ویکی حج

اخبار مکه (فاکهی): تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
Kamran (بحث | مشارکت‌ها)
Automoderated users، دیوان‌سالاران، checkuser، csmoderator، developer، Moderators، مدیران
۱۱٬۳۶۸ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۲۵: خط ۲۵:
| ترجمه به        =
| ترجمه به        =
| مجموعه          =  
| مجموعه          =  
| شابک            =
| شابک            =[[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج1.pdf|جلد 1]] ، [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج2.pdf|جلد2]]، [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج3.pdf|جلد3]]، [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج4.pdf|جلد4]]، [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج5.pdf|جلد5]]، [[:پرونده:اخبار مکه فاکهی ج6.pdf|جلد6]]
}}
}}


خط ۳۲: خط ۳۲:
== درباره نویسنده==
== درباره نویسنده==
===تولد و وفات===
===تولد و وفات===
نویسنده از محدّثان، سیره‌نویسان و تاریخ‌نگاران [[شافعی]] سده سوم ق. است که در مکه سکونت داشته است. تولد او را میان سال‌های ۲۱۵ تا ۲۲۰ق.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ص۱۱.</ref> و وفاتش را میان سال‌های ۲۷۲ تا ۲۷۹ق. تخمین زده‌اند.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ص۳۲؛ مجلة العرب، ج۸، ص۸۰۱-۸۱۵، «مکه و اخبارها».</ref> شرح‌‌حال‌نگاران، از زندگی او ننوشته‌اند<ref>نک: العقد الثمین، ج۱، ص۴۱۰-۴۱۱.</ref> و تنها در رجال سند [[روایت|روایت‌ها]] از او یاد کرده یا هنگام شرح حال آنان، او را در شمار شاگردان یا استادان آورده‌اند.<ref>نک: الانساب، ج۴، ص۲۳۵؛ الاکمال، ج۶، ص۳۶۰؛ ج۷، ص۲۴۴؛ تهذیب التهذیب، ج۱، ص۱۸.</ref> بسیاری از دانسته‌ها درباره فاکهی، برگرفته از آگاهی‌ها و نشانه‌های موجود در تنها اثر در دسترس او اخبار مکه است. مصحح کتاب بر پایه همین نشانه‌ها، سال تولد و وفات او را تخمین زده است.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۳۲.</ref>  
نویسنده از محدّثان، سیره‌نویسان و تاریخ‌نگاران [[شافعی]] سده سوم ق. است که در مکه سکونت داشته است. تولد او را میان سال‌های ۲۱۵ تا ۲۲۰ق.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ص۱۱.</ref> و وفاتش را میان سال‌های ۲۷۲ تا ۲۷۹ق. تخمین زده‌اند.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ص۳۲؛ مجلة العرب، ج۸، ص۸۰۱-۸۱۵، «مکه و اخبارها».</ref>  


