مسجد حمزة بن عبدالمطلب (مدینه)

مسجد حَمزة بن عبدالمُطلب در شرق مقبرة الشهدا در شمال مدینه قرار دارد. مسجد حمزه منتسب به حمزة بن عبدالمطلب عموی پیامبر(ص) می‌باشد و با نام مسجد سیدالشهدا نیز شناخته می‌شود. غزوه احد بین مسلمین و مشرکین در سال سوم هجرت در این محدوده به وقوع پیوسته است. مسجد پیشینه‌ای متصل به عصر نبوی دارد و بنای آن از 570قمری که به دستور مادر خلیفه «الناصر عباسی» دارای گنبدی می‌شود، شکل جدیدی میگیرد. مسجد در 1344 قمری توسط وهابیت تخریب شده و سپس در نزدیکی شرق آن مسجد جدیدی با همین نام ساخته شده است.

اطلاعات اوليه
نام‌های دیگر	مسجد سیدالشهدا * مسجد شهداء احد
مکان	عربستان * مدینه * در نزدیکی کوه احد
کاربری	مسجد
جنبه دینی
بزرگداشت نزد	مسلمانان
وابسته به دین/مذهب	اسلام
آیین‌ها	اقامه نماز جماعت
وضعیت فعلی
مساحت	54هزار متر مربع
وضعیت بنا	موجود
گنجایش	15 هزار نمازگزار
مسیریابی در حال بارگیری نقشه... {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"300px","height":"250px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":13,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"https://www.google.com/maps/search/?api=1\u0026query=24.503514,39.612419","imageLayers":[],"locations":[{"text":"","title":"","link":"","lat":24.503514,"lon":39.612419,"icon":""}],"imageoverlays":null}

نام‌ها

مسجد حمزه منتسب به حمزة بن عبدالمطلب عموی پیامبر(ص) می‌باشد و برای مسجد، نام های قدیمی «المَشهَد» و «مشهد حمزة» بیان شده و امروزه بیشتر با نام‌های «مسجد شُهداء اُحد»، «مسجد سیدالشُهدا» و «جامع سيد الشهداء حمزة بن عبد المُطَلِب» شناخته می‌شود.

مکان

مسجد در جنوب کوه احد و شرق مقبره شهدای احد در شمال مدینه قرار دارد.

پیشینه

مسجد حمزه امروزه در میدان غزوه احد واقع شده و این اشاره به پیشینه تاریخی این منطقه دارد چراکه غزوه احد بین مسلمین و مشرکین در سال سوم هجرت در این محدوده به وقوع پیوسته است.

تاریخچه بنای مسجد

در 570قمری مادر خلیفه «الناصر عباسی» برروی مقبره شهدا گنبدی عالی و محکم ساخت. مطابق نقل ابن جُبَیر سفرنامه‌نویس اندلسی(م.614ق./1217م.)، در 580قمری مسجدی بر روی قبر حمزه بوده و قبر در داخل صحن مسجد کنار شهدای دیگر قرار داشته و مردم از خاک قرمز رنگ اطراف مقبره که منتسب به حمزه می‌دانستند، تبرک جویی می‌کردند.

در سال های بعد، گزارش هایی از تکمیل و توسعه بنا تا 893قمری در دست است احمد خیاری تاریخنگار مدینه (م.1380ق.) گزارشی از ساخت مسجدی زیبا بر روی قبر توسط حکومت عثمانی (677-1300ق./1299-1922م.) ارائه کرده است. مسجد در ۱۳۲۵قمری، دارای بنایی محکم، بدون تزئینات و دارای یک گنبد بر بالای قبر حمزه توصیف شده.

تخریب به دست وهابیون

در حدود 1344قمری در جریان محاصره مدینه توسط وهابیون، مسجد به همراه مزار حمزه منهدم شد. دولت سعودی(شروع از 1280ق./1902م) مسجد موجود بر روی قبر را منهدم کرده و در 1383قمری به دور قبر حمزه و دیگر شهدای نزدیکش که بدون سقف مانده بودند، دیوار کشید سپس مسجد دیگری در مکان دیگر(در سمت شرق و نزدیک به قبر) بنا کرد.

بنای جدید مسجد حمزه

بنای مسجد جدید در چند مرحله انجام شد. در مرحله اول مسجد عسکر که در سمت شرق و بسیار نزدیک به مسجد قدیم حمزه و مقبره شهدا بود را مورد توسعه قرار دادند (تا بدل از مسجد حمزه باشد) و پس از انجام توسعه به آن مسجد سیدالشهدا نیز می‌گفتند. در مرحله دوم مسجد توسعه‌یافته را از بین بردند و در جهت شرق آن مسجد جدیدی را ساخته و با نام مسجد سیدالشهدا جایگزین کردند. در مرحله سوم با توجه به کوچکی مسجد قبلی و کثرت زوار و حجاج، تصمیم به نقشه برداری و طراحی مسجدی جدید متناسب با اهمیت منطقه گرفته شد که منجر به شکل امروزی مسجد شده است.

شکل امروزی مسجد در سال ۲۰۱۷میلادی تکمیل شد. مساحت آن ۵۴‌هزار مترمربع است و با گنجایش ۱۵هزار نمازگزار، در سه کیلومتری شمال مسجدالنبی قرار دارد.

نگارخانه

تصاویر جدید مسجد

• 
  از بیرون
• 
• 
  محدوده داخلی
• 

تصاویر قدیمی

• 
  تصویر قدیمی مسجد بر روی قبر حمزه، پیش از تخریب سال 1343قمری. بخشی از مسجد عسکر در سمت راست تصویر مشخص است.
• 
  تصویر قدیمی مسجد که بر روی قبر حمزه قرار دارد در ایام خاصی که مردم مدینه عادت به زیارت قبر حضرت حمزه داشتند.
• 
  تصویر داخل مسجد و قبر حضرت حمزه با حصاری که آن را احاطه کرده.
• 
  تصویر متعلق به سال 1904میلادی/1321قمری
• 
  تصویر محدوده مسجد، پس از تخریب.
• 
  تصویر مسجد عسکر که مورد توسعه قرار گرفت.
• 
  تصویر مسجد جایگزین شده در مرحله دوم که در مکان فعلی مسجد حمزه قرار داشته است.
• 
  تصویر متعلق به حدود 2014میلادی/1435قمری

منابع

• كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبد الوهاب، سید محسن امین، قم، مکتبة الحرمین، بی‌تا
• مرآة الحرمين، ابراهیم رفعت باشا، قاهره، المكتبه الثقافيه الدينيه، بی‌تا.
• فصل من تاريخ المدينة المنورة، على الحافظ، جده، مكتبة الثقاف
• آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، تهران، مشعر، 1386ش.
• رحلة ابن جبير ( تذكرة بالأخبار عن اتفاقات الأسفار )، محمد بن احمد ابن جبیر، بیروت، العربیه، 2008م.
• تحقیق النصرة بتلخیص معالم دارالهجرة، ابوبکر بن حسین مراغی، فیوم، دارالفلاح للبحث العلمی و تحقیق التراث، 1430ق.
• معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
• وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
• تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض  عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.