
پیامبر اسلام (ص) از آب گوارای این بئر برای خود[۸] و یارانش استفاده می‌کرد؛ و زمانی که آب چاه‌های مدینه کم شده بود، برای پیامبر اسلام (ص) آب شیرین از چاه سقیا می‌آوردند.[۹]
مالک و فرزندانش، آب را از بئر السقیا به خانه‌های همسران پیامبر می‌آوردند.[۱۰] همچنین بلال بن رباح، غلام پیامبر، به‌طور دوره‌ای از بئر غرس یا بئر السقیا[۱۱] برای پیامبر آب می‌آورد.[۱۲]
پیشینه
در زمان جنگ بدر، زمانی که پیامبر اسلام (ص) و مسلمانان در حال مبارزه با یهودیان بودند، به این مکان رسیدند و جنگیدند.[۱۳] یکی از صحابه نقل می‌کند که پدرش به او گفت: «ما در نزدیکی بئر السقیا با یهودیان در منطقه حسیکه (حُسَیکه نام جایی است در مدینه، در کنار کوه ذباب، در این آبادی یهودیان سکونت داشتند)[۱۴] نبرد کردیم و پیروز شدیم.[۱۵] سپس پیامبر اسلام (ص) در مسیر بدر از این مکان عبور کرد و به من گفت که اگر زنده ماندم و به خانه برگشتم، این بئر را خریداری کن.[۱۶]
چاه سقیا در طول تاریخ به نام‌های بئر مالک[۱۷] و بئر الأعجام نیز به کار رفته است.[۱۸] این چاه در دل کوه واقع بوده و چاه بزرگ و زیبای بوده است.[۱۹]
تاریخچه
بنا بر گزارشی این چاه را بنی‌مخزوم حفر کرده‌اند،[۲۰] و بعدها متعلق بهذُکوان بن عبد قیس شد و بعد از او سعد بن ابی وقاص این بئر را خریداری کرد.[۲۱]
این چاه توسط حسن بن ابراهیم در سال ۶۸۶ ه.ق تجدید بنا شد؛[۲۲] و بعد از آن در سال ۷۷۸ ه.ق توسّط عدّه‌ای از ایرانیان مسلمان بازسازی شد، که سال‌ها به بئرالأعجام شهرت یافت.[۲۳] بدرالدّین بن علیبة در ۸۸۶ ه. ق به بازسازی و مرمّت آن چاه همّت گماشت.[۲۴] بنابر گزارشی از قرن نهم چاه سقیا ۱۴ متر عمق و ۶ متر قطر داشته است.[۲۵]
در سده اخیر چاه سقیا خشک شده بود،[۲۶] و با گسترش و توسعه‌های بعدی در این منطقه، این چاه برای پروژه‌های توسعهٔ شهری از بین رفت.[۲۷]
پانویس
- ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص 381.[۱]
- ↑ المدینه بین ماضی و الحاضر، ص ۱۸۹.[۲]
- ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص 382.[۳]
- ↑ وصف مدینه منوره، ص ۱۷.[۴]
- ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص 384.[۵]
- ↑ المدینه بین ماضی و الحاضر، ص 191.[۶]
- ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص ۳۸۰.[۷] مدینه‌شناسی، ج ١، ص ٣٩٠. آثار اسلامی مکه و مدینه، ص ٣١٣.
- ↑ الطبقات الکبری، ج ١، ص ٤٠٥.
- ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص 384.[۸]
- ↑ الطبقات الکبری، ج ١، ص ٥٠١.
- ↑ تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص ۲۷۱.[۹]
- ↑ التحفة اللطیفة فی تاریخ المدینه الشریفه، جلد ۱، صفحه ۲۷۱ تاریخ مدینه دمشق، صفحه ۹۰.
- ↑ تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص ۲۷۰.[۱۰]
- ↑ مغانم المطابه، ص115.[۱۱]
- ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص ۳۸۰.[۱۲]
- ↑ المدینه بین ماضی و الحاضر، ص ۱۸۹.[۱۳]
- ↑ تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص 272.[۱۴]
- ↑ المدینه بین ماضی و الحاضر، ص ۱۹۰.[۱۵]
- ↑ تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص 272.[۱۶]
- ↑ اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، جلد ۲، ص ۲۲۳
- ↑ تاریخ مدینه منوره، ص۱۵۸.
- ↑ تاریخ بغداد، ص ۳۴۶.
- ↑ وفاء الوفاء، ج۳، ص 382.[۱۷]
- ↑ خلاصه الوفاء بالاخبار دار المصطفی، ص ۴۵۰.
- ↑ خلاصه الوفاء بالاخبار دار المصطفی، ص ۴۵۰
- ↑ تاریخ معالم مدینه منوره قدیما و حدیثا، ص 272.[۱۸]
- ↑ المدینه بین ماضی و الحاضر، ص ۱۹۰.[۱۹]
منابع
- تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد، ریاض-عربستان، المملکه العربیه السعودیه، ۱۴۱۹ ق.
- مدینه‌شناسی، نجفی، محمد باقر، تهران-ایران، مشعر، ۱۳۹۲ش.
- التعریف بما انست الهجره من معالم دار الهجره، المطری، جمال الدین محمد بن احمد، ریاض-عربستان، اداره الملک عبد العزیز، ۱۴۲۶ق.
- اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ارزقی، محمد بن عبد الله، بیروت-لبنان، دار الاندلس، ۱۴۱۶ق.
- تاریخ المدینه المنوره، بن شبه النمیری البصری، ابوزید عمر، لنبان-بیروت، الدار الإسلامیة، ۱۹۹۰م.
- آثار اسلامی مکه و مدینه، جعفریان، رسول، تهران-ایران، مشعر، ۱۳۹۰ ه.
- طبقات الکبری (فارسی)، ابن سعد، تهران، فرهنگ و اندیشه، بی‌تا.
- التحفة اللطیفة فی تاریخ المدینه الشریفه، سخاوی، محمد بن عبد الرحمن بیروت-لبنان، دار الکتب العلمیة، ۱۹۹۳ م.
- تاریخ مدینه دمشق، ابن عساکر، علی بن حسن، بیروت-لبنان، دار الفکر، ۱۹۹۵م.
- تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، احمد بن علی، بیروت-لبنان، دار الکتب العلمیة، ۱۹۹۷م.
- خلاصة الوفا بأخبار دار المصطفی، سمهودی، علی بن عبد الله، مدینه نوره-عربستان، المکتبه العلمیه، ۱۹۷۲م.
- وصف المدینه المنوره، قائدان، اصغر، پایگاه مجلات ۲ (میقات حج- سال ۱۳۷۸- شماره ۲۷)
- وفاء الوفاء، سمهودی، علی بن عبد الله، بیروت-لبنان، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
- مغانم المطابه، فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، ریاض-عربستان، دار الیمامه للبحث و الترجمه و النشر، ۱۹۶۹م.
- المدینة بین الماضی والحاضر، عیاشی، ابراهیم بن علی، مدینه منوره-عربستان، بی نا، ۱۹۷۲م.