===اعتبار علمی، اساتید و شاگردان===
فاکهی در مکه زاده شد و رشد کرد و نزد دانشوران آن سرزمین و نیز عالمان دیگر که به قصد [[حج]] بدان جا رفت و آمد داشتند، [[حدیث]] شنید.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۱۱-۱۲.</ref>  
دانشوران اهل سنت درباره [[ثقه]] بودن فاکهی گفت‌وگو نکرده‌اند؛ ولی‌گونه برخورد آنان با او همانند افراد ثقه است و بسیار از او گزارش نموده‌اند. فاکهی در مکه زاده شد و رشد کرد و نزد دانشوران آن سرزمین و نیز عالمان دیگر که به قصد [[حج]] بدان جا رفت و آمد داشتند، [[حدیث]] شنید.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۱۱-۱۲.</ref> بخشی از ‌گزارش‌ها و وصف‌های کتاب که از خود او است، نشان می‌دهد که فاکهی در مکه از منزلت والای اجتماعی برخودار بوده و نزد دانشوران و حکمرانان آن سرزمین جایگاهی ویژه داشته است؛ زیرا دستیابی به چنین آگاهی‌هایی تنها از افراد صاحب نفوذ برمی‌آید.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۴۷۶-۴۷۷.</ref> وی از ۲۳۱ تن روایت کرده که در میان آنان مشایخی سرشناس به چشم می‌خورند؛ همچون: [[محمد بن اسماعیل بخاری]]، [[مسلم بن حجاج]]، [[ابوحاتم رازی]]، [[ابوزرعه جرجانی]]، [[احمد بن حمید صیدلانی]] و [[ابراهیم بن یعقوب جوزجانی]]. مصحح کتاب او در این زمینه به تفصیل سخن گفته و نام این کسان را همراه خلاصه‌ای از شرح حال و آثارشان در مقدمه نگاشته است.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۱۴.</ref> برخی از این مشایخ ساکن مکه نبوده‌اند و فاکهی آنان را به مناسبتی در آن شهر دیده<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۲۸۳.</ref> یا برای استماع حدیث به سرزمین آنان رفته است. برای نمونه در [[بغداد]] از [[احمد بن عبدالجبار عطاردی]]<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۸.</ref> ، در [[کوفه]] از [[اسماعیل بن محمد احمسی]]<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۳، ص۱۳۴.</ref> ، در [[صنعا]] از [[محمد بن علی نجار]] و [[ابراهیم بن احمد یمانی]]<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۳۴-۱۳۵؛ ج۴، ص۲۸۳.</ref> و در [[حرض یمن|حرَض]] [[یمن]] از [[احمد بن صالح]] و [[علی بن منذر]]<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۳۵۸-۳۶۰، ۳۷۰.</ref> حدیث شنیده است. گروهی از دانشوران مکه نزد فاکهی دانش آموخته‌اند. از جمله آن‌ها فرزندش ابومحمد عبدالله (درگذشت در ۳۵۰ق.) است که از مشایخ حدیث شافعیان به شمار می‌رفته و در منابع روایی اهل سنت، از او فراوان یاد و گزارش کرده‌اند.<ref>نک: السنن الکبری، ج۱، ص۲۸، ۳۹۸، ۴۰۹، ۴۳۱، ۴۳۸؛ سنن الدارقطنی، ج۱، ص۳۷؛ معرفة علوم الحدیث، ص۸۷، ۱۸۶.</ref>  


==درباره کتاب==
===اعتبار علمی و اجتماعی===
===نام‌های کتاب===
بخشی از ‌گزارش‌ها و وصف‌های کتاب که از خود او است، نشان می‌دهد که فاکهی در مکه از منزلت والای اجتماعی برخودار بوده و نزد دانشوران و حکمرانان آن سرزمین جایگاهی ویژه داشته است؛ زیرا دستیابی به چنین آگاهی‌هایی تنها از افراد صاحب نفوذ برمی‌آید.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۴۷۶-۴۷۷.</ref>
 
=== استادان ===
وی از ۲۳۱ تن روایت کرده که در میان آنان مشایخی سرشناس به چشم می‌خورند؛ همچون: [[محمد بن اسماعیل بخاری]]، [[مسلم بن حجاج]]، [[ابوحاتم رازی]]، ابوزرعه جرجانی، احمد بن حمید صیدلانی و ابراهیم بن یعقوب جوزجانی.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۱۴.</ref> برخی از این مشایخ ساکن مکه نبوده‌اند و فاکهی آنان را به مناسبتی در آن شهر دیده<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۲۸۳.</ref> یا برای استماع حدیث به سرزمین آنان رفته است.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۸.</ref><ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۳، ص۱۳۴.</ref><ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۳۴-۱۳۵؛ ج۴، ص۲۸۳.</ref><ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۳۵۸-۳۶۰، ۳۷۰.</ref>
 
