مسجد مغیسله
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| مکان | عربستان، مدینه، در پشت مقرّ قدیمی جوازات، در منطقه عنبریه |
| نام‌های دیگر | مسجد مغسله، مسجد بنی‌دینار |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
مسجد مُغَیسَله یا مسجد بنی‌دینار الادنی از مساجد تاریخی مدینه در جنوب غربی مسجدالنبی در محله بنی‌دینار بن نجار (از طایفه خزرج) قرار داشت[۱] و با نام‌های مسجد بنی‌دینار الاَدنی، مسجد مَغسِله و مسجد الغسّالین نیز شناخته می‌شود.[۲]امروزه مسجدی بزرگ به نام مالحه در منطقه مغیسله قرار دارد و مسجدی کوچک که نام مسجد مغیسله را بر آن ثبت کرده‌اند. اما بنا بر نظر برخی جغرافی‌نگاران معاصر مدینه، این مسجد که اکنون در جنوب مسجد مالحه است مسجد مغیسله تاریخی نیست. آن مسجد در شمال مسجد مالحه قرار داشته و امروزه از میان رفته است و مسجد مغیسله فعلی با محل مسجد کهن حدود ۸۴ متر فاصله دارد.
نام‌ها و موقعیت مسجد
مسجد مغیسله در قدیم به مسجد بنی‌دینار بن دینار بن نجار، طایفه‌ای از خزرج نامیده می‌شد.[۳] وجه تسمیه مسجد بنی‌دینار، این است که در میان خانه‌های بنی‌دینار قرار داشت. به آن مسجد غَسّالین نیز می‌گفتند چون نزد غسال‌های بنی‌دینار واقع می‌شد. همچنین به آن مسجد مَغسِلة می‌گفتند. مغسلة قبرستانی بودن در مدینه که در آن اموات را غسل می‌دادند.[۴] به این مسجد، مُغَیسَلة نیز گفته می‌شود، زیرا در منطقه‌ای به همین نام قرار دارد.[۴]
این قبرستان در زمان مجدالدین محمد فیروزآبادی (درگذشت ۸۱۷ق) به نخلستان (باغ) تبدیل شده بود.[۵]
درباره موقعیت محل سکونت بنی‌دینار اختلاف نظر است. به نظر ابن زبالة بنی‌دینار پشت بطحان که در شق غربی که در نزدیکی حره است ساکن شدند.[یادداشت ۱] جمال‌الدین مطری تاریخ‌نگار مدینه (درگذشت ۷۶۵ق) معتقد است بنی‌دینار بین دار بنی‌جدیلة ساکن بودند و بنی‌جدیلة نزد بیرحاء و بین دار بنی‌معاویه که اهل مسجد اجابة بودند ساکن بودند. سمهودی نظر ابن زباله را پذیرفته است.[۶]
به گفته مسهودی، در زمان وی، در غرب وادی بطحان به حره[یادداشت ۲] مکانی است که به مغسلة شناخته می‌شود. سمهودی در مسجدی که در آن محل قرار داشته، از سنگ‌نوشته‌ای به خط کوفی گزارش کرده که روی آن «مسجد رسول الله(ص)» نگاشته شده است.[۷]
تاریخچه بنا
به گزارش احمد یاسین خیاری، از عالمان مدینه (درگذشت 1339/1340ش)، مسجد بنی‌دینار درون باغی و پشت مدرسه‌ای نظامی قرار داشت که به دار الرعایة تبدیل شده بود. در این مسجد مردگان را غسل می‌دادند و به باغی که درون آن قرار داشت المغیسلة گفته می‌شد.[۳]
مکان مسجد، در پشت مقرّ قدیمی جوازات، در منطقه عنبریه بوده و از داخل کوچه‌ها راهی به سوی آن وجود داشته است.[۸]
سید احمد بن حمید عباسی نویسنده کتاب عمدة الاخبار، مساحت مسجد بنی‌دینار را از نظر طول و عرض شش ذراع گزارش کرده است.
