مسجد عمر بن خطاب (مدینه)
مسجد عُمَر به نام عمر بن خطاب در قرن نهم هجری، در محدوده مصلای پیامبر(ص) ساخته شد. شواهدی درباره علت نام‌گذاری این مسجد به اسم عمربن خطاب وجود ندارد. چند قرن پس از تأسیس اولیه، در دوران عثمانی در مکانی دیگر و نزدیک همان محدوده، ساختمان جدید مسجد بنا شد که ارتفاع گنبد آن از داخل به حدود دوازده متر می‌رسد. شکل اصلی و ساختمان امروزی مسجد مطابق همانی است که در عصر عثمانی در سال 1266 هجری/ 1849 ميلادی ساخته شده.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| مکان | عربستان * مدینه * |
| کاربری | مسجد |
| جنبه دینی | |
| بزرگداشت نزد | مسلمانان |
| وابسته به دین/مذهب | اسلام |
| آیین‌ها | اقامه نماز جماعت |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | قرن نهم هجری |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | موجود |
|
| |
مکان ویرایش
مسجد عمر در جهت جنوب غربی مسجد النبی و جنوب مسجد مصلا (مسجد غمامه) واقع شده است و 133 متر از آن فاصله دارد.[۱] این مسجد در ناحیه شمالی خیابان حسن بن علی(ع) قرار دارد.[۲]
ويژگی‌های بنا ویرایش
ساختمان جدید اين مسجد در مکان کنونی، در سال 1266 هجری/ 1849 ميلادی، در دوران عثمانی ساخته شد و تا امروز به همین شکل باقی مانده. بنای مسجد حدودا مربعی شکل است و ارتفاع گنبد آن از داخل به حدود دوازده متر می‌رسد.[۳] ساختار معماری مسجد شبیه مسجد ابوبکر است که آن‌را سلطان محمود عثمانی در سال 1254 هجری بنا کرده است.[۴]
ديوار بيرونی مسجد با کنگره‌های فلزی ساده تزئين شده و دیوار داخلی به ارتفاع یک و نیم متر دارای سنگ بازالت (سیاه‌رنگ) است. مناره آن در گوشه ديوار شمال غربی قرار دارد. مساحت کلی مسجد 335 متر مربع است و ورودی‌اش در جهت شمالی قرار دارد.[۳]
پیشینه مکان ویرایش
مسجد عمر یکی از مسجدهایی است که در مصلای پیامبر(ص) قرار دارد. مصلا مکان باز و بدون ساختمانی در غرب مسجدالنبی بود[۵] که رسول‌الله نمازهای عید را در آنجا برپا می‌کرد.[۶]بعدها در محل نماز پیامبر در چند نقطه از این زمین مسجدهایی ساخته شد. مسجدهای کهنی که در منطقه مصلا ساخته شدند شامل سه مسجد غمامه، مسجد علی بن ابی‌طالب و مسجد ابوبکر اند.[۵] در قرن نهم نیز در همان محدوده، مسجدی به نام عمر بن خطاب ساخته شد.[۷]
مسجد عمر در گذر تاريخ ویرایش
محمدامین شنیطی زمان تأسیس مسجد را در قرن ششم هجری می‌داند[۸]محققان دیگر تأسیس ساختمان مسجد را در قرن نهم دانسته[۷] و مدعی هستند: «شيخ‌شمس‌الدين محمد بن احمد سلاوی پس از سال 850 هجری آن را احداث کرده است.» سمهودی (متوفی911ق) از ساخت دو مسجد در جنوب مصلی در سال 850 خبر داده[۹] که برخی از پژوهشگران یکی از آنها را همان مسجد عمر دانسته اند[۳]
ساختمان کنونی اين مسجد، در سال 1266 هجری/ 1849 ميلادی، در دوران سلطان عبدالمجيد اول عثمانی ساخته شد.[۳] در همین زمان بود که مسجد دارای قبه و یک مناره در شمال غربی ساختمان به شکل امروزی شد.[۱۰] علی بن موسی مسجد را در 1303 هجری مشاهده کرده و آن را در کنار آبراهه ابی‌جيده و دارای يک مناره توصیف می‌کند.[۱۱]
یکی از مراحل ترميم اين مسجد در سال 1411ه/1999م در زمان ملک فهد بن عبدالعزيز صورت گرفت.[۳] کعکی نیز از بازسازی‌های دیگری در سالهای 1980 و 2008 میلادی سخن به میان آورده.[۱۲]
نام مسجد و اقوال تاریخی ویرایش
برخی دانشمندان، مکان این مسجد را در محدوده خانه‌های آل دره (دار عبدالله بن درة المزنی) دانسته‌اند[۱۳] که رسول خدا(ص) در آنجا نماز عيد خوانده[۱۴] و احتمال دارد عمر بن خطاب نیز در همین مکان، در زمان خلافتش نماز خوانده باشد؛ ازاين‌رو آنجا به او نسبت داده شده باشد.[۱۵] شاهدی بر این موضوع وجود ندارد و شنقيطی (متوفی1409ه) احتمال نماز عید پیامبر و خلفای دیگر در این مکان را رد می‌کند.[۸]
علي حافظ در ضمن تایید نماز پیامبر و دیگر خلفا در این مکان، می‌گويد: «گمان نمی‌کنم مسجدی به اين بزرگی با وجود نزديکی‌اش به مسجد مصلا ساخته شده باشد، بدون آنکه پیشینه تاريخی داشته باشد».[۱۶]
تصاویر ویرایش
-
تصویر فوق فاصله مسجدهای مصلی را تا یکی از گوشه‌های ساختمان فعلی مسجدالنبی نشان می‌دهد.
جستارهای وابسته ویرایش
پانویس ویرایش
- ↑ مساجد الاثریه، ص247
- ↑ تصاویر ماهواره ای، گوگل مپ
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ مساجد الاثریه، ص248
- ↑ فصول من تاریخ المدینة المنورة، ص152
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ وفاء الوفاء، ج3، ص 122
- ↑ مساجد الاثریه، ص 224-225
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ مساجد الاثریه، ص 223
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، ص230
- ↑ وفاء الوفاء، ص220
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، مجلد1، جزء 4، ص449
- ↑ وصف المدينة، ص10
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، مجلد1، جزء 4، ص450
- ↑ تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص138
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، مجلد1، جزء 4، ص444
- ↑ مساجد الاثریه، ص249
- ↑ فصول من تاريخ المدينة المنورة، ص152.
منابع ویرایش
- مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی1418ه، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
- وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
- وصف المدینه المنوره، علی بن موسی، مطبعة نهضة مصر.
- معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
- الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، غالی محمدامین الشنقیطی، جده، دارالقبلة، ١٩٩٢.
- تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.
- فصول من تاریخ المدینة المنورة، علی حافظ، ناشر:مؤلف. الطبعة الثالثة 1417ه-1996م.