=== شاگردان ===
گروهی از دانشوران مکه نزد فاکهی دانش آموخته‌اند. از جمله آن‌ها فرزندش ابومحمد عبدالله (درگذشت در ۳۵۰ق.) است که از مشایخ حدیث شافعیان به شمار می‌رفته و در منابع روایی اهل سنت، از او فراوان یاد و گزارش کرده‌اند.<ref>نک: السنن الکبری، ج۱، ص۲۸، ۳۹۸، ۴۰۹، ۴۳۱، ۴۳۸؛ سنن الدارقطنی، ج۱، ص۳۷؛ معرفة علوم الحدیث، ص۸۷، ۱۸۶.</ref>
==نام‌های کتاب==
[[ابن ندیم]] از این کتاب با عنوان '''کتاب مکه و اخبارها فی الجاهلیة و الاسلام''' یاد کرده است.<ref>نک: الفهرست، ص۱۲۲.</ref> اما بیشتر منابع نام کتاب را به '''اخبار مکه'''<ref>العقد الثمین، ج۱، ص۴۱۰-۴۱۱؛ الاصابه، ج۱، ص۱۷۸، ۲۶۵؛ ج۲، ص۴۷۸؛ ج۵، ص۲۸۵؛ ج۸، ص۴۸۰؛ کشف الظنون، ج۱، ص۳۰۶.</ref> و کتاب مکه<ref>المنمق، ص۲۵۸؛ تهذیب التهذیب، ج۴، ص۱۵۴؛ ج۷، ص۱۳۲؛ معجم البلدان، ج۱، ص۲۹۸، ۳۰۲.</ref> خلاصه کرده‌اند. نسخه چاپی کتاب، عنوان '''اخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه''' را بر خود دارد.
[[ابن ندیم]] از این کتاب با عنوان '''کتاب مکه و اخبارها فی الجاهلیة و الاسلام''' یاد کرده است.<ref>نک: الفهرست، ص۱۲۲.</ref> اما بیشتر منابع نام کتاب را به '''اخبار مکه'''<ref>العقد الثمین، ج۱، ص۴۱۰-۴۱۱؛ الاصابه، ج۱، ص۱۷۸، ۲۶۵؛ ج۲، ص۴۷۸؛ ج۵، ص۲۸۵؛ ج۸، ص۴۸۰؛ کشف الظنون، ج۱، ص۳۰۶.</ref> و کتاب مکه<ref>المنمق، ص۲۵۸؛ تهذیب التهذیب، ج۴، ص۱۵۴؛ ج۷، ص۱۳۲؛ معجم البلدان، ج۱، ص۲۹۸، ۳۰۲.</ref> خلاصه کرده‌اند. نسخه چاپی کتاب، عنوان '''اخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه''' را بر خود دارد.


===اعتبار علمی و میزان اهمیت===  
==اعتبار علمی و میزان اهمیت==  
اخبار مکه فاکهی همواره از منابع مهم تاریخنگاران و سیره‌نویسان بوده است و به لحاظ قدمت پس از [[اخبار مکه ازرقی|اخبار مکه ابوالولید ازرقی]] (درگذشت در  حدود۲۵۰ق.) جای دارد. پیش از ازرقی و فاکهی، کسانی دیگر نیز آثاری درباره مکه نگاشته‌اند؛ اما آثارشان از میان رفته است.<ref>نک: الفهرست، ص۱۲۴-۱۲۵؛ اخبار مکه، ازرقی، ص۱۰؛ دائرة ‌المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ص۳۷، «ازرقی».</ref>  
اخبار مکه فاکهی همواره از منابع مهم تاریخنگاران و سیره‌نویسان بوده است و به لحاظ قدمت پس از [[اخبار مکه ازرقی|اخبار مکه ابوالولید ازرقی]] (درگذشت در  حدود۲۵۰ق.) جای دارد. پیش از ازرقی و فاکهی، کسانی دیگر نیز آثاری درباره مکه نگاشته‌اند؛ اما آثارشان از میان رفته است.<ref>نک: الفهرست، ص۱۲۴-۱۲۵؛ اخبار مکه، ازرقی، ص۱۰؛ دائرة ‌المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ص۳۷، «ازرقی».</ref>
 
