چاه حاء
مکان
چاه حاء از چاه‌های معروف مدینه و در فاصله ۸۴ متری[۱] شمال شرقی مسجد نبوی،[۲] در منطقه النویریه قرار داشته است.[۳]
نام
بِئرحاء به معناى چاهی كه نامش حاء است.[۴]این چاه واقع در باغى بوده و در گذشته باغ هاى مدينه با نام چاه هايش معروف بوده؛ و به همین دلیل بِئرحاء به معنای باغى كه داراى چاه حاء است هم به کار می رود.[۵] و این چاه به نام های بيرحاء ، بَيْرَحاء[۶] يا بَيْرُحا هم به كار برده‌اند.[۷]
پیشینه
چاه حاء متعلق به یکی از اصحاب پیامبر(ص) بوده است.[۸]این چاه برای او با ارزش بود،[۹] زیرا پیامبر(ص) گاهی از آب این چاه استفاده می‌کرد. وقتی آیه قرآن "لن تنالوا البر حتى تنفقوا مما تحبون"[۱۰](نخواهید رسید به نیکی مگر اینکه از آنچه دوست دارید انفاق کنید) نازل شد، صحابه پیامبر(ص) چاه حاء را صدقه قرار داد و از پیامبر خواست که آن را در جایی که صلاح می‌داند مصرف کند.[۱۱] پيامبر ، چاه حاء را صدقه داد[۱۲]و بعدها معاوية بن ابى سفيان پس از خريدارى آن، در آنجا قصرى بنا نهاد كه به قصر بنى حديلة شهرت يافت.[۱۳]
پیامبر و چاه حاء
پیامبر(ص) از آب چاه كه عطرى داشت مى‌نوشيد[۱۴] و آب این چاه را متبرک کرده و با آن وضو گرفتند.[۱۵]
چاه حاء در تاریخ اسلام
چاه حاء مکانی برای تأمین آب بوده و به عنوان یک نماد از سخاوت و نیکوکاری در تاریخ اسلام شناخته می‌شود.[۱۶]
در قرن هفتم (ه ق) این چاه وقف نیازمندان و زائران رسول الله (ص) شده است.[۱۷]
اطراف این چاه دارای نخل‌هایی بوده که به دلیل دسترسی راحت به میوه های آن مورد توجه اهل مدینه بوده است.[۱۸]
تاریخچه
در مورد این چاه اولین بار در قرن 5 ه.ق نقل شده که«امروزه چاه حاء در قصر بنی حُدَيْلَةَ واقع شده است»[۱۹] ابن‌نجّار در قرن 7 ه . ق نقل می‌کند كه چاه حاء در منطقه نوریّه در وسط باغچه‌ی كوچكى قرار گرفته كه با نخل های خرما احاطه شده است.[۲۰] فيروز آبادى در قرن 9 ه.ق از بناى مسجدى كنار چاه خبر داده و نقل کرده در زمان او باغستان حاء، وقف فقرا و مساكين شده بود. در قرن 12 / 13 ه . ق نقل شده است که چاه حاء در باب مجيدى و قسمت شمالى مسجد نبى قرار دارد، و تا قرن 14 (1350 ه . ق) كنار چاه حاء ، آثار باغستان قديمى وجود داشته است.[۲۱]
وضعیت کنونی
بئر حاء به عنوان "النویره" شناخته می‌شود این مکان در حال حاضر نزدیک به مسجد مجیدی است و دارای نخل‌هایی است که به دلیل نحوه رشد آنها که میوه‌ها به راحتی در دسترس مالک قرار می‌گیرد، مورد توجه اهل مدینه قرار دارند. تاریخ المعالم المدينة المنورة قديما و حدوثا ص ۲۶۶
چاه حاء که تا پیش از توسعه دوم سعودی (سال ۱۴۰۶ق.) از سمت شمال به میدان باب المجیدی می‌رسید در این توسعه به مسجدالنبی ضمیمه گردید.
عمق چاه ، 20 ذراع (حدود 13 متر) و قطر آن 3 ذراع( حدود 2 متر) است و به گفتهء مطرى در شمال حصار مدينه - كه در آن زمان به نوريّه شهرت داشته - واقع شده بود.
مدینه شناسی ص ۳۷۴
جستارهای وابسته
- ↑ تاریخ المعالم المدينة المنورة قديما و حدیثا، ص۲۶۵.
- ↑ مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٧٣.
- ↑ التعریف بما انست الهجره من معالم دار الهجره، ص ۱۵۵.
- ↑ معجم‌البلدان،ج 1، ص 524.
- ↑ مدینه شناسى، ج 1، ص ٣٧٠.
- ↑ المعالم الأثرية فی سنة و سیرة، ص ۴۱.
- ↑ مدينه شناسى، ج ١، ص 369.
- ↑ مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٧١.
- ↑ تاريخ المدينة المنورة، ص157.
- ↑ ال عمران، ایه 92.
- ↑ التعریف بما انست الهجره من معالم دار الهجره، ص ۱۵۵.
- ↑ مدينه شناسى، ج ١، ص ٣٧٣.
- ↑ اخبار المدینه، ص 215.
- ↑ تاريخ المدينة المنورة، ص157.
- ↑ سفرنامه مكه، ص ١٦٠.
- ↑ تاریخ المعالم المدينة المنورة قديما و حدیثا، ص 266.
- ↑ التعریف بما انست الهجره من معالم دار الهجره، ص۱۵۵.
- ↑ تاریخ المعالم المدينة المنورة قديما و حدیثا، ص ۲۶۶.
- ↑ معجم ما استعجم، جلد 2، ص 431.
- ↑ الدره الثمنیه فی اخبار المدینه، ص 57.
- ↑ مدینه شناسی ص ۳۷۴.
منابع
- تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد، ریاض-عربستان، المملکه العربیه السعودیه،1419 ق.
- مدینه شناسی، نجفی،محمد باقر، تهران-ایران، مشعر،1392ش.
- التعریف بما انست الهجره من معالم دار الهجره، المطری،جمال الدین محمد بن احمد، ریاض-عربستان، اداره الملک عبد العزیز، 1426ق.
- معجم البلدان، حمودی، یاقوت، لبنان-بیروت،دار صادر، 1995 م.
- تاریخ المدینه المنوره، بن شبه النمیری البصری، ابوزید عمر، لنبان-بیروت، الدار الإسلامیة، 1990م.
- قرآن مجید،ترجمه انصاریان، تهران-ایران، آیین دانش، 1399ش.
- اخبار المدینه، ابن زباله، محمد بن حسن، مدینه منوره-عربستان، مرکز بحوث و دراسات المدینه المنوره، 2003م.
- سفر نامه مکه، حسام السلطنه، سلطان مرادمیرزا، به کوشش جعفریان، رسول، تهران-ایران، مشعر، 1374ش.
- معجم ما استعجم، بکری، عبد الله بن عبد العزیز، لبنان-بیروت، عالم الکتب، 1983.
- الدره الثمنیه فی اخبار المدینه، ابن نجار، محمد بن محمود، لبنان-بیروت، دار الارقم بن ابی الارقم، بی تا