مسجد معرس: تفاوت میان نسخه‌ها

وضعیت کنونی	تخریب شده
اطلاعات جغرافیایی
مکان	در جنوب غرب مدینه و جنوب شرق مسجد شجره.
قدمت	عصر نبوی، صدر اسلام
باورها و آیین‌ها
ویژگی یاد شده; در متون مذهبی	نماز خواندن و استراحت پیامبر(ص) در محدوده مسجد
	در حال بارگیری نقشه...

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ سپتامبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۱:۴۴

مسجد مُعَرَّس از مساجد تاریخی عربستان، که در جنوب غربی مدینه و در کنار مسجد شجره قرار داشت. رسول خدا(ص) در محدوده این مسجد نماز خوانده و استراحت کرده است.

مسجد معرس در قرن هشتم قمری مورد توجه حجاج بوده و در قرن نهم قمری بنای قدیمی ساخته شده با گچ و سنگ‌های تراشیده یکدست داشته است؛ اما بعد از آن به صورت مخروبه توصیف شده و امروزه محدوده مسجد به صورت تلی از خاک باقی مانده است.

نام و مکان[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسجد مُعَرَّس با نام مسجد سجده در معرس نیز شناخته شده.^[۱] معرس از ماده تعریس به معنای خوابیدن مسافر^[۱] در محلی بعد از فرارسیدن شب^[۲] به شکلی که تا صبح در آنجا باقی بماند، می‌باشد.^[۳] مسجد معرس در جنوب غربی مدینه با فاصله 9.200 کیلومتر از مسجد النبی^[۴] و جنوب شرقی مسجد شجره قرار داشته است.^[۵]

پیامبر و مسجد معرس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

رسول خدا(ص) در سفر حج و دیگر سفرها، شب را در محدوده این مسجد تا صبح بیتوته و استراحت می‌کرد.^[۳] بنابر گزارشی پیامبر(ص) در این محدوده نماز صبح را خوانده است.^[۶]

بنابر برخی نقلها رسول خدا(ص) هنگام خروج از مدینه از کنار شجره (در محدوده مسجد شجره) می‌گذشت^[۲] و هنگام ورود به مدینه از معرس عبور می‌کرد که راه کوتاه‌تری بود.^[۷] براساس روایات اهل بیت(ع) و نظرات برخی فقها، مستحب است برای کسی که وارد مدینه می‌شود در معرس فرود آید و در آنجا نماز بخواند و استراحت کند.^[۸]

تاریخچه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محدوده معرس در قرن سوم قمری شناخته شده بود.^[۹] گفته شده در حدود قرن سوم قمری، جاری شدن سیل باعث دفن شدن محدوده مسجد شد.^[۳] در قرن پنجم قمری دو مسجد در منطقه ذی الحلیفه توصیف شده؛ یکی مسجد ذی الحلیفه که مسجد بزرگی است که مردم در آن مُحرم می‌شوند و دیگری مسجد معرس.^[۱۰]

مسجد در قرن هشتم موجود و مورد توجه حجاج بود؛ ولی اشاره‌ای به کیفیت بنای آن نشده است.^[۱۱] به گفته سمهودی، تاریخ‌نگار مدینه، مسجد معرس در قرن نهم قمری بنای قدیمی ساخته شده با گچ و سنگ‌های تراشیده یکدست داشته است.^[۳] در اواخر قرن 12 و اوایل قرن 13 قمری مسجد شناخته شده و طبق گزارشی به علت سیل مخروبه بوده است.^[۱۲] در 1416قمری/1996میلادی مسجد به شکل مخروبه با بقایایی از دیوارها و مناره‌اش باقی بود که بعدها آن مقدار نیز از میان رفت.^[۱۳]

نگارخانه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

تصویر هوایی از محدوده مسجد در کنار مسجد شجره
تل خاک باقی مانده از مسجد در کنار زیر گذر.