در اخبار مکه نمایی از پیشینه مذهبی، اجتماعی، سیاسی، قضایی، ادبی، معماری و عمرانی مردم مکه از آغاز تا روزگار زندگانی نویسنده آمده است. بسیاری از منابع مکتوب تاریخی و نیز روایی، تفسیری و فقهی وامدار این کتاب‌ هستند. نویسندگان این آثار، به ‌گزارش‌های فاکهی استناد جسته یا بخش‌هایی از کتاب او را گزارش کرده‌اند. شماری از این آثار عبارتند از: [[الاستیعاب]] نوشته [[ابن عبدالبر|ابوعمر بن عبدالبرّ القرطبی]](<small>درگذشت در ۴۶۳ق.</small>)، [[معجم ما استعجم]] نوشته [[ابوعبید بکری]](<small>درگذشت در ۴۸۷ق.</small>)، [[معجم البلدان]] نوشته [[یاقوت حموی]](<small>درگذشت در ۶۲۶ق.</small>)، [[العقد الثمین]] و نیز [[شفاءالغرام بأخبار البلد الحرام]] نوشته [[محمد بن احمد فأسی|تقی‌الدین محمد بن احمد فأسی]]<ref>نک: شفاء الغرام، ج۱، ص۲۳؛ العقد الثمین، ج۱، ص۱۸-۱۹.</ref> <small>(درگذشت در ۸۳۲ق.</small>)، [[فتح الباری]]، [[الاصابه]]، [[تهذیب التهذیب]] و [[تغلیق التعلیق]] نوشته [[ابن حجر عسقلانی]](<small>درگذشت در ۸۵۲ق.</small>)، [[الدر المنثور]]، [[تاریخ الخلفاء]] و [[الجامع الکبیر]] نوشته [[جلال الدین سیوطی]]<ref>نک: اخبار مکه، ازرقی، ص۳۵-۳۹.</ref> (<small>درگذشت در ۹۱۱ق.</small>).


آن چه امروز از اخبار مکه فاکهی در دست است، تنها نیمه دوم آن است. همین نیمه‌ موجود به ۴۲۵ موضوع و مسئله می‌پردازد و نزدیک به ۳۰۰۰ ‌گزارش دارد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۳۳.</ref> برخی منابع مکتوبِ کتاب فاکهی، اکنون در دسترس نیستند و بخش عمده آن‌ها تنها به واسطه گزارش‌های او محفوظ مانده است. مصحح در مقدمه کتاب، از این منابع و موضوع آن‌ها یاد کرده و اخباری را نشان داده که تنها فاکهی گزارش نموده و بدین طریق آن‌ها را از نابودی رهانیده است. از آن جمله است برخی منابع در موضوع مکه؛ همانند آثاری از [[محمد بن عمر واقدی]](<small>۱۳۰ـ۲۰۷ق.</small>) و [[زبیر بن بکار]] (<small>۱۷۲ـ۲۵۶ق.</small>) و نیز منابعی در حدیث و سیره و شعر و ادب.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۳۴-۳۵، ۵۰.</ref>  
آن چه امروز از اخبار مکه فاکهی در دست است، تنها نیمه دوم آن است. همین نیمه‌ موجود به ۴۲۵ موضوع و مسئله می‌پردازد و نزدیک به ۳۰۰۰ ‌گزارش دارد.<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۳۳.</ref> برخی منابع مکتوبِ کتاب فاکهی، اکنون در دسترس نیستند و بخش عمده آن‌ها تنها به واسطه گزارش‌های او محفوظ مانده است. مصحح در مقدمه کتاب، از این منابع و موضوع آن‌ها یاد کرده و اخباری را نشان داده که تنها فاکهی گزارش نموده و بدین طریق آن‌ها را از نابودی رهانیده است. از آن جمله است برخی منابع در موضوع مکه؛ همانند آثاری از [[محمد بن عمر واقدی]](<small>۱۳۰ـ۲۰۷ق.</small>) و [[زبیر بن بکار]] (<small>۱۷۲ـ۲۵۶ق.</small>) و نیز منابعی در حدیث و سیره و شعر و ادب.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۳۴-۳۵، ۵۰.</ref>  


