مسجد حمزة بن عبدالمطلب (مدینه)
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | مسجد سیدالشهدا * مسجد شهداء احد |
| مکان | عربستان * مدینه * در نزدیکی کوه احد |
| کاربری | مسجد |
| جنبه دینی | |
| بزرگداشت نزد | مسلمانان |
| وابسته به دین/مذهب | اسلام |
| باورها | نماز خواندن پیامبر(ص) در محدوده این مسجد |
| آیین‌ها | اقامه نماز جماعت |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | عصر نبوی |
| رویدادها | تخریب خانه‌های اطراف مسجد در اواخر 2023میلادی |
| بازسازی‌ها | آخرین بازسازی سال 2022 میلادی |
| ویژگی‌های تاریخی | محل اسکان پیامبر(ص) پیش از شروع غزوه خندق |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | موجود |
| گنجایش | 100 نفر |
| بخش‌های بنا | محراب و مصلی |
| ویژگی‌ها | مکان خیمه پیامبر (ص) و خواندن نماز در هنگام کندن خندق در جریان جنگ احزاب |
مسجد حَمزة بن عبدالمُطلب در شرق مقبرة الشهدا در مدینه قرار دارد.
نام‌ها
برای مسجد حمزه، نام های قدیمی «المَشهَد» و «مشهد حمزة» بیان شده[۱] و امروزه بیشتر با نام‌های «مسجد شُهداء اُحد»[۲]، «مسجد سیدالشُهدا»[۳] و «جامع سيد الشهداء حمزة بن عبد المُطَلِب»[۴] شناخته می‌شود.
مکان
مسجد در شرق مقبره شهدای احد[۵] در میدان غزوه احد[۶] قرار دارد که مجموعا در جنوب کوه احد واقع شده‌اند.[۷]
مسجد و محل شهادت حمزه
امروزه مسجدی با نام «مسجد حمزه» است. احتمالا مسجد حمزه جایی ساخته شده که زمانی گنبدی داشته و به عنوان مشهد حمزه معروف بوده است. حسام‌السلطنه آن را دیده، اما زیارت نکرده است. محل شهادت حضرت حمزه قطعا در این مکان نبوده و اینجا فقط محل دفن است؛ زیرا نبرد در غرب مقبره و در واقع در غرب جبل رمات رخ داده است.
علی حافظ می‌گوید: استاد محمد احمد باشمیل، در کتاب غزوه احدش چنین تصور کرده است که معرکه احد در شرق کوه رمات بوده. همینطور محمد شیث خطاب در «الرسول القائد» و محمد حسنین هیکل درگیری را در شرق کوه رمات دانسته‌اند. اما استاد عبدالقدوس انصاری با هیکل به مناقشه برخاست و هیکل در کتاب «فی منزل الوحی» از آن عقیده خود برگشت و نوشت که جنگ در غرب کوه رمات بوده است.[۸]
بنابراین به‌نظر می‌رسد منشا خطای این افراد همین بوده است که محل قبلی مسجد حمزه را که به نام مشهد حمزه شهرت داشته، محل شهادت حمزه و در واقع محل نبرد او دانسته‌اند.
تاریخچه بنای مسجد
ابراهیم رفعت باشا (م.1353ق.) نویسنده کتاب مرآت الحرمین در مقابل درب مسجد، سنگی را دیده که بر روی آن تاریخ بنای مسجد، در سال 275قمری اعلام شده بود.[۹]
در 580قمری، مسجدی بر روی قبر حمزه بوده و قبر در داخل صحن مسجد کنار شهدای دیگر قرار داشته و مطابق نقل ابن جُبَیر (م.614ق./1217م.) سفرنامه‌نویس اندلسی، مردم از خاک قرمز رنگ اطراف مقبره که منتسب به حمزه می‌دانستند، تبرک جویی می‌کردند.[۷]
بنای مسجد در مکان فعلی را مادر خلیفه «الناصر عباسی» در 590قمری ساخت. در سال های بعد، گزارش هایی از تکمیل و توسعه بنا تا 893قمری در دست است[۱۰]
مسجد در ۱۳۲۵قمری، دارای بنایی محکم، بدون تزئینات و دارای یک گنبد بر بالای قبر حمزه توصیف شده[۱۱] و در حدود 1343قمری در جریان محاصره مدینه توسط وهابیین به همراه مزار حمزه منهدم شد.[۱۲]
احمد خیاری تاریخنگار مدینه (م.1380ق.) گزارشی از ساخت مسجدی زیبا بر روی قبر در زمانی نامشخص توسط حکومت عثمانی(677-1300ق./1299-1922م.) ارائه کرده است. دولت سعودی(شروع از 1280ق./1902م) مسجد موجود بر روی قبر را منهدم کرده و مسجد دیگری در مکان دیگر(در سمت شرق و نزدیک به قبر) بنا کرد سپس در 1383قمری به دور قبر حمزه و دیگر شهدای نزدیکش که بدون سقف مانده بودند، دیوار کشید.[۱۳]
نگارخانه
تصاویر مسجد، در سال 2021 (زمان به وجود آمدن این ظاهر سفیدرنگ مسجد، مشخص نمی‌باشد).
پانویس
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص426
- ↑ وبسایت Welcome Saudi
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص426؛ تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص189
- ↑ عناوین جستجوی عمومی گوگل
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص430.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ رحلة ابن جبير، ص154.
- ↑ فصول من تاریخ المدینة المنوره، ص١٩6 و ١٩٧.
- ↑ مرآة الحرمين، ج1، ص393.
- ↑ مرآة الحرمين، ج1، ص392.
- ↑ مرآة الحرمين، ج1، ص390.
- ↑ كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبد الوهاب، ص55.
- ↑ تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص191.
منابع
- كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبد الوهاب، سید محسن امین، قم، مکتبة الحرمین، بی‌تا
- مرآة الحرمين، ابراهیم رفعت باشا، قاهره، المكتبه الثقافيه الدينيه، بی‌تا.
- فصل من تاريخ المدينة المنورة، على الحافظ، جده، مكتبة الثقاف
- آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، تهران، مشعر، 1386ش.
- رحلة ابن جبير ( تذكرة بالأخبار عن اتفاقات الأسفار )، محمد بن احمد ابن جبیر، بیروت، العربیه، 2008م.
- الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، غالی محمدامین الشنقیطی، جده، دارالقبلة، ١٩٩٢.
- المجموعة المصورة لاشهر المعالم المدینة المنورة، عبدالعزیز الکعکی، مدینه، ١٩٩٩ م.
- معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
- آثار المدینة المنورة، عبدالقدوس الانصاری، المکتبة السلفیة بالمدینة المنورة، الطبعة الثالثة، 1393هجری.
- مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی1418ه، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
- تاریخ مدینه منوره، عمر بن شبه نمیری، .
- الرحلة العیاشیة، ابوسالم عبدالله بن محمد عیاشی، دارالسویدی للنشر و التوزیع، طبعة الاولی، 2006.
- تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.
- وبسایت «ولکام سعودی»