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مسجدهای مدینه

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص468.
↑ ^۲٫۰ ^۲٫۱ وفاء الوفاء سمهودی، ج4، ص148.
↑ ^۳٫۰ ^۳٫۱ ^۳٫۲ ^۳٫۳ وفاء الوفاء سمهودی، ج۳، ص425.
↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص472.
↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص469 و 742؛ وفاء الوفاء سمهودی، ج۳، ص425.
↑ الاماکن، ص213؛ تاریخ المدینة المنورة، ص73.
↑ عوالی اللائی، ج2، ص221.
↑ الکافی، ج9، ص286؛ التهذیب، ج2، ص375؛ منتهی المطلب، ج2، ص888؛ الحدائق الناضرة ج17، ص408.
↑ وفاء الوفاء سمهودی، ج4، ص62.
↑ المسالك والممالك، ج1، ص406.
↑ التعریف بما انست الهجرة، ص191 و 192.
↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص471.
↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص475و477.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

الاماکن، محمد بن موسس الحازمی، بی‌جا، بی‌تا.
معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
المسالك والممالك، أبي عبيد البكري، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 1992م.
وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
تاریخ المدینة المنوره، عمر بن شبه (ابن شبه)، قم، دار الفکر، ۱۴۱۰ق.
التعریف بما انست الهجره من معالم دار الهجرة، محمد بن احمد المطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، ریاض، دارة الملک عبدالعزیز، ۲۰۰۵م.
الکافی، شیخ کلینی، قم، دارالحدیث، بی‌تا.
تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1365ش.

[:1-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص468.

[:2-2] ۲٫۰ ^۲٫۱ وفاء الوفاء سمهودی، ج4، ص148.

[:0-3] ۳٫۰ ^۳٫۱ ^۳٫۲ ^۳٫۳ وفاء الوفاء سمهودی، ج۳، ص425.

[4] معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص472.

[:3-5] معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص469 و 742؛ وفاء الوفاء سمهودی، ج۳، ص425.

[:4-6] الاماکن، ص213؛ تاریخ المدینة المنورة، ص73.

[7] عوالی اللائی، ج2، ص221.

[8] الکافی، ج9، ص286؛ التهذیب، ج2، ص375؛ منتهی المطلب، ج2، ص888؛ الحدائق الناضرة ج17، ص408.

[:5-9] وفاء الوفاء سمهودی، ج4، ص62.

[10] المسالك والممالك، ج1، ص406.

[11] التعریف بما انست الهجرة، ص191 و 192.

[12] معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص471.