===مقایسه با اخبار مکه ازرقی===
===مقایسه با اخبار مکه ازرقی===
کتاب فاکهی در مقایسه با کتاب ازرقی که هم‌روزگار او بوده است، مباحث و موضوعات و جزئیات دقیق بیشتری دارد؛<ref>نک: العقد الثمین، ج۱، ص۴۱۱؛ اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۵۱.</ref> محمد بن احمد فأسی و برخی دیگر این کتاب را بسیار مفید و برتر از اخبار مکه ازرقی و کفایت‌بخش از آن خوانده و به درستی بر این باورند که در این اثر مطالب بسیار هست که در کتاب ازرقی نیست.<ref>العقد الثمین، ج۱، ص۴۱۱؛ مجلة العرب، ج۲۴، ص۲۹۷، «تاریخ جزیرة العرب».</ref> کتاب فاکهی به لحاظ [[فقه|فقهی]] نیز غنای بیشتری دارد و به گونه‌ای گسترده‌تر به فقه [[حج]] پرداخته است.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۴۷-۴۸.</ref> [[روایت|روایت‌های]] کتاب فاکهی نیز همانند کتاب ازرقی با سلسله سند همراه است. البته اسناد فاکهی تنوع و فراوانی بیشتر دارد؛ زیرا بسیاری از اسناد کتاب ازرقی به جدش می‌رسد و تنها از یک طریق است، اما طرق و مشایخ روایت‌های فاکهی پرشمارند. به نظر می‌رسد فاکهی ظرافت‌های دانش حدیث را بیشتر مراعات کرده است. او چگونگی دریافت حدیث را نیز به دقت برشمرده است. برای مثال اگر حدیث را از جایی شنیده یا برگرفته و به شیخ حدیث عرضه کرده، خواننده را از آن آگاه نموده<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۳، ص۱۶۰.</ref> و اگر خود، حدیث را شنیده، به آن تصریح کرده است.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۳، ص۲۲۲.</ref> گاه جای شنیدن حدیث را معرفی کرده<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۳۴-۱۳۵.</ref> و گاه [[تصحیف|تصحیفی]] را که به سند یا متن حدیث راه یافته، بازشناخته و به خواننده یادآور گشته است.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۳، ص۳۴؛ ج۴، ص۳۰.</ref> او روایت‌ها را به ترتیب میزان اعتبار صاحبان آن‌ها چیده و معمولا حدیث [[پیامبر(ص)]] را پیش از دیگر روایت‌ها جای داده است.
کتاب فاکهی در مقایسه با کتاب ازرقی که هم‌روزگار او بوده است، مباحث و موضوعات و جزئیات دقیق بیشتری دارد؛<ref>نک: العقد الثمین، ج۱، ص۴۱۱؛ اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۵۱.</ref> محمد بن احمد فاسی این کتاب را برتر از اخبار مکه ازرقی دانسته است.<ref>العقد الثمین، ج۱، ص۴۱۱؛ مجلة العرب، ج۲۴، ص۲۹۷، «تاریخ جزیرة العرب».</ref>  
 
کتاب فاکهی به لحاظ [[فقه|فقهی]] نیز غنای بیشتری دارد و به گونه‌ای گسترده‌تر به فقه [[حج]] پرداخته است.<ref>نک: اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۴۷-۴۸.</ref> [[روایت|روایت‌های]] کتاب فاکهی نیز همانند کتاب ازرقی با سلسله سند همراه است. البته اسناد فاکهی تنوع و فراوانی بیشتر دارد؛ زیرا بسیاری از اسناد کتاب ازرقی به جدش می‌رسد و تنها از یک طریق است، اما طرق و مشایخ روایت‌های فاکهی پرشمارند. او روایت‌ها را به ترتیب میزان اعتبار صاحبان آن‌ها چیده و معمولا حدیث [[پیامبر(ص)]] را پیش از دیگر روایت‌ها جای داده است.
 
==== اقتباس و تکمیل اخبار مکه ازرقی ====
محتوا و ترتیب مباحث در کتاب فاکهی بسیار همانند اخبار مکه ازرقی است. با وجود این، فاکهی از آن کتاب یاد نکرده است. وی سال‌ها پس از ازرقی زنده بوده و کتاب ازرقی در آن روزگار در مکه شهرت داشته است. بدین روی، نمی‌توان اقتباس فاکهی از کتاب ازرقی را نادیده انگاشت.<ref>مجلة العرب، ج۲۴، ص۲۹۷، «تاریخ جزیرة العرب».</ref>  او از جدّ [[ابوالولید ازرقی]]، [[احمد بن محمد ازرقی]]<ref>نک: الاکمال، ج۱، ص۱۵۲؛ التاریخ الصغیر، ج۲، ص۲۹۷.</ref> (<small>درگذشت در  حدود۲۱۷/۲۲۲ق.</small>)<ref>نک: العقد الثمین، ج۳، ص۱۷۷.</ref> که بر پایه یک دیدگاه، صاحب اصلی کتاب اخبار مکه ازرقی است<ref>نک: اخبار مکه، ازرقی، ص۱۶؛ اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۵۲.</ref> ، با واسطه کسانی جز نواده‌اش روایت کرده است. <ref>نک: ج۱، ص۳۵۹؛ ج۳، ص۲۷۷؛ ج۴، ص۱۲۷</ref>  


