مسجد فسح
مسجد فَسح از مساجد قدیمی مدینه است که پیشینه تاریخی آن به سال‌های نخستین صدر اسلام بازمی‌گردد. نماز خواندن رسول خدا(ص) در روز جنگ احد در منابع قدیمی مختلف انعکاس داده شده و محققان معاصر، مکان اقامه نماز را مطابق با محدوده این مسجد می‌دانند.
مسجد فَسح که با نام «فسیح» هم شناخته می‌شود، در برخی منابع با عنوان «مسجد اُحُد» معرفی شده. مسجد فسح در جنوب کوه احد و متصل به کوه است و از جهت دیگر، در شمال مقبره شهدای احد و جنوب غار احد قرار دارد که مردم تصور می‌کنند پیامبر(ص) در آن وارد شده است. در قرن‌های اخیر، ساختمان مسجد مداوما حالتی نیمه مخروبه داشته است.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| مکان | عربستان * مدینه * در بخش جنوبی کوه احد |
| کاربری | مسجد |
| جنبه دینی | |
| بزرگداشت نزد | مسلمانان |
| وابسته به دین/مذهب | اسلام |
| تاریخ بنا | |
| رویدادها | نمازخواندن رسول خدا(ص) در محدوده این مسجد در میانه غزوه احد |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | موجود |
| بخش‌های بنا | زمین غیر مسقف مسجد - محراب - بقایای دیوارهای مسجد، به جز دیوار شمالی که کاملا از بین رفته است. |
| ویژگی‌ها | از مساجد موجود در محدوده جنگ احد و کوه احد |
|
| |
نام مسجد
مسجد فَسح که با نام «فسیح» هم شناخته می‌شود، در برخی منابع با عنوان «مسجد اُحُد» معرفی شده و دلیل آن را این بیان کرده‌اند که مسجد به کوه احد بسیار نزدیک است.[۱] همچنین نام «مسجد الشِعب» نیز برای آن به کار رفته است.[۲]
باور عمومی بر این است که نام فسح بر روی این مسجد به علت نزول آیه فسح (مجادله،11) در این مکان بر رسول خدا(ص) است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ»[یادداشت ۱]، البته سمهودی در وفاء الوفاء تاکید می‌کند که منبعی برای این وجه تسمیه نیافته است.[۳]
موقعیت مکانی
مسجد فسح در جنوب کوه احد و متصل به کوه است.[۴] همچنین مسجد در شمال مقبرة شهدای احد و در شمال مسجد جامع سیدالشهدا و در جنوب غار احد قرار دارد که مردم تصور می‌کنند که پیامبر(ص) در آن وارد شده است.[۵]
نماز پیامبر(ص)
مسجد فسح از مساجد قدیمی مدینه است که پیشینه تاریخی آن به سال‌های نخستین صدر اسلام بازمی‌گردد. نماز خواندن رسول خدا(ص) در روز جنگ احد در منابع قدیمی مختلف انعکاس داده شده و محققان معاصر، مکان اقامه نماز را مطابق با محدوده این مسجد می‌دانند.[۶][۷] ابن هشام در ضمن بیان روایتی، اشاره کرده که پیامبر(ص) نماز ظهر روز احد را به علت جراحات وارده در حالت نشسته خواندند و مسلمانان به صورت ایستاده پشت سر ایشان نماز جماعت را اقامه کردند.[۸] به نظر می‌رسد یکی از نمازهای نشسته پیامبر(ص) که در مکان‌ها و زمان‌های مختلف اقامه شده، در این مکان روی داده باشد.
روایات دیگری درباره نماز مذکور وجود دارد که صراحت بیشتری درباره مکان اقامه نماز دارند. ابن شبه در فهرست اماکنی که پیامبر(ص) در آنها نماز خوانده در قالب روایتی بیان می‌کند که مکان نماز در مسجد کوچکی در منطقه احد و در سمت راست «شعب الجِرار» چسبیده به کوه بوده است.[۹]
بنای مسجد
مطری(متوفی 741ق) در زمان تالیف کتاب «التعریف» خود، بنای مسجد را منهدم اعلام کرده.[۴] به صورت کلی گزارشی از بنای مسجد در منابع یافت نشد، به نظر می‌رسد بنای مسجد در چندین قرن گذشته به مدت زیادی مداوما با ظاهری نیمه مخروبه با دیوارهای کوتاه باقی مانده است.
تصاویر مسجد
تصاویر وضعیت فعلی مسجد
تصاویر قدیمی‌تر مسجد
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص151.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین المعمارة و التاریخ، کعکی، جلد2، ص355.
- ↑ وفاء الوفاء، سمهودی، ج3، ص204.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ التعریف بما انست الهجرة، مطری، ص126.
- ↑ مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص154.
- ↑ معالم المدینة المنورة بین المعمارة و التاریخ، کعکی، جلد2، ص362.
- ↑ مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص155.
- ↑ السيرة النبوية، ابن هشام، ج3، ص604.
- ↑ تاریخ مدینه ابن شبه، ص57.
- ↑ ای اهل ایمان، هرگاه شما را گفتند که در مجالس خود جای را (بر یکدیگر) فراخ دارید، جای باز کنید (و برای نشستن مکان بالاتر و نزدیک‌تر به پیغمبر تنازع و تزاحم مکنید) تا خدا بر توسعه (مکان و مقام و منزلت) شما بیفزاید.
منابع
- تاریخ المدینة المنورة، ابوزید عمر بن شبه، قم، دارالفکر، ١٣6٨ش.
- مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ق.
- السيرة النبوية، ابن هشام الحميري، مكتبة محمد علي صبيح وأولاده - بمصر، 1383 - 1963م.
- التعریف بما أنست الهجره من معالم دارالهجره، جمال‌الدین محمدبن احمد مطری،دراسه و التحقیق،أ.د.سلیمان الرحیلی، الریاض،1426ه.
- معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
- وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، نور الدین علی بن عبدالله سمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی،۲۰۰۱