[13] معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص475و477.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 | نام‌های دیگر =
 | وبگاه =
-| مکان = در جنوب غرب [[مدینه]] و شرق [[مسجد شجره]].
+| مکان = در جنوب غرب [[مدینه]] و جنوب شرق [[مسجد شجره]].
 | طول =
 | عرض =
@@ خط ۱۶: / خط ۱۶: @@
 | بزرگ‌داشته شده نزد =
 | یاد شده در =
-| ویژگی یاد شده در متون مذهبی = دعا خواندن پیامبر(ص) در محدوده مسجد
+| ویژگی یاد شده در متون مذهبی = نماز خواندن و استراحت پیامبر(ص) در محدوده مسجد
 | باورها =
 | اسطوره‌ها =
@@ خط ۲۸: / خط ۲۸: @@
 | عرض جغرافیایی = 24.412904
 | وضعیت کنونی = تخریب شده
-}}'''مسجد مُعَرَّس''' س
+}}'''مسجد مُعَرَّس''' از مساجد تاریخی [[عربستان]]، که در جنوب غربی [[مدینه]] و در کنار [[مسجد شجره (مدینه)|مسجد شجره]] قرار داشت. [[رسول خدا(ص)]] در محدوده این مسجد نماز خوانده و استراحت کرده است.
+مسجد معرس در قرن هشتم قمری مورد توجه حجاج بوده و در قرن نهم قمری بنای قدیمی ساخته شده با گچ و سنگ‌های تراشیده یکدست داشته است؛ اما بعد از آن به صورت مخروبه توصیف شده و امروزه محدوده مسجد به صورت تلی از خاک باقی مانده است.
 == نام و مکان ==
-'''مسجد مُعَرَّس''' با نام مسجد سجده در معرس نیز شناخته می‌شود.
+'''مسجد مُعَرَّس''' با نام مسجد سجده در معرس نیز شناخته شده.<ref name=":1">معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص468.</ref> معرس از ماده تعریس به معنای خوابیدن مسافر<ref name=":1" /> در محلی بعد از فرارسیدن شب<ref name=":2">وفاء الوفاء سمهودی، ج4، ص148.</ref> به شکلی که تا صبح در آنجا باقی بماند، می‌باشد.<ref name=":0" /> مسجد معرس در جنوب غربی [[مدینه]] با فاصله 9.200 کیلومتر از [[مسجد النبی]]<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص472.</ref> و جنوب شرقی [[مسجد شجره (مدینه)|مسجد شجره]] قرار داشته است.<ref name=":3">معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص469 و 742؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=425 وفاء الوفاء سمهودی، ج۳، ص425.]</ref>
 == پیامبر و مسجد معرس ==
-رسول خدا (ص) در سفرها اگر به این نقطه میرسید، شب را در محدوده این مسجد تا صبح بیتوته و استراحت می‌کرد.
+[[رسول خدا(ص)]] در سفر حج و دیگر سفرها، شب را در محدوده این مسجد تا صبح بیتوته و استراحت می‌کرد.<ref name=":0">[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=425 وفاء الوفاء سمهودی، ج۳، ص425.]</ref> بنابر گزارشی پیامبر(ص) در این محدوده نماز صبح را خوانده است.<ref name=":4">الاماکن، ص213؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=73 تاریخ المدینة المنورة، ص73.]</ref>
+بنابر برخی نقلها [[رسول خدا(ص)]] هنگام خروج از مدینه از کنار شجره (در محدوده [[مسجد شجره (مدینه)|مسجد شجره]]) می‌گذشت<ref name=":2" /> و هنگام ورود به مدینه از معرس عبور می‌کرد که راه کوتاه‌تری بود.<ref>عوالی اللائی، ج2، ص221.</ref> براساس روایات [[اهل بیت|اهل بیت(ع)]] و نظرات برخی فقها، مستحب است برای کسی که وارد مدینه می‌شود در معرس فرود آید و در آنجا نماز بخواند و استراحت کند.<ref>الکافی، ج9، ص286؛ التهذیب، ج2، ص375؛ منتهی المطلب، ج2، ص888؛ الحدائق الناضرة ج17، ص408.</ref>
+== تاریخچه ==
+محدوده معرس در قرن سوم قمری شناخته شده بود.<ref name=":5">وفاء الوفاء سمهودی، ج4، ص62.</ref> گفته شده در حدود قرن سوم قمری، جاری شدن سیل باعث دفن شدن محدوده مسجد شد.<ref name=":0" /> در قرن پنجم قمری دو مسجد در منطقه ذی الحلیفه توصیف شده؛ یکی [[مسجد شجره (مدینه)|مسجد ذی الحلیفه]] که مسجد بزرگی است که مردم در آن [[احرام گزار|مُحرم]] می‌شوند و دیگری مسجد معرس.<ref>المسالك والممالك، ج1، ص406.</ref>
+مسجد در قرن هشتم موجود و مورد توجه حجاج بود؛ ولی اشاره‌ای به کیفیت بنای آن نشده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%A9.pdf&page=192 التعریف بما انست الهجرة، ص191 و 192.]</ref> به گفته سمهودی، تاریخ‌نگار مدینه، مسجد معرس در قرن نهم قمری بنای قدیمی ساخته شده با گچ و سنگ‌های تراشیده یکدست داشته است.<ref name=":0" /> در اواخر قرن 12 و اوایل قرن 13 قمری مسجد شناخته شده و طبق گزارشی به علت سیل مخروبه بوده است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص471.</ref> در 1416قمری/1996میلادی مسجد به شکل مخروبه با بقایایی از دیوارها و مناره‌اش باقی بود که بعدها آن مقدار نیز از میان رفت.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة التاریخ، ج4، ص475و477.</ref>
 == نگارخانه ==
 <gallery mode="packed" heights="150">
-پرونده:مسجد مالک بن سنان4.png.png.png|نقشه افقی مسجد بعد از بازسازی 1365قمری
+پرونده:مسجد معرس 1.jpg|تصویر هوایی از محدوده مسجد در کنار مسجد شجره
+پرونده:مسجد معرس5.jpg|تل خاک باقی مانده از مسجد در کنار زیر گذر.
+پرونده:مسجد معرس 2.jpg
+پرونده:مسجد معرس 3.jpg
 </gallery>
@@ خط ۶۷: / خط ۶۱: @@
 == منابع ==
 {{منابع}}
-*'''اسدالغابه'''، ابن اثیر، بیروت، دارالکتاب العربی، بی‌تا.
+*'''الاماکن'''، محمد بن موسس الحازمی، بی‌جا، بی‌تا.
 *'''معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ'''، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
-* '''تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا'''، احمد یاسین الخیاری، المامنه العامة، ۱۹۹۹م.
+*'''المسالك والممالك'''، أبي عبيد البكري، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 1992م.
-*'''الکامل'''، جرجانی، بیروت، دارالفکر، 1988م.
-*'''وصف المدینه المنوره'''، علی بن موسی الافندی، قاهره، مطبعة نهضة مصر، بی‌تا.
-*'''الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین'''، غالی محمدامین الشنقیطی، جده، دارالقبلة، ١٩٩٢.
 *'''وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
-*'''تاریخ المدینة المنوره'''، عمر بن شبه (ابن شبه)، قم، دار الفکر، ۱۴۱۰ق.{{پایان}}{{اماکن مدینه}}
+*'''تاریخ المدینة المنوره'''، عمر بن شبه (ابن شبه)، قم، دار الفکر، ۱۴۱۰ق.
+* '''التعریف بما انست الهجره من معالم دار الهجرة'''، محمد بن احمد المطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، ریاض، دارة الملک عبدالعزیز، ۲۰۰۵م.
+* '''الکافی'''، شیخ کلینی، قم، دارالحدیث، بی‌تا.
+* '''تهذیب الاحکام'''، شیخ طوسی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1365ش.{{پایان}}{{اماکن مدینه}}
 [[رده:مکان‌های تاریخی مدینه]]
 [[رده:مکان‌های منتسب به پیامبر اسلام(ص)]]
 [[رده:مسجدهای مدینه]]
 [[رده:مسجدهای تخریب شده مدینه]]
+[[رده:مقاله‌های آماده ترجمه]]
+[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]