محتوا و ترتیب مباحث در کتاب فاکهی بسیار همانند اخبار مکه ازرقی است. با وجود این، فاکهی از آن کتاب یاد نکرده است. وی سال‌ها پس از ازرقی زنده بوده و کتاب ازرقی در آن روزگار در مکه شهرت داشته است. بدین روی، نمی‌توان اقتباس فاکهی از کتاب ازرقی را نادیده انگاشت.<ref>مجلة العرب، ج۲۴، ص۲۹۷، «تاریخ جزیرة العرب».</ref> البته او از جدّ [[ابوالولید ازرقی]]، [[احمد بن محمد ازرقی]]<ref>نک: الاکمال، ج۱، ص۱۵۲؛ التاریخ الصغیر، ج۲، ص۲۹۷.</ref> (<small>درگذشت در  حدود۲۱۷/۲۲۲ق.</small>)<ref>نک: العقد الثمین، ج۳، ص۱۷۷.</ref> که بر پایه یک دیدگاه، صاحب اصلی کتاب اخبار مکه ازرقی است<ref>نک: اخبار مکه، ازرقی، ص۱۶؛ اخبار مکه، فاکهی، ج۱، ص۵۲.</ref> ، با واسطه کسانی جز نواده‌اش روایت کرده است. (<small>نک: ج۱، ص۳۵۹؛ ج۳، ص۲۷۷؛ ج۴، ص۱۲۷</small>) مصحّح اخبار مکه فاکهی با ادله‌ای احتمال می‌دهد فاکهی و ابوالولید ازرقی، هر دو، از منبع یا منابعی مشترک بهره و الگو گرفته‌اند. همچنین وی بر این باور است که فاکهی از آن رو که کتاب ازرقی را ناقص می‌دانسته، به تألیف کتاب خود دست زده است. (<small>ج۱، ص۵۱ـ۵۴</small>) [[وستنفلد]]، نخستین مصحّح کتاب، بر آن است که فاکهی از کتاب ازرقی بسیار گزارش نموده، گر چه از او یاد نکرده است.<ref>Die chonien der stadt Mekka, vol 2, p ⅺ.</ref>  
مصحّح اخبار مکه فاکهی با ادله‌ای احتمال می‌دهد فاکهی و ابوالولید ازرقی، هر دو، از منبع یا منابعی مشترک بهره و الگو گرفته‌اند. همچنین وی بر این باور است که فاکهی از آن رو که کتاب ازرقی را ناقص می‌دانسته، به تألیف کتاب خود دست زده است. (<small>ج۱، ص۵۱ـ۵۴</small>) [[وستنفلد]]، نخستین مصحّح کتاب، بر آن است که فاکهی از کتاب ازرقی بسیار گزارش نموده، گر چه از او یاد نکرده است.<ref>Die chonien der stadt Mekka, vol 2, p ⅺ.</ref>  


===گزارش محتوا===  
==روش فاکهی==  
بنای کتاب فاکهی بر گزارش اخبار و آثار است. او ادله دیدگاه‌ها را برمی‌شمرد و گزینش و داوری را بر عهده خواننده میگذارد. این ویژگی به ویژه در مباحث فقهی حج، از قبیل [[احرام]]، [[طواف]]، [[سعی]] و [[وقوف در عرفات]] آشکار است.
بخشی از آگاهی هایی که در کتاب اخبار مکه فاکهی ارائه شده، نتیجه مشاهده شخصی بناها و اماکن است. برای نمونه، بارها [[حجرالاسود]] را وجب کرده یا فاصله‌ میان حَجَر و زمین را با دست خود اندازه گرفته و روز و ساعت این کار را ثبت کرده است. نیز برخی فواصل میان جای‌های مکه و [[مسجدالحرام]] را با قدم خود محاسبه کرده است.{{کتاب|اسم_فایل=پرونده:اخبار مکه فاکهی ج1.pdf|صفحه=135|متن=اخبار مکه فاکهی، ج۱، ص۱۳۵-۱۳۶}} اندازه‌گیری‌ها و آگاهی‌های دقیق و سودمند فاکهی در وصف مسجدالحرام، [[کعبه]]، [[صفا]] و [[مروه]]، [[عرفات]]، [[مزدلفه]]، و فاصله‌ میان آن‌ها و آگاهی‌های ارزشمند همانند آن، مصحح کتاب را به این پندار واداشته که این‌گونه آگاهی‌ها با همت و سرمایه حکومت وقت تهیه و در دفاتری ثبت ‌شده است و فاکهی و ازرقی از این دفاتر برای کتاب خود سود برده‌اند، بی‌آن که به منبع خویش اشاره کنند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=54 اخبار مکه فاکهی، ج۱، ص ۵۴]</ref>