وضعیت امروزین مسجد
اخیرا دولت سعودی مسجد مذکور را تخریب کرد و به فاصله اندکی در جنوب آن مسجد دیگری ساخت که به نام مسجد مُغَیسله نامیده شد؛ ولی سپس به مسجد مالحه تغییر نام یافت.[۹] در محل مسجد بنی‌دینار تاریخی نیز، ساختمان سه طبقه مربوط به مسجد جدید ساخته شد.[۱۰]
در سال ۱۴۲۵ مسجدی در جنوب مسجد مالحه ساخته شد که نام مسجد مغیسله دارد. اما به گفته کعکی این مسجد ارتباطی به مسجد قدیمی که پیامبر در آن نماز خوانده و در واقع در شمال مسجد مالحه قرار داشته ندارد. این در حالی است که برخی مورخان مانند محمد الیاس عبدالغنی همین مسجد مغیسله فعلی را که مسجدی کوچک در جنوب مسجد مالحه است همان مسجد مغیسله کهن و تاریخی می‌دانند.
فضیلت و وقایع تاریخی مسجد
ابن‌شبّه به نقل از عبدالله بن عتبه آورده است که حضرت محمد(ص) در مسجد بنی‌دینار که نزد غسالین قرار داشت، زیاد نماز می‌خواند.[یادداشت ۳][۱۱]
از ابن زبالة (درگذشت ۱۹۹ق) روایت شده که ابوبکر خلیفه اول، زنی را در بنی دینار به همسری گرفت. ابوبکر در آن محل بیمار شد و پیامبر به عیادت او رفت. مردم بنی دینار از پیامبر خواستند در محلی که نماز می‌خوانند، نماز بخواند. پیامبر در مسجدی که در بنی دینار قرار داشت و نزد غسالین بود نماز خواند.[۱۲]
نگارخانه
-
![تصویر و نقاشی که محمد الیاس عبدالغنی، نویسنده کتاب المساجد الاثریة، آن را متعلق به مسجد مغیسله دانسته است.[۱۳]](/images/thumb/e/e6/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A8%D9%86%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B1.jpg/98px-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A8%D9%86%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B1.jpg)
تصویر و نقاشی که محمد الیاس عبدالغنی، نویسنده کتاب المساجد الاثریة، آن را متعلق به مسجد مغیسله دانسته است.[۱۳]
-
تصویری از مسجد مغیسله که گفته شده مربوط به سال ۱۳۵۱/۱۳۵۲ش است.
-
خانه‌ای قدیمی در نزدیکی و جنوب مسجد مالحه، که گفته شده مربوط به دوره عثمانی است.
![تصویر و نقاشی که محمد الیاس عبدالغنی، نویسنده کتاب المساجد الاثریة، آن را متعلق به مسجد مغیسله دانسته است.[۱۳]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A8%D9%86%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B1.jpg)
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ معالم المدینة المنورة، ج۴، ص ۳۶۳
- ↑ معالم المدینة المنورة، ج۴، ص ۳۶۲
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، ص۱۶۱.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ المساجد الاثریة فی المدینة النبویة، ص۵۲.
- ↑ المغانم المطالبة، ص۳۸۷ به نقل از المساجد الاثریة فی المدینة النبویة، ص۵۲.
- ↑ به نقل از وفاء الوفاء، ج۳، ص۶۴.
- ↑ وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، ج۳، ص۶۵.
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۳۷۰
- ↑ معالم المدینة المنورة، ج۴، ص ۳۴۶ و ۳۶۵
- ↑ معالم المدینة المنورة، ج۴، ص ۳۴۶ و ۳۶۸
- ↑ تاریخ المدینة المنوره، ج١، ص64.
- ↑ اخبار المدینة، ص۱۴۹.
- ↑ المساجد الاثریة، ص۵۱.
منابع
- آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، تهران، مشعر،
- تاریخ المدینة المنورة، ابوزید عمر بن شبه، قم، دارالفکر، ١٣6٨ش.
- المساجد الاثریة فی المدینة المنورة، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، مطابع الرشید، ۱۴۱۹ق، ۱۹۹۹م.
- المعالم الأثيرة في السنة و السیرة، محمد محمدحسن شراب، بیروت، دارالشامیة، ۱۴۱۱ق.
- اخبار المدینة، محمد بن الحسن بن زبالة، به تحقیق عبدالعزیز زین سلامة، بی‌جا، بی‌نا، ۱۴۲۴ق.
- تاریخ معالم المدینة قدیما و حدیثا، احمد یاسین الخیاری، بی‌جا، بی‌تا.
- وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله سمهودی، بیروت، درا الکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق.