مسجد الرایه (مدینه)

مسجد ذباب

اطلاعات اوليه
کاربری	مسجد
مکان	عربستان * مدینه * در نزديكى كوه سلع بر فراز جبل ذباب
نام‌های دیگر	مسجد قرین * مسجد الرایه
وقایع مرتبط	مکان خیمه پیامبر اسلام(ص) و خواندن نماز در هنگام كندن خندق در جريان جنگ احزاب
مشخصات
وضعیت	فعال

مسجد ذُباب، که به نام‌های مسجد قرین و مسجد الرایه هم نامیده می‌شود؛ مسجدی است در شمال شهر مدينه و در نزديكى كوه سلع که بر فراز كوه كوچكى كه آن را جبل ذباب مى‌نامند، واقع شده است.

در هنگام كندن خندق به دور مدينه در سال پنجم هجرت در جريان جنگ احزاب، براى رفع خستگى و نظارت بر كارهاى حفارى خندق در اين مكان خيمه‌اى براى پيامبر(ص) برپا شده بود و پيامبر(ص) در آنجا نماز مى‌خواند.

مسلمانان براى بزرگداشت اين مكان بر فراز كوه ذباب مسجدى ساختند كه بعدها بنام مسجد ذباب معروف شد.

موقعیت و پیشینه

ذُباب نام کوه کوچکی است که میان کوه احد و کوه سَلْع واقع شده و این منطقه از مراکز استقرار نیروهای مسلمان در جنگ احزاب بوده است؛ چنانکه در بالای کوه ذباب، چادری برای رسول خدا(ص) نصب شده بود که از آنجا عملیات مقدماتی مسلمانان را در کندن خندق و تعیین محل آن نظارت می‌کرد.

در محل این چادر که نمازگاه رسول خدا(ص) در آن ایام نیز بود، عمر بن عبدالعزیز مسجدی بنا کرد که به مرور به نام همان کوه شهرت یافت. سیره حسنه مسلمانانِ سلف بر آن بود که هر جا رسول خدا(ص) نماز می‌خواند، همانجا مسجدی بنا می‌کردند؛ مساله‌ای که اعتقاد عمیق صحابه، تابعین و نسل‌های مسلمان را به مساله تبرّک نشان می‌دهد. به هر روی، تردیدی نیست که پیغمبر(ص) در این مسجد نماز خوانده است.

نام‌های دیگر

نام دیگر آن، «مسجد قرین» و «مسجد الرایه» است. گویا سببِ نام دوم آن است که پرچم اسلام بر بالای کوه برافراشته می‌شد یا آنکه پرچم شورشیان واقعه حرّه در آنجا نصب شده است.

وضعیت فعلی

مسجد ذباب بسیار کوچک و طول و عرض آن از چهار متر تجاوز نمی‌کند. شنقیطی این مسجد را در سال 1406 ق زیارت کرده و نوشته است:

مسجد یاد شده، روی کوه کوچکی است که در حال حاضر به «جبل‌الرایه» شهرت دارد؛ بنای آن مخروبه بوده و به زحمت آثار محراب در آن دیده می‌شود.

گزارش تفصیلی دیگر از استاد کعکی است که موقعیت کوهِ رایه و مسجد آن را که بر فراز کوه بوده ارائه کرده و تصاویر زیبایی از آن به دست داده است.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب آثار اسلامی مکه و مدينه، رسول جعفریان. بخش «مسجد ذباب»، ج1، ص363، است.

• الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، غالی محمدامین الشنقیطی، جده، دارالقبلة، ١٩٩٢
• تاریخ المعالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، الخیاری، تصحیح محمد امین کردی، مدینه، دارالعلم، 1410.