از محتوای کتاب برمی‌آید که فاکهی برای گرد آوردن آگاهی‌هایش رنج بسیار برده است. او پاره‌ای از این آگاهی‌ها را خود فراهم کرده است. مثلاً مساحت برخی جاها و اندازه بعضی از چیزها را خود به دست آورده است. برای نمونه، بارها [[حجرالاسود]] را وجب کرده یا فاصله‌ میان حَجَر و زمین را با دست خود اندازه گرفته و روز و ساعت این کار را ثبت کرده است. نیز برخی فواصل میان جای‌های مکه و [[مسجدالحرام]] را با پای خود محاسبه کرده است. (<small>ج۱، ص۱۳۵ ۱۳۶</small>) اندازه‌گیری‌ها و آگاهی‌های دقیق و سودمند فاکهی در وصف مسجدالحرام، [[کعبه]]، [[صفا]] و [[مروه]]، [[عرفات]]، [[مزدلفه]]، و فاصله‌ میان آن‌ها و آگاهی‌های ارزشمند همانند آن، مصحح کتاب را به این پندار واداشته که این‌گونه آگاهی‌ها با همت و سرمایه حکومت وقت تهیه و در دفاتری ثبت ‌شده است و فاکهی و ازرقی از این دفاتر برای کتاب خود سود برده‌اند، بی‌آن که به منبع خویش اشاره کنند. (<small>ج۱، ص۵۴</small>)
== محتوای کتاب ==
با نگاه به منابعی که از نیمه گمشده این کتاب گزارش کرده‌اند، می‌توان حدس زد که این اثر درباره تاریخ و نسب‌شناسی قبایل و طوایف مکه و سیره نبوی بوده است.  


با نگاه به منابعی که از نیمه گمشده این کتاب گزارش کرده‌اند، می‌توان حدس زد که این اثر درباره تاریخ و نسب‌شناسی قبایل و طوایف مکه و سیره نبوی بوده است. نمایی از فصل‌های نیمه موجود کتاب بدین قرار است:
نمایی از فصل‌های نیمه موجود کتاب بدین قرار است:


۱. [[حجرالاسود]] و ویژگی‌های ظاهری، گذشته، و آداب زیارت و [[استلام حجر|استلام]] آن. (<small>ج۱، ص۸۱ـ۱۶۰</small>)
۱. [[حجرالاسود]] و ویژگی‌های ظاهری، گذشته، و آداب زیارت و [[استلام حجر|استلام]] آن.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=81 اخبار مکه فاکهی، ج۱، ص ۸۱ - ۱۶۰]</ref>  


۲. [[ملتزم|مُلْتَزَم]]، جایگاه معنوی آن و چگونگی [[دعا]] و تضرع در این مکان مقدس. (<small>ج۱، ص۱۶۰ـ۱۸۶</small>)
۲. [[ملتزم|مُلْتَزَم]]، جایگاه معنوی آن و چگونگی [[دعا]] و تضرع در این مکان مقدس.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=160 اخبار مکه فاکهی، ج۱، ص ۱۶۰-۱۸۶]</ref>  


۳. [[کعبه]]، پیشینه آن، طواف، فضیلت [[طواف]]، برخی احکام فقهی طواف بر پایه مذهب نویسنده و آداب طواف در روزگاران پیش از [[اسلام]]. (<small>ج۱، ص۱۸۶ـ۳۶۸</small>)
۳. [[کعبه]]، پیشینه آن، طواف، فضیلت [[طواف]]، برخی احکام فقهی طواف بر پایه مذهب نویسنده و آداب طواف در روزگاران پیش از [[اسلام]].<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=186 اخبار مکه فاکهی، ج۱، ص 186-368]</ref>  