ن ب و مکان‌های زیارتی و تاریخی مدینه
کوه‌ها	کوه ثور • کوه احد • کوه سلع • کوه رماة • کوه سلیع • کوه عینین
چاه‌ها و چشمه‌ها	بئر معونه • بیسان • چاه هُجَیم • چاه بضاعه • چاه ذروان • چاه اعواف • چاه ابی‌عنبه • چاه بصه • چاه اریس • چاه اهاب • چاه روحاء • چاه جاسوم • چاه انا • چاه رومه • چاه انس بن مالک • بغیبغه
قبرستان‌ها	قبرستان بقیع • مقبره شهدای احد • مقبره شهدای بدر
مسجدها	مسجدالنبی • مسجد قبا • مسجد غمامه • مسجد عنبریه • مسجد حمزة بن عبدالمطلب • مصلای پیامبر(ص) • مسجد بنی مازن • مسجد سبق • مسجد ابوبکر(خندق) • مسجد ابوبکر(مناخه) • مسجد ابی بن کعب • مسجد الاجابه • مسجد الدرع • مسجد الرایه (مدینه) • مسجد العصبة • مسجد امام علی (مناخه) • مسجد امام علی در خندق • مسجد بنوحرام • مسجد بنی خداره • مسجد بنی زریق • مسجد بنی ساعده (خارج بیوت مدینه) • مسجد بنی ساعده (داخل مدینه) • مسجد بنی ظفر • مسجد بنی عبدالاشهل • مسجد بنی‌انیف • مسجد ثنایا • مسجد ثنیة الوداع • مسجد جمعه • مسجد دارالنابغه • مسجد راتج • مسجد سجده • مسجد سعد بن خیثمه • مسجد سقیا • مسجد سلمان فارسی • مسجد شجره (مدینه) • مسجد عتبان بن مالک • مسجد عثمان (مدینه) • مسجد عمر بن خطاب (مدینه) • مسجد عمر بن خطاب در خندق • مسجد غار بنی حرام • مسجد فاطمه زهرا (س) • مسجد فسح • مسجد فضیخ • مسجد قبلتین • مسجد مغیسله • مسجد بنی حارثه • مسجد منارتین • مسجد فتح (مدینه) • مسجد مشربه ام ابراهیم • مسجد معرس
نقاط مهم داخل شهر مدینه	بیت‌ الاحزان
نقاط مهم خارج شهر مدینه	جرف • بیداء • ثنیة الوداع
سایر	بیت المدارس • باغ مرجان