۴. اهمیت و فضیلت حج، شرایط [[استطاعت]]، جایگاه معنوی حاجیان در پیشگاه الهی و برخی احکام اخلاقی و فقهی حج. (<small>ج۱، ص۳۶۸ـ۴۳۸)</small>
۴. اهمیت و فضیلت حج، شرایط [[استطاعت]]، جایگاه معنوی حاجیان در پیشگاه الهی و برخی احکام اخلاقی و فقهی حج.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=368 اخبار مکه فاکهی، ج۱، ص 368-438]</ref>


۵. [[مقام ابراهیم]](ع) و جایگاه معنوی، ویژگی‌ها و تغییرات ظاهری‌اش در دوره‌های تاریخی، تفسیر و‌شان نزول برخی آیات و روایتی درباره [[حضرت مهدی]][. (<small>ج۱، ص۴۴۰ـ۴۸۳</small>)
۵. [[مقام ابراهیم]](ع) و جایگاه معنوی، ویژگی‌ها و تغییرات ظاهری‌اش در دوره‌های تاریخی، تفسیر و‌شان نزول برخی آیات و روایتی درباره [[حضرت مهدی]] (عج)<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC1.pdf&page=440 اخبار مکه فاکهی، ج۱، ص 440-483]</ref>  


۶. [[چاه زمزم]]، فضیلت، نام‌ها، اوصاف، پیشینه تاریخی و نقش آن، و [[سقایةالحاج|سقایت حج‌گزاران]] در ساختار سیاسی و اجتماعی و نظام قبیله‌ای. (<small>ج۲، ص۵ـ۸۶</small>)
۶. [[چاه زمزم]]، فضیلت، نام‌ها، اوصاف، پیشینه تاریخی و نقش آن، و [[سقایةالحاج|سقایت حج‌گزاران]] در ساختار سیاسی و اجتماعی و نظام قبیله‌ای.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC2.pdf&page=85 اخبار مکه فاکهی، ج۲، ص ۸۵]</ref>  


۷. [[مسجدالحرام]]، فضیلت، حدود و ویژگی‌های آن، اشیای موجود در آن، تغییرات این ساختمان در طول تاریخ، و مهم‌ترین احکام فقهی نماز‌گزاران، زائران و حاجیان.(<small>ج۲، ص۸۶ـ۲۰۹</small>)
۷. [[مسجدالحرام]]، فضیلت، حدود و ویژگی‌های آن، اشیای موجود در آن، تغییرات این ساختمان در طول تاریخ، و مهم‌ترین احکام فقهی نماز‌گزاران، زائران و حاجیان.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C_%D8%AC2.pdf&page=86 اخبار مکه فاکهی، ج۲، ص 86  - ۲۰۹]</ref>


۸. [[صفا]] و [[مروه]] و مساحت دقیق آن‌ها، سعی، تاریخ صفا و مروه، و برخی آداب و اندیشه‌های روزگار [[جاهلیت]]. (<small>ج۲، ص۲۰۹ـ۲۴۶</small>)
۸. [[صفا]] و [[مروه]] و مساحت دقیق آن‌ها، سعی، تاریخ صفا و مروه، و برخی آداب و اندیشه‌های روزگار [[جاهلیت]]. (<small>ج۲، ص۲۰۹ـ۲۴۶</small>)
خط ۱۲۴: خط ۱۳۴:
{{منابع}}
{{منابع}}
{{دانشنامه
{{دانشنامه
  | آدرس =  
  | آدرس = https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1716506/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D9%85%DA%A9%D9%87-%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C?q=%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1%20%D9%85%DA%A9%D9%87%20%D9%81%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C&score=25.0&rownumber=1
  | عنوان =  
  | عنوان = اخبار مکه فاکهی
  | نویسنده = ابراهیم احمدیان
  | نویسنده = ابراهیم احمدیان
}}
}}
برگرفته از «https://wikihaj.com/view/اخبار_مکه_(فاکهی)»